Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Transcript

1 1

2 Τεῦχος 18 ο Ἀπρίλιος - Μάϊος - Ἱούνιος Ἔτος 5 ο Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Συναξάρι Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας ὁ διά Χριστόν σαλός... 3 Ὁ ἀντίλογος τῆς ἀνάγκης, πούλησε τά σπίτια τῶν πατεράδων μας Τοῦ Μητροπολίτου Γορτύνης & Ἀρκαδίας Μακάριου... 6 Ἐκ Φαναρίου... 9 Ἡ ψυχή μετά τον θάνατο Τοῦ Πανοσ. Ἀρχιμ. Βασιλείου Ἰβηρίτου, Προηγουμένου Μονής Ἰβήρων Ἁγ. Ὄρους...11 Ὁ διάβολος βάζει να γράφουμε τόσα πολλά γιά τόν ἀντίχριστο Τοῦ Γέροντος Ἰωακείμ Ἁγιορείτου Οἱ ζηλωταί εἶναι πλανεμένοι. θα μνημονεύσουμε τον Πατριάρχη Μαζί μέ τούς γονεῖς Με ἐνδιαφέρον γιά τούς νέους Ἡ κρίση τῆς μέσης ἡλικίας (40-60 ἐτῶν) Τοῦ π. Ἀδαμαντίου Αὐγουστίδη Θεολόγου - Ψυχιάτρου Ζωντανή προσευχή Τοῦ Â Μακαριστοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀντωνίου Bloom Οἰκονομικός Ἀπολογισμός Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - ωρεές Σταλάγματα Ἁγιότητας Τριμηνιαία Ἔκδοση τοῦ Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ. Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - Ἐκδίδεται μέ τή πρόνοια τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακαρίου - Ἰδιοκτήτης: Τμήμα Ἐκδόσεων Ἐπικοινωνιακοῦ καί Μορφωτικοῦ Ἱδρύματος Ἱ.Μ. Γορτύνης καί Ἀρκαδίας - Ἐκδότης - Υπεύθυνος ὕλης: π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος ( ), xarpap75@gmail.com - Συντακτική Ἐπιτροπῆ: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης, π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος - Ἐκδόσεις: «ΑΝΤΙΛΑΛΟΣ» 2 Τό Περιοδικό ἀποστέλλεται δωρεάν και οι οἰκονομικές εἰσφορές εἶναι προαιρετικές. ιεύθυνση: Ἁγ. Γεωργίου 16, ΜΟΙΡΕΣ ΚΡΗΤΗΣ, Τηλ.: Fax: , info@imga.gr

3 Ὁ ἅγιος Ἀνδρέας ὁ διά Χριστόν σαλός βίος τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου συντάχθηκε ἀπό τόν πρεσβύτερο Νικηφόρο της Ἁγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, περί τά μέσα τοῦ 10ου αἰῶνος μ.χ. ( μ.χ.), ἐπί βασιλείας τοῦ Κωνσταντίνου Ζ Πορφυρογέννητου. Ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας, ὁ διά Χριστόν σαλός, καταγόταν ἀπό τή Σκυθία καί ἔζησε κατά τούς χρόνους τοῦ αὐτοκράτορα Λέοντος ΣΤ τοῦ Σοφοῦ ( μ.χ.). Ἀπό παιδική ἡλικία εἶχε πουληθεῖ ὡς δοῦλος σέ κάποιον πρωτοσπαθάριο καί στρατηλάτη τῆς Ἀνατολῆς, ὀνομαζόμενο Θεόγνωστο, ἄνδρα ἐνάρετο καί εὐσεβῆ, ὁ ὁποῖος τόσο ἀγάπησε τόν μικρό Ἀνδρέα, ὥστε τόν μεταχειρίστηκε ὡς υἱό του, φροντίζοντας γιά τήν ἐπιμελῆ καί θεοσεβῆ μόρφωσή του. Τόν Ἀνδρέα εἵλκυαν περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο τά ἱερά γράμματα καί ἰδιαίτερα οἱ Βίοι καί τά Μαρτύρια τῶν ἀγωνιστῶν τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Τέτοιος δέ ὑπῆρξε ὁ ζῆλος του πρός αὐτά, ὥστε ἀποκλήθηκε «σαλός» (μωρός), διότι ὁ ζῆλος του αὐτός τόν ὠθοῦσε πολλές φορές στό 3

4 νά ὑπομένει ἐμπαιγμούς, ταπεινώσεις καί βαριές ὕβρεις καί νά προβαίνει σέ διαβήματα πού κρίνονται ὡς ἀνισόρροπα καί ἐκκεντρικά. Ἀλλά ἐκεῖνος ὑπέμενε τούς ἐξευτελισμούς, παρηγορούμενος ἀπό τό ὅτι πολλές φορές πετύχαινε νά ἐπαναφέρει στήν εὐθεῖα ὁδό παραστρατημένες ὑπάρξεις. Ἀλλά ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας διακρινόταν καί γιά τή φιλανθρωπία καί τήν ἀγαθοποιΐα του. Ὄχι μόνο μοιραζόταν τά ὑπάρχοντά του μέ τούς φτωχούς, ἀλλά προσέφερε ὅ,τι εἶχε καί ὁ ἴδιος ἔμενε νηστικός καί γυμνός. Σέ ἐκείνους πού τόν παρατηροῦσαν γιά τίς ὑπερβολικές ἀγαθοεργίες του, ὑπενθύμιζε τούς λόγους τοῦ Κυρίου «ἐφ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε», καί τούς ἔλεγε ὅτι στό πρόσωπο κάθε ἀνθρώπου, καί μάλιστα τοῦ πάσχοντος ἀδελφοῦ, ἔβλεπε τόν Χριστό. Ὁ Ἅγιος, σέ μία ὁλονύκτια Ἀκολουθία στό ναό τῶν Βλαχερνῶν εἶδε τή Θεοτόκο στόν οὐρανό προσευχόμενη καί σκέπουσα τό λαό μέ τό τίμιο ὠμοφόριό της (1 καί 28 Ὀκτωβρίου). Κάποια ἡμέρα συνέβη κάτι παράδοξο στό θεράποντα τοῦ Κυρίου. Κατά τήν συνήθειά του, γιά νά μήν γνωρίζει κανείς τήν ἐργασία του στούς προθάλαμους τῶν ἐκκλησιῶν, ὅπου προσευχόταν, πορευόταν κρυφά πρός τό ναό τῆς Πανυμνήτου Θεοτόκου, στήν ἀριστερά στοά τῆς ἀγορᾶς τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ἔτυχε, τότε, κάποιο παιδί νά διέρχεται τή λεωφόρο, ἐκτελώντας διαταγή τοῦ κυρίου του. Ὁ Ὅσιος πήγαινε πρός τό ναό γιά νά προσευχηθεῖ, τό παιδί τάχυνε τό βῆμα του καί τόν πρόφθασε, χωρίς ὁ Ὅσιος νά τό ἀντιληφθεῖ. Ὅταν ἔφθασε πρό τῶν πυλῶν τοῦ ναοῦ ὁ Ἀνδρέας, Θεοῦ θέλοντος, ἐξέτεινε τή δεξιά του χεῖρα καί ἀφοῦ σφράγισε μέ τό σημεῖο τοῦ τιμίου Σταυροῦ τίς πῦλες, αὐτές εὐθύς ὑποχώρησαν. Εἰσῆλθε στό ναό καί ἄρχισε τίς προσευχές, μή γνωρίζοντας ὅτι κάποιος τόν παρακολουθοῦσε. Τό παιδί, τό ὁποῖο ἀκολουθοῦσε τόν Ὅσιο, γνώριζε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἦταν σαλός. Ὅταν τόν εἶδε νά ἀνοίγει αὐτομάτως τίς πῦλες τοῦ ναοῦ, ἔφριξε καί κυριεύθηκε ἀπό τρόμο ἔλεγε, λοιπόν, στόν ἑαυτό του: «Ποιόν δοῦλο τοῦ Θεοῦ οἱ κατά ἀλήθειαν μωροί σαλό ὀνομάζουν! Πόσο μεγάλος ἅγιος εἶναι, καί ἐμεῖς οἱ ἀνόητοι ἀγνοοῦμε! Πόσους κρυφούς δούλους ἔχει ὁ Θεός καί οὐδείς γνωρίζει τά περί αὐτῶν!». Αὐτά λογιζόταν τό παιδί καί πλησίασε, γιά νά μάθει τί κάνει ὁ Ἅγιος ἐντός τοῦ ναοῦ βλέπει λοιπόν, αὐτόν πρό τοῦ ἄμβωνος νά κρέμεται στόν ἀέρα καί νά προσεύχεται. Κατεπλάγη ἀπό τό παράδοξο τοῦτο θέαμα καί ἀναχώρησε, γιά νά ἐκτελέσει τήν διαταγή τοῦ κυρίου του. Ὁ Ὅσιος τελείωσε τήν προσευχή του καί ἔφυγε. Ἐξερχόμενος ἀπό τό ναό, ἀσφάλισε πάλι τίς θῦρες μέ τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ. Τότε ἀντιλήφθηκε τήν παρουσία τοῦ παιδιοῦ καί λυπήθηκε, ἐπειδή κάποιος οἰκέτης ἔγινε θεατής τῶν συμβάντων ἀνέμενε τήν ἐπιστροφή τοῦ παιδιοῦ, γιά νά τοῦ παραγγείλλει νά μήν ἀποκαλύψει τά περί τοῦ Ὁσίου. Συνάντησε τό παιδί καί εἶπε: «Φύλαξε, τέκνον, ὅλα ὅσα εἶδες στόν τόπο τοῦτο καί θά ἔχεις τό ἔλεος τοῦ Κυρίου τοῦ Θεοῦ». Μία ἡμέρα, πρός τό τέλος τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς, ὁ λαός τῆς βασιλευούσης τῶν πόλεων, τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπευφημοῦσε τόν εσπότη Χριστό 4

