Κατευθυντήριες γραµµές

Transcript

1 Κατευθυντήριες γραµµές Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε ορισµένες πτυχές των απαιτήσεων καταλληλότητας που προβλέπονται στη MiFID 25 Ιουνίου 2012 ESMA/2012/387

2 Ηµεροµηνία: 25 Ιουνίου 2012 ESMA/2012/387 Περιεχόµενα I. Πεδίο εφαρµογής 3 II. Ορισµοί 3 III. Σκοπός 4 IV. Συµµόρφωση και υποχρεώσεις γνωστοποίησης 4 V. Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε ορισµένες πτυχές των απαιτήσεων καταλληλότητας που προβλέπονται στη MiFID 5 V.I Παροχή πληροφόρησης στους πελάτες σχετικά µε την αξιολόγηση της καταλληλότητας _ 5 V.II Αναγκαίες ρυθµίσεις για την κατανόηση των πελατών και των επενδύσεων 6 V.III Προσόντα του προσωπικού των επιχειρήσεων επενδύσεων 7 V.IV Έκταση των πληροφοριών που συλλέγονται σχετικά µε τους πελάτες (αναλογικότητα) 8 V.V Αξιοπιστία των πληροφοριών που αφορούν τους πελάτες 11 V.VI Επικαιροποίηση των πληροφοριών που αφορούν τους πελάτες 12 V.VII Πληροφορίες πελάτη είναι νοµικά πρόσωπα ή οµάδες 13 V.VIII Αναγκαίες ρυθµίσεις για τη διασφάλιση της καταλληλότητας µιας επένδυσης 14 V.IX Τήρηση αρχείων 16 ESMA 103 rue de Grenelle Paris France Tel. +33 (0)

3 I. Πεδίο εφαρµογής Ποιος; 1. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές εφαρµόζονται από επιχειρήσεις επενδύσεων (όπως ορίζονται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 σηµείο 1 της Οδηγίας για τις αγορές χρηµατοπιστωτικών µέσων), συµπεριλαµβανοµένων των πιστωτικών ιδρυµάτων που παρέχουν επενδυτικές υπηρεσίες, εταιρειών διαχείρισης ΟΣΕΚΑ 1, και των αρµοδίων αρχών. Τι; 2. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές εφαρµόζονται στην παροχή των ακόλουθων επενδυτικών υπηρεσιών, οι οποίες απαριθµούνται στο τµήµα Α του παραρτήµατος I της Οδηγίας για τις αγορές χρηµατοπιστωτικών µέσων (εφεξής και ως η MiFID): α) παροχή επενδυτικών συµβουλών β) διαχείριση χαρτοφυλακίων πελατών. 3. Παρότι οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές διαλαµβάνουν κυρίως περιπτώσεις στις οποίες οι υπηρεσίες παρέχονται σε ιδιώτες πελάτες, ωστόσο πρέπει να θεωρείται ότι, στον βαθµό που είναι συναφείς, ισχύουν και στις περιπτώσεις στις οποίες οι υπηρεσίες παρέχονται σε επαγγελµατίες πελάτες (το άρθρο 19 παράγραφος 4 της MiFID δεν πραγµατοποιεί διάκριση µεταξύ ιδιωτών και επαγγελµατιών πελατών). Πότε; 4. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές αρχίζουν να ισχύουν 60 ηµερολογιακές ηµέρες µετά την ηµεροµηνία της υποχρέωσης γνωστοποίησης, η οποία αναφέρεται στην παράγραφο 11. II. Ορισµοί 5. Εκτός εάν ορίζεται κάτι διαφορετικό, οι όροι που χρησιµοποιούνται στην MiFID και στην οδηγία για την εφαρµογή της MiFID έχουν την ίδια έννοια στις παρούσες κατευθυντήριες γραµµές. Επιπλέον, ισχύουν οι ακόλουθοι ορισµοί: Οδηγία για τις αγορές χρηµατοπιστωτικών µέσων (MiFID) Οδηγία 2004/39/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, για τις αγορές χρηµατοπιστωτικών µέσων, για την τροποποίηση των Οδηγιών 85/611/ΕΟΚ και 93/6/ΕΟΚ του Συµβουλίου και της Οδηγίας 2000/12/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου και για την κατάργηση της οδηγίας 93/22/ΕΟΚ του Συµβουλίου, όπως τροποποιήθηκε µεταγενέστερα. Οδηγία για την εφαρµογή Οδηγία 2006/73/ΕΚ της Επιτροπής, της 10ης Αυγούστου 2006, για την 1 Οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές εφαρµόζονται σε εταιρείες διαχείρισης ΟΣΕΚΑ µόνον όταν παρέχουν τις επενδυτικές υπηρεσίες διαχείρισης χαρτοφυλακίων ιδιωτών πελατών ή επενδυτικών συµβουλών (κατά την έννοια του άρθρου 6 παράγραφος 3 στοιχεία α) και β) της οδηγίας ΟΣΕΚΑ). 3

4 της MiFID εφαρµογή της Οδηγίας 2004/39/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, όσον αφορά τις οργανωτικές απαιτήσεις και τους όρους λειτουργίας των επιχειρήσεων επενδύσεων, καθώς και τους ορισµούς που ισχύουν για τους σκοπούς της εν λόγω Οδηγίας. 6. Οι κατευθυντήριες γραµµές δεν διατυπώνουν ρητές υποχρεώσεις. Για τον λόγο αυτό, χρησιµοποιείται συχνά η έκφραση «θα πρέπει». Ωστόσο, όταν πρόκειται για απαίτηση της MiFID, χρησιµοποιούνται οι λέξεις «πρέπει» ή «απαιτούνται». III. Σκοπός 7. Σκοπός αυτών των κατευθυντήριων γραµµών είναι να αποσαφηνισθεί η εφαρµογή ορισµένων πτυχών των απαιτήσεων καταλληλότητας που προβλέπονται στη MiFID, ώστε να διασφαλίζεται κοινή, οµοιόµορφη και συνεπής εφαρµογή του άρθρου 19 παράγραφος 4 της MiFID και των άρθρων 35 και 37 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. 8. Η Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ) προσδοκά ότι οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές θα προάγουν περαιτέρω τη σύγκλιση ως προς την ερµηνεία των απαιτήσεων καταλληλότητας που προβλέπονται στη MiFID και ως προς τις εποπτικές προσεγγίσεις των εν λόγω απαιτήσεων, δίνοντας έµφαση σε ορισµένα σηµαντικά ζητήµατα και αναδεικνύοντας µε τον τρόπο αυτό την αξία των υφιστάµενων προτύπων. Συµβάλλοντας στη διασφάλιση της συµµόρφωσης των επιχειρήσεων µε τα κανονιστικά πρότυπα, η ΕΑΚΑΑ αναµένει αντίστοιχη ενίσχυση της προστασίας των επενδυτών. IV. Συµµόρφωση και υποχρεώσεις γνωστοποίησης Καθεστώς των κατευθυντήριων γραµµών 9. Το παρόν έγγραφο περιέχει κατευθυντήριες γραµµές οι οποίες εκδίδονται βάσει του άρθρου 16 του Κανονισµού σχετικά µε την ΕΑΚΑΑ 2. Σύµφωνα µε το άρθρο 16 παράγραφος 3 του Κανονισµού σχετικά µε την ΕΑΚΑΑ, οι αρµόδιες αρχές και οι συµµετέχοντες στις χρηµατοοικονοµικές αγορές καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να συµµορφώνονται προς τις κατευθυντήριες γραµµές. 10. Οι αρµόδιες αρχές προς τις οποίες προορίζονται οι κατευθυντήριες γραµµές θα πρέπει να συµµορφωθούν ενσωµατώνοντάς τες στις εποπτικές πρακτικές τους, ακόµη και όταν συγκεκριµένες κατευθυντήριες γραµµές απευθύνονται πρωτίστως στους συµµετέχοντες της χρηµαταγοράς. Υποχρεώσεις γνωστοποίησης 11. Οι αρµόδιες αρχές που καλούνται να εφαρµόσουν τις παρούσες κατευθυντήριες γραµµές πρέπει να ενηµερώσουν την ΕΑΚΑΑ για το κατά πόσον συµµορφώνονται ή προτίθενται να συµµορφωθούν προς τις κατευθυντήριες γραµµές, παραθέτοντας τους λόγους της ενδεχόµενης µη συµµόρφωσης. Οι αρµόδιες αρχές πρέπει να ενηµερώσουν την ΕΑΚΑΑ εντός δύο µηνών από τη δηµοσίευση των µεταφράσεων από την ΕΑΚΑΑ στη διεύθυνση «suitability.387@esma.europa.eu». Ελλείψει απάντησης έως τη λήξη της προθεσµίας, οι αρµόδιες αρχές θεωρούνται ότι δεν συµµορφώνονται 2 Κανονισµός (ΕΕ) αριθ. 1095/2010 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 24ης Νοεµβρίου 2010, σχετικά µε τη σύσταση Ευρωπαϊκής Εποπτικής Αρχής (Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών), την τροποποίηση της απόφασης αριθ. 716/2009/ΕΚ και την κατάργηση της απόφασης 2009/77/ΕΚ. 4

