ΦΥΛΟ, ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΜΕ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ

Transcript

1 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 105 ΦΥΛΟ, ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΜΕ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ Του: Γεώργιου Παστιάδη 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος του άρθρου είναι να διερευνήσει την ύπαρξη πιθανών διαφορών στο πρότυπο της πολιτικής συμπεριφοράς μεταξύ των ανδρών και των γυναικών, κάτω από την ε- πίδραση του επιπέδου εκπαίδευσης. Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, εξελίσσεται η δημόσια συζήτηση για τις ομοιότητες και διαφορές στην πολιτική συμπεριφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών (Κακεπάκη: 2006, Νικολακόπουλος και Παντελίδου-Μαλούτα: 1988, Παντελίδου-Μαλούτα: 1987α, 1987β, 1988, 1989, 1990α, 1990β, 1992, 1996, 2002). Τα ερωτήματα στα οποία καλείται να απαντήσει το άρθρο αυτό, είναι εάν υφίστανται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών σε μια σειρά από ιδεολογικοπολιτικές απόψεις και στάσεις, οι οποίες αποτυπώνουν την πολιτική συμπεριφορά, όπως: το ενδιαφέρον για την πολιτική, η επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους, η κομματική ταύτιση, ο χρόνος απόφασης ψήφου, η προτίμηση στο δικομματισμό. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Το πρωτογενές υλικό στο οποίο βασίζεται η μελέτη αυτή, είναι τα ποσοτικά δεδομένα της πανελλαδικής έρευνας πεδίου υπ. αριθμ , της εταιρείας ερευνών V- PRC, με ατομικές συνεντεύξεις, χρήση δομημένου ερωτηματολογίου και κάλπης, στο σύνολο της χώρας, μέγεθος του δείγματος άτομα, με πολυσταδιακή στρωματοποιημένη δειγματοληψία. Προκειμένου να διερευνηθούν τα ανωτέρω ερωτήματα, μελετάται η σχέση ανάμεσα στο φύλο, στο επίπεδο εκπαίδευσης και σε διάφορες μεταβλητές της πολιτικής συμπεριφοράς: Ενδιαφέρον για την πολιτική (σε κλίμακα: πολύ, αρκετά, λίγο, καθόλου). Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (σε κλίμακα: Πολύ συχνά, Αρκετά συχνά, Σπάνια, Ποτέ). από ότι στα υπόλοιπα (σε κλίμακα: ναι, όχι). Χρόνος απόφασης ψήφου (σε κλίμακα: αποκρυσταλλωμένοι, ρευστοί). Δικομματισμός (σε κλίμακα: ψήφος σε ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ). Ο Γεώργιος Παστιάδης είναι Διδάκτωρ Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Α.Π.Θ.

2 106 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Μεθοδολογικά χρησιμοποιούνται ποσοτικές μέθοδοι ανάλυσης (πίνακες συνάφειας, έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας διαφορών). Οι έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας πραγματοποιούνται σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p= 0.05 ή 5%. Εάν το α- ποτέλεσμα του ελέγχου (Asymp. Sig.) είναι μικρότερο από το 0.05, τότε οι παρατηρούμενες διαφορές είναι στατιστικά σημαντικές και συνεπώς μπορεί να γίνει γενίκευση των συμπερασμάτων στο σύνολο του πληθυσμού, ενώ εάν είναι μεγαλύτερο από το 0.05 οι παρατηρούμενες διαφορές δεν είναι στατιστικά σημαντικές και δε μπορεί να γίνει γενίκευση των συμπερασμάτων στο σύνολο του πληθυσμού. Όταν ο έλεγχος δίνει τιμές κοντά στο 0.1, τότε οι παρατηρούμενες διαφορές είναι οριακά στατιστικά μη σημαντικές και σημειώνεται παραπλεύρως ένας *. Από την ανάλυση προκύπτουν οι: ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ 1 και ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ 2. ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ 1 Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Ενδιαφέρον για την πολιτική (Πολύ+Αρκετά) Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (Πολύ+Αρκετά συχνά) από ότι στα υπόλοιπα (Ναι) Χρόνος απόφασης ψήφου (Αποκρυσταλλωμένοι) Δικομματισμός ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ 2 Κατώτερη Μέση Ανώτερη Άνδρες Γυναίκες Ενδιαφέρον για την πολιτική (Πολύ+Αρκετά) Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (Πολύ+Αρκετά συχνά) Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα (Ναι) Χρόνος απόφασης ψήφου (Αποκρυσταλλωμένοι) Δικομματισμός Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο Άνδρες Γυναίκες Σύνολο