5 μετά βαΐων καί ὕμνων. Βλέπει, τότε, ὁ μακάριος Ἀνδρέας, κάποιον γέροντα, ὡραῖο κατά τήν ἐξωτερική ἐμφάνιση, νά εἰσέρχεται στό ναό τῆς τοῦ Θεοῦ Σοφίας. Πλῆθος λαοῦ τόν ἀκολουθοῦσε, μέ βάϊα καί σταυρούς, οἱ ὁποῖοι ἔλαμπαν ὡς ἀστραπή, μελωδοῦσαν μέλος τερπνό, ἡδύ καί σωτήριο. Ὁ ἕνας στόν ἄλλο παραχωροῦσε τό προβάδισμα καί ὅλοι κατευθύνονταν πρός τόν ἄμβωνα. Ὁ γέροντας ἐκεῖνος κατεῖχε κινύρα καί ἔκρουε τίς χορδές συνοδεύοντας τούς ψάλτες. Ὁ μακάριος ἐτέρπετο ἀπό τό θέαμα καί τήν ψαλμωδία σκίρτησε καί εἶπε: «Μνήσθητι Κύριέ του αβίδ καί πάσης της πραότητος αὐτοῦ. Ἰδού, ἀκούσαμε τήν Κυρία τήν Κυριοπρεσβεύτρια καί τήν εὑρήκαμε ὅμοια πρός τή Σοφίαν τήν τερπνή». Αὐτά ἔλεγε ὁ Ἅγιος. Κάποιοι ἀπό τούς παρευρισκόμενους σοφούς ἔλεγαν: «Πῶς, σαλέ; Ἀναφέρεται στό στίχο αὐτό τοῦ ψαλμοῦ ἡ Παναγία; Τί εἶναι αὐτά τά ὁποῖα λέγεις;». Καί ἐξ αἰτίας τῆς ἄγνοιάς τους γέλασαν καί ἀναχώρησαν. Ὁ μακάριος τά ἔλεγε αὐτά ἐπειδή εἶδε τόν αβίδ μέ ἄλλους Προφῆτες νά ἔχουν ἔλθει ἐκεῖ. Ἔτσι θεοφιλῶς ἔζησε ὁ διά Χριστόν σαλός Ἅγιος Ἀνδρέας καί κοιμήθηκε μέ εἰρήνη σέ ἡλικία ἑξῆντα ἕξι ἐτῶν. Εὐθύς εὐωδίασαν μῦρα καί θυμιάματα στόν τόπο ἐκεῖνο, ὅπου ἄφησε τό πνεῦμα του ὁ Ἅγιος. Μία γυναῖκα φτωχή, ἡ ὁποία διέμενε πλησίον ὀσφράνθηκε τήν ἡδύπνοο καί ἀσύγκριτη εὐωδία. Τήν ἀκολούθησε, λοιπόν, αὐτή καί ἔφθασε στόν τόπο ἐκεῖνο ὅπου ἔκειτο ὁ Ἅγιος. Βρῆκε τόν μακάριο νεκρό, ἤδη δέ ἀνέβλυζε μῦρο ἀπό τό τίμιο λείψανό του. Ἔτρεξε, λοιπόν, καί ἀνήγγειλλε τό θαῦμα, ἐπικαλούμενη μέ ὅρκο ὡς μάρτυρα τόν Θεό. Πολλοί συγκεντρώθηκαν τότε, ἀλλά δέν βρῆκαν τό τίμιο λείψανο τοῦ Ἁγίου. Τούς προκαλοῦσε κατάπληξη, ὅμως, ἡ εὐοσμία τοῦ μύρου καί τῶν θυμιαμάτων. Ὁ Κύριος, ὁ Ὁποῖος γνωρίζει τά κρίματα ἑκάστου καί τά ἀπόκρυφα κατορθώματα τοῦ Ἁγίου, μετέθεσε τό λείψανο τοῦ Ἁγίου. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας ἔγραψε πολλές προφητεῖες οἱ ὁποῖες δέν ἐκδόθηκαν ποτέ καί βρίσκονται στή Μονή Ἰβήρων. Ἀπολυτίκιον Ἦχος δ. Ταχὺ προκατάλαβε. Μωρίαν ἑκούσιον διὰ Χριστὸν τὸν Θεόν, ἐπόθησας Ὅσιε, τὸν σοφιστὴν ἀληθῶς, μωράνας καὶ ἤνυσας, μέσον πολλῶν θορύβων, τὸν ἀγῶνα Ἀνδρέα ὅθεν σε ὁ εσπότης, Παραδείσου πρὸς πλάτος, ἐσκήνωσε πρεσβεύειν ὑπὲρ τῶν τιμώντων σε. 5

6 Ὁ ἀντίλογος τῆς ἀνάγκης, πούλησε τά σπίτια τῶν πατεράδων μας Τά χωριά καί οἱ οἰκισμοί τῆς ἐνδοχώρας ἐγκαταλείπονται. Ἡ φυγή στά μεγάλα ἀστικά κέντρα, ἐδῶ καί χρόνια, ἄφησε πίσω της τήν ἡμιερήμωση. Ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τίς οἰκογενειακές ἑστίες ἔγινε φαινόμενο, πού μέ τήν ἐπικράτηση τῆς οἰκονομικῆς καί μόνο λογικῆς, τείνει νά γίνει μόνιμη κατάσταση. Παρατηρεῖται μάλιστα ἡ ἐκποίηση πατρογονικῶν ἑστιῶν, στίς ὁποῖες μεγάλωσαν τόσες γενεές. έν εἶναι φυσικά τό μόνο φαινόμενο πού ἐπέφερε ἡ ἀστυφιλία. Ὑπάρχουν τόσα καί τόσα, ἀλλά νομίζουμε ὅτι στήν ἱεράρχηση τῶν κακῶν της, ἡ πώληση τῶν πατρογονικῶν ἑστιῶν, κατέχει κεντρική θέση. Τά τελευταῖα χρόνια μέ τήν οἰκονομική δυσκολία πού ἔχει ἐξαπλωθεῖ παντοῦ, καί θά ἐνταθεῖ ὅπως δείχνουν τά πράγματα, τό ἐν λόγῳ φαινόμενο θά αὐξηθεῖ πιό πολύ. Σ αὐτό ἦλθε νά προστεθεῖ καί τό ἄνοιγμα τῶν κλειστῶν κοινωνιῶν καί ἔτσι πολλά τέτοια σπίτια ἔρχονται στήν ἰδιοκτησία ξένων. Πολλές φορές γιά ἕνα κομμάτι ψωμί! Νά ξεκαθαρίσουμε ἐδῶ, πώς δέν ἔχουμε τίποτα ἐναντίον κανενός ξένου, δέν φοβούμαστε τήν παράλληλη παρουσία τους στόν τόπο μας. Ἐξ ἄλλου ὁ κόσμος ὅλος ἔγινε ἕνα παγκόσμιο χωριό, ὅπως λέγεται. Μερικές φορές μάλιστα οἱ ξένοι, ἄν ἑξαιρέσουμε τούς κακοπροαίρετους, εἶναι πιό σοβαροί καί ἀπό ἐμᾶς. Ἐκεῖνοι ἀναζητοῦν τόν ἥλιο καί στίς περισσότερες τῶν περιπτώσεων, ἐπιθυμοῦν νά ἔχουν καλύτερες κλιματολογικές συνθῆκες, ἀπό ἐκεῖνες τοῦ τόπου καταγωγῆς των ἤ λίγη ἐργασία. Αὐτό πού θέλουμε νά τονίσουμε καί νά θέσουμε γιά μᾶς εἶναι: Ἐκεῖνοι ζητοῦν ὅ,τι ζητοῦν, ἐμεῖς γιατί προβαίνουμε στήν ἀπαλλοτρίωση τῶν οἰκιῶν μας; Ἡ ἀπάντηση πού δίδεται σέ κάποιες περιπτώσεις εἶναι, μά ἔχω ἀνάγκη τά χρήματα, τά παιδιά μου σπουδάζουν, ἡ ζωή εἶναι δύσκολη κ.λ.π. Ναί ἔτσι εἶναι. Αὐτή ἡ οἰκονομική ὑπολογιστική λογική εἶναι ἀπαραίτητη πλέον γιά κάθε νοικοκυριό. Ἀλλά στήν οἰκονομική λογική τοῦ ἀναφερόμενου θέματος, ὑπάρχει καί ἕνα παράπλευρο ἐρώτημα: Ὅλα πουλιοῦνται καί ὑποτάσσονται στήν ἐκποίηση; Ὅλα δίδονται; Μήπως ὑπάρχουν πράγματα πού δέν πουλιοῦνται; Γιά ὅποιον γλίτωσε τή φαμίλια 6