5 προς τις κατευθυντήριες γραµµές. Υπόδειγµα του εγγράφου που µπορεί να χρησιµοποιείται για τις γνωστοποιήσεις διατίθεται στον δικτυακό τόπο της ΕΑΚΑΑ. 12. Οι συµµετέχοντες στη χρηµαταγορά δεν υποχρεούνται να γνωστοποιήσουν κατά πόσον συµµορφώνονται προς τις παρούσες κατευθυντήριες γραµµές. V. Κατευθυντήριες γραµµές σχετικά µε ορισµένες πτυχές των απαιτήσεων καταλληλότητας που προβλέπονται στη MiFID V.I Παροχή πληροφόρησης στους πελάτες σχετικά µε την αξιολόγηση της καταλληλότητας Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 19 παράγραφοι 1 και 3 της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να ενηµερώνουν τους πελάτες, µε σαφή και κατανοητό τρόπο, ότι η αξιολόγηση της καταλληλότητας διενεργείται προκειµένου η επιχείρηση να µπορεί να ενεργεί για το βέλτιστο συµφέρον του πελάτη. Σε κανένα στάδιο της διαδικασίας, οι επιχειρήσεις επενδύσεων δεν θα πρέπει να δηµιουργούν οποιαδήποτε αµφιβολία ή σύγχυση σχετικά µε τις δικές τους υποχρεώσεις. 14. Η πληροφόρηση σχετικά µε τις επενδυτικές υπηρεσίες της παροχής επενδυτικών συµβουλών και διαχείρισης χαρτοφυλακίων θα πρέπει να περιλαµβάνουν πληροφορίες σχετικά µε την αξιολόγηση της καταλληλότητας. Η «αξιολόγηση της καταλληλότητας» θα πρέπει να θεωρείται ότι περιλαµβάνει ολόκληρη τη διαδικασία της συλλογής πληροφοριών για έναν πελάτη και την επακόλουθη αξιολόγηση της καταλληλότητας ενός συγκεκριµένου χρηµατοπιστωτικού µέσου για το συγκεκριµένο πελάτη. 15. Για λόγους σαφήνειας, υπενθυµίζεται στις επιχειρήσεις ότι η αξιολόγηση της καταλληλότητας δεν περιορίζεται σε συστάσεις για την αγορά ενός χρηµατοπιστωτικού µέσου. Κάθε σύσταση πρέπει να είναι κατάλληλη, ανεξάρτητα από το κατά πόσον είναι, για παράδειγµα, σύσταση αγοράς, διακράτησης ή πώλησης 3. Η πληροφόρηση σχετικά µε την αξιολόγηση της καταλληλότητας θα πρέπει να βοηθά τους πελάτες να κατανοούν τον σκοπό των απαιτήσεων και θα πρέπει να τους παροτρύνει να παρέχουν ακριβείς και επαρκείς πληροφορίες σχετικά µε τη γνώση, την πείρα, τη χρηµατοοικονοµική τους κατάσταση και τους επενδυτικούς στόχους τους. Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να τονίζουν στον πελάτη ότι είναι σηµαντικό να συγκεντρώνουν πλήρεις και ακριβείς πληροφορίες, ώστε η επιχείρηση να µπορεί να του συστήνει κατάλληλα προϊόντα ή επενδυτικές υπηρεσίες. Εναπόκειται στις επιχειρήσεις να αποφασίζουν µε ποιον τρόπο θα ενηµερώνουν τους πελάτες τους σχετικά µε την αξιολόγηση της καταλληλότητας, οι εν λόγω δε πληροφορίες µπορούν να παρέχονται σε τυποποιηµένη µορφή. Ωστόσο, η χρησιµοποιούµενη µορφή θα πρέπει να επιτρέπει τους εκ των υστέρων ελέγχους, ώστε να ελέγχεται κατά πόσον οι πληροφορίες παρασχέθηκαν. 3 Βλ. παράγραφο IV του εγγράφου της ευρωπαϊκής επιτροπής ρυθµιστικών αρχών των αγορών κινητών αξιών (ΕΕΡΑΑΚΑ), Understanding the definition of advice under MiFID, question and answers (Κατανόηση του ορισµού των συµβουλών στο πλαίσιο της MiFID, ερωτήσεις και απαντήσεις), 19 Απριλίου 2010, CESR/

