Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗ (1915)

Transcript

1 αφιέρωμα 01/03/2015 Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗ (1915) Charles Dixon, «The landing at Anzac, 1915». Από τη Λήμνο... στο φιάσκο του Τσόρτσιλ Κείμενο του Νίκου Βολωνάκη Εκατό χρόνια έχουν περάσει από την επική καταστροφή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, που ακόμη προκαλεί αναλύσεις και σχόλια. Εκατό χρόνια από τότε που ήχησαν τα λεγόμενα "κανόνια του Αυγούστου", δηλαδή από το ξέσπασμα του πολέμου, κάτι που θεωρείται σήμερα ότι μπορούσε να αποφευχθεί, αφού οι ευρωπαϊκές ηγεσίες είχαν κι άλλες επιλογές από το να πράξουν το "μεγαλύτερο σφάλμα στην ιστορία". Μια πτυχή του πολέμου αυτού ήταν η άγνωστη στους Έλληνες εκστρατεία της Καλλίπολης, η οποία ξεκίνησε μάλιστα από ελληνικό έδαφος και πιο συγκεκριμένα από τη Λήμνο, από τον ιστορικό κόλπο του Μούδρου. Από αυτό το νησί άρχισε η μεγάλη απόβαση των συμμαχικών δυνάμεων για να καταλήξει στην Καλλίπολη, στα στενά των Δαρδανελλίων, όπου σημειώθηκε μια εντυπωσιακή ήττα της Αγγλίας, η μοναδική στα τελευταία 300 και πλέον χρόνια. Ήταν μία από τις πιο αιματηρές συγκρούσεις και για τις δύο πλευρές -συμμάχους και Τούρκους- στην οποία πήραν μέρος το ναυτικό, χερσαίες δυνάμεις και για πρώτη φορά στα πολεμικά χρονικά η συμμαχική αεροπορία σε επιθετικές πτήσεις. Η εκστρατεία άρχισε στις 25 Απριλίου 1915 με απόβαση πεζοναυτών και κατέληξε μερικούς μήνες αργότερα με πάνω από νεκρούς και από τις δύο πλευρές, αφού βέβαια οι μικτές δυτικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν κακήν κακώς από τα πεδία των μαχών. Η εκστρατεία αποδείχθηκε το μεγαλύτερο φιάσκο των Άγγλων και πιο ειδικά του Ουίνστον Τσόρτσιλ, που ως υπουργός Ναυτικών τότε υιοθέτησε την ιδέα και οδήγησε στην καταστροφή χιλιάδες στρατιώτες από διάφορες χώρες που συγκροτούσαν την εκστρατευτική δύναμη. Η Αγγλία είχε ήδη οργανώσει στην Αίγυπτο στρατό από Αυστραλούς, Νεοζηλανδούς και Ινδούς, οι οποίοι ελάχιστα γνώριζαν από πολεμική τέχνη. Αυτοί αποτελούσαν το κύριο σώμα των συμμάχων, που το συνόδευαν αγγλικά θωρηκτά, καταδρομικά, αντιτορπιλικά και τέσσερα γαλλικά πολεμικά, με επικεφαλής τη ναυαρχίδα "Κουίν Ελίζαμπεθ", το ισχυρότερο πολεμικό σκάφος της εποχής, που μόλις έμπαινε σε δράση. Ωστόσο οι σύμμαχοι δεν γνώριζαν ότι στα Στενά είχαν τοποθετηθεί γερμανικά πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς και ότι τα χειρίζονταν Γερμανοί, που είχαν δημιουργήσει εκεί έναν αξιόμαχο στρατό με περίπου άνδρες, ο οποίος δεν είχε καμία σχέση με τα "οθωμανικά μπουλούκια". Τότε διαπιστώθηκαν και άλλες βασικές παραλείψεις, όπως π.χ. ότι δεν υπήρχε σχέδιο επίθεσης, ότι οι χάρτες ήταν του 1885, ότι δεν υπήρχαν αρκετά αποβατικά σκάφη και τέλος ότι η θάλασσα ήταν ναρκοθετημένη, με αποτέλεσμα δύο γαλλικά αντιτορπιλικά και ένα βρετανικό που κάλυπταν την απόβαση να βυθιστούν σχεδόν αύτανδρα. Η προχειρότητα, η άγνοια και η αφέλεια συνόδευαν κάθε κίνηση των συμμαχικών δυνάμεων. Έτσι, μόλις την τρίτη μέρα η συμμαχική επίθεση ανακόπηκε και οι άνδρες της καθηλώθηκαν σε θέσεις από κάθε πλευρά ευάλωτες, όπου διατάχθηκαν να σκάψουν χαρακώματα. Εκείνη τη στιγμή βρέθηκε εκεί ο "ήρωας του τουρκικού έθνους", ο αντισυνταγματάρχης Κεμάλ, "ένας άγνωστος έως τότε τούρκος αξιωματικός που άλλαξε την πορεία της εκστρατείας της Καλλίπολης", κατά την πρώτη βρετανική αποτίμηση. Ο Κεμάλ αγνόησε τις διαταγές του στρατηγού του, που είχε αποφασίσει να υποχωρήσουν, μετέφερε το σύνταγμα που διοικούσε και διέταξε επίθεση. Σκοτώθηκαν πολλοί, αλλά η κατάσταση άλλαξε. Έτσι, το τηλεγράφημα "φθάνουμε σε λίγες μέρες στην Κωνσταντινούπολη", που ήταν ο απώτερος στόχος των συμμάχων, δεν έφυγε ποτέ για το Λονδίνο και οι συμμαχικές δυνάμεις σιγά σιγά πήραν την άγουσα για τελική αποχώρηση. Η εκστρατεία της Καλλίπολης, το μεγαλύτερο φιάσκο του αγγλικού στρατού μέχρι σήμερα, εξακολουθεί να απασχολεί στρατιωτικούς αναλυτές, ψυχολόγους, ερευνητές από πολλές χώρες, οι οποίοι συμφωνούν σε ένα: ότι τα λάθη που έγιναν και το χάος που δημιούργησαν δεν θα τα έκανε ούτε ένας μαθητής στρατιωτικής σχολής. Βλέπουμε λοιπόν ότι ο "πατέρας της νίκης" και "υπερασπιστής της δυτικής δημοκρατίας", ο σερ Ουίνστον Τσόρτσιλ, που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας για την εξάτομη ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε και μια σκοτεινή πλευρά, που συνήθως χάνεται μέσα στις ιαχές και στα εγκώμια. Επιμέλεια αφιερώματος: Νίκος Βολωνάκης, Στέλιος Κούκος, Κείμενα: Νίκος Βολωνάκης, Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης, Παναγιώτης Διαμάντης Συνεντεύξεις: Τζον Γκρίφιθ, Ρόμπερτ Πεκ, Στέλιος Α. Μάντζαρης

2 38 02 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Η Λήμνος, το στρατηγικό νησί του Βορείου Αιγαίου, απελευθερώθηκε από τους Τούρκους τον Οκτώβριο του 1912 και εντάχθηκε de facto μαζί με τ άλλα νησιά του ΒΑ Αιγαίου στον ελλαδικό κορμό, πλην της Σάμου η οποία έχαιρε αυτονομίας απ τον Μάρτιο του Η διάσκεψη των Μεγάλων Δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία) στο Λονδίνο, σε επίπεδο πρεσβευτών, η οποία έλαβε χώρα απ τον Δεκέμβριο του 1912 έως τον Ιούλιο του 1913, αποφάσισε πως τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου θα παρέμεναν υπό ελληνική διοίκηση, μέχρις ότου οι Μεγάλες Δυνάμεις αποφάσιζαν για την τύχη τους. Η απόφαση των πρεσβευτών παρέμεινε σε εκκρεμότητα, διότι η Πύλη αρνιόταν να την αποδεχθεί. Στο συνέδριο του Βουκουρεστίου, 30 Ιουλίου 1913, δεν συζητήθηκε καν η τύχη των νησιών. Στη συνθήκη ειρήνης των Αθηνών την 1η Νοεμβρίου 1913, Τουρκία και Ελλάδα δεσμεύονταν ν αφήσουν τη ρύθμιση του ζητήματος στις Μεγάλες Δυνάμεις. Στις 31 Ιανουαρίου 1914 οι Μεγάλες Δυνάμεις μετά από πυρετώδεις διπλωματικές επαφές του Βενιζέλου ανακοίνωσαν στα δύο ενδιαφερόμενα κράτη ότι τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου -πλην Ίμβρου και Τενέδου- παραχωρούνται στην Ελλάδα, χωρίς δικαίωμα οχύρωσης για στρατιωτικούς σκοπούς και εφόσον ο ελληνικός στρατός αποχωρούσε από τα εδάφη της Βορείου Ηπείρου, η οποία αποτέλεσε μέρος του νεοσύστατου αλβανικού κράτους, σύμφωνα με το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας της 17ης