7 του καί τά παιδιά του, ἀπό τόν ψυχρό μεταπράτη, κάθε ἀξίας καί ἀπό τήν ἀπανθρωπιά τῶν κακῶν ἐσωτερικῶν αἰσθημάτων, ναί, ὑπάρχουν πράγματα πού δέν δίνονται καί τόποι πού δέν διαπραγματεύονται. Αὐτοί εἶναι οἱ ἑστίες πού μεγαλώσαμε καί αὐτό τό κομμάτι τῆς γῆς, σήκωσε τήν διαδοχή ἀπό γενεά σέ γενεά, κάθε ἀνθρώπου καί κάθε οἰκογένειας. Αὐτοί οἱ τόποι ἔχουν κατά συνέπεια ἱστορία καί ἱερότητα. Ἄς παρατηρήσουμε ἀνθρώπους πού ἔγιναν πρόσφυγες. Μέ ποιό τρόπο μιλοῦν καί ἐκφράζονται γιά τά πατρικά σπίτια τους; Ἄς τούς ἀκούσουμε καλά γιά τό τί λένε. Νιώθουμε τό πόσο συγκλονισμένοι εἶναι, ἀπό τήν στέρηση τῆς πατρικῆς ἑστίας. Κάτι ὅμως φαίνεται νά ἔχει ἀλλάξει ἐν τῷ μεταξύ καί ἡ ἀναφερθεῖσα ἱερότητα ἐξαφανίστηκε πρό πολλοῦ γιά πολλούς. Οἱ ἀναμνήσεις σβήσανε, τό φίλμ τῆς παλιᾶς μηχανῆς πού ἀποτύπωνε εἰκόνες κάηκε, ἡ παγερότητα σκέπασε τόν πολυποίκιλο καμβά τῶν αἰσθημάτων, ἡ ἀνάμνηση ἔδωσε τή θέση της στήν πρόσκαιρη ἐνθυλάκωση φευγαλέων νομισμάτων. Ἡ λεγόμενη ἀπό τήν ψυχολογία, ἀπόλυτη χειριστική διαδικασία τῶν πραγμάτων, ὑπερκάλυψε κάθε εὐγενική ἔννοια, κάθε λογισμό παραμονῆς στά ἀξέχαστα βιώματα τοῦ τζακιοῦ τῶν σπιτιῶν μας καί κάθε ἀξία πού σφυρηλατήθηκε στίς ἑστίες αὐτές ἀπό τόν ἱδρῶτα καί τόν κόπο τῶν γεννητόρων μας. Μέ συνοπτικές κτηματομεσιτικές διαδικασίες ὅλα δίδονται στόν βωμό τῆς πρόσκαιρης χρήσης καί τῆς ἀπόκτησης λίγων χρημάτων. Τί λύπη! Τί ἔκπληξη! Ὁ ἀντίλογος τῆς ἔνδειας καί τῆς ἀνάγκης πούλησε τά σπίτια τῶν πατεράδων μας! Λέγουν μερικοί: Μά τί νά τό κάνω αὐτό τό σπίτι, ἕνας τρόχαλος ἀπό πέτρες κατάντησε. Καί ὅμως ἀπό τόν τρόχαλο αὐτό, ἀκούγεται ἡ φωνή τῆς μάνας πού φτώχεψε γιά νά ταΐσει τή ζωή, γιά ὅσους ἔχουν ἀκόμα ἀκοή καί μνήμη. Ἀπό τά πεζούλια τῶν τροχάλων βγαίνει, ἡ πρώτη ἀνάσα ἀνάπαυσης ἀπό τό ξαπόσταμα τοῦ κουρασμένου πατέρα, πού γύριζε στό σπίτι ἀπό τό ὁλοήμερο ζευγολάτημα στά χωράφια, γιά ὅσους ἔχουν ἀκόμα αἰσθήματα εὐγνωμοσύνης. Ἀπό τό ξερό πλέον χῶμα τῆς στενῆς αὐλῆς τοῦ σπιτιοῦ ἀναδύεται ἡ δίψα, πού κάποτε δροσισμένο ἀπό νερό, ζωήρευε τό ἄσπρο γιασεμί, ἀφήνοντας νά ξεχυθεῖ τό φυσικό ἄρωμά του σάν παρηγορητικό πέπλο τό ἀπόβραδο, σάν φάρμακο ἀνάτασης καί ἐμπλουτισμοῦ τοῦ κουράγιου, γιά ὅσους ἀκόμα ὀσφραίνονται. Ἀπό τό σταμνοστάτη ἔμειναν μόνο θρύψαλα τοῦ κατακερματισμένου παρελθόντος. Ἀπό τό εἰκονοστάσι μόνο φωλιές κυνηγημένων πουλιῶν πού γεμίζουν τό χῶρο τῶν ἐρειπίων μέ τό θρηνητικό τιτίβισμα τῆς ἐγκατάλειψης, κι ἄς σώθηκαν οἱ παλιές εἰκόνες πού μεταφέρθηκαν στά σαλόνια καί στίς βιτρίνες τῶν πολυκατοικιῶν, χωρίς θυμίαμα, κανδήλα ἀκοίμητη καί προσευχή. Ἄν συνεχίσουμε νά βλέπουμε ἀπό τίς χαραμάδες τῶν γκρεμισμένων τοίχων καί ἀπό τά περιθώρια τῆς σκέψης τοῦ κάθε ἀνθρώπου γιά τό σπίτι τοῦ χωριοῦ, θά ξετυλιχθοῦν χιλιάδες σκέψεις καί εἰκόνες. Σταματοῦμε ἐδῶ. 7

8 Θά ποῦν μερικοί: Τί ρομαντισμοί εἶναι τώρα αὐτοί; Ποιά ὄνειρα καί ποιά προοπτική ὑπάρχει ἀφοῦ ὅλα τελείωσαν. Τώρα εἶναι ἄχρηστα αὐτά τά σπίτια. Τήν ἀπάντησή μας τήν δίνουν οἴ φιλογενεῖς ἐκεῖνοι ἄνθρωποι, πού ἔστω καί μακριά ἀπό τά πατρικά τους, τά ἀναστηλώνουν, τά συντηροῦν, τά φροντίζουν καί κάποτε κάποτε ἔρχονται καί μένουν λίγο σ αὐτά, γιά νά ἀφήσουν λίγο ἀπό τόν κόπο τῶν πολύβουων ἀστικῶν κέντρων. Εἶναι ἀλήθεια μία παρηγοριά καί μία ἀντίσταση στό ξέφρενο ξεπούλημα. Μή πουλᾶμε ὅ,τι ἀπέμεινε ἀπό τίς ρίζες μας. Μήν ἀφήνουμε τά λαξευμένα πελέκια, τά χαραγμένα ἀπό τό χρόνο ἀνώφλια μέ τήν φιλότεχνη ὑπομονή ἐκείνων πού σφυροκόπησαν τίς λειασμένες πέτρες, τά ἀγκωνάρια τῶν παλαιῶν σπιτιῶν μας, νά γίνονται διακοσμητικά ἐντειχίσματα πλουσίων ἐπαύλεων. Ὑπάρχει ἀκόμα χρόνος νά περιτοιχίσουμε καί νά ἀναστυλώσουμε τά ἐρειπωμένα σπίτια, τίς κατοικίες τῶν πατεράδων μας. Πόνος ψυχῆς ἡ ἐγκατάλειψή τους. έν μιλοῦμε φυσικά γιά τήν διατήρησή τους μέσα ἀπό τήν μόδα τοῦ ἀνατείλαντος κοσμικοῦ ἐρημητισμοῦ, τῆς εὐγενικῆς δηλαδή ἀπόστασης ἀπό τούς ἄλλους, ἀλλά γιά τήν περιοδική ἔστω ἀληθινή ἐπιστροφή στήν κατάφαση τοῦ παρελθόντος πού μπορεῖ νά λειτουργήσει σάν αὐτοσυνειδησία στήν ἀνακάλυψη τοῦ ποιοί ἤμασταν. Τό αὔριο πῶς θά χαραχθεῖ; Ἡ ἀλλοίωση εἶναι δεδομένη καί τό βλέπουμε ὅλοι. Τό παρόν κείμενο μέ πολύ ἁπλό τρόπο ἐπαναφέρει μερικές, ἐλάχιστες εἰκόνες πού θά μποροῦσαν ἴσως νά συμβάλουν στό σταμάτημα τοῦ εὐτελοῦς δοσίματος τῶν πατρικῶν σπιτιῶν στά χωριά μας, γιά νά μή χαθοῦν ρίζες. Ἡ πολιτογραφική σύνθεση τῆς ὑπαίθρου θά ἀλλάζει μέρα μέ τή μέρα. Ἤδη εἶναι ὁρατή ἡ ἀρχή. Οἱ αἰτίες πολλές. Μία μικρή θυσία χρειάζεται καί μία διαφορετική ἀντίληψη γιά νά σωθοῦν τά σπίτια τῶν πατέρων μας. Ἄς εἶναι ξερολιθιές, εἶναι οἱ βάσεις τῶν οἰκογενειακῶν παραδόσεων καί θρύλων. έν πωλοῦνται τά σπίτια μας καί τά χωριά μας. Εἶναι τά ἱστορικά κέντρα ἀπό τά ὁποῖα ξεκίνησαν γιά πολλούς ὅλα τά ὑπόλοιπα τῆς ζωῆς. Λίγο νά τό σκεφτοῦμε σοβαρά. Τελικά θά ὑπάρξει περιθώριο γιά μία ἄλλη τακτική στόν ἀντίλογο ποῦ λέει: Πούλησε τό πατρικό σου, τί νά τό κάνεις; Πάσχα τοῦ 2011 Ὁ Γορτύνης καί Ἀρκαδίας Μακάριος Πηγή: «Πολιτιστική ματιά Αγ. Βαρβάρας φύλλο 2» 8