6 16. Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να λαµβάνουν µέτρα ώστε να διασφαλίζουν ότι ο πελάτης κατανοεί την έννοια του επενδυτικού κινδύνου καθώς και τη σχέση µεταξύ κινδύνου και απόδοσης της επένδυσης. Προκειµένου να βοηθήσουν τον πελάτη να κατανοήσει την έννοια του επενδυτικού κινδύνου, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόµενο χρήσης ενδεικτικών, αναλυτικών παραδειγµάτων ως προς τα επίπεδα απώλειας που ενδέχεται να προκύψουν ανάλογα µε το επίπεδο του αναληφθέντος κινδύνου, αξιολογώντας µάλιστα και την ανταπόκριση του πελάτη στα σενάρια αυτά. Ο πελάτης θα πρέπει να ενηµερώνεται ότι σκοπός των εν λόγω παραδειγµάτων, και των ανταποκρίσεων σε αυτά, είναι να καθορισθεί η στάση του πελάτη απέναντι στον κίνδυνο (το προφίλ κινδύνου του πελάτη) και, κατά συνέπεια, οι τύποι των κατάλληλων χρηµατοπιστωτικών µέσων (και των συναφών κινδύνων). 17. Η αξιολόγηση της καταλληλότητας αποτελεί ευθύνη της επιχείρησης επενδύσεων. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποφεύγουν να δηλώνουν ή να δίνουν την εντύπωση ότι ο πελάτης είναι εκείνος που αποφασίζει σχετικά µε την καταλληλότητα της επένδυσης ή ότι ο πελάτης είναι εκείνος που καθορίζει ποια χρηµατοπιστωτικά µέσα ταιριάζουν στο προφίλ κινδύνου του. Για παράδειγµα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποφεύγουν να υποδεικνύουν στον πελάτη ότι ένα ορισµένο χρηµατοπιστωτικό µέσο είναι εκείνο το οποίο ο πελάτης επέλεξε ως κατάλληλο ή να ζητούν από τον πελάτη να επιβεβαιώσει την καταλληλότητα ενός µέσου ή µιας υπηρεσίας. V.II Αναγκαίες ρυθµίσεις για την κατανόηση των πελατών και των επενδύσεων Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 13 παράγραφος 2 και άρθρο 19 παράγραφος 4 της MiFID και άρθρο 35 παράγραφος 1 και άρθρο 37 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων πρέπει να διαθέτουν κατάλληλες πολιτικές και διαδικασίες, οι οποίες θα τους επιτρέπουν να κατανοούν τα βασικά στοιχεία των πελατών τους και τα χαρακτηριστικά των χρηµατοπιστωτικών µέσων που είναι διαθέσιµα για τους εν λόγω πελάτες Οι επιχειρήσεις επενδύσεων υποχρεούνται να θεσπίζουν, να εφαρµόζουν και να διατηρούν κάθε αναγκαία πολιτική και διαδικασία (συµπεριλαµβανοµένων κατάλληλων εργαλείων) ώστε να µπορούν να κατανοούν τα εν λόγω βασικά στοιχεία και χαρακτηριστικά Οι επιχειρήσεις πρέπει να εφαρµόζουν πολιτικές και διαδικασίες οι οποίες τους επιτρέπουν να συλλέγουν και να αξιολογούν κάθε αναγκαία πληροφορία για τη διενέργεια αξιολόγησης της καταλληλότητας για κάθε πελάτη. Για παράδειγµα, οι επιχειρήσεις µπορούν να χρησιµοποιούν ερωτηµατολόγια τα οποία συµπληρώνονται από τους πελάτες τους ή κατά τη διάρκεια συζητήσεων µαζί τους. 21. Οι αναγκαίες για τη διενέργεια αξιολόγησης της καταλληλότητας πληροφορίες περιλαµβάνουν διάφορα στοιχεία τα οποία µπορεί να έχουν επιπτώσεις, για παράδειγµα, στη χρηµατοοικονοµική κατάσταση ή στους επενδυτικούς στόχους του πελάτη. 4 Θα πρέπει επίσης να τηρούνται κατάλληλα αρχεία της αξιολόγησης της καταλληλότητας, όπως αναφέρεται στην κατευθυντήρια γραµµή 9. 5 Άρθρο 13 παράγραφος 2 της MiFID. 6

7 22. Παραδείγµατα τέτοιων στοιχείων παρατίθενται στη συνέχεια: α) η προσωπική κατάσταση του πελάτη (ιδίως, η δικαιοπρακτική ικανότητα του πελάτη να δεσµεύει περιουσιακά στοιχεία τα οποία ενδέχεται να ανήκουν επίσης στον/στη σύντροφό του) β) η οικογενειακή κατάσταση του πελάτη (οι εξελίξεις στην οικογενειακή κατάσταση του πελάτη ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στη χρηµατοοικονοµική του κατάσταση, π.χ. ένα νέο παιδί ή ένα παιδί που είναι σε ηλικία να ξεκινήσει σπουδές στο πανεπιστήµιο) γ) η εργασιακή κατάσταση του πελάτη (το γεγονός ότι ο πελάτης έχασε τη δουλειά του ή πλησιάζει στη συνταξιοδότηση µπορεί να έχει επιπτώσεις στη χρηµατοοικονοµική του κατάσταση ή στους επενδυτικούς στόχους του) δ) η ανάγκη ρευστότητας εκ µέρους του πελάτη σε ορισµένες συναφείς επενδύσεις. 23. Η ηλικία του πελάτη, ειδικότερα, είναι συνήθως µια σηµαντική πληροφορία την οποία πρέπει να γνωρίζουν οι επιχειρήσεις επενδύσεων για να αξιολογήσουν την καταλληλότητα µιας επένδυσης. Όταν καθορίζουν τις πληροφορίες που είναι αναγκαίες, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να λαµβάνουν υπόψη τις επιπτώσεις που µπορεί να έχει στην αξιολόγηση της καταλληλότητας οποιαδήποτε µεταβολή στην πληροφορία αυτή. 24. Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει επίσης να γνωρίζουν τα προϊόντα τα οποία προσφέρουν. Αυτό σηµαίνει ότι οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εφαρµόζουν πολιτικές και διαδικασίες σχεδιασµένες να διασφαλίζουν ότι προτείνουν επενδύσεις ή προβαίνουν σε επενδύσεις για λογαριασµό των πελατών τους µόνον εάν η επιχείρηση κατανοεί τα χαρακτηριστικά του σχετικού προϊόντος ή του χρηµατοπιστωτικού µέσου. V.III Προσόντα του προσωπικού των επιχειρήσεων επενδύσεων Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο (δ) της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι το προσωπικό που ασχολείται µε ουσιώδεις πτυχές της διαδικασίας αξιολόγησης της καταλληλότητας διαθέτει κατάλληλο επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης Το προσωπικό πρέπει να κατανοεί τον ρόλο που διαδραµατίζει στη διαδικασία αξιολόγησης της καταλληλότητας και να διαθέτει τις απαιτούµενες ικανότητες, γνώσεις και εξειδίκευση, καθώς και επαρκών γνώσεων των οικείων κανονιστικών υποχρεώσεων και διαδικασιών για την άσκηση των αρµοδιοτήτων που του έχουν ανατεθεί. 6 Το άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο δ) της οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID απαιτεί από όλες τις επιχειρήσεις επενδύσεων να χρησιµοποιούν προσωπικό µε τις ικανότητες, τις γνώσεις και την εµπειρογνωµοσύνη που απαιτούνται για την άσκηση των αρµοδιοτήτων που του έχουν ανατεθεί. 7