Δεκεμβρίου Και πάλι η Πύλη αρνήθηκε την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων και έτσι το ζήτημα του Αιγαίου έχασε τη διεθνή του διάσταση και περιορίστηκε σε ζήτημα ελληνοτουρκικής διαφοράς. Έκτοτε, Τουρκία και Ελλάδα κατέφυγαν σε αμυντικούς εξοπλισμούς και στην ένταση του ναυτικού ανταγωνισμού. Λήμνος και Anzac Κείμενο του Αριστείδη Ι. Τσοτρούδη, οδοντίατρου και συγγραφέα πολλών βιβλίων για τη Λήμνο, μεταξύ των οποίων και «Η εκστρατεία της Καλλίπολης, Λήμνος και Anzac». Ο Αριστείδης Ι. Τσοτρούδης. Οι γερμανοί αξιωματικοί και η έναρξη των διωγμών Εν τω μεταξύ, η Τουρκία απ τον Δεκέμβριο του 1913 έχει καλέσει γερμανούς αξιωματικούς, υπό τον στρατηγό Otto Liman von Santers, για τη μελέτη των αμυντικών δομών της και τον εκσυγχρονισμό στρατού και ναυτικού. Την αρχηγία του τουρκικού στρατού είχε ο Εσάτ Πασάς, άλλοτε διοικητής των Ιωαννίνων, τον οποίο είχε αιχμαλωτίσει ο ελληνικός στρατός τον Φεβρουάριο του 1913, γερμανόφιλος και απόφοιτος της Πολεμικής Ακαδημίας του Βερολίνου. Το πόρισμα του γερμανού στρατηγού Liman von Santers προς τον σουλτάνο κατέληγε πως για την ενίσχυση των αμυντικών δομών της επιβάλλεται η ενίσχυση των ακτών και κυρίως των Δαρδανελλίων, ως και η απομάκρυνση όλων των αλλόθρησκων πληθυσμών από τα δυτικά και βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας. Έτσι, απ τις αρχές του 1914 άρχεται ένας απηνής διωγμός των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Εβραίων. Εκδιώκονται βίαια Έλληνες και κατακλύζονται τα νησιά του ΒΑ Αιγαίου από πρόσφυγες. Η κυβέρνηση Βενιζέλου μεγιστοποιεί το πρόβλημα διπλωματικά προκειμένου να κινητοποιήσει τις Μεγάλες Δυνάμεις για τη λύση του προβλήματος του αλύτρωτου ελληνισμού. Εν τω μεταξύ οι Τούρκοι εντατικά και αθόρυβα οχυρώνουν τις ακτές και κυρίως τα Δαρδανέλλια, με πυροβόλα μεγάλου βεληνεκούς, υπό την καθοδήγηση των γερμανών αξιωματικών. Α Παγκόσμιος Πόλεμος Τον Αύγουστο του 1914 εξερράγη ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος με τη συμμετοχή της Γερμανίας στο πλευρό της Αυστροουγγαρίας. Η γερμανική στρατιωτική αποστολή και κυρίως ο γερμανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη έπραξαν ό,τι μπορούσαν για να επηρεάσουν την Τουρκία να συμμαχήσει με τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Η αμυντική θωράκιση της Τουρκίας, ως και ο στρατιωτικός και ναυτικός εξοπλισμός της εκ μέρους του Κάιζερ, είχε σκοπό την απρόσκοπτη Ιερέας μαζί με κατοίκους της Λήμνου. πορεία των Γερμανών προς τη Βαγδάτη και την οικειοποίηση των πετρελαίων της Μοσούλης. Στο Λονδίνο υπήρχε έντονος προβληματισμός από τη γερμανόφιλη στάση του σουλτάνου, ενώ η Τουρκία αποτελούσε πατροπαράδοτη φίλη της Αγγλίας. Ωστόσο, μια σειρά από άστοχες ενέργειες των Βρετανών προκάλεσαν τους Τούρκους να ενταχθούν με το μέρος των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, παρόλο που στην αρχή είχαν δηλώσει ουδετερότητα. Έτσι, η απερίσκεπτη απόφαση του πρώτου λόρδου του Βασιλικού Ναυαρχείου Ουίνστον Τσόρτσιλ, να κατασχέσει για λογαριασμό του βρετανικού ναυτικού δύο τουρκικά πολεμικά πλοία που βρίσκονταν υπό κατασκευή σε βρετανικά ναυπηγεία, προκάλεσε την έντονη αντίδραση των Τούρκων. Η τουρκική κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε και απέλασε τον βρετανό ναυτικό ακόλουθο. Μια δεύτερη εχθρική ενέργεια προς την Τουρκία διέπραξαν οι Βρετανοί στις 29 Σεπτεμβρίου του 1914, όταν σταμάτησαν χωρίς λόγο μια τουρκική τορπιλάκατο στο Αιγαίο που ήθελε να περάσει τα Δαρδανέλλια και τη διέταξαν να γυρίσει πίσω. Αυτή η ενέργεια του βρετανικού ναυτικού εξόργισε τους Τούρκους, οι οποίοι διέκοψαν άμεσα τις διπλωματικές σχέσεις, στράφηκαν προς τους Γερμανούς και με την επιρροή του Liman von Santers και του γερμανού πρέσβη έκλεισαν τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλλια στη ναυσιπλοΐα αποκόπτοντας κάθε επικοινωνία των Συμμάχων με τους Ρώσους, δεδομένου ότι και από τη Βαλτική υπήρχε αποκλεισμός των Ρώσων απ τα γερμανικά υποβρύχια. Ταυτόχρονα, δύο γερμανικά θωρηκτά, το «Γκέμπεν» και το «Μπρέσλαου», ξέφυγαν απ τον βρετανικό αποκλεισμό του Αιγαίου, εισήλθαν στα Δαρδανέλλια, αγκυροβόλησαν στον Βόσπορο και ύψωσαν την τουρκική σημαία, αν και τα γερμανικά πληρώματα παρέμειναν στα σκάφη. Έτσι η Τουρκία εγκατέλειψε την ουδετερότητά της και εισήλθε de facto στις δυνάμεις των Κεντρικών Αυτοκρατοριών. Ελλάδα, Ρωσοτουρκικός πόλεμος Αμέσως μετά την έναρξη του Μεγάλου Πολέμου, ο Ελευθέριος Βενιζέλος διά της διπλωματικής οδού έκανε πρόταση στην κυβέρνηση του Λονδίνου για συμμαχία. Το Λονδίνο απέρριψε την πρόταση, διότι ανέμενε τη στάση της Τουρκίας. Όταν στις αρχές Οκτωβρίου η Τουρκία συμμάχησε με τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες, οι Βρετανοί αιφνιδιάστηκαν και άμεσα ενέργησαν με κάθε πολιτικό μέσο, προκειμένου να εξουδετερώσουν την Τουρκία και να ματαιώσουν τη συμμετοχή της, για τον πρόσθετο λόγο ότι η ένταξή της θα παρέσυρε και τη Βουλγαρία προς τις Κεντρικές Αυτοκρατορίες. Εν τω μεταξύ, στον Καύκασο ήταν

3 ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ αφιέρωμα Ο συμμαχικός στόλος στα Δαρδανέλλια. σε πλήρη εξέλιξη ο Ρωσοτουρκικός Πόλεμος, οι δε Ρώσοι υφίσταντο τρομερή πίεση με μεγάλες απώλειες. Έπρεπε να δημιουργηθεί ένα νέο μέτωπο στα δυτικά της Τουρκίας, ώστε να ελαφρύνουν την τουρκική πίεση στον Καύκασο. Η βρετανική κυβέρνηση υιοθέτησε ένα σχέδιο του Τσόρτσιλ, σύμφωνα με το οποίο το ναυτικό θα χρησιμοποιούσε τα μεγάλης εμβέλειας κανόνια των θωρηκτών για να εξουδετερώσει τα οχυρά των Στενών. Τα δε ναρκαλιευτικά θα απομάκρυναν τις νάρκες, ώστε ο στόλος των θωρηκτών να πλεύσει προς την Κωνσταντινούπολη εξαναγκάζοντας τους Τούρκους σε παράδοση άνευ όρων. Οι Γάλλοι, που ενημερώθηκαν για το συγκεκριμένο σχέδιο, αποφάσισαν να στείλουν πλοία και να συμμετάσχουν στην εκστρατεία. Παράλληλα, ο ναύαρχος σερ Τζον Φίσερ (First Sea Lord Admiral Sir John Fisher) πρότεινε να συνοδευτεί η επιχείρηση με απόβαση χερσαίων δυνάμεων στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Το Λονδίνο πήρε απόφαση παράλληλα με τις ναυτικές επιχειρήσεις να ενεργοποιηθούν και αποβατικά σώματα. Επελέγη η 29η Βρετανική Μεραρχία ενισχυμένη με δύο τάγματα πεζοναυτών και στρατεύματα