9 «Ἔχω πετάξει τήν πάλαι ποτέ πεποίθησή μου ὅτι ἡ Ἑλλάδα εἶναι ὁ ὀμφαλός τῆς Γῆς»* Ἡ ἑλληνικότητα εἶναι αἴσθημα ἤ συνείδηση; - Ἀναμφίβολα συνείδηση. Καί προϋποθέτει ἐπίγνωση τῆς προέλευσής μας, τοῦ ποιοί εἴμαστε καί ποῦ πηγαίνουμε. Τά αἰσθήματα ἔχουν μεταπτώσεις καί εἶναι εὐμετάβλητα. Τί πιό μικρό ἑλληνικό ἀγάπησα. - Ἕνα κοκκινωπό ὠοειδές βότσαλο (σάν πασχαλινό αὐγό) σέ μία ἔρημη ἀκρογιαλιά κυκλαδίτικου νησιοῦ. Ἡ ὑπέροχη ἐκδοχή τοῦ Ἕλληνα. - Ὁ μή «ἐξευρωπαϊσθείς» (ἀκόμη) ἀνεπιτήδευτος αὐτός ἄνθρωπος, θηλυκοῦ ἤ ἀρσενικοῦ γένους, πού ζεῖ καί συμπεριφέρεται μέ βάση τίς ἀξίες πού κληρονόμησε ἀπό τούς προγόνους του. Αὐτό πού μέ χαλάει. - Ἡ τάση τοῦ Νεοέλληνα νά συγχέει ἑλληνικότητα καί «ἑλλαδικότητα», ὅπως καί ἡ πεποίθησή του ὅτι ἐκτός Ἑλλάδος δέν ὑπάρχει οὔτε ἀτόφια ἑλληνικότητα οὔτε δέ καί «γνήσια» Ὀρθοδοξία! Προσόν ἤ μειονέκτημα νά εἶσαι Ἕλληνας σήμερα; - Προσόν ὅταν ζεῖς καί πολιτεύεσαι μέ βάση τίς διαχρονικές ἀξίες τοῦ 9

10 Γένους. Μειονέκτημα ὅταν πιθηκίζεις καί παριστάνεις τόν «Εὐρωπαῖο». ιότι, ἄν πολιτικά «ἀνήκομεν εἰς τήν ύσιν», πολιτισμικά ἀνήκουμε στήν «καθ' ἡμᾶς Ἀνατολήν», ἡ ὁποία ξεπερνᾶ κάθε γεωγραφικό ὅριο καί ἐπεκτείνεται σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τῆς ὑφηλίου. Παράγει πολιτισμό ὁ Ἕλληνας τῆς νέας ἐποχῆς ἤ μένει κολλημένος σέ μία ρητορική ἑλληνικότητα; - Παράγει, ὅταν δέν ἀντιγράφει δυτικά πρότυπα («ἐκμοντερνισμοῦ» ἕνεκα), ἀλλά δημιουργεῖ ἀντλώντας ἀπό τήν ἀστείρευτη πηγή τοῦ διαχρονικά ζῶντος ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Καί αὐτό, σ' ὅλους τους τομεῖς: τῆς ποίησης, τῆς λογοτεχνίας, τῆς μουσικῆς, τοῦ θεάτρου, τῆς ζωγραφικῆς, τῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Ἀλλά καί τῆς μαγειρικῆς! (Καί μία ἔκκληση στούς ἐπώνυμους καί ἀνώνυμους μαγείρους τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου: μαγειρεύετε ἑλληνικά καί, πρός Θεοῦ, μή βάζετε «μπαλζάμικο» στή χωριάτικη, ἀλλά τό γνωστό μας ξίδι. Γιά νά καταλαβαίνει ὁ ἐπισκεπτόμενος τή χώρα μας ξένος ὅτι βρίσκεται στήν Ἑλλάδα καί ὄχι σέ κάποια ἐπαρχία τῆς μείζονος Εὐρώπης!) Μέ ποιά ταυτότητα οἱ Ἕλληνες περιέρχονται στόν σύγχρονο κόσμο; - Στά «χαρτιά», μέ ἐκείνη τοῦ Εὐρωπαίου. Στήν πραγματικότητα, μέ ἐκείνη τοῦ Βαλκάνιου. Τό ἑλληνικό μου «γιατί» κι ἕνα «πρέπει» πού πέταξα. - Εἶμαι Ἕλληνας γιατί γνωρίζω τίς ἠπειρωτικές καί πολίτικες καταβολές μου, ὄντας περήφανος γι' αὐτές. Πέταξα ὅμως τήν πάλαι ποτέ πεποίθησή μου ὅτι ἡ Ἑλλάδα εἶναι ὁ ὀμφαλός τῆς Γῆς. Ζώντας ἐπί 45 χρόνια στό χῶρο τῆς ιασπορᾶς, κατέληξα στό συμπέρασμα ὅτι δέν εἶναι! Ὁ Ἕλληνας ποιητής μου. - Ὁ Εὐάγγελος Γαλάνης. Ὁ γνωστός σέ πολλούς ὡς «ὁ λόγιος Μητροπολίτης Πέργης». Αὐτός πού μέ τούς στίχους του καί τόν πεζό του λόγο, χρόνια τώρα, ὑμνεῖ τή Ρωμιοσύνη καί προτρέπει τόν Νεοέλληνα νά θυμᾶται τίς ρίζες του καί νά μήν ξεχνᾶ τίς προγονικές του ἑστίες. Τίς «χαμένες» ἐκεῖνες πατρίδες, ὁ πολιτισμός τῶν ὁποίων συνετέλεσε τά μέγιστα στή διαμόρφωση τοῦ προσώπου τῆς σύγχρονης Ἑλλάδας. Ἡ ἀδιαπραγμάτευτη ἑλληνική ἀλήθειά μου. - Εἶναι πολλές. Τή στιγμή ὅμως αὐτή, μία καί μόνη: ὅτι ἡ Μακεδονία δέν ἔχει σλαβικές καταβολές! Ἡ Ὁδός τῶν Ἑλλήνων στόν παγκόσμιο χάρτη - ὁρίστε την. - Ἡ Ὁδός τοῦ σύγχρονου Ἕλληνα ξεκινᾶ (πρέπει νά ξεκινᾶ) ἀπό τήν Ἀθήνα, διέρχεται προσκυνηματικά ἀπό τήν Ἰωνία, τήν Καππαδοκία, τόν Πόντο καί, μέσῳ Κωνσταντινουπόλεως, τῆς αἰώνιας αὐτῆς πρωτεύουσας τῆς Ρωμιοσύνης, φτάνει στά πέρατα τῆς οἰκουμένης. * Συνέντευξη στήν Καθημερινή καί στή δημοσιογράφο Ἄννα Γριμάνη τοῦ π. Γεωργίου Τσέτση Μεγάλου Πρωτοπρεσβυτέρου τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου 10

