Διδαγμένο Κείμενο Πρωταγόρας, Ενότητα 2 η

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Διδαγμένο Κείμενο Πρωταγόρας, Ενότητα 2 η"

Δανάη Μαρής
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Διδαγμένο Κείμενο Πρωταγόρας, Ενότητα 2 η Ἦν γάρ ποτε χρόνος ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν, θνητὰ δὲ γένη οὐκ ἦν. ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως, τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον ἐκ γῆς καὶ πυρὸς μείξαντες καὶ τῶν ὅσα πυρὶ καὶ γῇ κεράννυται. ἐπειδὴ δ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει. Προμηθέα δὲ παραιτεῖται Ἐπιμηθεὺς αὐτὸς νεῖμαι, «Νείμαντος δέ μου», ἔφη, «ἐπίσκεψαι» καὶ οὕτω πείσας νέμει. νέμων δὲ τοῖς μὲν ἰσχὺν ἄνευ τάχους προσῆπτεν, τοὺς δ ἀσθενεστέρους τάχει ἐκόσμει τοὺς δὲ ὥπλιζε, τοῖς δ ἄοπλον διδοὺς φύσιν ἄλλην τιν αὐτοῖς ἐμηχανᾶτο δύναμιν εἰς σωτηρίαν. ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνὸν φυγὴν ἢ κατάγειον οἴκησιν ἔνεμεν ἃ δὲ ηὖξε μεγέθει, τῷδε αὐτῷ αὐτὰ ἔσῳζεν καὶ τἆλλα οὕτως ἐπανισῶν ἔνεμεν. ταῦτα δὲ ἐμηχανᾶτο εὐλάβειαν ἔχων μή τι γένος ἀϊστωθείη ἐπειδὴ δὲ αὐτοῖς ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσε, πρὸς τὰς ἐκ Διὸς ὥρας εὐμάρειαν ἐμηχανᾶτο ἀμφιεννὺς αὐτὰ πυκναῖς τε θριξὶν καὶ στερεοῖς δέρμασιν, ἱκανοῖς μὲν ἀμῦναι χειμῶνα, δυνατοῖς δὲ καὶ καύματα, καὶ εἰς εὐνὰς ἰοῦσιν ὅπως ὑπάρχοι τὰ αὐτὰ ταῦτα στρωμνὴ οἰκεία τε καὶ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ καὶ ὑποδῶν τὰ μὲν ὁπλαῖς, τὰ δὲ θριξὶν καὶ δέρμασιν στερεοῖς καὶ ἀναίμοις. τοὐντεῦθεν τροφὰς ἄλλοις ἄλλας ἐξεπόριζεν, τοῖς μὲν ἐκ γῆς βοτάνην, ἄλλοις δὲ δένδρων καρπούς, τοῖς δὲ ῥίζας ἔστι δ οἷς ἔδωκεν εἶναι τροφὴν ζῴων ἄλλων βοράν καὶ τοῖς μὲν ὀλιγογονίαν προσῆψε, τοῖς δ ἀναλισκομένοις ὑπὸ τούτων πολυγονίαν, σωτηρίαν τῷ γένει πορίζων. Ασκήσεις Α. Να μεταφράσετε το απόσπασμα: «νέμων δὲ αὐτοφυὴς ἑκάστῳ». Β1. Με ποιες ιδιότητες εξόπλισε ο Επιμηθέας τα θνητά γένη και ποιο νόμο έλαβε υπόψη του; Β2. Λαμβάνοντας υπόψη τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του Πρωταγόρα, τι συμβολίζει η αναφορά στον Προμηθέα, τον Επιμηθέα και τους θεούς και πώς αυτό δικαιολογείται;

ἐπειδὴ δ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει.

2 Β3. Ποια υφολογικά και γλωσσικά στοιχεία του κειμένου επιβεβαιώνουν ότι πρόκειται για μύθο; (Μονάδες10) Β4. Ποια είναι η εισαγωγή στο διάλογο «Πρωταγόρας» και τι πετυχαίνει ο Πλάτωνας με αυτή; Β5. Για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις να γράψετε μια ομόρριζη λέξη στη νέα ελληνική (απλή ή σύνθετη) με την κατάληξη που σας δίνεται: εἱμαρμένος : -α ἄγειν : -ή ηὖξε : -ση θριξὶν : -μα ὑποδῶν : -ός

Ποια είναι η εισαγωγή στο διάλογο «Πρωταγόρας» και τι πετυχαίνει ο Πλάτωνας με αυτή; Β5.