από την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία (Anzac). Έτσι, στις 23 Φεβρουαρίου έφθασαν στη Λήμνο, η οποία θα χρησιμοποιείτο ως βάση εξόρμησης, περίπου Αγγλογάλλοι. Εκστρατεία κατάληψης των Δαρδανελλίων Ήταν η πρώτη φορά από συστάσεως του αυστραλιανού κράτους, το 1901, που η νεοσύστατη Αυστραλιανή Αυτοκρατορική Δύναμη θα έπαιρνε μέρος σε πολεμική αναμέτρηση. Το αυστραλονεοζηλανδικό εκστρατευτικό σώμα (Anzac) βρισκόταν στην Αίγυπτο, εκπαιδευόμενο σε στρατιωτικές βάσεις, απ τα μέσα Νοεμβρίου του Η 1η Μεραρχία Πεζικού, ως και η 1η, η 2η και η 3η Ελαφρά Ταξιαρχία Ιππικού, είχαν φύγει τον Οκτώβριο του 1914 απ το λιμάνι Όλμπανι της δυτικής Αυστραλίας και μεταφέρθηκαν σε εκπαιδευτικά στρατόπεδα των Βρετανών στην Αίγυπτο. Στα τέλη Φεβρουαρίου τους ανακοινώθηκε ότι «θα επιχειρηθεί εκστρατεία κατάληψης των Δαρδανελλίων και η δύναμη των Anzac θα αναλάμβανε αυτή την επιχείρηση. Επίκειται άμεση μετάβαση των Anzac στη Λήμνο ως βάση εξόρμησης». Συμμαχικό κοιμητήριο Πορτιανού. Σύνθεση παλιάς και σύγχρονης φωτογραφίας από την Cheryl Ward. Όταν ο Βενιζέλος έλαβε γνώση για τα σχέδια των Βρετανών, έδωσε τη συγκατάθεσή του να χρησιμοποιηθεί η Λήμνος ως ναυτική βάση, ελπίζοντας πως η κατάληψη των Δαρδανελλίων και η εξουδετέρωση της Τουρκίας θα διευκόλυνε μελλοντικά τις εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας. Έτσι, στις 4 Μαρτίου 1915 οι πρώτοι αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες έφτασαν στη Λήμνο και για πρώτη φορά πάτησαν το πόδι τους σε ελληνική γη. Το στρατηγικό λιμάνι του Μούδρου τους υποδέχθηκε φιλικά, αλλά βεβαίως οι βραχώδεις και γυμνοί λόφοι, και κυρίως η έλλειψη νερού, δεν υπόσχονταν την καλύτερη διαμονή. Παρ όλα αυτά το ηφαιστιογενές τοπίο της Λήμνου ήταν ασυγκρίτως καλύτερο απ την έρημο και τη ζέστη της Αιγύπτου. Γράφουν οι στρατιώτες στα ημερολόγιά τους: «Οι κάτοικοι της Λήμνου ζουν σε πρωτόγνωρες συνθήκες. Έχουν μικρά σπίτια, αρκετοί άνδρες είναι ντυμένοι με προβιές αρνιών, φορούν τσαρούχια ή περπατούν ξυπόλυτοι«. Σε άλλη σελίδα διαβάζουμε: «Δεν είχαμε αρκετά ξύλα για θέρμανση και μαγείρεμα, σε αντίθεση με το αλκοόλ που ήταν μπόλικο. Κάθε μαγαζί στη Λήμνο πουλούσε μπίρα και κονιάκ. Υπήρχε έλλειψη καυσόξυλων. Οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν μικρά κομμάτια βουνιάς (κόπρος βοδιού) για να μαγειρέψουν. Μετά ήρθε το Πάσχα τους. Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούσαν συχνά και για δύο περίπου ημέρες δε σταμάτησαν καθόλου. Την ημέρα του Πάσχα ήρθαν στο στρατόπεδο εκπρόσωποι των αρχών και μας πρόσφεραν κόκκινα αυγά και άλλα δώρα«. Ρήξη μεταξύ Βενιζέλου και Κωνσταντίνου Εν τω μεταξύ η κυβέρνηση του Λονδίνου ζητά από τον Βενιζέλο να συμμετάσχουν πεζά τμήματα στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Ο Βενιζέλος επιμόνως ζητά απ τον Κωνσταντίνο να συμμαχήσουν με τους Αγγλογάλλους. Ο Κωνσταντίνος, δέσμιος των συμβούλων του Ι. Μεταξά και Β. Δούσμανη ως και της γυναίκας του Σοφίας, πεισματικά αρνείται. Ο Βενιζέλος παραιτείται και στις 10 Μαρτίου 1915 σχηματίζει κυβέρνηση ο Δημ. Γούναρης. Προκηρύσσονται εκλογές για το τέλος Μαΐου, όπου και πάλι το κόμμα των Φιλελευθέρων εκλέγεται με συντριπτική πλειοψηφία. Ο Κωνσταντίνος προσποιούμενος ασθένεια καθυστερεί να ορκίσει τη νέα κυβέρνηση Βενιζέλου, πράγμα που κάνει τελικά στις 23 Αυγούστου Ο Βενιζέλος επανέρχεται στο θέμα της συμμετοχής της Ελλάδας στην εκστρατεία της Καλλίπολης, η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ο Κωνσταντίνος επιμόνως αρνείται και Βενιζέλος παραιτείται στις 7 Οκτωβρίου Ο Αλέξανδρος Ζαΐμης είναι ο νέος κυβερνήτης μέχρι τις 7 Νοεμβρίου 1915, οπότε αναλαμβάνει ο τραπεζίτης Στέφανος Σκουλούδης. Εν τω μεταξύ ο ελληνικός λαός έχει χωριστεί στα δύο, σε βενιζελικούς και βασιλικούς. Ήταν η απαρχή του ολέθριου διχασμού, που έμελλε να συνεχιστεί, να γιγαντωθεί και να καταλήξει στη Μικρασιατική Καταστροφή, με την προσφυγιά ενάμισι εκατομμυρίου Ελλήνων και την ισοπέδωση της ελληνικής οικονομίας. Έναρξη συγκρούσεων, απώλειες Στο πρώτο 15ήμερο του Μαρτίου 1915 εξακολουθούν να καταφθάνουν στρατεύματα των Αγγλογάλλων και των Anzac για την επικείμενη προσβολή των Δαρδανελλίων. Τη διοίκηση ναυτικών και χερσαίων δυνάμεων ανέλαβε ο στρατηγός σερ Γιαν Χάμιλτον (General Sir Jan Hamilton), ο οποίος λίγο πριν από την εκστρατεία επιθεωρεί τους Αγγλογάλλους και το σώμα των Anzac που είναι στρατοπεδευμένοι στη Λήμνο. Στις 18 Μαρτίου, ένας όγκος από 18 θωρηκτά και περί τα 100 αντιτορπιλικά, ναρκαλιευτικά, υποβρύχια και πλοία υποστηρίξεως προσέβαλε τα Στενά, όπου οι Σύμμαχοι υπέστησαν πανωλεθρία. Τρία θωρηκτά βυθίστηκαν, τρία υπέστησαν σοβαρές ζημιές και αχρηστεύτηκαν, ναρκαλιευτικά βούλιαξαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές, ενώ σε ανθρώπινο δυναμικό περί τους 700 άνδρες βρήκαν τραγικό θάνατο στα κουφάρια των θωρηκτών. Ακολούθησε η δεύτερη φάση της εκστρατείας, η οποία επιχειρήθηκε στις 25 Απριλίου και είχε τραγικά αποτελέσματα με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Ακολούθησε η τρίτη φάση στις 6 Αυγούστου στον [σημερινό] όρμο AN- ZAC και βορειότερα στον κόλπο της Σούβλας. Τα αποτελέσματα υπήρξαν ολέθρια για τους Συμμάχους. Οι Τούρκοι με λυσσώδη αντίσταση τους εξουδετέρωσαν και παρέμειναν επί μήνες στατικοί πολεμώντας απ τα χαρακώματα. Τον Οκτώβριο το Λονδίνο, έστω και αργά, διαπίστωσε την ανεπάρκεια του στρατηγού Χάμιλτον, τον οποίο αντικατέστησε με τον στρατηγό Μονρό (General Sir Charles Monro), ο οποίος και συνέστησε στην κυβέρνηση Άσκουιθ (Prime minister Henry Asquith) την άμεση απόσυρση και εκκένωση της Καλλίπολης, πράγμα που έγινε στις 18 Δεκεμβρίου 1915 και 9 Ιανουαρίου Οι απώλειες των Βρετανών ήταν νεκροί και τραυματίες, των Γάλλων περί τις και των Anzac Η συμμετοχή των Anzac στην εκστρατεία της Καλλίπολης είχε μέγιστη σημασία, διότι σφυρηλάτησαν την έννοια της εθνικής τους ταυτότητας και απέκτησαν αυτογνωσία, εθνική

