Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού

Transcript

1 Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού Διδαγμένο κείμενο Α. Και όταν επρόκειτο να φέρουν αυτά στο φως, διέταξαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα και να τα στολίσουν και να μοιράσουν στο καθένα ιδιότητες όπως πρέπει. Ο Επιμηθέας, όμως, παρακαλεί τον Προμηθέα να κάνει ο ίδιος τη μοιρασιά «Και μόλις εγώ κάνω τη μοιρασιά», είπε, «κάνε επιθεώρηση». Και έτσι, αφού τον έπεισε, κάνει τη μοιρασιά (διανομή). Ενώ, λοιπόν, έκανε τη μοιρασιά, σε άλλα έδινε δύναμη χωρίς ταχύτητα, ενώ τα ασθενέστερα τα εφοδίαζε με ταχύτητα και σε άλλα έδινε όπλα, ενώ σε άλλα, επειδή έδινε οργανισμό χωρίς όπλα, επινοούσε γι αυτά κάποια άλλη ικανότητα για τη σωτηρία τους. Όσα δηλαδή από αυτά περιέβαλε με μικρό σώμα (τα έκανε μικρόσωμα) τους μοίραζε φτερά για να φεύγουν ή υπόγεια κατοικία και όσα έκανε μεγαλόσωμα με αυτό το ίδιο εξασφάλιζε τη σωτηρία τους. Και τα άλλα χαρακτηριστικά μοίραζε, κάνοντάς τα με αυτόν τον τρόπο ισοδύναμα. Και επινοούσε αυτά, επειδή πρόσεχε μήπως κάποιο γένος εξαφανιστεί κι αφού τα εφοδίασε σε ικανοποιητικό βαθμό με τα μέσα για την αποφυγή της αλληλοεξόντωσης, επινοούσε μέσα προστασίας για τις καιρικές μεταβολές (που προέρχονται) από τον Δία, ντύνοντάς τα και με πυκνά τριχώματα και με γερά δέρματα, ικανά να αντιμετωπίσουν την κακοκαιρία, αλλά κατάλληλα και για τις υψηλές θερμοκρασίες, και, όταν πηγαίνουν στις φωλιές τους, για να χρησιμεύουν στο καθένα αυτά τα ίδια ως στρώμα και σκέπασμα και ταιριαστό και δοσμένο από τη φύση. Παρατηρήσεις Β1. ἦν γάρ ποτε χρόνος»: Η μυθική αφήγηση ξεκινά με έναν αόριστο προσδιορισμό του χρόνου που αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα των μύθων. Η στερεότυπη αυτή αρχή μας θυμίζει τον τρόπο έναρξης των παραμυθιών του λαού μας «Μια φορά και έναν καιρό» και σηματοδοτεί το δημοτικό-λαϊκότροπο ύφος όλου του μύθου. Ειδικότερα, βρισκόμαστε στο στάδιο κατά το οποίο έχει ήδη προηγηθεί η θεογονία (ὅτε θεοί μέν ἦσαν) και ο Πρωταγόρας θα αναφερθεί στην κοσμογονία (θνητά δέ γένη οὐκ ἦν), την αρχή της δημιουργίας των έμβιων όντων. Είναι χαρακτηριστικό πως στην αρχαιοελληνική μυθολογική σκέψη υπάρχει μόνο θεογονία, και όχι κοσμογονία, όπως σε άλλες μυθολογίες ή στην εβραιοχριστιανική Γένεση. Αντίθετα από τον Ησίοδο, ο οποίος στη Θεογονία του αναφέρει, μετά τη δημιουργία των θεών, την ύπαρξη των ανθρώπων, χωρίς να εξηγεί πώς πλάστηκαν και από ποιον (θεοκεντρική προσέγγιση), ο Πρωταγόρας μεταφέρει το κέντρο του ενδιαφέροντος στον άνθρωπο (ανθρωποκεντρική προσέγγιση). Στον μύθο του παρακολουθούμε τη διαδικασία με την οποία τα μεν ζώα «διαμορφώθηκαν», απέκτησαν δηλαδή το καθένα τις δικές του ιδιότητες, ο