3 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 107 Διενεργούμε έλεγχο στατιστικής σημαντικότητας διαφορών. Έχοντας ως μεταβλητή ελέγχου το φύλο, εξετάζουμε εάν η μεταβολή του φύλου επηρεάζει τις μεταβλητές της πολιτικής συμπεριφοράς, τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης και έ- χοντας ως μεταβλητή ελέγχου το επίπεδο εκπαίδευσης, εξετάζουμε εάν η μεταβολή του επιπέδου εκπαίδευσης επηρεάζει τις μεταβλητές της πολιτικής συμπεριφοράς, σε κάθε φύλο. Χρησιμοποιώντας τα Mann-Whitney U και Kruskal Wallis τεστς, προκύπτει ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Mann-Whitney U, Grouping Variable: Φύλο, Asymp. Sig. (2-tailed) Ενδιαφέρον για την πολιτική 6E-09 Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/ κάποιους από τους υποψηφίους 3E-05 από ότι στα υπόλοιπα Χρόνος απόφασης ψήφου Δικομματισμός κατώτερη μέση ανώτερη Ενδιαφέρον για την πολιτική 7E-05 4E Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/ κάποιους από τους υποψηφίους * από ότι στα υπόλοιπα Χρόνος απόφασης ψήφου Δικομματισμός Kruskal Wallis Test, Grouping Variable: Επίπεδο εκπαίδευσης, Asymp. Sig. Άνδρες Γυναίκες Ενδιαφέρον για την πολιτική 2E-04 1E-04 Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/ κάποιους από τους υποψηφίους από ότι στα υπόλοιπα Χρόνος απόφασης ψήφου Δικομματισμός * 8E ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Στους πίνακες συνάφειας οι άνδρες εμφανίζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την πολιτική από τις γυναίκες (θέσεις Πολύ και Αρκετά), τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, τόσο στο σύ-

4 108 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH νολο του δείγματος (6E-09<0.05), όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης (7E-05, 4E-04, 0.012<0.05). Συνεπώς το φύλο αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Ενδιαφέρον για την πολιτική», τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης, με τους άνδρες να. εμφανίζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την πολιτική από τις γυναίκες. Τόσο στους άνδρες, όσο και στις γυναίκες, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των επιπέδων εκπαίδευσης για το ενδιαφέρον για την πολιτική (2E-04, 1E-04<0.05). Συνεπώς το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Ενδιαφέρον για την πολιτική», και στα δύο φύλα. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης αυξάνει το ενδιαφέρον για την πολιτική. 4. ΠOΣO ΣYXNA EPXONTAI ΣE EΠAΦH ME KAΠOION/KAΠOIOYΣ AΠO TOYΣ YΠOΨHΦIOYΣ Στους πίνακες συνάφειας οι άνδρες εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα επαφής με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (θέσεις Πολύ συχνά και Αρκετά συχνά), από τις γυναίκες, τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης. Λαμβάνοντας υ- πόψη τους στατιστικούς ελέγχους, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στο σύνολο του δείγματος (3E-05<0.05) και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης (0.005, 0.053, 0.003<0.05), με τη μέση εκπαίδευση οριακά σημαντική. Συνεπώς το φύλο αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους», τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης, με τους άνδρες να εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα επαφής από τις γυναίκες. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές (0.55, 0.376>0.05) μεταξύ των επιπέδων εκπαίδευσης για τη συχνότητα επαφής με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους. Συνεπώς το επίπεδο εκπαίδευσης δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους», σε κανένα φύλο. 5. AIΣΘANONTAI ΠIO KONTA ΣE KAΠOIO KOMMA AΠO OTI ΣTA YΠOΛOIΠA (KOMMATIKH TAYTIΣH) Στους πίνακες συνάφειας οι άνδρες εμφανίζουν την ίδια περίπου κομματική ταύτιση με τις γυναίκες, τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στο σύνολο του δείγματος (0.803>0.05) και σε κάθε ε- πίπεδο εκπαίδευσης (0.202, 0.396, 0.902>0.05). Συνεπώς το φύλο δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «από ότι στα υπόλοιπα». Μόνον στις γυναίκες παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ε- πιπέδων εκπαίδευσης για την εντύπωση για την Ευρωπαϊκή Ένωση (0.007<0.05). Συνεπώς το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «από ότι στα υπόλοιπα», μόνον για τις γυναίκες. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την κομματική ταύτιση.