4 40 04 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ συνείδηση και μια γνήσια αυστραλιανή ιδιοσυστασία και ιδιοσυγκρασία. Και με αυστραλιανή εθνική συνείδηση έδρεψαν δάφνες στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, στα πολεμικά μέτωπα της Κρήτης, της Αφρικής και της Δυτικής Ευρώπης. Η Λήμνος Στη Λήμνο, που αποτέλεσε τη βάση για την εκστρατεία και όπου πολλοί Αυστραλονεοζηλανδοί βρήκαν καταφύγιο μετά την καταστροφή, υπάρχουν δύο συμμαχικά νεκροταφεία και ένα μνημείο, για να θυμίζουν το πέρασμά τους απ την ελληνική γη. Στα δύο αυτά νεκροταφεία αναπαύονται ήρωες. Η παρουσία των συμμάχων στη Λήμνο επί 10 μήνες σημάδεψε οπωσδήποτε την κοινωνική, οικονομική και παραγωγική δομή της. Δεκάδες χιλιάδες στρατός εγκαταστάθηκε στις ακτές του κόλπου του Μούδρου ή στα ναυλοχούντα πλοία. Δημιουργήθηκαν αποβάθρες κυρίως από πέτρες και ξύλο, εργοστάσιο αφαλάτωσης θαλασσίου νερού, γραμμές τρένου από τον Μούδρο μέχρι την παραλία Λύχνων και από τη Γαζόσκαλα μέχρι το εργοστάσιο αφαλάτωσης νερού στο Ακρωτήρι, δρόμοι για την εξυπηρέτηση των στρατοπέδων ως και μεταξύ Μούδρου - Κάστρου, τηλεγραφικό δίκτυο, χώρος στάθμευσης υδροπλάνων στην παραλία του Μούδρου, υποτυπώδες αεροδρόμιο στην παραλία Ρωμανού, αποθήκες, καθώς και παράγκες από ξύλο και λαμαρίνες, κυρίως για τη στέγαση των νοσοκομείων: του βρετανικού και καναδικού στον Μούδρο, του γαλλικού στα Λύχνα και του 3ου Αυστραλιανού Γενικού Νοσοκομείου στο Ακρωτήρι. Οι στρατιώτες διαμόρφωσαν χωράφια σε γήπεδα για να παίζουν ποδόσφαιρο και ράγκμπι και έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη μεγαλοπρέπεια των δύο συμμαχικών νεκροταφείων. Οι στρατιώτες που είναι θαμμένοι σ αυτά είχαν νοσηλευτεί πριν στα συμμαχικά νοσοκομεία, όπου βρήκαν περίθαλψη περίπου τραυματίες και άρρωστοι από λοιμώδη νοσήματα. Πρέπει ακόμη να τονιστεί η οικονομική άνθηση του εμπορίου, κυρίως στον Μούδρο και το Πορτιανού. Υπήρχε υποκατάστημα της «Τράπεζας των Αθηνών» στον Μούδρο για την εξυπηρέτηση των εμπόρων και το γραφείο του άγγλου κυβερνητικού γραμματέα (General Bloomberg) της «Διοίκησης της Συμμαχικής Κατοχής της Λήμνου», ο οποίος αποφάσιζε για το εισαγωγικό και το εξαγωγικό εμπόριο. Οι σχέσεις του στρατιωτικού διοικητή και των εμπόρων αναφέρονται ως αρμονικές. Μεγάλα κέρδη απεκόμισαν κυρίως οι έμποροι του Μούδρου - μάλιστα ένας εξ αυτών, ο Βασίλειος Τσέλιος, όταν πέθανε το 1920 άφησε το ποσό των δρχ. για να χτιστούν τα σχολεία του Μούδρου και του Πορτιανού και ένα άλλο ποσό για την προικοδότηση άπορων κοριτσιών των ανωτέρω χωριών (ας σημειωθεί ότι η τιμή του μοσχαρίσιου Χάρτης των αποβάσεων από το βιβλίο του Αρ. Τσοτρούδη. Φωτογραφία του Walter Ernest Dexter από τον όρμο Άνζακ (1915) επιζωγραφισμένη το (National Anzac Centre) κρέατος ήταν 3 δρχ. η οκά και του ελαιολάδου 2 δρχ. η οκά). Μερικά δημοσιεύματα της τοπικής εφημερίδας «Λήμνος», που άρχισε να εκδίδεται στις : «Μεγάλη έλλειψη ψωμίου. Η τροφοδοσία των Συμμαχικών στρατευμάτων συνετέλεσε να σημειωθεί έλλειψις άρτου και κρεάτων» : «Οι Σύμμαχοι κατεσκεύασαν οδικό δίκτυο μεταξύ των χωριών και κυρίως μεταξύ Μούδρου - Κάστρου. Δυστυχώς οι χωρικοί άρχισαν να τους καταστρέφουν ζευγαρίζοντας και σπέρνοντας αυτούς. Εφιστώμεν την προσοχήν των αρμοδίων επί του ζητήματος τούτου. Οι χωρικοί να προσέξουν, εάν ο δρόμος διέρχεται διά των αγρών των, δύνανται να ζητήσουν αποζημίωσιν». Επίσης η παρουσία επί δεκαμήνου των συμμαχικών στρατευμάτων ωφέλησε, διότι πέραν της χάραξης των δρόμων, ετέθησαν και οι βάσεις της τηλεφωνίας - τηλεγραφίας κυρίως μεταξύ Μούδρου - Κάστρου. Αργότερα, στα αμέσως επόμενα χρόνια, όλα τα χωριά απέκτησαν γραφείο τηλεφωνίας της ΤΤΤ (Ταχυδρομεία - Τηλεφωνεία - Τηλεγραφεία), ενώ το καλώδιο που συνέδεε τη Λήμνο με τη Θεσσαλονίκη ανήκε στην αγγλική εταιρεία Eastern Co και μέσω αυτού υπήρχε επικοινωνία με περιοχές εκτός Λήμνου. Προς τούτο υπήρχε αγγλικό τηλεγραφείο στο Κάστρο μέχρι το 1934, οπότε περιήλθε στην κυριότητα των ΤΤΤ. Αποτίμηση Επίσημη ελληνική συμμετοχή στις στρατιωτικές επιχειρήσεις δεν υπήρχε, πέρα των εργατών, κυρίως Λημνίων, που απασχολούνταν στα στρατόπεδα. Επίσης, το Τάγμα Λήμνου, που ανήκε στη Μεραρχία Αρχιπελάγους, προσέφερε σε τοπικό επίπεδο υπηρεσίες, όπως η φύλαξη του στρατοπέδου συγκέντρωσης τούρκων αιχμαλώτων ή η φύλαξη άλλων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Θα πρέπει ακόμη να αναφέρουμε πως η εκστρατεία δεν είχε ολέθρια αποτελέσματα μόνο για τους Συμμάχους αλλά και για την Ελλάδα, διότι η απόβαση αυτή σηματοδότησε τον εθνικό διχασμό και το απύθμενο μίσος μεταξύ βασιλικών και βενιζελικών, χωρίζοντας την Ελλάδα σε δύο κράτη, το βόρειο με έδρα τη Θεσσαλονίκη και το νότιο με έδρα την Αθήνα. Η Λήμνος βέβαια, ως ανήκουσα στις Νέες Χώρες, απ την πρώτη στιγμή τάχθηκε με την κυβέρνηση της Εθνικής Αμύνης. Πάντως καθυστέρησε η ανάπτυξή της και γνώρισε τον όλεθρο της Μικρασιατικής καταστροφής, αφού λόγω θέσεως βρισκόταν στο προσκήνιο μαζί με τ άλλα νησιά του ΒΑ Αιγαίου. Με την παρέλευση 100 χρόνων απ την εκστρατεία και αφού η ιστορία έχει επιτελέσει το καθήκον της, με στεγνή τη μελάνη μπορούμε να κάνουμε νηφάλιες σκέψεις. Η Λήμνος αγκάλιασε τους Συμμάχους και ιδιαίτερα τους Anzac, οι οποίοι για πρώτη φορά συμμετείχαν σε πολεμική αναμέτρηση και είχαν έναν αυθόρμητο ενθουσιασμό, εν αντιθέσει με τους πολυπόλεμους και ψυχρούς Αγγλογάλλους. Οι Anzac ήταν περισσότερο κινητικοί και διαχυτικοί με τον ντόπιο πληθυσμό, αγάπησαν τη Λήμνο και τον κόσμο της - απόδειξη πως όταν γύρισαν στην Αυστραλία έδωσαν το όνομα της Λήμνου σε τοποθεσίες, σε χωριά, σε παραλίες. Οι απόγονοί τους επισκέπτονται κυρίως τη χερσόνησο της Καλλίπολης, όπου είναι θαμμένοι στρατιώτες σε 31 νεκροταφεία, αλλά και τη Λήμνο, όπου υπάρχουν τα δύο συμμαχικά νεκροταφεία με τάφους στρατιωτών. Επίσης, θα πρέπει να τονίσουμε πως όταν αργότερα, κυρίως τη δεκαετία του 50, ένα μεγάλο κύμα μεταναστών απ τη Λήμνο έφυγε για την Αυστραλία, βρήκε εκεί αντίστοιχη φιλική υποδοχή και έκανε τη μακρινή ήπειρο δεύτερη πατρίδα του. Λήμνος λοιπόν και Αυστραλία έχουν άρρηκτους ιστορικούς δεσμούς. Η Λήμνος φιλοξενεί για πάντα στα χώματά της ήρωες Αυστραλούς και Νεοζηλανδούς και η μακρινή Ωκεανία αγκάλιασε σαν φιλόστοργη μάνα τη φτώχεια και την ανέχεια των Λημνιών. Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να εκφράσω τη συγκίνησή μου: Ως Λήμνιοι, είμαστε υπερήφανοι γι αυτή τη χώρα και ευλαβικά υποκλινόμαστε στη μνήμη των νεκρών του Anzac στην Καλλίπολη!