2 δε άνθρωπος απέκτησε τα χαρακτηριστικά εκείνα, τις αρετές, που συνιστούν τελικά την ανθρώπινη ουσία του. «γῆς ἔνδον»: Η συγκεκριμένη αναφορά στον τρόπο δημιουργίας των έμβιων όντων υποδηλώνει την αρχέγονη αντίληψη ότι η γη είναι η Μητέρα Γη, στη μήτρα της οποίας γονιμοποιήθηκαν όλα τα έμβια όντα. Στη θεοποιημένη Γη αποδίδεται η δημιουργία όλων των οργανισμών, ζώων, φυτών και ανθρώπων, αλλά και η εξασφάλιση εκείνων των αγαθών που χρειάζεται ο άνθρωπος για να ζήσει. Επιπλέον, από την ίδια φράση διαφαίνεται η σημασία που απέδιδαν οι αρχαίοι στην αυτοχθονία και επιβεβαιώνεται η πλατιά διαδεδομένη αντίληψη στις παραδόσεις των Ελλήνων ότι κάποιες φυλές ανθρώπων ξεφύτρωσαν από τη γη και έζησαν οι ίδιοι και όλοι οι απόγονοί τους στην ίδια αυτή περιοχή, που την έκαναν πατρίδα τους. Η πεποίθηση αυτή τους έδινε ένα αίσθημα περηφάνιας για την ευγενή καταγωγή τους (π.χ. περηφάνια Αθηναίων για την αυτοχθονία τους, όπως αναφέρεται από τον Θουκυδίδη στον Επιτάφιο, μύθος του Κάδμου για τους Θηβαίους) και τους έδενε με την έννοια της πατρίδας, μέσα στην οποία είχαν προνόμια. «οὕτως ἐπανισῶν»: Ο Επιμηθέας επιδεικνύει μεγάλη φροντίδα και προσοχή («εὐλάβεια») κατά τη διανομή των ικανοτήτων στα ζώα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιβίωση και η διαιώνιση κάθε είδους και να επέρθει ισορροπία στο ζωικό βασίλειο. Ο τρόπος με τον οποίο κάνει τη διανομή αποκαλύπτει έναν νόμο που ισχύει στη φύση, τον νόμο της αναπλήρωσης, σύμφωνα με τον οποίο μια αδυναμία αναπληρώνεται από μια ικανότητα. Έτσι, τα εφόδια και οι ικανότητες αντισταθμίζουν και εξισορροπούν τις ελλείψεις και τις αδυναμίες. Για παράδειγμα: η ταχύτητα αντισταθμίζει την έλλειψη σωματικής δύναμης το πέταγμα και η υπόγεια κατοικία αντισταθμίζουν το μικρό σώμα τα όπλα αντισταθμίζουν την έλλειψη δύναμης και ταχύτητας τα φυτοφάγα ζώα (αδύναμα) κάνουν πολλούς απογόνους για να διατηρηθεί το είδος τους τα σαρκοφάγα ζώα έχουν ολιγογονία, αλλιώς θα εξαφάνιζαν όλο το ζωικό βασίλειο Αυτή η αντισταθμιστική και σύμμετρη κατανομή των ιδιοτήτων αποδεικνύει την τελεολογική αντίληψη του σοφιστή: οι ιδιότητες εξηγούνται από το σκοπό (τέλος) για τον οποίο πλάστηκαν και τη λειτουργία που επιτελούν. Β2. Η αναφορά του Πρωταγόρα στην ύπαρξη των θεών και στο ότι αυτοί έπλασαν τα έμβια όντα φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι έρχεται σε αντίθεση με τον εκπεφρασμένο αγνωστικισμό του, που αφορούσε την ύπαρξη και τη μορφή των θεών, αφού, σύμφωνα με τον σοφιστή, «πολλά είναι αυτά που εμποδίζουν τη γνώση: το γεγονός ότι πολλά πράγματα είναι άδηλα και δεν φαίνονται και η συντομία της ανθρώπινης ζωής». Ωστόσο, πρόκειται για μια φαινομενική αντίφαση που αίρεται αν λάβουμε υπόψη ότι πρόκειται για μύθο και επομένως η παρουσία των θεών έχει αλληγορική σημασία: ο Δίας είναι ο λόγος (η λογική), η

3 νομοτέλεια που διέπει τη φύση και οι άλλοι θεοί του μύθου (Προμηθέας, Επιμηθέας) τα όργανα αυτού του λόγου, της νομοτέλειας της φύσης, που ρυθμίζει τις σχέσεις των όντων, εξισορροπεί τις ανάγκες τους και εξασφαλίζει τα μέσα για την επιβίωση. Εξάλλου, ο Πρωταγόρας αναφέρει τους θεούς για να εξηγήσει τη δημιουργία του θρησκευτικού συναισθήματος και όχι για να δηλώσει την πίστη του στην ύπαρξή τους. Τέλος, δεν τους θεωρεί άναρχους ή αιώνιους (αυτή είναι η αντίληψη σύμφωνα με τις θρησκείες), όπως υποδεικνύεται από τη φράση του «καί τούτοις», οι οποία αναφέρεται στην ώρα της γένεσης των θεών (υπήρξε συγκεκριμένος χρόνος και για τη γένεση των θεών). Β3.α α) Σωστό β) Λάθος γ) Σωστό δ) Λάθος ε) Λάθος Β3.β Η μαιευτική αποτελούσε ένα από τα όπλα της αναζήτησης και της φιλοσοφικής έρευνας του Σωκράτη. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Σωκράτης στους πλατωνικούς διαλόγους δεν αποφαίνεται ο ίδιος εκ των προτέρων, δεν παραθέτει ο ίδιος εξαρχής κάποια θεωρία ή άποψη. Αντίθετα, όλη η διανοητική προσπάθεια της συζήτησης στρέφεται στο να εξαχθεί η σωκρατική άποψη από τον αντίπαλο. Μαιευτική βεβαίως είναι η δουλειά της μαίας, που συμπαραστέκεται και βοηθάει την ετοιμόγεννη γυναίκα στον τοκετό. Παίρνοντας ως παράδειγμα τη δουλειά της μητέρας του, που ήταν μαία, ο Σωκράτης ισχυριζόταν πως καμιά φιλοσοφική θεωρία δεν «γέννησε» ο ίδιος, αλλά πως, σαν μαία, βοηθάει τον συνομιλητή του να «γεννήσει» από μέσα του την αλήθεια. Τι σημαίνει όμως αυτό; Σημαίνει πως για τον Σωκράτη (όπως και για τον Πλάτωνα) ο άνθρωπος γνωρίζει την αλήθεια, την Ιδέα, και πως η προσπάθεια της φιλοσοφικής σκέψης έγκειται στο να βοηθήσει τον άνθρωπο να την ξαναθυμηθεί, να την επαναφέρει στη μνήμη του. (Σχολικό βιβλίο, σελ ) Β4. μοιρολάτρης: εἱμαρμένος γεωγραφία: γῆς κρασί: κεράννυται στρατηγός: ἄγειν αμπέχονο: ἤμπισχεν διάρκεια: ἐπήρκεσε μεταμφίεση: ἀμφιεννύς υπόδημα: ὑποδῶν σαρκοβόρος: βοράν κατανάλωση: ἀναλισκομένοις