5 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH XPONOΣ AΠOΦAΣHΣ ΨHΦOY (PEYΣTOTHTA ΨHΦOY) Στους πίνακες συνάφειας οι άνδρες εμφανίζουν μεγαλύτερη αποκρυστάλλωση ψήφου από τις γυναίκες, τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, στο σύνολο (0.008<0.05) και στη μέση εκπαίδευση (0.008<0.05). Συνεπώς το φύλο αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Χρόνος απόφασης ψήφου», στο σύνολο και στη μέση εκπαίδευση, με τους άνδρες να εμφανίζουν μεγαλύτερη αποκρυστάλλωση ψήφου από τις γυναίκες. Μόνον στις γυναίκες παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των ε- πιπέδων εκπαίδευσης για το χρόνο απόφασης ψήφου (0.03<0.05). Συνεπώς το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Χρόνος απόφασης ψήφου», μόνον για τις γυναίκες. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την α- ποκρυστάλλωση, αυξάνοντας την ρευστότητα. 7. ΔIKOMMATIΣMOΣ Στους πίνακες συνάφειας οι άνδρες εμφανίζουν μικρότερη προτίμηση στο δικομματισμό από τις γυναίκες, στο σύνολο και στην κατώτερη και μέση εκπαίδευση. Στην ανώτερη εκπαίδευση οι άνδρες εμφανίζουν μεγαλύτερη προτίμηση. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών στο σύνολο (0.035<0.05) και στην κατώτερη εκπαίδευση (0.024<0.05). Συνεπώς το φύλο αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Δικομματισμός», στο σύνολο και στην κατώτερη εκπαίδευση, με τους άνδρες να εμφανίζουν μικρότερη προτίμηση στο δικομματισμό. Τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές (οριακά 0.058>0.05, 8E-05<0.05) μεταξύ των επιπέδων εκπαίδευσης για την προτίμηση στο δικομματισμό. Συνεπώς το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Δικομματισμός» και στα δύο φύλα. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την προτίμηση στο δικομματισμό. 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφωνα με την παρούσα μελέτη το φύλο: Αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Ενδιαφέρον για την πολιτική», τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης, με τους άνδρες να. εμφανίζουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την πολιτική από τις γυναίκες. Το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Ενδιαφέρον για την πολιτική», και στα δύο φύλα. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης αυξάνει το ενδιαφέρον για την πολιτική. Αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Πόσο συχνά έρχονται σε ε- παφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους», τόσο στο σύνολο όσο και σε κάθε επίπεδο εκπαίδευσης, με τους άνδρες να εμφανίζουν μεγαλύτερη συχνότητα επαφής από τις γυναίκες.το επίπεδο εκπαίδευσης δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους», σε κανένα φύλο.