3 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ενώ λοιπόν έκανε τη μοιρασιά σε άλλα έδινε δύναμη χωρίς όμως ταχύτητα ενώ τα πιο αδύναμα τα εφοδίαζε με ταχύτητα και σε άλλα έδινε όπλα, ενώ για άλλα, επειδή τα έδινε οργανισμό χωρίς όπλα επινοούσε κάποια άλλη ικανότητα για τη σωτηρία τους. Όσα δηλαδή από αυτά τα κάλυπτε με μικροκαμωμένο σώμα, (σ αυτά) μοίραζε φτερά για να φεύγουν ή υπόγεια κατοικία. και όσα μεγάλωνε κατά το μέγεθος, με αυτό το ίδιο εξασφάλιζε τη σωτηρία τους. και τις άλλες ικανότητες τις μοίραζε κάνοντάς τα ισοδύναμα μ αυτόν τον τρόπο. Και επινοούσε αυτά προσέχοντας μήπως κάποιο γένος εξαφανιστεί. και αφού εφοδίασε αυτά σε ικανοποιητικό βαθμό για να αποφύγουν την αλληλοεξόντωση, επινοούσε (διάφορα μέσα) για την προσαρμοστικότητά τους στις μεταβολές του καιρού που προκαλούνται απ τον Δία ντύνοντας αυτά και με πυκνά τριχώματα και με γερά δέρματα ικανά να αντιμετωπίσουν την κακοκαιρία, αλλά κατάλληλα και για τις ζέστες, και ακόμη όταν πηγαίνουν στις φωλιές τους να χρησιμεύουν αυτά τα ίδια σαν στρώμα και σκέπασμα δικό τους και δοσμένο από τη φύση στο καθένα. Β1. Ο Επιμηθέας αναλαμβάνοντας την ευθύνη να εφοδιάσει τα θνητά γένη με όλες ε- κείνες τις ιδιότητες που θα εξασφάλιζαν την επιβίωσή τους επέδειξε μεγάλη επιμέλεια στο έργο αυτό. Αρχικά εξόπλισε τα ζώα με φυσικά όπλα για να προλάβει την αλληλοεξόντωση, με μέσα προφύλαξης από τις μεταβολές του καιρού, με ποικιλία διατροφής και με ολιγογονία ή πολυγονία, ώστε να εξασφαλίζεται η διαιώνιση. Ειδικότερα, στην κατανομή των επιμέρους ιδιοτήτων έλαβε υπόψη του την αρχή της αναπλήρωσης, δηλαδή την αρχή σύμφωνα με την οποία κάθε αδυναμία πρέπει να αναπληρώνεται/διορθώνεται με μία ικανότητα. Γι αυτό το λόγο τα ζώα που δεν μπορούσαν να αναπτύξουν μεγάλη ταχύτητα, τα έκανε είτε να είναι πολύ δυνατά είτε να έχουν φυσικά όπλα για να αντιμετωπίζουν τους κινδύνους και να εξασφαλίζουν τη σωτηρία τους. Τα μικρόσωμα ζώα φρόντισε να τα εφοδιάσει με υπόγεια κατοικία ή με φτερά, ώστε να μπορούν εύκολα να διαφεύγουν από τους κινδύνους, ενώ τα μεγαλόσωμα ζώα εξασφάλιζαν τη σωτηρία τους με το μέγεθός τους. Κατ αυτό τον τρόπο απέτρεψε την αλληλοεξόντωση των ζωντανών οργανισμών. Επιπλέον, εφοδίασε άλλα ζώα με πυκνό τρίχωμα, άλλα με σκληρό δέρμα και άλλα με οπλές, ώστε να μπορούν να ανταπεξέρχονται στις καιρικές μεταβολές και ταυτόχρονα να χρησιμοποιούν τα ίδια μέσα ως στρώμα και σκέπασμα, ένδυση και υπόδηση. Ακόμα, προνόησε ώστε κάθε είδος να έχει διαφορετική τροφή, ενώ κάποια ζώα θα γίνονταν τροφή για άλλα μεγαλύτερα ζώα. Για να αποφύγει το ενδεχόμενο της εξαφάνισης των ζώων που γίνονταν βορά για τα άλλα ζώα εφοδίασε τα πρώτα με πολυγονία, ώστε διαρκώς να ανανεώνεται ο πληθυσμός τους και τα σαρκοβόρα ζώα με ολιγογονία, ώστε να μην απειλούν την επιβίωση των άλλων ειδών.