4 Αδίδακτο κείμενο: Ξενοφῶ ντος, Ἑ λληνικά, Γ, 8, 3-4 Α. Και πράγματι αφού κάλεσε σε συνέλευση τους Αβυδηνούς είπε περίπου τα εξής: Άνδρες, τώρα είναι δυνατόν σε εσάς, που και παλαιότερα ήσαστε φίλοι με την πόλη μας να φανείτε ευεργέτες των Σπαρτιατών. Γιατί βέβαια το να αποδεικνύεστε αξιόπιστοι σε περίοδο ευημερίας δεν είναι καθόλου αξιοθαύμαστο Όταν, όμως, κάποιοι αποδειχτούν σταθεροί (σύμμαχοι), όταν οι φίλοι τους βρίσκονται σε συμφορές, αυτό είναι αξιομνημόνευτο στο διηνεκές. [...] αλλά και παλαιότερα, βέβαια, όταν οι Αθηναίοι εξουσίαζαν την θάλασσα, ήταν ικανή η δική μας πόλη και τους φίλους να ευεργετεί και τους εχθρούς να βλαπτει. Όσο, όμως, περισσότερο οι άλλες πόλεις μαζί με την τύχη μας γύρισαν την πλάτη, τόσο πράγματι η δική σας σταθερότητα θα μπορούσε να φανεί μεγαλύτερη. Αν λοιπόν κάποιος φοβάται αυτό, μήπως δηλαδή εδώ είμαστε πολιορκημένοι και από ξηρά και από θάλασσα, ας έχει στο νου του ότι Ελληνικό ναυτικό δεν υπάρχει ακόμη στη θάλασσα, ενώ οι βάρβαροι, αν επιχειρήσουν να κυριαρχήσουν στη θάλασσα, δεν θα τα ανεχτεί αυτά η Ελλάδα. Άρα βοηθώντας την ίδια θα γίνει και δικός σας σύμμαχος. Β. Γ1. συνεκαλοῦ πεφάνθαι ἀποστρέψαιτε ἀνάσχου γεγένηνται τοσαῦτα πιστότησι ἁπασῶν μείζονας και μείζους τὶ α) συγκαλέσας: επιρρηματική χρονική μετοχή συνημμένη στο εννοούμενο υποκείμενο του ρήματος «οὗτος» ὑμῖν: δοτική προσωπική στο απρόσωπο ρήμα «ἔξεστι» εὐεργέτας: κατηγορούμενο στο υποκείμενο του απαρεμφάτου «φανῆναι», «ὑμᾶς» τῆς θαλάττης: αντικείμενο στο απαρέμφατο «ἄρχειν» ὑμῖν: δοτική αντικειμενική στο «σύμμαχος» β) Είναι μία δευτερεύουσα ονοματική ενδοιαστική πρόταση επιθυμίας. Εισάγεται με τον ενδοιαστικό σύνδεσμο «μή» που δηλώνει φόβο μήπως συμβεί κάτι ανεπιθύμητο, εκφέρεται με υποτακτική γιατί εκφράζει φόβο προσδοκώμενο και λειτουργεί συντακτικά ως επεξήγηση στο «τοῦτο» της προηγούμενης πρότασης. γ) Ὅταν φανῶσι (υπόθεση), μνημονεύεται (απόδοση)- 4 ο είδος, αόριστη επανάληψη στο παρόν και το μέλλον.

5 Ὅτε φανείησαν/-εῖεν (υπόθεση), ἐμνημονεύετο (απόδοση)- 6 ο είδος, αόριστη επανάληψη στο παρελθόν.