6 110 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH Δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα». Το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «α- πό ότι στα υπόλοιπα», μόνον για τις γυναίκες. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την κομματική ταύτιση. Αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Χρόνος απόφασης ψήφου», στο σύνολο και στη μέση εκπαίδευση, με τους άνδρες να εμφανίζουν μεγαλύτερη αποκρυστάλλωση ψήφου από τις γυναίκες. Το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Χρόνος απόφασης ψήφου», μόνον για τις γυναίκες. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την αποκρυστάλλωση, αυξάνοντας την ρευστότητα. Αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Δικομματισμός», στο σύνολο και στην κατώτερη εκπαίδευση, με τους άνδρες να εμφανίζουν μικρότερη προτίμηση στο δικομματισμό. Το επίπεδο εκπαίδευσης αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής «Δικομματισμός» και στα δύο φύλα. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την προτίμηση στο δικομματισμό. Συμπερασματικά με βάση την παρούσα μελέτη, το φύλο φαίνεται να επηρεάζει τόσο το γενικότερο ενδιαφέρον για την πολιτική, όσο και αυτό που θα μπορούσε σχηματικά να ονομαστεί «ενεργός εμπλοκή στην πολιτική» (συμμετοχή σε προεκλογικές συγκεντρώσεις), με τους άνδρες να παρουσιάζονται περισσότερο «πολιτικά ενεργοί». Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης αυξάνει γενικά την πολιτικοποίηση (με εντονότερη επίδραση στις γυναίκες), αλλά δεν επηρεάζει την ενεργό εμπλοκή στην πολιτική. Έτσι οι διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών, που είναι πολύ μεγάλες στο κατώτερο επίπεδο εκπαίδευσης, αμβλύνονται με την αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης. Δηλαδή η γυναικεία πολτική συμπεριφορά τείνει να εξομοιωθεί με την αντίστοιχη ανδρική, καθώς αυξάνει το επίπεδο εκπαίδευσης.τα ευρήματα αυτά συμφωνούν με την Παντελίδου-Μαλούτα (1990β: 32, 50-52), ότι στους άνδρες το ποσοστό του πολιτικού ενδιαφέροντος είναι σαφώς υψηλότερο από ότι στις γυναίκες. Η Παντελίδου-Μαλούτα (1989, 1990α, 1992), καταγράφει χαμηλότερα ποσοστά αφιέρωσης χρόνου για την υποστήριξη ενός κόμματος ή ενός υποψηφίου των γυναικών έναντι των ανδρών και ότι το επίπεδο εκπαίδευσης συνιστά καθοριστικό παράγοντα διαμόρφωσης του πολιτικού ενδιαφέροντος, με εντονότερη επίδραση στις γυναίκες. Επίσης η Παντελίδου-Μαλούτα (1989: 36, 1996: 352), συμπεραίνει ότι το θεωρούμενο ως παραδοσιακό γυναικείο πρότυπο πολιτικής συμπεριφοράς, που χαρακτηρίζεται από πολιτική αδιαφορία και από συντηρητικότερη απόκλιση στη ψήφο, επιβεβαιώνεται πλέον στις ηλικιωμένες και τις αναλφάβητες, ενώ είναι προφανές ότι η ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο αποτελούν ισχυρότερους διαφοροποιητικούς παράγοντες για τη γυναικεία από ό,τι για την ανδρική πολιτική συμπεριφορά. Το φύλο δεν επηρεάζει την κομματική ταύτιση. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την κομματική ταύτιση μόνον στις γυναίκες. Το φύλο επηρεάζει το χρόνο απόφασης ψήφου και το δικομματισμό, με τους άνδρες να εμφανίζονται περισσότερο αποκρυσταλλωμένοι και με μικρότερη προτίμηση στο δικομματισμό, από τις γυναίκες. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης μειώνει την αποκρυστάλλωση (μόνον στις γυναίκες) και την προτίμηση στο δικομματισμό (και στα δύο φύλα, εντονότερα όμως στις γυναίκες). Οι διαφορές στο πρότυπο πολιτικής συμπεριφοράς μεταξύ ανδρών και γυναικών ανάγονται στους ρόλους που επιφυλάσσει ο κοινωνικός περίγυρος για τα δύο φύλα (Παντελίδου-Μαλούτα 1990α: ). Τα στερεότυπα αυτά παραπέμπουν στη δημόσια σφαίρα για τους άνδρες και στην ιδιωτική σφαίρα για τις γυναίκες. Οι άνδρες δεν είναι περισσότε-