11 Ἡ ψυχή μετά τόν Θάνατο... γίνεται ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου μετά τόν θάνατο; Νομίζω δέν μποροῦμε νά τά λύσουμε καί ὅλα τά προβλήματα. Ξέρετε, εἶναι πολύ μεγάλο δρᾶμα νά νομίζεις ὅτι ἔχεις λύσει τά προβλήματά σου. Ἐπίσης, εἶναι ἄσχημο ἕνας δάσκαλος, ὅποιος ἀπό μᾶς κάνει τόν δάσκαλο, νά δίδει ἀπαντήσεις καί νά κλείνει τά θέματα. Στήν πορεία πρός Ἐμμαούς ὁ Κύριος κατ' ἀρχήν δίνει τή δυνατότητα στόν ἄλλον νά βγάλει τά ἀπωθημένα του. Γιά νά ἐκτονωθοῦν οἱ ἄνθρωποι, γιά νά ποῦν τόν λογισμό τους, γιά νά δείξουν τήν ἀπογοήτευσή τους, γιά νά φτάσουν στήν ἀπόγνωση. Λέει ὁ ἅγιος Ἰσαάκ ὁ Σύρος ὅτι δέν ὑπάρχει μεγαλύτερο ὅπλο ἀπό τήν ἀπόγνωση. Γιατί ὅταν κανείς ἀπογοητευθεῖ ἀπό ὅλα τά ἐγκόσμια, ὅπως λέει κι ὁ ἅγιος Νικόδημος, ὅταν φτάσουμε στήν ἀπιστία γιά τόν ἑαυτό μας, τότε ἀρχίζει νά ἀναδύεται μία ἄλλη πίστη καί μία ἄλλη δύναμη νά ὑπάρχει μέσα μας. Αὐτό πού ἔχει σημασία δέν εἶναι ἄν θά ποῦμε μία κουβέντα σάν ἀπάντηση. Μποροῦμε νά δεχτοῦμε τή χάρη τοῦ Θεοῦ μέσα μας καί νά ἀναχθεῖ ὅλο τό εἶναι μας σέ ἕνα ἄλλο χῶρο; Μποροῦμε νά ἐλπίζουμε στήν ἀνάσταση τῶν σωμάτων; Αὐτό εἶναι πού Τοῦ Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Βασιλείου Ἰβηρίτου Προηγουμένου Μονῆς Ἰβήρων Ἁγ. Ὄρους δίδει ἡ Ἐκκλησία. Αὐτό πού ἔχει σημασία εἶναι, ὄχι νά λύνουμε τίς ἀπορίες μας μέ ἕνα τρόπο ἐγκυκλοπαιδικό, μέ τή λογική τοῦ κομπιοῦτερ, ἀλλά εἰ δυνατόν νά μετανοοῦμε, νά μπαίνουμε στήν ἄλλη λογική, τή λογική τῆς Ἐκκλησίας. Τότε καταλαβαίνουμε ὅτι ὅταν ὁ Χριστός φανερώνεται, κρύπτεται. Ὅταν γίνεται ἄφαντος, φανερώνεται. Αὐτό πού λέει ὁ Ἅγ. Γρηγόριος Νύσσης: «ὁ Χριστός ἀπαντᾶ δι ὧν ἀρνεῖται νά ἀπαντήσει». Ἄν, λοιπόν, δέν μποροῦμε νά ἀκοῦμε τή σιωπή Του, σημαίνει ὅτι δέν καταλαβαίνουμε τόν λόγο Του. Ἄν τυχόν νομίζουμε ὅτι τόν καταλαβαίνουμε, κάτι δέν πάει καλά μέσα μας. Τό μεγάλο πρᾶγμα εἶναι ὅτι ὑπάρχει ἡ μητέρα μας Ἐκκλησία, μποροῦμε νά βάλουμε τόν ἑαυτό μας μέσα ἐκεῖ ὥστε σιγά-σιγά νά παίρνει αὐτή τήν ἄλλη λογική. Πρέπει μέ ταπείνωση νά τρεφόμαστε ἀπό τή στερεά τροφή πού προσφέρει ἡ Ἐκκλησία καί τότε νομίζω ὅτι συνέχεια ἡ καρδιά μας 11

12 θά εὐφραίνεται. Ἔχουμε ἕνα μεγάλο χρέος: διά τῆς ταπεινώσεως καί διά τῆς ὑπομονῆς νά δεχτοῦμε αὐτά τά μεγάλα τά ὁποῖα τελεσιουργεῖται στόν ὑπερῶον τόπο τόν λειτουργικό, γιά νά μπορέσουμε καί ἐμεῖς νά καταλάβουμε τί εἶναι ἄνθρωπος, νά χαροῦμε τή ζωή μας καί μετά χωρίς ἄλλα σχόλια νά δώσουμε τή δυνατότητα καί στούς ἄλλους νά χαροῦν τή ζωή τους. Αὐτό πού ἔχουμε νά κάνουμε εἶναι νά νιώσουμε ὅτι ἡ ἀγάπη "ἐκ τοῦ μή ὄντος εἰς τό εἶναι ἡμᾶς παρήγαγε" καί ἐάν τυχόν ὑπομένομε, στό τέλος ἀπό τή δακιμασία βγαίνει μία χαρά καί μία ἀγαλλίαση ἡ ὁποία ξεπερνᾶ ὅλες τίς δοκιμασίες. Μία στιγμή στόν καθένα μας μπορεῖ νά δημιουργηθοῦν διάφορες ἀπορίες: Τί σημαίνει θάνατος, τί σημαίνει ἀνυπαρξία, μία στιγμή νά νιώσουμε ὅτι ὅλα εἶναι ἄχρωμα καί ἄοσμα, τότε τί νά κάνουμε; Ἐγώ λέω ἕνα πρᾶγμα: Νά περιμένομε. Νά περιμένομε ποῦ; Μέσα στήν Ἐκκλησία ὅπου νιώθεις ὅτι ὑπάρχει μία ζεστασιά καί μία εὐρυχωρία. Ὅπως λέμε τό ἔμβρυο μένει μέσα στή μήτρα τῆς μάνας του καί ἐπειδή μένει ἐκεῖ, συνέχεια αὐξάνει. Ἔτσι καί ἐμεῖς πρέπει νά μένομε μέσα στή μήτρα τῆς μητέρας μας Ἐκκλησίας, αὐτό πού λέμε μετά ἀπό τήν πορεία: "μεῖνον μεθ ἡμῶν", μεῖνε μαζί μας καί ἐμεῖς θά μείνουμε μαζί Σου. Ἄλλα σχόλια δέν θέλουμε πιά. Ἐμεῖς θέλουμε νά μείνουμε μαζί Σου. Αὐτό μᾶς φτάνει. Ἔχει μεγάλη σημασία νά μείνουμε κάπου καί νά δοῦμε αὐτό «τό κάπου», τό Ἕνα γιά τό ὁποῖο εἴμαστε καί τό ὁποῖο μᾶς ἐκκολάπτει. Ὁ πόνος ἔχει νόημα ἐπειδή βρισκόμαστε στή μήτρα κάποιου πού μᾶς ἀγαπάει. Ἐκεῖ ὅποιος πολύ πονάει, σημαίνει ὅτι εἶναι ἠλεημένος καί μπορεῖ νά δεχτεῖ μεγάλα χαρίσματα. Κλείνοντας, ἐγώ λέω ἕνα πρᾶγμα γιά τό ὁποῖο εἶμαι σίγουρος: Προσωπικά εἶμαι χαμένος, ἀλλά σᾶς λέω ἀδελφικά ὅτι ΜΠOΡΕΙ ΝΑ ΖΗΣΕΙ O ΑΝΘΡΩΠOΣ. Καί αὐτή ἡ ζωή ἡ ἀπεριόριστη, ἡ αἰώνια πού ἀρχίζει ἀπό τώρα, ἱερουργεῖται καί ὑπάρχει στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, τή μικρή τήν ἐλάχιστη καί περιφρονημένη ἡ ὁποία εἶναι ἡ Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία, ἡ ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς... Μή μοῦ κάνετε ἄλλες ἐρωτήσεις, δῶστε ἄλλες ἀπαντήσεις. Ἐγώ θά σᾶς πῶ μόνο αὐτό: Κοιτάξτε, εἴμαστε χαμένοι, μπορεῖ ἐν στιγμῇ χρόνου νά σταματήσει ἡ καρδιά μας ἀλλά κάτι δέν σταματᾶ, βρέ παιδάκι μου, καί ἐγώ θέλω ἀπό ἐκεῖ καί πέρα νά πᾶμε. Καί ἀπό ἐκεῖ καί πέρα πᾶμε μέ τό σῶμα καί ἔρχεται ἡ ἀγαλλίαση καί ἡ χάρη τῆς Θεότητας μέσα στό σῶμα μας καί ἁγιάζεται ἡ ψυχή καί τό σῶμα καί ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο ζοῦμε». Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ὁμιλία «Θάνατος καί χαρά». 12