8 27. Το προσωπικό πρέπει να διαθέτει τις απαιτούµενες ικανότητες ώστε να µπορεί να αξιολογεί τις ανάγκες και τις συνθήκες του πελάτη. Απαιτείται επίσης να διαθέτει επαρκή εξειδίκευση των χρηµαταγορών ώστε να κατανοεί τα χρηµατοπιστωτικά µέσα τα οποία πρόκειται να προτείνει (ή να αγοράσει για λογαριασµό του πελάτη) και να προσδιορίζει τα χαρακτηριστικά του χρηµατοπιστωτικού µέσου που συνάδουν στις ανάγκες και στις συνθήκες του πελάτη. 28. Η ΕΑΚΑΑ σηµειώνει ότι µερικά κράτη µέλη απαιτούν την πιστοποίηση του προσωπικού που παρέχει επενδυτικές συµβουλές ή/και διαχειρίζεται χαρτοφυλάκια, ή ισοδύναµα συστήµατα, ώστε να διασφαλίζεται κατάλληλο επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης του προσωπικού που ασχολείται µε ουσιώδεις πτυχές της διαδικασίας αξιολόγησης της καταλληλότητας. V.IV Έκταση των πληροφοριών που συλλέγονται σχετικά µε τους πελάτες (αναλογικότητα) Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 19 παράγραφος 4 της MiFID και άρθρα 35 και 37 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να καθορίζουν το εύρος των πληροφοριών που θα συλλέγονται αναφορικά µε τους πελάτες υπό το πρίσµα όλων των χαρακτηριστικών των επενδυτικών υπηρεσιών της παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων που πρόκειται να παρασχεθούν στους συγκεκριµένους πελάτες. 30. Πριν από την παροχή των επενδυτικών υπηρεσιών της παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων, οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει πάντοτε να συλλέγουν τις «αναγκαίες πληροφορίες» σχετικά µε τη γνώση και την πείρα, τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση και τους επενδυτικούς στόχους του πελάτη. 31. Το εύρος των πληροφοριών που συλλέγονται µπορεί να διαφέρει. Όταν καθορίζουν ποιες πληροφορίες είναι «αναγκαίες» και συναφείς, οι επιχειρήσεις επενδύσεων πρέπει να εξετάζουν, σε ό,τι αφορά τη γνώση και την πείρα του πελάτη, τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση και τους επενδυτικούς του στόχους, ήτοι: α) τον τύπο του χρηµατοπιστωτικού µέσου ή της συναλλαγής που ενδέχεται να συστήσει ή να συνάψει η επιχείρηση (λαµβανοµένης υπόψη της πολυπλοκότητας και του επιπέδου του κινδύνου) β) τη φύση και το εύρος της υπηρεσίας την οποία ενδέχεται να παράσχει η επιχείρηση γ) τη φύση, τις ανάγκες και τις συνθήκες του πελάτη. 32. Παρότι το εύρος των πληροφοριών που πρέπει να συλλέγονται µπορεί να διαφέρει, ο κανόνας που διασφαλίζει ότι µια σύσταση ή µια επένδυση που πραγµατοποιείται για λογαριασµό ενός πελάτη είναι κατάλληλη για τον πελάτη παραµένει πάντοτε ο ίδιος. Η αρχή της αναλογικότητας που προβλέπεται στη MiFID επιτρέπει στις επιχειρήσεις να συλλέγουν πληροφορίες σε επίπεδο ανάλογο των προϊόντων και υπηρεσιών που παρέχουν ή για τα οποία ο πελάτης ζητεί συγκεκριµένες υπηρεσίες παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων. Η αρχή 8

9 της αναλογικότητας δεν επιτρέπει στις επιχειρήσεις να µειώνουν το επίπεδο προστασίας που πρέπει να παρέχεται στους πελάτες. 33. Για παράδειγµα, όταν παρέχουν πρόσβαση σε πολύπλοκα 7 ή υψηλού ρίσκου 8 χρηµατοπιστωτικά µέσα, οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να εξετάζουν προσεκτικά κατά πόσον πρέπει να συλλέξουν σχετικά µε τον πελάτη αναλυτικότερες πληροφορίες από εκείνες που θα συνέλεγαν εάν επρόκειτο για λιγότερο πολύπλοκα ή υψηλού ρίσκου µέσα. Έτσι, οι επιχειρήσεις µπορούν να αξιολογούν την ικανότητα του πελάτη να κατανοεί και να αναλαµβάνει, από οικονοµική άποψη, τους κινδύνους που σχετίζονται µε τέτοια µέσα Για τα µη ευχερώς ρευστοποιήσιµα χρηµατοπιστωτικά µέσα 10, οι «αναγκαίες πληροφορίες» που πρέπει να συλλέγονται θα περιλαµβάνουν προφανώς πληροφορίες σχετικά µε το χρονικό διάστηµα κατά το οποίο ο πελάτης είναι διατεθειµένος να διακρατήσει την επένδυση. Καθώς θα πρέπει πάντοτε να συλλέγονται πληροφορίες σχετικά µε τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση ενός πελάτη, το εύρος των πληροφοριών που πρέπει να συλλέγεται µπορεί να εξαρτάται από τον τύπο των χρηµατοπιστωτικών µέσων που συστήνονται ή συναλλαγών που συνάπτονται. Για παράδειγµα, για µη ευχερώς ρευστοποιήσιµα ή υψηλού ρίσκου χρηµατοπιστωτικά µέσα, οι «αναγκαίες πληροφορίες» που πρέπει να συλλεχθούν µπορούν να περιλαµβάνουν όλα τα ακόλουθα στοιχεία τα οποία απαιτούνται για να διασφαλισθεί ότι η χρηµατοοικονοµική κατάσταση του πελάτη τού επιτρέπει να επενδύει ο ίδιος ή µέσω της επιχείρησης επενδύσεων σε τέτοια µέσα: α) το ύψος του τακτικού εισοδήµατος και του συνολικού εισοδήµατος του πελάτη, εάν τα εισοδήµατα αυτά αποκτώνται σε διαρκή ή προσωρινή βάση, και την πηγή των εν λόγω εισοδηµάτων (για παράδειγµα, απασχόληση, συνταξιοδοτικά εισοδήµατα, επενδυτικά εισοδήµατα, µισθώµατα κ.λπ.) β) τα περιουσιακά στοιχεία του πελάτη, µεταξύ των οποίων τα ευχερώς ρευστοποιήσιµα περιουσιακά στοιχεία, τις επενδύσεις και τα ακίνητα, τα οποία θα µπορούν να περιλαµβάνουν τις χρηµατοοικονοµικές επενδύσεις, την προσωπική περιουσία και τις επενδύσεις σε ακίνητα, τα κεφάλαια από συντάξεις και τυχόν καταθέσεις σε µετρητά κ.λπ. που µπορεί να έχει ο πελάτης. Όπου συντρέχει περίπτωση, η επιχείρηση θα πρέπει επίσης να συλλέγει πληροφορίες σχετικά µε τις προϋποθέσεις, τους όρους, την πρόσβαση, τα δάνεια, τις εγγυήσεις και άλλους περιορισµούς, εφόσον υπάρχουν, στα ως άνω περιουσιακά στοιχεία γ) τις τακτικές χρηµατοοικονοµικές υποχρεώσεις του πελάτη, οι οποίες περιλαµβάνουν τις χρηµατοοικονοµικές δεσµεύσεις που έχει αναλάβει ή σχεδιάζει να αναλάβει ο πελάτης 7 Όπως ορίζονται στη MiFID. 8 Εναπόκειται σε κάθε επιχείρηση επενδύσεων να καθορίζει εκ των προτέρων το επίπεδο κινδύνου των χρηµατοπιστωτικών µέσων που περιλαµβάνονται στην προσφορά της προς τους επενδυτές λαµβάνοντας υπόψη, όπου υπάρχουν, ενδεχόµενες κατευθυντήριες γραµµές οι οποίες εκδίδονται από αρµόδιες αρχές που εποπτεύουν την επιχείρηση. 9 Σε κάθε περίπτωση, προκειµένου να διασφαλίζεται ότι οι πελάτες κατανοούν τον επενδυτικό κίνδυνο και τις δυνητικές απώλειες που ενδέχεται να υποστούν, η επιχείρηση θα πρέπει, στον βαθµό του εφικτού, να παρουσιάζει τους εν λόγω κινδύνους µε σαφή και κατανοητό τρόπο, ενδεχοµένως χρησιµοποιώντας χαρακτηριστικά παραδείγµατα της έκτασης της απώλειας σε περίπτωση κακής επίδοσης της επένδυσης. Η αξιολόγηση της ικανότητας ενός πελάτη να αποδεχθεί τις απώλειες µπορεί να υποβοηθηθεί µετρώντας την αντοχή του πελάτη στις απώλειες. Βλ. επίσης παράγραφο Εναπόκειται σε κάθε επιχείρηση επενδύσεων να ορίσει εκ των προτέρων ποια από τα χρηµατοπιστωτικά µέσα τα οποία περιλαµβάνονται στην προσφορά της προς τους επενδυτές θεωρεί µη ευχερώς ρευστοποιήσιµα, λαµβάνοντας υπόψη, όπου υπάρχουν, ενδεχόµενες κατευθυντήριες γραµµές οι οποίες εκδίδονται από αρµόδιες αρχές που εποπτεύουν την επιχείρηση. 9