κάποια άλλη ικανότητα για τη σωτηρία τους. Όσα δηλαδή από αυτά τα κάλυπτε με μικροκαμωμένο σώμα, (σ αυτά) μοίραζε φτερά για να φεύγουν ή υπόγεια κατοικία.

4 Αξιοσημείωτες είναι οι λεκτικές επιλογές του Πρωταγόρα που παρουσιάζουν τη μεγάλη φροντίδα και πρόνοια του Επιμηθέα για να φέρει εις πέρας το έργο που είχε αναλάβει. Έτσι, οι ρηματικοί τύποι ἐμηχανᾶτο, ἐπανισῶν, εὐλάβειαν ἔχων, ἐπήρκεσε, (σωτηρίαν) πορίζων επιβεβαιώνουν την αγωνία του Επιμηθέα να ολοκληρώσει επιτυχώς την αποστολή του και να εξασφαλίσει την επιβίωση των θνητών όντων άνω στη γη, όπως είχαν προστάξει οι θεοί. Β2. Ο Πρωταγόρας μέσα από τα έργα του έχει αποδείξει ότι είναι αγνωστικιστής, δηλαδή, αν και αποδεχόταν την ύπαρξη μιας ανώτερης δύναμης που ρυθμίζει τον κόσμο καθώς και την ανάγκη των ανθρώπων για θρησκευτική πίστη, απέφευγε να δώσει κάποια μορφή στους θεούς. Αυτή του η πεποίθηση μοιάζει να αναιρείται με την αναφορά του στους θεούς που ανέλαβαν τη δημιουργία των θνητών όντων(τυποῦσιν αὐτὰ θεοὶ γῆς ἔνδον) και στη συνέχεια όρισαν τον Προμηθέα και τον Επιμηθέα υπεύθυνους για τον εφοδιασμό και την επιβίωσή τους στη γη (ἐπειδὴ δ ἄγειν αὐτὰ πρὸς φῶς ἔμελλον, προσέταξαν Προμηθεῖ καὶ Ἐπιμηθεῖ κοσμῆσαί τε καὶ νεῖμαι δυνάμεις ἑκάστοις ὡς πρέπει.). Φαίνεται δηλαδή σε αυτό το σημείο του μύθου να αποδέχεται ο σοφιστής τόσο την ύπαρξη των θεών όσο και την καθοριστική ανάμειξή τους στη δημιουργία του κόσμου και των θνητών όντων. Ωστόσο, η πιθανότερη εκδοχή που δικαιολογεί την αναφορά αυτή είναι ότι οι θεοί και η δύναμη που φέρουν λειτουργούν αλληγορικά. Συμβολίζει, λοιπόν, ο Δίας τη φυσική νομοτέλεια που διέπει τον κόσμο, και οι άλλοι θεοί (και οι Τιτάνες, Προμηθέας και Επιμηθέας) συμβολίζουν τα όργανα που εξασφαλίζουν την τήρηση αυτής της νομοτέλειας με την εξισορρόπηση των αναγκών και των ικανοτήτων των θνητών όντων. Εξάλλου, η αλληγορία και οι συμβολισμοί αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα του μύθου, στοιχεία που διανθίζουν το περιεχόμενό του και συμβάλλουν στην παραστατικότητά του. Ο Πρωταγόρας, δηλαδή, μένοντας πιστός στην παράδοση χρησιμοποιεί τα συστατικά στοιχεία του μύθου (θεϊκή παρέμβαση) στην αφήγηση της δικής του Κοσμογονίας. Είναι η εξέλιξη του θνητού γένους και των κοινωνιών το γεγονός στο ποίο θέλει να δώσει έμφαση ο Πρωταγόρας και όχι η ύπαρξη ή μη των θεών. Επομένως, η μνεία του Πρωταγόρα στους θεούς δεν απορρίπτει τον αγνωστικισμό του σοφιστή, αλλά συνδράμει στη πειστικότητα του μύθου του. Άλλωστε, είναι χαρακτηριστική η υπόνοια του Πρωταγόρα ότι και οι θεοί είχαν δημιουργηθεί σε προγενέστερο στάδιο (ὅτε θεοὶ μὲν ἦσαν/ ἐπειδὴ δὲ καὶ τούτοις χρόνος ἦλθεν εἱμαρμένος γενέσεως) και δεν ήταν αιώνιοι. Β3. Ο Πρωταγόρας ήδη από την πρώτη ενότητα δήλωσε στο Σωκράτη ότι θα αποδείξει το διδακτό της πολιτικής αρετής χρησιμοποιώντας ένα μύθο, μία μέθοδο δηλαδή προσφιλή στους σοφιστές αλλά και αποδεκτή από το Σωκράτη. Ο μύθος, λοιπόν, τον