5 αφιέρωμα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Η σημασία του «Anzac» για τον λαό της Αυστραλίας Κείμενο του δρος Παναγιώτη Διαμάντη Ο δρ Παναγιώτης Διαμάντης γεννήθηκε στο Σίδνεϊ και έχει καταγωγή από το Ελληνικό Ιωαννίνων και το Αγρίνιο Αιτωλοακαρνανίας. Διδάσκει Μελέτες Γενοκτονιών στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Σίδνεϊ (University of Technology, Sydney). O δρ Παναγιώτης Διαμάντης. Στις 4 Μαρτίου 1915 οι πρώτοι αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες αποβιβάστηκαν στη Λήμνο, ενδιάμεσο σταθμό για το πεδίο μάχης στη Θρακική χερσόνησο, που είναι πλέον γνωστή ως χερσόνησος της Καλλίπολης, από την ομώνυμη πόλη (τουρκικά Gelibolu, αγγλικά Gallipoli). Τα ξημερώματα της 25ης Απριλίου ρίχτηκαν στη μάχη "για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης", όπως τους είχαν πει. Η σχέση του αυστραλιανού λαού με την εκστρατεία αυτή είναι περίπλοκη και ιδιόμορφη. Γι' αυτούς που έχουν κάποια οικογενειακή σχέση με τους Αυστραλούς που πάτησαν το πόδι τους στη χερσόνησο της Καλλίπολης, ο τόπος θεωρείται ιερός χώρος. Για τους Αρμενίους, η εκστρατεία σηματοδοτεί την έναρξη της γενοκτονίας του λαού τους από την κυβέρνηση των Νεότουρκων. Για τους Έλληνες της Αυστραλίας η Καλλίπολη έχει ιδιαίτερη σημασία για πολλούς λόγους. Για τους περισσότερους μετανάστες από άλλες χώρες δεν σημαίνει και πολλά πράγματα. Το 2012, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αυστραλίας ανακοίνωσε τη δημιουργία ειδικής επιτροπής για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την εκστρατεία στην Καλλίπολη. Η επιτροπή προγραμμάτισε και διοργάνωσε πολύ μεγάλες εκδηλώσεις για τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίες θα κορυφωθούν στις 25 Απριλίου Η επέτειος αυτή όμως αφορά κυρίως τους Αυστραλούς με καταγωγή από το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι μετανάστες από την υπόλοιπη Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Αμερική, καθώς και οι απόγονοί τους, έχουν μια διαφορετική στάση απέναντι στο λεγόμενο "Άνζακ" (ANZAC - Australia and New Zealand Army Corps), δηλαδή το Στρατιωτικό Σώμα Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Η επίσημη πολιτική του αυστραλιανού κράτους χρησιμοποιεί τη μυθολογία γύρω από τους Anzac -όπως αποκαλούνται οι στρατιώτες του σώματος αυτούως μέσο για την καλλιέργεια εθνικής ταυτότητας. Επίκεντρο της επίσημης αυτής πολιτικής είναι το υπουργείο Θεμάτων Αποστράτων (Department of Veterans' Affairs) και το Αυστραλιανό Πολεμικό Μνημείο (Australian War Memorial) στην πρωτεύουσα Καμπέρα. Υπάρχει όμως και σθεναρή αντίδραση από μέρος της αυστραλιανής κοινωνίας εναντίον της λεγόμενης "μυθολογίας του Anzac". Πρωτοπόρος του κινήματος αυτού είναι ο καθηγητής Peter Stanley, πρώην κορυφαίο στέλεχος του Πολεμικού Μνημείου και νυν καθηγητής στην αυστραλιανή σχολή ευελπίδων Duntroon. O Stanley και οι συνεργάτες του αναδεικνύουν στοιχεία της ιστορίας του Anzac, όπως ο ρόλος των γαλλικών αποικιακών δυνάμεων, ο ρόλος του ινδικού στρατού στην εκστρατεία για το άνοιγμα των Στενών και το πέρασμα προς την τσαρική Ρωσία, καθώς και η σχέση των Αυστραλών και Νεοζηλανδών με τις γενοκτονίες των γηγενών Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων της Ανατολίας και της Μεσοποταμίας. Ιστορικό Από τις 4 Μαρτίου μέχρι τις 21 Απριλίου 1915, περίπου 200 πλοία συγκεντρώθηκαν στον κόλπο του Μούδρου της Λήμνου, έτοιμα για την επίθεση εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Από την αρχή της επίθεσης, στις 25 Απριλίου 1915, μέχρι την εκκένωση της Καλλίπολης τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, όλοι οι συμμετέχοντες -Αυστραλοί, Νεοζηλανδοί, Βρετανοί, Ινδοί, Γάλλοι, Αφρικανοί και άλλοι- πέρασαν από τη φιλόξενη Λήμνο. Το νησί έγινε στην ουσία μια τεράστια βάση επιχειρήσεων για την εκστρατεία. Εδώ δημιουργήθηκαν νοσοκομεία, κέντρα ανάρρωσης τραυματιών, φούρνοι και κινητές κουζίνες, αποθήκες και δύο στρατιωτικά κοιμητήρια (σε Πορτιανό και Ανατολικό Μούδρο). Από τη Λήμνο ξεκίνησε το τελευταίο ταξίδι του και το ηρωικό αυστραλιανό υποβρύχιο "HMAS AE2", το πρώτο συμμαχικό πλοίο που κατάφερε να περάσει από τις αμυντικές γραμμές των Γερμανο-Οθωμανών. Κάποια τεχνική βλάβη όμως οδήγησε το υποβρύχιο για πάντα στον βυθό και το πλήρωμα στην αιχμαλωσία, όπου ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τις εν εξελίξει γενοκτονίες των Ελλήνων, των Αρμενίων και των Ασσυρίων. Από το 1915 μέχρι το 1918, στον ελλαδικό χώρο υπηρέτησαν 371 νοσοκόμες από την Αυστραλία, όλες εθελόντριες. Αυτές υπηρέτησαν κυρίως στα στρατιωτικά νοσοκομεία της Λήμνου αλλά και του Μακεδονικού Μετώπου. Παρά τις αντίξοες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης, φρόντισαν τους τραυματίες και τους αρρώστους από τα πεδία μάχης της Θρακικής χερσονήσου. Για τους Anzac που κατάφεραν από το μέτωπο να επιστρέψουν στη Λήμνο, το νησί του Ηφαίστου αντιπροσώπευσε τη ζωή, το κάλλος, την ελπίδα και τη χαρά, μακριά από το χάος που επικρατούσε στη χερσόνησο της Καλλίπολης. Άλλωστε η φιλόξενη γη και τα χαμόγελα των Λημνίων ήταν τα τελευταία σημάδια ανθρωπιάς, που χιλιάδες Anzac φύλαξαν στην καρδιά τους την ώρα της αποχώρησης για τα χαρακώματα της Καλλίπολης. Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν και το γαϊδουράκι με το οποίο ο τραυματιοφορέας John Kirkpatrick Simpson μετέφερε τους τραυματίες από την πρώτη γραμμή της μάχης στις βάρκες, για να μεταφερθούν στη Λήμνο. Ο τραυματιοφορέας με το γαϊδουράκι από τη Λήμνο έσωζε ζωές αυστραλών και άλλων στρατιωτών που είχαν τραυματιστεί από οθωμανικά πυρά, μέχρι τον θάνατό του στις 19 Μαΐου 1915 από σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή. Έλληνες Anzac Για την ελληνική ομογένεια το έπος των Anzac έχει ιδιαίτερη σημασία. Δώδεκα Anzac που πολέμησαν στη Θρακική χερσόνησο ήταν ελληνικής καταγωγής. Δίπλα τους αγωνίστηκε με αυταπάρνηση σώμα Κρητικών και Μικρασιατών υπό την ηγεσία του λοχαγού Παύλου Γύπαρη. Η πιο τραγική μορφή ήταν ίσως ο Παναγιώτης Ραδός (Peter Rados). Γεννήθηκε στο Αρτάκη της Μικράς Ασίας και μετανάστευσε στο Σίδνεϊ, όπου δούλευε στο εστιατόριο ενός άλλου έλληνα μετανάστη. Με το ξέσπασμα του πολέμου, τον Αύγουστο του 1914, ο 23χρονος κατετάγη στον αυστραλιανό στρατό. Πέρασε κι αυτός από τη Λήμνο, αποβιβάστηκε στην Καλλίπολη κι έπεσε από τα πυρά των Οθωμανών στις 19 Μαΐου Τον έθαψαν περίπου 100 χιλιόμετρα από τη γενέτειρά του. Επετειακές εκδηλώσεις Από ομογενειακής πλευράς δημιουργήθηκαν η Επιτροπή Λήμνος 1915 υπό την αιγίδα της Λημνιακής Αδελφότητας Νέας Νοτίου Ουαλίας (Lemnos 1915 Committee - και το Lemnos Gallipoli Commemorative Committee της Μελβούρνης. Μέγας χορηγός των εκδηλώσεων στο Σίδνεϊ είναι η ΑΧΕΠΑ Νέας Νοτίου Ουαλίας ( Οι ομογενείς της Αυστραλίας με διάφορες εκδηλώσεις προσπαθούν να επαναφέρουν στο προσκήνιο τον στρατηγικό ρόλο της Λήμνου και ολόκληρου του ελληνισμού. Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν (μεταξύ άλλων): - Φωτογραφικές και καλλιτεχνικές εκθέσεις στο πολιτειακό κοινοβούλιο καθώς και σε ιδιωτικές πινακοθήκες. - Τελετή στο Κενοτάφιο του Σίδνεϊ 100 χρόνια ακριβώς από την ημέρα και ώρα που πρωτοπάτησαν οι Αυστραλοί στο νησί (4 Μαρτίου 2015, 5 π.μ.). - Θεατρικές παραστάσεις με θέμα τις εμπειρίες των αυστραλών νοσοκόμων στη Λήμνο. - Σεμινάρια για εκπαιδευτικούς σχετικά με τη διδασκαλία της σχέσης Ελλήνων και Αυστραλών στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. - Αποκαλυπτήρια μνημείων σε Σίδνεϊ και Μελβούρνη προς τιμήν των ηρωικών νοσοκόμων της Λήμνου. Μαζί με τους λοιπούς συμπολίτες τους, oι Έλληνες της Αυστραλίας τιμούν τις θυσίες όλων αυτών που έπεσαν ηρωικά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Τιμούμε όμως και τους Λημνιούς, τους Μακεδόνες και τους άλλους απλούς Έλληνες που στήριξαν τους Αυστραλούς. Εν έτει 2015, όταν ο ελληνισμός έχει τόση ανάγκη από συμμάχους, υπενθυμίζουμε στο αυστραλιανό κοινό ότι τα τελευταία τουλάχιστον 100 χρόνια είμαστε πάντοτε ο ένας στο πλευρό του άλλου.