10 (χρεώσεις, το συνολικό ύψος του δανεισµού του και άλλες περιοδικές υποχρεώσεις του πελάτη κ.λπ.). 35. Για τον καθορισµό των πληροφοριών που πρέπει να συλλέγονται, οι επιχειρήσεις επενδύσεων πρέπει επίσης να λαµβάνουν υπόψη τη φύση της υπηρεσίας που θα παρασχεθεί. Στην πράξη, αυτό σηµαίνει ότι: α) όταν πρόκειται να παρασχεθεί η επενδυτική υπηρεσία της παροχής επενδυτικών συµβουλών, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να συλλέγουν επαρκείς πληροφορίες προκειµένου να µπορούν να αξιολογήσουν την ικανότητα του πελάτη να κατανοήσει τους κινδύνους και τη φύση κάθε χρηµατοπιστωτικού µέσου που η επιχείρηση προτίθεται να συστήσει στον συγκεκριµένο πελάτη β) όταν πρόκειται να παρασχεθεί η επενδυτική υπηρεσία της διαχείρισης χαρτοφυλακίου, καθώς η επιχείρηση πρόκειται να λάβει επενδυτικές αποφάσεις για λογαριασµό του πελάτη, το επίπεδο γνώσης και πείρας που απαιτείται από τον πελάτη σχετικά µε όλα τα χρηµατοπιστωτικά µέσα που ενδέχεται να συνθέτουν το χαρτοφυλάκιο µπορεί να είναι λιγότερο λεπτοµερές από το επίπεδο που θα πρέπει να έχει ο πελάτης όταν πρόκειται να παρασχεθεί η επενδυτική υπηρεσία της παροχής επενδυτικών συµβουλών. Παρ όλα αυτά, ακόµη και σε αυτές τις περιπτώσεις, ο πελάτης θα πρέπει να κατανοεί τουλάχιστον τους συνολικούς κινδύνους του χαρτοφυλακίου και να διαθέτει γενική κατανόηση των κινδύνων που συνδέονται µε κάθε τύπο χρηµατοπιστωτικού µέσου που µπορεί να περιλαµβάνεται στο χαρτοφυλάκιο. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να αποκτούν πολύ σαφή κατανόηση και γνώση του επενδυτικού προφίλ του πελάτη. 36. Οµοίως, το εύρος της επενδυτικής υπηρεσίας που ζητεί ο πελάτης µπορεί επίσης να έχει επιπτώσεις στο βαθµό λεπτοµέρειας των πληροφοριών που συλλέγονται σχετικά µε τον πελάτη. Για παράδειγµα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να συλλέγουν περισσότερες πληροφορίες για τους πελάτες οι οποίοι ζητούν επενδυτικές συµβουλές που αφορούν ολόκληρο το χρηµατοοικονοµικό τους χαρτοφυλάκιο παρά για τους πελάτες που ζητούν συγκεκριµένες συµβουλές σχετικά µε το πώς να επενδύσουν ένα δεδοµένο χρηµατικό ποσό, το οποίο αντιπροσωπεύει σχετικά µικρό µέρος του συνολικού χαρτοφυλακίου τους. 37. Μια επιχείρηση επενδύσεων θα πρέπει επίσης να λαµβάνει υπόψη τη φύση του πελάτη όταν καθορίζει τις πληροφορίες που πρέπει να συλλεχθούν. Για παράδειγµα, αναλυτικότερες πληροφορίες θα πρέπει συνήθως να συλλέγονται για µεγαλύτερους σε ηλικία και δυνητικά ευάλωτους πελάτες, οι οποίοι ζητούν για πρώτη φορά την παροχή της υπηρεσίας της παροχής επενδυτικών συµβουλών. Επίσης, εάν µια επιχείρηση παρέχει υπηρεσίες παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων σε επαγγελµατία πελάτη (ο οποίος ορθώς ταξινοµήθηκε ως τέτοιος), δικαιούται γενικά να υποθέτει ότι ο πελάτης διαθέτει το απαιτούµενο επίπεδο πείρας και γνώσης και, εποµένως, δεν υποχρεούται να αποκτήσει πληροφορίες σχετικά µε τις συγκεκριµένες πτυχές. 38. Οµοίως, εάν η επενδυτική υπηρεσία συνίσταται στην παροχή επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων σε πελάτες που θεωρούνται επαγγελµατίες 11, η επιχείρηση δικαιούται να υποθέσει ότι ο πελάτης µπορεί να αναλάβει, από οικονοµική άποψη, κάθε σχετικό επενδυτικό κίνδυνο συνεπή προς τους επενδυτικούς στόχους του συγκεκριµένου πελάτη και, εποµένως, δεν 11 Όπως περιγράφεται στο τµήµα I του παραρτήµατος II της MiFID («Κατηγορίες πελατών που θεωρούνται επαγγελµατίες»). 10

11 υποχρεούται γενικά να εξασφαλίζει πληροφορίες σχετικά µε τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση του πελάτη. Ωστόσο, τέτοιες πληροφορίες πρέπει να εξασφαλίζονται, όταν το απαιτούν οι επενδυτικοί στόχοι του πελάτη. Για παράδειγµα, εάν ο πελάτης επιδιώκει να αντισταθµίσει έναν κίνδυνο, η επιχείρηση θα πρέπει να διαθέτει αναλυτικές πληροφορίες σχετικά µε τον συγκεκριµένο κίνδυνο, ώστε να µπορεί να προτείνει ένα αποτελεσµατικό χρηµατοπιστωτικό µέσο για αντιστάθµιση του κινδύνου. 39. Οι πληροφορίες που πρέπει να συλλέγονται εξαρτώνται επίσης από τις ανάγκες και τις συνθήκες του πελάτη. Για παράδειγµα, µια επιχείρηση είναι πιθανό να χρειάζεται αναλυτικότερες πληροφορίες σχετικά µε τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση του πελάτη, όταν οι επενδυτικοί στόχοι του πελάτη είναι πολλαπλοί ή/και µακροπρόθεσµοι παρά όταν ο πελάτης επιδιώκει µια βραχυπρόθεσµη ασφαλή επένδυση. 40. Εάν η επιχείρηση επενδύσεων δεν εξασφαλίσει επαρκείς πληροφορίες 12 ώστε να παράσχει την κατάλληλη για τον πελάτη επενδυτική υπηρεσία της παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων, δεν πρέπει να παράσχει την εν λόγω υπηρεσία στον συγκεκριµένο πελάτη 13. V.V Αξιοπιστία των πληροφοριών που αφορούν τους πελάτες Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 19 παράγραφος 4 της MiFID και άρθρα 35 και 37 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να λαµβάνουν εύλογα µέτρα ώστε να διασφαλίζουν ότι οι πληροφορίες που συλλέγουν για τους πελάτες είναι αξιόπιστες. Ειδικότερα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει: α) να µην βασίζονται σε αυτοαξιολόγηση των πελατών όσον αφορά τη γνώση, την πείρα και τη χρηµατοοικονοµική κατάστασή τους β) να διασφαλίζουν ότι όλα τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται στη διαδικασία αξιολόγησης της καταλληλότητας έχουν σχεδιασθεί κατάλληλα (π.χ. οι ερωτήσεις δεν έχουν συνταχθεί κατά τρόπο ώστε να οδηγούν τον πελάτη σε έναν συγκεκριµένο τύπο επένδυσης) και γ) να λαµβάνουν µέτρα διασφάλισης της συνεκτικότητας των πληροφοριών που αφορούν τον πελάτη. 42. Οι πελάτες πρέπει να παρέχουν ορθές, επικαιροποιηµένες και πλήρεις πληροφορίες οι οποίες είναι αναγκαίες για την αξιολόγηση της καταλληλότητας. Ωστόσο, οι επιχειρήσεις επενδύσεων χρειάζεται να λαµβάνουν κάθε εύλογο µέτρο προκειµένου να ελέγχουν την αξιοπιστία των πληροφοριών που συλλέγονται για τους πελάτες. Οι επιχειρήσεις παραµένουν υπεύθυνες για την εξασφάλιση ότι 12 Η έκφραση «επαρκείς πληροφορίες» πρέπει να θεωρείται ότι σηµαίνει τις πληροφορίες τις οποίες πρέπει να συλλέγουν οι επιχειρήσεις ώστε να συµµορφώνονται προς τις απαιτήσεις καταλληλότητας βάσει της MiFID. 13 Βλ. άρθρο 35 παράγραφος 5 της οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. 11