επιβίωση των θνητών όντων άνω στη γη, όπως είχαν προστάξει οι θεοί. Β2.

5 οποίο επιλέγει ο Πρωταγόρας να διηγηθεί αφορά την Κοσμογονία και μάλιστα έχει αρκετές πρωτοτυπίες ως προς το περιεχόμενο σε σχέση με άλλους γνωστούς από την παράδοση αντίστοιχους μύθους, κυρίως Θεογονίας (Πιστεύεται μάλιστα ότι ο μύθος αυτός αποτελεί προσωπικό δημιούργημα του σοφιστή και περιλαμβανόταν στο χαμένο έργο του «Περί τῆς ἐν ἀρχῇ καταστάσεως»). Αρχικά, η διήγηση ξεκινά με τη φράση «Ἦν γάρ ποτε χρόνος», που είναι χαρακτηριστική εναρκτήρια φράση όλων των μυθικών και παραμυθικών διηγήσεων (πρβλ. το σύγχρονο «Μια φορά κι έναν καιρό»). Το ύφος του μύθου είναι κυρίως λαϊκότροπο και δημοτικό, ωστόσο σε μερικά σημεία του γίνεται περίτεχνο με τη χρήση ποιητικών φράσεων (ἄοπλον φύσιν, σμικρότητι ἤμπισχεν, πτηνόν φυγήν, ἀϊστωθείη, ἀλληλοφθοριῶν διαφυγὰς ἐπήρκεσεν). Οι φράσεις αυτές έχουν σκοπό να εντυπωσιάσουν τον ακροατή και παράλληλα να επιτείνουν τη σημασία του έργου του Επιμηθέα. Ο μικροπερίοδος λόγος, η απλή σύνταξη και οι συχνές επαναλήψεις ρημάτων και ρηματικών τύπων (κυρίως τύπων του νείμω) διατηρούν την απλότητα του ύφους, ενώ η συχνή χρήση των οὖν και ἐπειδή καθώς και του ζεύγους μὲν δὲ, είτε ως α- ντιθετικό είτε ως επιμεριστικό, συντελούν στην εύκολη κατανόηση και την ομαλή ροή της εξέλιξης του μύθου. Β4. Σχολικό βιβλίο σελ. 49 «Βγαίνοντας μας γοητεύει» Β5. εἱμαρμένος : μερίδα / μοίρα ἄγειν : αγωγή ηὖξε : αύξηση θριξὶν : τρίχωμα ὑποδῶν : υποδηματοποιός/ δεσμός

Αρχικά, η διήγηση ξεκινά με τη φράση «Ἦν γάρ ποτε χρόνος», που είναι χαρακτηριστική εναρκτήρια φράση όλων των μυθικών και παραμυθικών διηγήσεων (πρβλ. το σύγχρονο «Μια φορά κι έναν καιρό»).

Σχετικά έγγραφα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 6 ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΜΠΤΗ 6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2018 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