6 42 06 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Μεγάλη η συναισθηματική αξία για τους Αυστραλούς Συνέντευξη του πρέσβη της Αυστραλίας στην Ελλάδα Τζον Γκρίφιν (John Griffin) στον Στέλιο Κούκο M ε ποια συναισθήματα υποδέχεστε τη φετινή επέτειο της συμπλήρωσης 100 ετών από την εκστρατεία στην Καλλίπολη; Όπως λέγεται, παρ' όλη την τραγική κατάληξη της στρατιωτικής αυτής επιχείρησης, για την ίδια την Αυστραλία αποτέλεσε αφορμή για την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης. Είναι έτσι; Η συμμετοχή των στρατιωτικών δυνάμεων της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας (Anzac) στην εκστρατεία της Καλλίπολης, τον Απρίλιο του 1915, έχει μεγάλη συναισθηματική αξία για τους Αυστραλούς. Για πρώτη φορά συμμετείχαν ως ενωμένο έθνος σε μια διεθνή σύγκρουση, καθώς οι πολιτείες της Αυστραλίας ενώθηκαν υπό ένα ομόσπονδο κράτος το 1901 (η Νέα Ζηλανδία απέκτησε εθνική κυριαρχία το 1907). Ο υψηλός αριθμός αυστραλών νεκρών στην Καλλίπολη (σε μια χαρακτηριστική στρατιωτική αποτυχία), καθώς και σε άλλα μέτωπα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, είχε έντονο αντίκτυπο στην αυστραλιανή κοινωνία. Έχουν γραφτεί πολλά για την εποχή εκείνη, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το αντιπροσωπευτικό αυστραλιανό μυθιστόρημα "My Brother Jack" του αυστραλού συγγραφέα Τζορτζ Τζόνστον, που γράφτηκε στην Ύδρα πριν από 50 χρόνια. Σχεδόν κάθε αυστραλιανή πόλη έχει μικρά και μεγάλα μνημεία αφιερωμένα στους Anzac και στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από έναν πληθυσμό πέντε εκατομμυρίων, πάνω από άνθρωποι πήγαν στον πόλεμο και εξ αυτών βρήκαν τον θάνατο ενώ πληγώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν. Οι περισσότερες αυστραλιανές οικογένειες βίωσαν την απώλεια και τη θλίψη και ακόμη περισσότερες ένιωσαν τις επιπτώσεις του πολέμου. Ο πρέσβης της Αυστραλίας στην Ελλάδα Τζον Γκρίφιν. Τιμούμε την ενηλικίωση του νέου έθνους μας. Αποτίνουμε φόρο τιμής σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για τη χώρα τους σε αυτόν τον πόλεμο αλλά και σε όσες συγκρούσεις ακολούθησαν Πόσο καλά γνωρίζουν οι συμπατριώτες σας την τραγική αυτή ιστορία που έζησαν οι πρόγονοί τους; Τελετές μνήμης για τους Anzac πραγματοποιούνται ετησίως στις 25 Απριλίου στη χερσόνησο της Καλλίπολης στην Τουρκία, καθώς και σε μνημεία στην Αυστραλία και σε χώρες όπου αυστραλοί και νεοζηλανδοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους. Η συμμετοχή, κυρίως νέων Αυστραλών, σε αυτές τις εκδηλώσεις μνήμης ολοένα αυξάνεται και το ενδιαφέρον για μία θέση στις εκδηλώσεις μνήμης για την εκατονταετία στην Καλλίπολη ξεπέρασε τα όρια διαθεσιμότητας. Δεν υπάρχει ίχνος θριαμβολογίας από τους Αυστραλούς για την Ημέρα των Anzac. Τιμούμε την ενηλικίωση του νέου έθνους μας. Αποτίνουμε φόρο τιμής σε όσους έδωσαν τη ζωή τους για τη χώρα τους σε αυτόν τον πόλεμο αλλά και σε όσες συγκρούσεις ακολούθησαν. Τιμούμε με υπερηφάνεια την πορεία της χώρας μας λόγω της δικής τους θυσίας. Τείνουμε κλάδο ελαίας σε παλιούς μας αντιπάλους. Καμία εκδήλωση μνήμης για την Ημέρα Anzac δεν είναι ίδια ανά τον κόσμο. Κάθε προσπάθεια για ομοιομορφία σε κάτι τόσο βαθιά συναισθηματικό και προσωπικό για όλους τους Αυστραλούς θα κατέληγε να αφαιρέσει από την εν λόγω ημέρα κάθε αξία. Σε πολλές τελετές μνήμης, τα λόγια του Κεμάλ Ατατούρκ, τότε επικεφαλής των τουρκικών δυνάμεων, αντηχούν καθώς απευθύνεται στις μητέρες των Anzac. Και είναι πάντα συγκινητικά: "Οι ήρωες αυτοί που έχυσαν το αίμα τους και χάσαν τις ζωές τους... Κείτεστε τώρα στο χώμα μιας φίλης χώρας. Να αναπαύεστε λοιπόν εν ειρήνη. Δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ημών και υμών καθώς κείτονται δίπλα δίπλα εδώ στη χώρα μας... εσείς οι μανάδες, που στείλατε τους γιους σας από χώρες μακρινές, σκουπίστε τα δάκρυά σας. Οι γιοι σας είναι πια στην αγκαλιά μας και γαλήνιοι. Αφού έχασαν τη ζωή τους σε ετούτη τη γη, είναι πια και δικοί μας γιοι". Γνωρίζουν οι Αυστραλοί τι ρόλο έπαιξε η Λήμνος στην επιχείρηση αυτή; Ποια θα είναι η συμμετοχή της Αυστραλίας στις εκδηλώσεις μνήμης που θα πραγματοποιηθούν στη Λήμνο; Η εμπειρία και ο ρόλος της Λήμνου ήταν ευρέως γνωστά σε μια ολόκληρη γενιά Αυστραλών μέχρι και το Με το πέρασμα των ετών και τους ισχυρούς και συναισθηματικούς δεσμούς που σφυρηλατήθηκαν καθώς Αυστραλοί και Έλληνες αγωνίστηκαν πλάι πλάι στην Ελλάδα και την Κρήτη το 1941, τα γεγονότα του 1915 αναπόφευκτα έγιναν πιο θαμπά στη συλλογική μνήμη των Αυστραλών και η εμπειρία του 1941 απέκτησε εξέχουσα θέση σε κάθε τι που σχετιζόταν με τους Anzac, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι αυστραλιανά και νεοζηλανδικά στρατεύματα πολέμησαν πάλι μαζί, αρκετά κοντά στα γεγονότα του Φέτος όμως ξεκίνησε μία από κοινού προσπάθεια ανανέωσης της μνήμης, στην οποία συμμετείχαν Ελληνοαυστραλοί και οργανώσεις Λημνίων στην Αυστραλία, και όχι μόνο, προκειμένου να θυμηθούν όλοι την "Ελληνική καρδιά του Anzac", όπως είναι και το σλόγκαν της εν λόγω εκστρατείας. Η Λήμνος αποτέλεσε ορμητήριο και νοσηλευτικό σταθμό για την εκστρατεία της Καλλίπολης και διαθέτει δύο κοινοπολιτειακά στρατιωτικά κοιμητήρια. Είναι λοιπόν απολύτως αρμόζον το γεγονός ότι η ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης, η τρίτη μεγαλύτερη στον κόσμο, θα ανεγείρει ένα άγαλμα στο Μιντλ Παρκ, το οποίο θα απεικονίζει την αδελφή νοσοκόμα Γκρέις Γουίλσον, η οποία ξεκίνησε από τη Μελβούρνη μαζί με τους Anzac. Τον Απρίλιο στη Λήμνο θα υπάρχει σημαντική ελληνική και αυστραλιανή παρουσία, τόσο των στρατιωτικών δυνάμεων και της πολιτικής σκηνής των δύο χωρών, όσο και των κοινοτήτων, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η εκατονταετία του Anzac θα λάβει την αναγνώριση που της αρμόζει. Η αμέριστη υποστήριξη των τοπικών αρχών της Λήμνου αποτελεί κινητήρια δύναμη για την πραγματοποίηση των εκδηλώσεων μνήμης για την εκατονταετία στη Λήμνο φέτος. Τι εκδηλώσεις ετοιμάζονται στη χώρα σας και ποιος θα είναι ο χαρακτήρας τους; Οι εκδηλώσεις μνήμης για την εκατονταετία του Anzac στην Αυστραλία ξεκίνησαν στα τέλη του 2014 και θα συνεχιστούν καθ' όλη τη διάρκεια του Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και μία έκθεση που θα παρουσιαστεί σε διάφορες πόλεις της Αυστραλίας, μία εκδήλωση του ναυτικού που αναπαριστά την αναχώρηση των πλοίων που μετέφεραν τους Anzac στη Μέση Ανατολή, τη Λήμνο και την Καλλίπολη, καθώς και η δημιουργία ενός οργανισμού για τη χρηματοδότηση πολιτιστικών πρωτοβουλιών για την εκατονταετία του Anzac. Τέλος, τελετές μνήμης και άλλες εκδηλώσεις θα λάβουν χώρα στις 25 Απριλίου σε μνημεία αφιερωμένα στους Anzac, τόσο σε όλη την Αυστραλία όσο και σε χώρες του εξωτερικού, οι οποίες αδιαμφισβήτητα θα έχουν υψηλότερη συμμετοχή από κάθε άλλη χρονιά. Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπο Υπάρχει προοπτική για κάποια πιο μόνιμη σχέση με το νησί με βάση το τραγικό γεγονός της εκστρατείας στην Καλλίπολη; Για τους Αυστραλούς η "Ημέρα Anzac" είναι κάτι ζωντανό. Μεγαλώνει και αποκτά αυξημένη σημασία κάθε χρόνο. "Θα τους θυμόμαστε". Αυτή είναι η πιο ειλικρινής και συγκινητική σκέψη που ακούγεται από όλους όσους συμμετέχουν σε τελετές μνήμης ανά τον κόσμο. Η συμμετοχή της Λήμνου στους εορτασμούς της εκατονταετίας είμαι σίγουρος πως θα αποτελέσει μια μεγάλη αρχή.