12 διαθέτουν επαρκείς πληροφορίες για τη διενέργεια της αξιολόγησης καταλληλότητας. Για παράδειγµα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάζουν κατά πόσον υπάρχουν προφανείς ανακρίβειες στις πληροφορίες που παρέχουν οι πελάτες τους. Θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι ερωτήσεις που υποβάλλουν στους πελάτες τους µπορούν να γίνουν κατανοητές και ότι κάθε άλλη µέθοδος που χρησιµοποιείται για τη συλλογή πληροφοριών έχει σχεδιασθεί κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζονται οι πληροφορίες που απαιτούνται για την αξιολόγηση της καταλληλότητας. 43. Η αυτοαξιολόγηση πρέπει να αντισταθµίζεται από αντικειµενικά κριτήρια. Για παράδειγµα: α) αντί να ρωτά έναν πελάτη κατά πόσον νιώθει ότι διαθέτει επαρκή πείρα για να επενδύσει σε ορισµένα µέσα, η επιχείρηση µπορεί να ρωτά τον πελάτη µε ποιους τύπους µέσων είναι εξοικειωµένος β) αντί να ρωτά τους πελάτες κατά πόσον πιστεύουν ότι διαθέτουν επαρκή κεφάλαια για επένδυση, η επιχείρηση µπορεί να ζητά πραγµατικές πληροφορίες σχετικά µε τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση του πελάτη γ) αντί να ρωτά έναν πελάτη κατά πόσον νιώθει άνετα να αναλαµβάνει κινδύνους, η επιχείρηση µπορεί να ρωτά ποιο επίπεδο απώλειας στη διάρκεια µιας δεδοµένης περιόδου είναι διατεθειµένος να αποδεχθεί ο πελάτης, είτε σε µια µεµονωµένη επένδυση είτε στο συνολικό χαρτοφυλάκιο. 44. Εάν οι επιχειρήσεις επενδύσεων στηρίζονται σε εργαλεία τα οποία πρόκειται να χρησιµοποιηθούν από τους πελάτες στο πλαίσιο της διαδικασίας αξιολόγησης της καταλληλότητας (όπως επιγραµµικά ερωτηµατολόγια ή λογισµικό κατάρτισης προφίλ κινδύνου), θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι διαθέτουν κατάλληλα συστήµατα και ελέγχους ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα εργαλεία είναι κατάλληλα για τον επιδιωκόµενο σκοπό και παράγουν ικανοποιητικά αποτελέσµατα. Για παράδειγµα, το λογισµικό κατάρτισης προφίλ κινδύνου µπορεί να περιλαµβάνει µερικούς ελέγχους της συνεκτικότητας των απαντήσεων που δίνουν οι πελάτες, ώστε να αναδεικνύονται οι αντιφάσεις µεταξύ των διαφορετικών πληροφοριών που συλλέχθηκαν. 45. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει επίσης να λαµβάνουν εύλογα µέτρα για τη µείωση των δυνητικών κινδύνων που σχετίζονται µε τη χρήση τέτοιων εργαλείων. Για παράδειγµα, δυνητικοί κίνδυνοι µπορεί να προκύπτουν όταν πελάτες αλλάζουν (µε δική τους πρωτοβουλία ή µε παρότρυνση του προσωπικού που συναλλάσσεται µαζί τους) τις απαντήσεις τους προκειµένου να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε χρηµατοπιστωτικά µέσα τα οποία µπορεί να µην είναι κατάλληλα για αυτούς. 46. Προκειµένου να διασφαλίζεται η συνεκτικότητα των πληροφοριών που αφορούν τους πελάτες, οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να εξετάζουν τις πληροφορίες που συλλέγουν ως σύνολο. Οι επιχειρήσεις πρέπει να εντοπίζουν τυχόν αντιφάσεις µεταξύ διαφορετικών πληροφοριών που συνέλεξαν και να επικοινωνούν µε τον πελάτη προκειµένου να επιλύουν τυχόν ουσιώδεις δυνητικές αναντιστοιχίες ή ανακρίβειες. Παραδείγµατα τέτοιων αντιφάσεων αποτελούν οι πελάτες που διαθέτουν λίγη γνώση ή πείρα και η στάση τους απέναντι στον κίνδυνο είναι επιθετική ή εκείνοι που έχουν συνετό προφίλ κινδύνου και φιλόδοξους επενδυτικούς στόχους. V.VI Επικαιροποίηση των πληροφοριών που αφορούν τους πελάτες Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 37 παράγραφος 3 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. 12