13 «Ὁ διάβολος βάζει νά γράφουμε τόσα πολλά γιά τόν ἀντίχριστο» Μ.Μ.: Στήν ἐποχή μας, Γέροντα, ὁ κόσμος μιλάει περισσότερο γιά τόν ἀντίχριστο καί πολύ λιγότερο γιά τόν Χριστό. Γιατί συμβαίνει αὐτό; τοῦ Γέροντος Ἰωακείμ Ἁγειορείτου Γ. Ι.: Εἶναι καί αὐτό ἕνα κατόρθωμα τοῦ διαβόλου. Πέτυχε νά στρέψει τήν προσοχή τῶν πολλῶν σέ αὐτόν. Εἶναι σημεῖο τῶν καιρῶν, τό ὅτι στούς ἐσχάτους χρόνους θά κάνει «θαύματα» ἐν οὐρανῷ καί ἐν τῆ γῇ ὁ ἀντίχριστος, ὁ ἐξαποδώ, ὁ κακομούτσουνος ὅπως τόν λέω ἐγώ, ὁ μισόκαλος καί ὅπως τόν ἔλεγε ὁ μακαριστός Γέρων Παΐσιος, τό ταγκαλάκι. Τό ταγκαλάκι κατόρθωσε νά βάλει τούς ἀνθρώπους νά μιλοῦν γι αὐτό, προετοιμάζοντας τό ἔδαφος γιά τήν κυριαρχία τοῦ ἀντιχρίστου. Βιβλία πολλά γράφτηκαν περί αὐτοῦ. Ἴσως βάζει ὁ διάβολος νά γράφουν τόσα πολλά γι αὐτόν, ὥστε νά πιάνει πανικός τούς ἀνθρώπους καί νά μπορεῖ νά κάνει ἄνετα τή δουλειά του. Πρέπει νά σᾶς πῶ ἐδῶ, ὅτι ἔγινε μεγάλη κατάχρηση καί μέ τόν πολυσυζητημένο ἀριθμό τοῦ ἀντίχριστου. Ἔγινε τόσος θόρυβος καί τόση θεωρία ἀναπτύχθηκε περί αὐτοῦ, πού οἱ ἄνθρωποι ἤδη τό γράψανε στή μνήμη τους καί τό περιμένουνε νά γίνει. Ἐγώ νομίζω ὅτι ἦταν λάθος ἐνέργειες αὐτές, ὅτι καλλιεργήθηκε πολύ τό θέμα. Ἐδῶ ταιριάζει τό ἀνέκδοτο πού λένε γιά τούς συμπαθέστατους Χιῶτες. Ἔπεσε ἕνα γαϊδούρι μέσα στό πηγάδι καί τό βγάλανε καί φώναζε ἕνας: Σιγά ρέ, μή στάξει ἡ οὐρά του στό πηγάδι. Βρέ, ἀφοῦ ὁλόκληρο ἦταν μέσα στό πηγάδι, ἡ οὐρά μᾶς πείραξε; ηλαδή, ἐνῶ ὁ δαίμονας μπῆκε μέσα στούς ἀνθρώπους 13

14 καί γενικῶς ἁλωνίζει, κι ἐμεῖς ἐκεῖ, μέ τά νούμερα! Ἐγώ σάν νά τόν βλέπω, στά κρυφά νά χορεύει καί νά χτυπάει τό ντέφι νά χορεύουμε κι ἐμεῖς! Κοίτα ἐκεῖ, συλλογίζεται, αὐτά τά χαζά ὅλο μ ἐμένα ἀσχολοῦνται. Πρέπει νά εἴμαστε προσεκτικοί καί φειδωλοί σ αὐτά τά θέματα. Πιό πολύ γιά τόν Χριστόν νά μιλᾶμε, τόν Χριστόν νά σκεπτόμαστε, ὁ Χριστός νά μᾶς ἀπασχολεῖ, τόν Χριστόν νά ἀντιγράφουμε καί τότε ὁ διάβολος δέν μπορεῖ νά μᾶς πειράξει. Ἰδίως οἱ πιστοί ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι κινοῦνται στόν χῶρο τῆς Ἐκκλησίας καί προσεύχονται καί κοινωνοῦν καί ἁγιάζονται, δέν ἔχουνε νά φοβηθοῦν τίποτε ἀπό τόν ἀντίχριστο. «Μείζων ὁ ἐν ἡμῖν ἤ ὁ ἐν τῷ κόσμῳ». Ὁ Χριστός μας εἶναι ὁ μείζων, παρά αὐτός πού εἶναι στόν κόσμο, δηλαδή ὁ διάβολος. Ἀλλ ἐγώ «πεποιθώς ἐν Σοί, τροποῦμαι τοῦτον». ηλαδή ἐγώ ἔχοντας τήν πεποίθηση καί τήν δύναμη τοῦ Χριστοῦ, νικῶ τόν διάβολο. Ἀφοῦ λοιπόν τόν νικοῦμε, γιατί τόν φοβόμαστε; Ὁ Γέροντάς μου εἶχε ἕνα μπαστούνι καί κτυποῦσε τόν διάβολο! Πάρε καί αὐτή, πάρε καί τήν ἄλλη! Τόν ρωτοῦσα: Γέροντα, σέ ποιόν τά λές; Νά, σ αὐτόν τον... γείτονα! Ἐμεῖς ἔχουμε τόν Τίμιο Σταυρό γιά νά κτυπᾶμε τόν διάβολο... Ἔχει πολλή δύναμη ὁ πιστός ἄνθρωπος, ὁ χριστιανός. Ἔχουμε ὅπλα στά χέρια μας, τά ὁποῖα δέν ξέρουμε νά χρησιμοποιήσουμε. «Κύριε, ὅπλον κατά τοῦ διαβόλου τόν Σταυρόν Σου ἡμῖν δέδωκας. Φρίττει γάρ καί τρέμει,μή φέρων καθορᾶν αὐτοῦ τήν δύναμιν...». Ἄν ἔχουμε τόν Σταυρό καί τήν πίστη, τά ὅπλα τῆς Ἐκκλησίας, δέν φοβόμαστε τόν ἀντίχριστο. Ἄιντε πήγαινε ἀπό κεῖ ρέ! Ἄν τοῦ φερθοῦμε ἔτσι, φεύγει. Ἄν ὅμως φοβηθοῦμε καί μαζευτοῦμε καί εἴμαστε περιδεεῖς, πάρε καί αὐτή, πάρε καί τήν ἄλλη λέει ὁ διάβολος. Ἀντί νά τόν κτυπᾶμε ἐμεῖς, θά μᾶς κτυπάει ἐκεῖνος καί θά γίνουμε καρπαζοεισπράκτορες τοῦ διαβόλου!...) ΠΗΓΗ: Ἀπό τό βιβλίο: «ΓΕΡΟΝΤΕΣ ἐν Ἄθῳ- ιδάσκει ὁ Ἄθως μέ τήν γλῶσσα τῶν Πατέρων του», Μανώλη Μελινοῦ, Σειρά: Πεῖρα Πατέρων 9. Ἡ Τοπική Ἐκκλησία μᾶς δίπλα στόν Ἄνθρωπο Συσσίτια Ἀγάπης καί Χριστιανικῆς Ἀλληλεγγύης Š Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός Ἁγίου Γεωργίου Μοιρῶν Š Ἐνορία Πύργου Μονοφατσίου 14

15 Οἱ ζηλωταί εἶναι πλανεμένοι θά μνημονεύσουμε τόν Πατριάρχη ήν ἐγκύκλιο τή διάβασα ἐγώ, διότι ὁ γέροντας οὔτε νά τή διαβάσει δέν δέχτηκε, καί ἄς ἦταν καί ζηλωτής! Μεταξύ τῶν ἄλλων ἔγραφε καί τά ἀκόλουθα: «ὅτι τά ὑπό τῶν Νεοημερολογιτῶν τελούμενα Μυστήρια, ὡς σχισματικῶν ὄντων τούτων, στεροῦνται τῆς Ἁγιαστικῆς χάριτος. Ὠσαύτως οὐδένα Νεοημερολογίτην δέον νά δέχεσθε εἰς τούς Κόλπους τῆς καθ ἡμᾶς Ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας καί κατά συνέπειαν νά ἐξυπηρετῆτε τοῦτον, ἄνευ προηγούμενης ὁμολογίας δι ἧς νά καταδικάζῃ οὗτος τήν καινοτομίαν τῶν Νεοημερολογιτῶν καί νά κηρύσσῃ τήν Ἐκκλησίαν τούτων σχισματικήν. Προκειμένου δέ περί βαπτισθέντων ὑπό τῶν καινοτόμων, νά Μυρώνωνται διά Ἁγίου Μύρου ὀρθοδόξου προελεύσεως, τό ὁ- ποῖον εὑρίσκεται ἐν ἀφθονίᾳ παρ ἡ- μῖν...»...ὅταν τά διάβασα αὐτά, μέ ἔ- πιασε ἀνατριχίλα. Θεώρησα αὐτόν πού ἔγραψε τήν ἐγκύκλιο ὅτι ἦταν δήμιος. Οἱ παλαιοημερολογίτες ἀπεκήρυξαν ὄχι ἕναν ἤ δύο ἐπισκόπους, ἀλλά ὁ- λόκληρη τήν τοπική Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἡ ὁποία οὔτε πρός στιγμήν δέν ἔπαυσε νά ἔχει κανονικές σχέσεις μέ ὅλες τίς Ὀρθόδοξες Ἐκκλησίες. Μόλις, λοιπόν, ἀνέγνωσα τήν ἐγκύκλιο, ἦταν νύχτα καί τελείωνε ἀπό τήν ἀγρυ- (^)Ὅσιος Γέροντας Ἰωσήφ ὁ Ἠσυχαστής πνία του ὁ Γέροντας, πῆγα καί τοῦ εἶπα: - Γέροντα, ἡ ἐγκύκλιος γράφει αὐτά κι αὐτά. - Τέρμα! Ἀποχωροῦμε! Αὐτοί ἔ- πεσαν ἔξω. έν μπορεῖ νά εἶναι ἡ ἀλήθεια τοῦ Θεοῦ αὐτή. Θά πρέπει νά γυρίσουμε μέ τά μοναστήρια. Ἀλλά θά κάνουμε προσευχή πρῶτα νά δοῦμε τί ὁ Θεός θά μᾶς πεῖ. Παιδιά, προσευχή! Προσευχή πατέρες, νά μᾶς ἀποκαλύψει ὁ Θεός, νά μήν κάνουμε λάθος. Ὅ,τι μᾶς ἀποκαλύψει ὁ 15