7 αφιέρωμα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ Η συνεισφορά του Καναδά Συνέντευξη του πρέσβη του Καναδά στην Ελλάδα Ρόμπερτ Πεκ (Robert Peck) στον Νίκο Βολωνάκη Ο πρέσβης του Καναδά στην Ελλάδα Ρόμπερτ Πεκ. Τ ι είναι αυτό που συνδέει τον Καναδά με την ακριτική Λήμνο; Επτά καναδοί του Συντάγματος της Νέας Γης και της Εφεδρείας του Βασιλικού Ναυτικού της Νέας Γης βρίσκονται θαμμένοι στη Λήμνο, στα δύο νεκροταφεία Πορτιανού και Μούδρου. Ο Καναδάς δεν συνδέεται συχνά με την εκστρατεία της Καλλίπολης, εφόσον η Νέα Γη, επαρχία του Καναδά από το 1949, ήταν τότε ακόμη βρετανική αποικία. Το Στρατιωτικό Σύνταγμα της Νέας Γης υπηρέτησε μαζί με την 29η Μεραρχία του Βρετανικού Στρατού και στρατιώτες από τη Νέα Γη αποβιβάστηκαν στις ακτές των Δαρδανελίων στις 20 Σεπτεμβρίου Κατά την τετράμηνη παραμονή του Συντάγματος της Νέας Γης στην Καλλίπολη, 30 στρατιώτες σκοτώθηκαν την ώρα της μάχης ενώ άλλοι δέκα πέθαναν από αρρώστια. Η πρώτη μάχη που κερδήθηκε ένδοξα από τους στρατιώτες της Νέας Γης ήταν η κατάληψη του λόφου Caribou -ένα σημείο που χρησιμοποιούσαν τούρκοι ελεύθεροι σκοπευτές- τον Νοέμβριο του Όταν οι σύμμαχοι αποφάσισαν να αποσύρουν τα στρατεύματά τους από την Καλλίπολη λόγω μη αποτελεσματικής στρατιωτικής επέμβασης, το Σύνταγμα της Νέας Γης ανέλαβε σημαντικό ρόλο κατά τη μεταφορά των συμμαχικών στρατευμάτων σε πολεμικά πλοία. Η επιχείρηση οπισθοφυλακής ήταν επιτυχής και οι στρατιώτες από τη Νέα Γη ήταν μεταξύ των τελευταίων στρατιωτών των Συμμαχικών στρατευμάτων που αποχώρησαν από την Τουρκία τον Ιανουάριο του Μέχρι το τέλος του πολέμου, περισσότεροι από στρατιώτες πολέμησαν με το Σύνταγμα, ενώ πολλοί μεταξύ αυτών επέστρεψαν με σωματικά και ψυχολογικά τραύματα που δεν επουλώθηκαν ποτέ. Έκτοτε και κάθε χρόνο η 1η Ιουλίου έχει καθιερωθεί στη Νέα Γη ως ημέρα μνήμης προς τιμήν της θυσίας των μελών του Συντάγματος της Νέας Γης στη Μάχη της Καλλίπολης. Δύο αδελφές νοσοκόμες από τον Καναδά, οι οποίες υπηρέτησαν σε καναδικά νοσοκομεία εκστρατείας στη Λήμνο και που δυστυχώς πέθαναν από δυσεντερία, είναι θαμμένες στο νεκροταφείο Πορτιανού. Ένα γνωστό ποίημα με τίτλο "Οι αδελφές νοσοκόμες της Λήμνου" περιγράφει τη θυσία και τη βαθιά θλίψη για τον πρόωρο θάνατο των καναδών νοσοκόμων -την προϊσταμένη Jessie Brown και την αδελφή Mary Frances Munro- του Καναδικού Στρατιωτικού Ιατρικού Σώματος, που συνεργαζόταν με το 3ο Στατικό Νοσοκομείο. Τον θάνατό τους θρήνησαν στρατιώτες πολλών χωρών, καναδοί συνάδελφοι καθώς και αδελφές νοσοκόμες της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Ο θάνατός τους συγκίνησε βαθύτατα τη Vera Brittain, καθώς και η ίδια υπηρετήσει ως νοσοκόμα για το μεγαλύτερο διάστημα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ωθώντας την να γράψει αυτό το ποίημα. Η κυβέρνηση του Καναδά πρόκειται να αφιερώσει ένα μνημείο στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Πορτιανού στη Λήμνο τον Απρίλιο του 2015, ως φόρο τιμής στις καναδέζες αδελφές νοσοκόμες που είναι θαμμένες εκεί, αλλά και για να τιμήσει τη θυσία όλων των αδελφών νοσοκόμων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Ποια είναι η συμβολή των νοσοκόμων του Καναδά στην εκστρατεία της Καλλίπολης; Αδελφές νοσοκόμες από διάφορες χώρες της Κοινοπολιτείας, πολλές από τις οποίες δεν είχαν ποτέ βιώσει τη φρίκη του πολέμου, μπήκαν σε μεγάλο προσωπικό κίνδυνο για να σώσουν άρρωστους και τραυματισμένους στρατιώτες που συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Ο κίνδυνος μόλυνσης ήταν μεγάλος λόγω των υγειονομικών και ιατρικών συνθηκών εκείνης της εποχής. Επιπλέον έπρεπε να αντιμετωπίσουν και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της φροντίδας των βαριά τραυματισμένων στρατιωτών. Οι καναδέζες αδελφές νοσοκόμες ήταν γνωστές με το παρατσούκλι "bluebird" (σημ.: πουλί της Βόρειας Αμερικής με μπλε φτερά) λόγω του μπλε χρώματος των ρούχων τους και του λευκού πέπλου που φορούσαν στο κεφάλι, καθώς επίσης και για το θάρρος και τη συμπόνια απέναντι στον συνάνθρωπο. Χιλιάδες καναδοί στρατιώτες συχνά αναφέρονταν σε αυτές ως "αδελφές του ελέους" ή "αγγέλους του ελέους". Ένα μνημείο στη μνήμη των αδελφών νοσοκόμων ανεγέρθηκε στο κοινοβούλιο του Καναδά το 1929, στην Αίθουσα Τιμής. Η τηλεοπτική σειρά αυστραλέζικης παραγωγής με τίτλο "ANZAC Girls" συμπεριλαμβάνει ένα επεισόδιο αφιερωμένο στη Λήμνο καταγράφοντας τη σκληρή καθημερινότητα των αδελφών νοσοκόμων. Ποια ήταν η συμπεριφορά των Λημνιών απέναντι στα συμμαχικά στρατεύματα; Οι κάτοικοι της Λήμνου υποδέχτηκαν από κάθε άποψη φιλόξενα και με μεγάλη ζεστασιά το στρατιωτικό προσωπικό των συμμαχικών δυνάμεων που συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης. Είναι σύνηθες να αποτίεται φόρος τιμής σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα για τον Καναδά; Ο Καναδάς στηρίζει ένα εκτεταμένο πρόγραμμα που ονομάζεται "Ο Καναδάς θυμάται", με σκοπό να κρατηθούν ζωντανές οι επιτυχίες αλλά και οι θυσίες εκείνων που υπηρέτησαν τη χώρα σε περιόδους πολέμου. Η Υπηρεσία του Καναδά για Θέματα Βετεράνων χρηματοδοτεί τη δημιουργία μνημείου για να τιμήσει τη μνήμη των δύο καναδών αδελφών νοσοκόμων που είναι θαμμένες στη Λήμνο, αλλά και τη θυσία όλων των αδελφών νοσοκόμων του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου θα πραγματοποιηθούν τον Απρίλιο στο Στρατιωτικό Νεκροταφείο Πορτιανού τιμώντας τον ρόλο των γυναικών σε περιόδους πολέμου. Φόρος τιμής στις καναδέζες νοσοκόμες Ποίημα με τίτλο "Οι τάφοι των αδελφών νοσοκόμων στη Λήμνο" της Vera Mary Brittain ( ), βρετανίδας συγγραφέως και ειρηνίστριας. Η δρ Shirley Williams, κόρη της Brittain, διετέλεσε υπουργός κατά την προηγούμενη κυβέρνηση του Εργατικού Κόμματος ενώ τώρα είναι μέλος της Βουλής των Λόρδων με τους Φιλελεύθερους Δημοκράτες. Το ποίημα αποτελεί φόρο τιμής στις καναδέζες Jessie B. Jaggard, προϊσταμένη αδελφή, και Mary Frances Elizabeth Munro, αδελφή νοσοκόμα, του Καναδικού Στρατιωτικού Ιατρικού Σώματος, οι οποίες υπηρέτησαν στο 3ο Στατικό Καναδικό Νοσοκομείο και πέθαναν από δυσεντερία το Σεπτέμβριο του Οι τάφοι των αδελφών νοσοκόμων στη Λήμνο Ω χρυσαφένιο νησί, στης θάλασσας το βαθύ απέραντο γαλάζιο, μενεξεδένιες σκιές αλαφροπετούν γύρω από τις κορφές σου, μπροστά σου γονατίζω με σεβασμό προς Εκείνες που αναπαύονται για πάντα στην αγκαλιά σου... Εκείνες που σπάνια γίνονται τραγούδι ή παραμύθι - βλέπεις, οι ποιητές των στρατιωτών τη ρώμη και τα ανδραγαθήματα στον πόλεμο επαινούν, λιγοστοί όμως μνημονεύουν τις αδελφές και τη δόξα των γυναικών που κοιμήθηκαν για πάντα κάτω από μακρινό αστέρι. Στο απόμακρο καταφύγιο δεν είχε στρατούς: Πολέμησαν όχι τις σφαίρες, τις οβίδες ή τον αδυσώπητο εχθρό, αλλά τον καύσωνα και την πείνα, την αρρώστια και τη στέρηση, του χειμώνα τη φονική παγωνιά, τον εκτυφλωτικό χιονιά. Όσο η τραυματισμένη φύση άντεχε της αρρώστιας τη φθορά και του καιρού το μένος, Εκείνες, εύθραυστες το δέμας αλλά με το φρόνημα υψηλότερο από ποτέ με παρρησία όρθωσαν το ανάστημα και στάθηκαν στο ύψος της πρόκλησης. Ούτε φόρο τιμής, ούτε χρυσά γράμματα, ούτε πλούσια ανταμοιβή για τη θυσία αποζήτησαν. Η μόνη ανταπόδοση για τον νικηφόρο θάνατο κείται στις καρδιές των θνητών ανδρών που έσωσαν, Αυτών που στην έκρηξη της ύστατης και λαμπρότερης αυγής πάντα πιστοί, όταν ο κόσμος περί άλλα θα τυρβάζει, θα τιμήσουν, θεσπέσιες στο θριαμβευτικό εγερτήριο, τις ψυχές των γυναικών, μοναχικές, τήδε κείμενες εν ειρήνη. Ω χρυσαφένιο νησί, τις μενεξεδένιες σκιές, τους βράχους της ακτής και τη ζαφειρένια σου θάλασσα, πώς θα ξαναφέρω στο μυαλό χωρίς τη θύμηση να στοιχειώσουν οι αδελφές να αναπαύονται, στην καρδιά σου, τον ύπνο τον αιώνιο!