13 Γενική κατευθυντήρια γραµµή Εάν µια επιχείρηση επενδύσεων έχει µια διαρκή σχέση µε τον πελάτη, θα πρέπει να θεσπίσει κατάλληλες διαδικασίες προκειµένου να διατηρεί επαρκείς και επικαιροποιηµένες πληροφορίες σχετικά µε τον πελάτη. 48. Όταν παρέχουν επενδυτικές συµβουλές σε διαρκή βάση ή την υπηρεσία της διαχείρισης χαρτοφυλακίων συνεχώς, οι επιχειρήσεις επενδύσεων πρέπει να διατηρούν κατάλληλες και επικαιροποιηµένες πληροφορίες σχετικά µε τον πελάτη, ώστε να µπορούν να διενεργούν την απαιτούµενη αξιολόγηση της καταλληλότητας. Εποµένως, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν διαδικασίες οι οποίες θα καθορίζουν: α) ποιο µέρος των πληροφοριών που συλλέχθηκαν θα πρέπει να επικαιροποιείται και µε ποια συχνότητα β) πώς θα πρέπει να γίνεται η επικαιροποίηση και ποιες ενέργειες πρέπει να εκτελεί η επιχείρηση όταν λαµβάνει πρόσθετες ή επικαιροποιηµένες πληροφορίες ή όταν ο πελάτης δεν παρέχει τις ζητηθείσες πληροφορίες. 49. Η συχνότητα µπορεί να διαφέρει ανάλογα, για παράδειγµα, µε το προφίλ κινδύνου του πελάτη: βάσει των πληροφοριών που συλλέχθηκαν αναφορικά µε έναν πελάτη στο πλαίσιο των απαιτήσεων καταλληλότητας, µια επιχείρηση θα καθορίζει συχνά το προφίλ επενδυτικού κινδύνου του πελάτη, δηλαδή τον τύπο των επενδυτικών υπηρεσιών ή των χρηµατοπιστωτικών µέσων που µπορούν γενικά να είναι κατάλληλα για αυτόν λαµβάνοντας υπόψη τη γνώση και την πείρα, τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση και τους επενδυτικούς στόχους του. Ένα προφίλ υψηλότερου κινδύνου ενδέχεται να απαιτεί συχνότερη επικαιροποίηση από ό,τι ένα προφίλ χαµηλότερου κινδύνου. Επίσης, υπάρχουν ορισµένα γεγονότα τα οποία ενδέχεται να ενεργοποιούν µια διαδικασία επικαιροποίησης όπως, για παράδειγµα, στην περίπτωση πελατών που φθάνουν σε συντάξιµη ηλικία. 50. Η επικαιροποίηση µπορεί να διενεργείται, για παράδειγµα, κατά τις περιοδικές συναντήσεις µε τους πελάτες ή αποστέλλοντας ένα ερωτηµατολόγιο επικαιροποίησης στους πελάτες. Σχετικές ενέργειες µπορεί να περιλαµβάνουν την αλλαγή του προφίλ του πελάτη βάσει των επικαιροποιηµένων πληροφοριών που συλλέχθηκαν. V.VII Πληροφορίες πελάτη που είναι νοµικά πρόσωπα ή οµάδες Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 4 παράγραφος 1 σηµείο 10 και άρθρο 19 παράγραφος 4 της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Εάν ένας πελάτης είναι νοµικό πρόσωπο ή οµάδα δύο ή περισσότερων φυσικών προσώπων ή εάν ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα εκπροσωπούνται από ένα άλλο φυσικό πρόσωπο, για να προσδιορίσει ποιος θα πρέπει να υποβληθεί στην αξιολόγηση της καταλληλότητας, η επιχείρηση επενδύσεων θα πρέπει να βασίζεται πρώτα στο ισχύον νοµικό πλαίσιο. 13

14 52. Εάν το νοµικό πλαίσιο δεν παρέχει επαρκείς ενδείξεις συναφώς, και ιδίως εάν δεν έχει διορισθεί ένας µοναδικός αντιπρόσωπος (όπως µπορεί να συµβαίνει στην περίπτωση συζύγων), η επιχείρηση επενδύσεων θα πρέπει να συµφωνήσει, βάσει της πολιτικής την οποία θα έχει καθορίσει εκ των προτέρων, µε τα οικεία πρόσωπα (τους αντιπροσώπους του νοµικού προσώπου, τα πρόσωπα που ανήκουν στην οµάδα ή τα φυσικά πρόσωπα που εκπροσωπούνται) ποιος θα πρέπει να υποβληθεί στην αξιολόγηση της καταλληλότητας και µε ποιον τρόπο θα διενεργηθεί στην πράξη η εν λόγω αξιολόγηση, συµπεριλαµβανοµένου του προσώπου από το οποίο θα πρέπει να συλλεχθούν πληροφορίες σχετικά µε τη γνώση και την πείρα, τη χρηµατοοικονοµική κατάσταση και τους επενδυτικούς στόχους. Η επιχείρηση επενδύσεων θα πρέπει να καταγράψει τη συµφωνία. 53. Στο παράρτηµα II της MiFID αναφέρεται ότι η αξιολόγηση της «ικανότητας, της πείρας και των γνώσεων» που απαιτούνται για µικρές οντότητες οι οποίες ζητούν να αντιµετωπίζονται ως επαγγελµατίες θα πρέπει να διενεργείται στο «πρόσωπο που εξουσιοδοτείται να διενεργεί συναλλαγές για λογαριασµό της οντότητας». Κατ αναλογία, η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να εφαρµόζεται για σκοπούς αξιολόγησης της καταλληλότητας στις περιπτώσεις στις οποίες ένα φυσικό πρόσωπο εκπροσωπείται από άλλο φυσικό πρόσωπο και στις οποίες µια µικρή οντότητα πρόκειται να υποβληθεί σε αξιολόγηση της καταλληλότητας. Στις περιπτώσεις αυτές, η χρηµατοοικονοµική κατάσταση και οι επενδυτικοί στόχοι πρέπει να είναι εκείνοι του υποκείµενου πελάτη (του φυσικού προσώπου που εκπροσωπείται ή της µικρής οντότητας), ενώ η πείρα και η γνώση πρέπει να είναι εκείνες του εκπροσώπου του φυσικού προσώπου ή του προσώπου που εξουσιοδοτείται να διενεργεί συναλλαγές για λογαριασµό της οντότητας. 54. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν πολιτική σχετικά µε το ποιος θα πρέπει να υποβάλλεται στην αξιολόγηση καταλληλότητας όταν συναλλάσσονται µε ένα νοµικό πρόσωπο ή µια οµάδα δύο ή περισσότερων φυσικών προσώπων ή όταν ένα ή περισσότερα φυσικά πρόσωπα εκπροσωπούνται από άλλο φυσικό πρόσωπο. Η πολιτική της επιχείρησης θα πρέπει να προβλέπει ότι πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα βέλτιστα συµφέροντα όλων των ενδιαφερόµενων προσώπων και η ανάγκη τους για προστασία. 55. Απουσία συµφωνίας και εφόσον οι χρηµατοοικονοµικές καταστάσεις των προσώπων που ανήκουν στην οµάδα διαφέρουν, η επιχείρηση θα πρέπει να λάβει υπόψη το πρόσωπο που εµφανίζει το µεγαλύτερο ενδιαφέρον συναφώς (δηλαδή, το πρόσωπο µε την πιο αδύναµη χρηµατοοικονοµική κατάσταση). Το ίδιο πρέπει να γίνεται όταν εξετάζονται οι επενδυτικοί στόχοι (δηλαδή, πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το πρόσωπο µε τους πλέον συντηρητικούς επενδυτικούς στόχους) ή η πείρα ή η γνώση τους (δηλαδή, το πρόσωπο που εξουσιοδοτείται να διενεργεί συναλλαγές το οποίο διαθέτει τη µικρότερη πείρα και γνώση). 56. Σε περιπτώσεις στις οποίες δύο ή περισσότερα πρόσωπα εξουσιοδοτούνται να διενεργούν από κοινού συναλλαγές για λογαριασµό της οµάδας (όπως µπορεί να συµβαίνει σε περίπτωση κοινών λογαριασµών), το προφίλ πελάτη, όπως καθορίζεται από την επιχείρηση, πρέπει να αντικατοπτρίζει την ικανότητα των διαφορετικών αυτών προσώπων να λαµβάνουν επενδυτικές αποφάσεις, καθώς και τις δυνητικές συνέπειες τέτοιων αποφάσεων στην επιµέρους χρηµατοοικονοµική κατάσταση και στους επενδυτικούς στόχους τους. V.VIII Αναγκαίες ρυθµίσεις για τη διασφάλιση της καταλληλότητας µιας επένδυσης 14