7 ΔIOIKHTIKH ENHMEPΩΣH 111 ρο πολιτικοποιημένοι από τις γυναίκες, όμως όντας κυρίαρχοι σε έναν ανδροκεντρικό κόσμο, ταυτίζονται με το πολιτικό (Παντελίδου-Μαλούτα 1987β: 4-5). Οι γυναίκες ως κοινωνική τυπολογία, παρουσιάζουν μια εντελώς διαφορετική ιστορική διαδρομή σε σχέση με την ιδιοκτησία, τα μέσα παραγωγής, τις εργασιακές σχέσεις και τις δομές εξουσίας. Χαρακτηριστικός δείκτης της κοινωνικής θέσης των γυναικών είναι και η ισχνή συμμετοχή τους σε θέσεις εξουσίας και σε πολιτικές ελίτ. Η μειωμένη αυτή συμμετοχή εμφανίζει αντιστρόφως ανάλογη σχέση με την ισχύ των αντίστοιχων θέσεων εξουσίας. Ο διαχωρισμός των ρόλων ως προς τη δημόσια και την ιδιωτική λειτουργία, οδήγησε στη διάκριση του χώρου της πολιτικής από το χώρο της οικογένειας. Ως εκ τούτου ο πρώτος ταυτοποιήθηκε με την ανδρική και ο δεύτερος με τη γυναικεία παρουσία. Ο αυξημένος δικομματισμός και η υψηλότερη κομματική ταύτιση που παρατηρούνται στη γυναικεία πολιτική συμπεριφορά, παραπέμπουν περισσότερο στην κομματική ταύτιση-διαιρετική ψήφο. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης λειτουργεί ως παράγοντας εξομάλυνσης των ανισοτήτων-διαφορών μεταξύ της ανδρικής και της γυναικείας πολιτικής συμπεριφοράς. Η αύξηση του επιπέδου εκπαίδευσης ενισχύει το πολιτικό ενδιαφέρον και την πολιτική συμμετοχή, καθώς επίσης την κομματική αποστοίχιση και τη ρευστότητα της απόφασης, «ωθώντας» περισσότερο προς την κατεύθυνση της ορθολογικής επιλογής-θεματικής ψήφου. Έτσι το παραδοσιακό στερεότυπο της γυναικείας πολιτικής συμπεριφοράς, με τη συντηρητική προτίμηση και τη μειωμένη συμμετοχή, ανατρέπεται κάτω από την επίδραση του επιπέδου εκπαίδευσης, το οποίο λειτουργεί ως ισχυρότερος διαφοροποιητικός παράγοντας για τη γυναικεία από ότι για την ανδρική πολιτική συμπεριφορά. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Mayer, N., Perrineau, P., Boy, D., Cautrès, B. (2005). Εκλογική Συμπεριφορά. Ιστορικές διαδρομές και μοντέλα ανάλυσης. Αθήνα: Σαββάλας. Κακεπάκη, Μ. (2006). «Μεταβολές στην ελληνική πολιτική κουλτούρα, : Από τη γενιά του πολιτικού ενδιαφέροντος στη γενιά της πολιτικής αδιαφορίας;», Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 28, Νικολακόπουλος, Η. & Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1988). Έρευνα για την πολιτική συμπεριφορά των γυναικών. Αθήνα: Ε.Κ.Κ.Ε./Γ.Γ.Ι.. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1987). Πολιτικές Στάσεις και Αντιλήψεις στην Αρχή της Εφηβείας. Αθήνα: Gutenberg. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1987). «Γυναίκες και Πολιτική / Γυναίκες και Πολιτική Επιστήμη. Η Ανάπτυξη μιάς Φεμινιστικής Πολιτολογικής Θεώρησης», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 65, Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1989). «Οι Ελληνίδες και η Ψήφος.Το Φύλο της Ψήφου και η Ψήφος του Γυναικείου Φύλου», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 73, Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1990). «Ελληνική Πολιτική Κουλτούρα: Το Φύλο της Αριστεράς και της Δεξιάς», στο Λυριντζής, Χρ. & Νικολακόπουλος, Η. (επιμ.), Εκλογές και Κόμματα στη Δεκαετία του 80, Αθήνα: Θεμέλιο, Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1990). «Ελληνική Πολιτική Κουλτούρα: Όψεις και Προσεγγίσεις», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 75(Α), Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1992). Γυναίκες και Πολιτική. Η Πολιτική Φυσιογνωμία των Ελληνίδων. Αθήνα: Gutenberg. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1996). «Πολιτική Ταυτότητα, Γυναικεία Υποκειμενικότητα και Δημοκρατία», στο Λυριντζής, Χρ. - Νικολακόπουλος, Η. - Σωτηρόπουλος, Δ. (επιμ.), Κοινωνία και Πολιτική. Όψεις της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας , Αθήνα: Θεμέλιο, Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (2002). Το φύλο της Δημοκρατίας. Ιδιότητα του πολίτη και έμφυλα υ- ποκίμενα. Αθήνα: Σαββάλας.