16 Θεός θά ἀποδεχθοῦμε. Ὁ Γέροντας δέν εἶχε πανεπιστημιακό πτυχίο διανοητικῆς θεολογίας. Ἦ- ταν ὅμως πραγματικά θεοδίδακτος καί ὡς θεόπτης ἦταν κάτοχος τῆς πραγματικῆς θεολογίας. Ποτέ μου δέν τόν θυμᾶμαι νά ἐνήργησε χωρίς νά ἔχει πληροφορία. Σ' αὐτό τό σημαντικώτατο ζήτημα μᾶς ἔβαλε ὅλους μας καί κάναμε τριήμερο νηστεία καί προσευχή. Γιά τρεῖς μέρες δέν φάγαμε τίποτε, μόνο νεράκι ἤπιαμε. Τήν τρίτη μέρα κλείστηκε ὁ Γέροντας μέσα στήν καλύβα του ὅλη τή νύκτα κάνοντας δακρύβρεχτη ἱκετευτική προσευχή, κι ἐμεῖς ἀπ' ἔξω τόν περιμέναμε σάν τόν Μωυσῆ νά βγεῖ καί νά μᾶς πεῖ τά ἀποτελέσματα τῆς "συνόδου". Μετά τήν προσευχή φαίνεται θά εἶδε ἀποκαλυπτική ὀπτασία καί βγαίνοντας μᾶς λέει: - Ὅσοι πιστοί! Πατέρες, τέρμα. Ἡ πληροφορία εἶναι νά προχωρήσουμε μέ τά μοναστήρια κι αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια! Οἱ ζηλωταί εἶναι πλανεμένοι! Ἦταν πράγματι μεγάλη καί ἀπότομη ἡ στροφή τοῦ Γέροντος, διότι ἦταν ζηλωτής καί μάλιστα αὐστηρός. Μέχρι τότε ἤμασταν ὅλοι ζηλωτές: Ὁ Γέρο-Ἀρσένιος, ὁ πατήρ Ἰωσήφ ὁ νεώτερος, ἐγώ, ὁ παπά - Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης, ὁ Γέρο-Νικηφόρος καί ἄλλοι... Μία τόσο, λοιπόν, ἀπότομη μεταστροφή τοῦ Γέροντος Ἰωσήφ στάθηκε «κεραυνός ἐν αἰθρίᾳ». Ἀλλά ἐ- πειδή ὁ Γέροντας οὐδέποτε ὑπῆρξε φανατικός καί οὐδέποτε ἀκολούθησε κάτι μέ ἐμπάθεια, κατάλαβε ἀμέσως πώς ἐ- κεῖνο πού μᾶς ἔλεγε εἶναι ἡ ἀλήθεια καί ἡ Ὀρθοδοξία. - Γέροντα, τί εἶδες; - έν θά σᾶς τό πῶ. Τό θέμα τελείωσε. Θά προχωρήσουμε μέ τά μοναστήρια καί θά μνημονεύσουμε 16

17 τόν Πατριάρχη. [σημ.ἐγκόλπιον: τό 1950 Πατριάρχης ἦταν ὁ Ἀθηναγόρας] Πετάγεται ὁ πατήρ Ἀθανάσιος. -Ἐγώ δέν μνημονεύω τόν Πατριάρχη. Εἶναι αἱρετικός! Ὁ Γέρο-Ἀρσένιος, πῆγε πίσω ἀπό τόν γέροντα καί τοῦ λέει: - Γέροντα, πολλοί πλανήθηκαν ἀκόμα καί μεγάλοι Ἅγιοι. - Πάτερ Ἀρσένιε, αὐτός ὁ δρόμος πάει πρός τά ἐδῶ καί ὁ ἄλλος πάει πρός τά ἐκεῖ, ὅποιον θέλεις διάλεξε ἤ θά πειθαρχήσεις ἤ θά πάρεις τόν δρόμο σου. Ἐγώ θά ἀκολουθήσω τά μοναστήρια. -Γέροντα ἐγώ δυσκολεύομαι. -Πάτερ Ἀρσένιε ἕνα καί ἕνα κάνουν δύο πάρε δρόμο καί φύγε! Ἀμέσως ὅλοι κοκαλώσαμε. Μόλις ἄκουσε ἔτσι ὁ π. Ἀρσένιος λέει στόν γέροντα: Εὐλόγησον! Εὐλόγησον! - Αὐτό φανερώνει ὅτι ναί μέν μάλωναν, ἀλλά ἀνῆκαν στήν Μία, Ἁγία, Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία. Εἶχαν κοινό τό δόγμα καί κοινή τή Χάρη, ἀλλά δέν εἶχαν ἐλεύθερο Πνεῦμα καί ἁγιασμό, ὅποτε μάλωναν. Πῶς μπορῶ νά πῶ ἐγώ τώρα, ὅτι ἡ ἐπίσημη Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος εἶναι κακόδοξη καί ὅτι δέν ἔχει τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ; Νά τήν πῶ κακόδοξη γιά τό ἡμερολόγιο καί μόνον; Καί νά πῶ ὅτι ὁ εσπότης εἶναι κολασμένος; Εἶμαι μέ τό παλιό, ἀλλά δέν φρονῶ ὅπως φρονοῦν οἴ ζηλωτές. Πηγή: Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΜΟΥ ΙΩΣΗΦ Ο ΗΣΥΧΑΣΤΗΣ ΚΑΙ ΣΠΗ- ΛΑΙΩΤΗΣ ( ) Ἔκδοσις ἱερᾶς μονῆς Ἁγίου Ἀντωνίου Ἀριζόνας USΑ 2008 (Γέροντος Ἐφραίμ Φιλοθεΐτου). [...] Νά παρεμβάλλω ἐδῶ, πώς σάν πέρασε κάμποσος καιρός, ὁ Γέροντας μᾶς ἐκμυστηρεύτηκε τό περιεχόμενο τῆς ὀ- πτασίας, πού τόν πληροφόρησε γιά τό θέμα τοῦ ἡμερολογίου: Προσευχόμενος εἶδε μία φωτισμένη ὡραία Ἐκκλησία, πού εἶχε μία μικρή ἔξοδο, ὅπου ἀπ' αὐτήν ἔβγαιναν ὅλοι. Στήν αὐλή ὅμως μάλωναν καί φώναζε ἕνας πιστός στόν ἄλλον: - Ἐγώ εἶμαι σωστός! - Ἐγώ εἶμαι σωστότερος! φώναζε ὁ δεύτερος. - Ἐμεῖς εἴμαστε ἡ Ἐκκλησία! φώναζε ὁ τρίτος. Καί μᾶς ἐξήγησε ὁ Γέροντας: 17

18 Ὄχι καβγάδες μπροστὰ στὸ παιδὶ Ἀγαπητοί μας γονεῖς, ὲν χρειάζεται κανεὶς νὰ ἀφιερώσει πολὺ χρόνο προκειμένου νὰ κάνει ἔστω μία ἁπλὴ ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγγελίου. Τοῦτο κρίνεται ἀπαραίτητο, ἂν καὶ ἐφόσον κανεὶς δὲν θέλει νὰ σχηματίζει ἄποψη γιὰ τόσο σημαντικὰ θέματα, ὅπως ὁ λόγος τοῦ Εὐαγγελίου, μέσω πληροφόρησης ἀπὸ τρίτους, ποὺ συνήθως εἶναι ἀκατάλληλοι λόγω ἡμιμάθειας, ἤ ἐσφαλμένης ἑρμηνευτικῆς προσέγγισης. Μία ἀπὸ τὶς κυριότερες στρεβλὲς ἀπόψεις, ποὺ κυκλοφοροῦν εὐρέως περὶ τοῦ Εὐαγγελίου, εἶναι ὅτι κυρίαρχο θέμα στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται εἶναι ἡ μετὰ θάνατον ζωή. Μία ἁπλὴ λοιπὸν προσωπικὴ ἐπαφὴ μὲ τὸν Εὐαγγελικὸ λόγο, θὰ σᾶς πείσει πὼς ὁ Χριστὸς ἀφιερώνει τὸ σύνολο σχεδὸν τοῦ κηρύγματός Του, στὴ φανέρωση ἑνὸς τρόπου ζωῆς γεμάτου ἀπὸ χαρὰ καὶ νόημα στὸ τώρα τῆς ὑπάρξεως. Ἡ διαχείριση τῆς ἀγάπης, τῆς συγχωρητικότητας, τῆς φιλίας, τοῦ ἔρωτα, τοῦ θυμοῦ, τῆς ὑποκρισίας, τῆς ὕλης καὶ γενικότερα ὅλων ὅσων συνθέτουν τὴν πραγματικότητα καὶ τὴν καθημερινότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἀποτελοῦν τὸ ἀντικείμενο τῶν συζητήσεων τοῦ Χριστοῦ κατὰ τὶς περιοδεῖες ποὺ κάνει μὲ τοὺς Μαθητές Του. ιαπιστώνοντας αὐτὴ τὴν πραγματικότητα, ὁδηγεῖται κανεὶς ἀβίαστα στὸ συμπέρασμα, πὼς αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουμε παράδεισος, δὲν εἶναι τόπος, ἀλλὰ τρόπος ζωῆς, τὸν ὁποῖο μποροῦμε καὶ χρειάζεται νὰ ἀγωνιστοῦμε νὰ ζήσουμε στὸ ἐδῶ καὶ τώρα. Ἡ σημαντικότερη ὅλων τῶν ἀγωνιστικῶν ἐπάλξεων τοῦ παρόντος βίου, εἶναι ἡ σχέση μὲ τοὺς συνανθρώπους μας. Τόσο ἀναγκαία γιὰ ὅλους καὶ ταυτόχρονα, τόσο περίπλοκη καὶ δύσκολη. Μία σημαντικὴ πτυχὴ τῶν μεταξὺ μας σχέσεων εἶναι ἡ συζυγία καὶ ἡ δυσκολία διαχείρισης τῶν φυσιολογικῶν διαφωνιῶν ποὺ προκύπτουν ἀνάμεσα στὰ μέλη τοῦ ἀνδρογύνου, ἰδιαίτερα ἂν ὑπάρχουν καὶ παιδιά. Στὸ μεῖζον αὐτὸ θέμα, εἶναι ἀφιερωμένο τὸ κείμενο τῆς στήλης ποὺ ἀκολουθεῖ. Καλὴ ἀνάγνωση καὶ καλὴ δύναμη στὸν δύσκολο, ἀλλὰ ὄμορφο ἀγῶνα, τῆς σύνθεσης τῶν διαφορῶν μας μὲ διαλλακτικὸ καὶ νηφάλιο τρόπο. Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 18