15 Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 13 παράγραφος 2 της MiFID και άρθρο 5 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Για την αντιστοίχιση πελατών και κατάλληλων επενδύσεων, οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει να θεσπίζουν πολιτικές και διαδικασίες ώστε να διασφαλίζεται ότι λαµβάνουν µε συνεπή τρόπο υπόψη: α) κάθε διαθέσιµη πληροφορία που αφορά τον πελάτη, η οποία µπορεί να είναι συναφής για την αξιολόγηση της καταλληλότητας µιας επένδυσης, συµπεριλαµβανοµένου του τρέχοντος χαρτοφυλακίου επενδύσεων του πελάτη (και της κατανοµής των στοιχείων ενεργητικού εντός του συγκεκριµένου χαρτοφυλακίου) β) κάθε ουσιώδες χαρακτηριστικό των επενδύσεων που εξετάζονται στην αξιολόγηση της καταλληλότητας, συµπεριλαµβανοµένων όλων των συναφών κινδύνων και κάθε άµεσου και έµµεσου κόστους για τον πελάτη Οι επιχειρήσεις επενδύσεων που στηρίζονται σε εργαλεία κατά τη διαδικασία αξιολόγησης της καταλληλότητας (όπως πρότυπα χαρτοφυλακίων, λογισµικό κατανοµής στοιχείων ενεργητικού ή εργαλεία κατάρτισης προφίλ κινδύνου για τις δυνητικές επενδύσεις) θα πρέπει να διαθέτουν κατάλληλα συστήµατα και ελέγχους ώστε να διασφαλίζεται ότι τα εργαλεία είναι κατάλληλα για τον επιδιωκόµενο σκοπό και παράγουν ικανοποιητικά αποτελέσµατα. 59. Υπό το πρίσµα αυτό, τα εργαλεία θα πρέπει να έχουν σχεδιασθεί έτσι ώστε να λαµβάνουν υπόψη όλες τις ιδιαιτερότητες κάθε πελάτη ή χρηµατοπιστωτικού µέσου. Για παράδειγµα, εργαλεία τα οποία ταξινοµούν ευρέως πελάτες ή χρηµατοπιστωτικά µέσα δεν θα είναι κατάλληλα για τον επιδιωκόµενο σκοπό. 60. Μια επιχείρηση θα πρέπει να θεσπίσει πολιτικές και διαδικασίες οι οποίες να της επιτρέπουν να διασφαλίζει, µεταξύ άλλων, ότι: α) οι επενδυτικές υπηρεσίες της παροχής επενδυτικών συµβουλών και διαχείρισης χαρτοφυλακίων που παρέχονται στον πελάτη λαµβάνουν υπόψη κατάλληλο βαθµό διαφοροποίησης του κινδύνου β) ο πελάτης κατανοεί επαρκώς τη σχέση µεταξύ κινδύνου και απόδοσης, δηλαδή την κατ ανάγκη χαµηλή απόδοση για στοιχεία ενεργητικού απαλλαγµένα από κίνδυνο, τις συνέπειες του χρονικού ορίζοντα στην εν λόγω σχέση και τις συνέπειες του κόστους στις επενδύσεις του γ) η χρηµατοοικονοµική κατάσταση του πελάτη µπορεί να χρηµατοδοτεί τις επενδύσεις του και ο πελάτης µπορεί να επωµισθεί οιαδήποτε πιθανή απώλεια από τις επενδύσεις 14 Βλ. άρθρο 33 της οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID σχετικά µε την υποχρέωση πληροφόρησης των πελατών σε ό,τι αφορά το κόστος. 15

16 δ) κάθε προσωπική σύσταση ή συναλλαγή η οποία συνάπτεται κατά την παροχή της υπηρεσίας της παροχής επενδυτικών συµβουλών ή διαχείρισης χαρτοφυλακίων, όταν αφορά µη ευχερώς ρευστοποιήσιµο προϊόν, λαµβάνει υπόψη το χρονικό διάστηµα κατά το οποίο ο πελάτης είναι διατεθειµένος να διακρατήσει την επένδυση, και ε) τυχόν συγκρούσεις συµφερόντων δεν επηρεάζουν δυσµενώς την ποιότητα της αξιολόγησης της καταλληλότητας. V.IX Τήρηση αρχείων Σχετική νοµοθεσία: άρθρο 13 παράγραφος 6 της MiFID και άρθρο 5 παράγραφος 1 στοιχείο στ) και άρθρο 51 της Οδηγίας για την εφαρµογή της MiFID. Γενική κατευθυντήρια γραµµή Οι επιχειρήσεις επενδύσεων θα πρέπει, κατ ελάχιστον: α) να διαθέτουν κατάλληλες ρυθµίσεις καταγραφής και διατήρησης ώστε να εξασφαλίζεται η τακτική και διαφανής διαδικασία τήρησης αρχείων όσον αφορά την αξιολόγηση της καταλληλότητας, συµπεριλαµβανοµένων τυχόν επενδυτικών συµβουλών που παρασχέθηκαν καθώς και όλων των επενδύσεων (και των αποεπενδύσεων) που πραγµατοποιήθηκαν β) να διασφαλίζουν ότι οι ρυθµίσεις τήρησης αρχείων έχουν σχεδιασθεί έτσι ώστε να επιτρέπουν τον εντοπισµό σφαλµάτων όσον αφορά την αξιολόγηση της καταλληλότητας (π.χ. κακή πώληση) γ) να διασφαλίζουν ότι τα τηρούµενα στην επιχείρηση αρχεία είναι προσβάσιµα στα ενδιαφερόµενα πρόσωπα και στις αρµόδιες αρχές δ) να διαθέτουν κατάλληλες διαδικασίες για τη µείωση τυχόν αδυναµιών ή περιορισµών των ρυθµίσεων για την τήρηση αρχείων. 62. Οι ρυθµίσεις για την τήρηση αρχείων που θεσπίζονται από επιχειρήσεις επενδύσεων πρέπει να έχουν σχεδιασθεί έτσι ώστε να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να παρακολουθούν εκ των υστέρων για ποιον λόγο πραγµατοποιήθηκε µια επένδυση. Αυτό µπορεί να είναι σηµαντικό σε περίπτωση διαφορών µεταξύ ενός πελάτη και της επιχείρησης. Είναι επίσης σηµαντικό για σκοπούς ελέγχου. Για παράδειγµα, οποιαδήποτε παράλειψη στην τήρηση αρχείων µπορεί να παρεµποδίσει την αξιολόγηση από µια αρµόδια αρχή της ποιότητας της διαδικασίας µιας επιχείρησης για την αξιολόγηση της καταλληλότητας και µπορεί να αποδυναµώσει την δυνατότητα εντοπισµού κινδύνων κακής πώλησης που παρέχουν οι πληροφορίες διαχείρισης. 63. Εποµένως, µια επιχείρηση επενδύσεων υποχρεούται να καταγράφει όλες τις συναφείς για την αξιολόγηση της καταλληλότητας πληροφορίες, όπως πληροφορίες σχετικά µε τον πελάτη (περιλαµβανοµένου του τρόπου µε τον οποίο χρησιµοποιούνται και ερµηνεύονται οι συγκεκριµένες πληροφορίες για τον καθορισµό του προφίλ κινδύνου του πελάτη) και πληροφορίες για τα χρηµατοπιστωτικά µέσα που προτάθηκαν στον πελάτη ή αγοράσθηκαν για λογαριασµό του πελάτη. Τα εν λόγω αρχεία θα πρέπει να περιλαµβάνουν: 16

17 α) τυχόν µεταβολές της αξιολόγησης της καταλληλότητας από την επιχείρηση, ιδίως τις αλλαγές στο προφίλ επενδυτικού κινδύνου του πελάτη β) τους τύπους χρηµατοπιστωτικών µέσων που ταιριάζουν στο συγκεκριµένο προφίλ και τη λογική µιας τέτοιας αξιολόγησης, καθώς και τυχόν αλλαγές και τους λόγους αυτών. 17