8 44 08 αφιέρωμα ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Π οια ήταν η αφορμή για την ίδρυση του συλλόγου "Φίλοι των Anzac από τη Λήμνο" και ποιοι είναι οι σκοποί και οι δράσεις του; Ο σύλλογος "Φίλοι των Anzac από τη Λήμνο" (The Lemnos' Friends of Anzac) δημιουργήθηκε με σκοπό την πλήρη ανάδειξη του ρόλου της Λήμνου κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, και ειδικότερα της συμμετοχής της στην προετοιμασία και κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της Καλλίπολης το 1915 από τον στρατό της Αντάντ (Γαλλία, Ρωσία, Βρετανική Αυτοκρατορία). Ιδρυτικά μέλη του είναι Λημνιοί και φίλοι της Λήμνου, μέλη της κοινότητάς μας στο νησί αλλά και εκτός νησιού. Το ιστορικό γεγονός της απόβασης της Καλλίπολης ανέδειξε τις συντονισμένες συμμαχικές μάχες, με όλη την αγριότητα όμως που προκαλεί ο πόλεμος. Και βέβαια, συντέλεσε στην αναγνώριση της εθνικής ταυτότητας των κρατών της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, που για αυτό το λόγο όρισαν και σαν εθνική ημέρα πραγμάτωσης των κρατών τους την ημέρα έναρξης της απόβασης, δηλαδή την 25η Απριλίου, η οποία έκτοτε αναφέρεται στην παγκόσμια ιστορία ως Anzac Day. Τα χρόνια πέρασαν, όμως στην ιστορία αυτό το γεγονός έχει καταγραφεί σαν σημαντικότατο θέμα. Οι χώρες εορτάζουν ειρηνικά πλέον όχι μόνο τις νίκες αλλά και τα λάθη των προγόνων τους, δίνοντας τεράστια σημασία στις μάχες και στους νεκρούς. Και σ' αυτό το σημείο ερχόμαστε εμείς, ο λαός της Λήμνου, που μέσα σε ένα πάρα πολύ δύσκολο σημείο της ιστορίας μας (φτώχεια και κακουχίες, απελευθέρωση από την Οθωμανική αυτοκρατορία μόλις τρία χρόνια πριν, το 1912) στηρίξαμε, φιλοξενήσαμε, γιατρέψαμε όλα αυτά τα αμούστακα παιδιά που ήρθαν για να δημιουργήσουν τον καινούργιο κόσμο της εποχής τους, αναδεικνύοντας τον ρόλο της υποστήριξης (ηθικής, πνευματικής και υλικής) μέσα στον τραγικό πόλεμο. Ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος της Λήμνου Συνέντευξη του προέδρου των «Φίλων των Anzac από τη Λήμνο» Στέλιου Α. Μάντζαρη στον Στέλιο Κούκο Ο Στέλιος Α. Μάντζαρης. Η τραγική κατάληξη της εκστρατείας στην Καλλίπολη δεν αποτελεί προφανώς μια ευκαιρία για πανηγυρισμούς. Οπότε το ερώτημα είναι, τι χαρακτήρας θα δοθεί στις φετινές επετειακές εκδηλώσεις; Εμείς ως Λημνιοί συμμετέχουμε σ' αυτούς τους εορτασμούς μνήμης όπως γίνονται εδώ και αρκετά χρόνια, σεμνά και ταπεινά όμως, χωρίς να έχουμε δείξει στην παγκόσμια κοινότητα την πραγματική σπουδαιότητα της δικής μας, ειρηνικής συμμετοχής σ' αυτό τον πόλεμο, τουλάχιστον όχι στον βαθμό που θα έπρεπε. Τώρα δημιουργούμε διάφορες δράσεις και εκδηλώσεις, διοργανώνουμε συνέδρια και αναπτύσσουμε μια καινούργια γενιά εθελοντών που θα αναδείξουν την πατροπαράδοτη ελληνική και λημνιακή φιλοξενία, όπως το 1915, αλλά και θα δώσουν όπως και τότε το δικαίωμα στους επισκέπτες μας να ζήσουν την ειρήνη και την ηρεμία του όμορφου τόπου μας. Ποιος έχει το... γενικό πρόσταγμα του φετινού εορτασμού; Τι εκδηλώσεις προγραμματίζονται και ποιοι συνεργάζονται για τον σκοπό αυτό; Η κεντρική διοργάνωση των εορτασμών μνήμης έχει ανατεθεί στην περιφέρεια Βορείου Αιγαίου και στην περιφερειακή ενότητα Λήμνου. Ο σύλλογός μας έχει σαν στόχο να λειτουργήσει συμπληρωματικά στην επίσημη ελληνική πολιτεία. Να δώσει τα πρακτικά στηρίγματα που χρειάζεται ένας τόπος μικρός, όπως η Λήμνος, με μια τεράστια ιστορία από πίσω του. Να αναδείξει με καινούργιες, απαλλαγμένες από πρωτόκολλα μεθοδολογίες, τη θέση του νησιού μας στο ιστορικό γίγνεσθαι. Και πλέον με πολλή εθελοντική εργασία και συνεργασία να διαδώσει το πιο "ειρηνικό" κομμάτι της εκστρατείας της Καλλίπολης. Έχει σκοπό όμως να φτιάξει και υποδομές, ώστε αυτός ο εορτασμός του Anzac Day το 2015 να γίνει και ένα έναυσμα ανάπτυξης για τον τόπο μας. Ανάπτυξης όχι μόνο τουριστικής, αλλά και πολιτιστικής, εμπορικής, πρωτογενούς παραγωγής, εκπαίδευσης και κυρίως ιστορικής συνέχειας. Έχοντας τη συμπαράσταση των πρεσβειών των εμπλεκόμενων χωρών σ' αυτό το ιστορικό δρώμενο, ετοιμάζουμε μια σειρά παράπλευρων αλλά ίσως και πλέον σημαντικών εκδηλώσεων, όπως φωτογραφικές εκθέσεις σε δημόσιους χώρους, παρουσίαση ιστορικών φιλμ εποχής αλλά και δημιουργία και προβολή ντοκιμαντέρ σχετικού με την ανάδειξη της ελληνικής θέσης στο δρώμενο από τον Νίκο Βολονάκη. Επίσης θα οργανωθεί από τον σύλλογο διεθνές συνέδριο που θα μας βοηθήσει να αναδείξουμε τον ρόλο Anzac αδελφέ σημαίνει... Λαϊκό στιχούργημα και σκίτσο για τα γεγονότα της Καλλίπολης από τον Λημνιό Γιώργο Βουτσινά ΑΝZAC αδελφέ σημαίνει φουλ χιλιάδες σκοτωμένοι από πόλεμο αισχρό αγγλοϊμπεριαλιστικό στα στενά κει του Βοσπόρου του συγκεκριμένου χώρου στης Καλλίπολης την πόλη για την εποπτεία όλη ποιοι γιατί θε να περνάνε στη μπλακ θάλασσα να πάνε έτσ' οι Εγγλεζοληστές οι αποικιοκρατιστές πήγαν να την κατακτήσουν άλλο Γιβλαντάρ να ορίσουν με του Τσόρτσιλ το γινάτι να 'χουνε και κει ένα μάτι κι έστειλε η Αυστραλία ναι ως κοινοπολιτεία στρατιώτες φουκαράδες γιους αθώους και πατεράδες για συμφέροντα Αγγλίας κεφαλαιοκρατομαφίας μα οι Τούρκοι είπαν όχι στων στενών την κάθε κόγχη έχοντας μαζί αράδες σύμμαχους Γερμαναράδες γράφοντας η ιστορία ήττα φευ πανωλεθρία που οι Αυστραλοί τιμάνε μα ποτέ δεν μαρτυράνε στη θανατοπεριπέτεια τα πραγματικά της αίτια. της Λήμνου στη μεγάλη αυτή ιστορική στιγμή, όπως επίσης γαστρονομικό και οινοποιητικό συνέδριο που θα αναδείξει και την κουλτούρα του νησιού μας. Πρόκειται όμως να διοργανωθεί και συνέδριο του Ερυθρού Σταυρού των χωρών της Κοινοπολιτείας σε συνεργασία με την Ερυθρά Ημισέληνο, με τον τίτλο "Η χρήση των νοσηλευτών κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου". Για όλες τις παραπάνω και για πολλές περισσότερες δράσεις που ο σύλλογός μας οργανώνει, πιστός αρωγός μας, εκτός από το ΞΕΕ και το HABC (Hellenic Australian Business Council), είναι η περιφέρεια Βορείου Αιγαίου - και βεβαίως έχουμε ζητήσει και τη συμπαράσταση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, αλλά και των υπουργείων Εθνικής Άμυνας, Πολιτισμού και Τουρισμού με τις ειδικές διευθύνσεις τους. Πώς έχουν δει οι κάτοικοι της Λήμνου την όλη προσπάθεια; Οι κάτοικοι της Λήμνου συμμετέχουν και βλέπουν θετικά όλες τις κινήσεις που γίνονται για την ανάπτυξη και προβολή του νησιού τους και για την ανάδειξη της ιστορίας των προγόνων τους. Και μετά τη φετινή επετειακή χρονιά; Ο στόχος μας είναι να παραστούν όλες οι εμπλεκόμενες χώρες με τους οργανισμούς τους στις παραπάνω εκδηλώσεις που ετοιμάζουμε, έτσι ώστε να τις κάνουμε ακόμη μεγαλύτερες και πιο επιτυχημένες. Η Λήμνος έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο σ' αυτή τη μεγάλη στιγμή της παγκόσμιας ιστορίας και αποτελεί καθήκον για εμάς να εργαστούμε, να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο και να δημιουργήσουμε μια σταθερή βάση για την αποφυγή των πολέμων και για την προστασία της ειρήνης στον κόσμο. Αποτέλεσμα των δράσεων αυτών θα είναι η δημιουργία στη Λήμνο προτάσεων και για τα επόμενα χρόνια, και βεβαίως η δημοσιοποίηση της λημνιακής συνεισφοράς στα media ανά τον κόσμο. Στη σύγχρονη εποχή, η δημοσιοποίηση στα μέσα ενημέρωσης όλου του κόσμου είναι εξίσου σημαντική με τα ίδια τα γεγονότα...