19 Τὴν ἑπομένη φορᾶ ποὺ θὰ διαφωνήσετε μὲ τὸ συντροφό σας, φροντίστε νὰ μὴ βρίσκονται μπροστὰ τὰ παιδιά. Οἱ καβγάδες ἔχουν ἄμεσο ἀντίκτυπο καὶ βλάπτουν σοβαρὰ τὴν ψυχική τους ὑγεία. Σκεφτεῖτε πόσο ἄσχημα νιώθετε ὅποτε τύχει νὰ βρεθεῖτε σὲ ἕναν καβγὰ καὶ θὰ καταλάβετε γιατί δὲν πρέπει νὰ μαλώνετε μπροστὰ στὸ παιδί σας. Τὰ συναισθήματα ποὺ τοῦ δημιουργεῖ ἕνας καβγὰς εἶναι ἄγχος, ἐνοχή, φόβο, ἀνασφάλεια, σύγχυση, ἀμηχανία, ἀνάγκη νὰ ὑποστηρίξει τὴ μία ἢ τὴν ἄλλη πλευρά. Στὴν καθημερινότητα βέβαια τὸ νὰ μὴν καβγαδίζετε μπροστά του, ὡς κανόνας εἶναι δύσκολο νὰ τηρηθεῖ, μπορεῖτε ὡστόσο νὰ περιορίσετε τὶς διενέξεις σας καὶ νὰ χαμηλώσετε αἰσθητὰ τὸν τόνο τῆς φωνῆς σας. Πῶς ἀντιμετωπίζει τὸν καβγὰ τὸ παιδὶ Στὴν προσχολικὴ ἡλικία: ὲν μπορεῖ εὔκολα νὰ κατανοήσει τὴν αἰτία μιᾶς ἠχηρῆς διαφωνίας, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀναστατώνεται πολὺ καὶ νὰ τρομοκρατεῖται ἀπὸ τὴν ἐπιθετικὴ συμπε-ριφορὰ ποὺ δείχνουν οἱ γονεῖς. Στὴ σχολικὴ ἡλικία: Ἀναγκάζεται νὰ ὑποστηρίξει τὸν πατέρα ἢ τὴ μητέρα γιὰ νὰ δοθεῖ ἕνας τέλος στὴ σκηνή, ἢ πολλὲς φορὲς θεωρεῖ τὸν ἑαυτὸ τοῦ ὑπεύθυνο γιὰ τὸ ξεκίνημα τοῦ καβγά. Στὸ στάδιο τῆς πρὸ-ἐφηβείας καὶ - κυρίως - τῆς ἐφηβείας: Ἀποκτᾶ ἔντονα κριτικὴ διάθεση ἀπέναντι στοὺς γονεῖς, ποῦ θὰ τὴν ἀκολουθεῖ σὲ ὅλη του τή ζωή. Σὲ κάθε περίπτωση, ὅσο μικρὸ ἢ μεγάλο κι ἂν εἶναι τὸ παιδί, καταλαβαίνει ὅτι κάτι δὲν πάει καλὰ καὶ παίρνει λανθασμένα μηνύματα γιὰ τὴ σχέση ποὺ ἀναπτύσσουν μεταξύ τους τὰ δύο φύλα, κατὰ συνέπεια καὶ οἱ γονεῖς του. Ὡς γονεῖς ὀφείλετε νά: παραμερίσετε ἢ νὰ μεταθέσετε γιὰ ἀργότερα τὶς ὅποιες διαφορὲς ἔχετε μεταξύ σας καθησυχάσετε τὸ παιδὶ καὶ νὰ τοῦ ἐξηγήσετε ὅτι οἱ διαφωνίες καὶ οἱ τσακωμοὶ συμβαίνουν καὶ εἶναι μέσα στὴ ζωή. Χρειάζεται νὰ τὸ διαβεβαιώσετε, ὅτι ἀκόμη κι ἂν ὑπάρχουν καβγάδες, οἱ γονεῖς του ἀγαπιοῦνται. Αὐτὸ θὰ ξεδιαλύνει τὴ σύγχυση ποὺ ἀποκτᾶ τὸ παιδὶ καὶ θὰ τοῦ προσφέρει συναισθηματικὴ σταθερότητα συμφιλιωθεῖτε μπροστά του καὶ νὰ τὸ διαβεβαιώσετε ὅτι τὸ συγκεκριμένο φαινόμενο δύσκολα θὰ ἐπαναληφθεῖ. μὴν παίρνετε τὸ παιδὶ μὲ τὸ μέρος σας ὑ- ποσχόμενοι ἀνταλλάγματα. Τὸ παιδὶ χάνει τὴν ἐ- μπιστοσύνη του στοὺς γονεῖς μὲ αὐτὸ τὸν τρόπο. σεβαστεῖτε ὅτι τὸ παιδὶ ἀποτελεῖ μέλος τῆς οἰκογένειας καὶ ἂν καβγαδίζετε μπροστά του, εἶναι σάν νὰ τὸ ἀγνοεῖτε καὶ νὰ τοῦ δείχνετε ὅτι δὲν μετράει ἡ ἐπιθυμία του νὰ μὴν καβγαδίζουν μπροστά του. μὴν φέρνετε τὰ προβλήματα τῆς δουλείας σας στὸ σπίτι καὶ νὰ τὰ ἐκτονώνετε μπροστὰ στὸ παιδί σας μὲ καβγά. Τὸ μυστικὸ Ἂν οἱ καβγάδες εἶναι βίαιοι καὶ συχνοὶ, εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ζητήσετε τὴ συμβουλὴ ἑνὸς εἰδικοῦ, γιατί ὑπάρχει σοβαρὸ πρόβλημα ἐπικοινωνίας ποὺ θὰ ἔχει ἄμεσο ἀντίκτυπο στὸ παιδί. 19

20 Μέ ἐνδιαφέρον... γιά τούς νέους Ὁ Παῦλος Νιρβάνας διηγεῖται πῶς ἔπεισε τὸν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη νὰ φωτογραφηθεῖ Ἀγαπητοὶ νέοι καὶ νέες, Φέτος συμπληρώνονται 160 χρόνια ἀπὸ τὴ γέννηση καὶ 100 ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Ἐπιτρέψτε μου νὰ χρησιμοποιήσω, γιὰ πρώτη φορὰ στὴν παροῦσα στήλη, τὸ πρῶτο ἑνικὸ πρόσωπο. Καὶ τοῦτο λόγῳ τῆς ἰδιαίτερης ἀγάπης καὶ ἕλξης ποὺ ἀσκεῖ στὴν ὕπαρξή μου ὁλάκερη, ἡ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη. Οἱ κριτικὲς γιὰ τὸ ἔργο του ἀμέτρητες. Ὅπως εἶναι φυσικό, ἄλλες ἐξ αὐτῶν θετικὲς καὶ ἄλλες ἀρνητικές. ὲν ἐπέλεξα ὡστόσο νὰ σᾶς παρουσιάσω καμιὰ ἀπὸ αὐτὲς, γιατί τὸν Παπαδιαμάντη θεωρῶ πὼς δὲν μπορεῖ καὶ δὲν πρέπει νὰ τὸν γνωρίσει κανεὶς μέσα ἀπὸ τὶς λογοτεχνικὲς ἢ ἄλλες κριτικὲς τοῦ ἔργου του. Ἐπιβάλλεται νὰ ἀποκτήσουμε προσωπικὴ γνώμη ὅλοι, μελετώντας τον. υσκολεύομαι πραγματικὰ νὰ συγχωρήσω τὸν ἑαυτό μου, γιὰ τὸ ὅτι ξεκίνησα νὰ μελετῶ τὰ κείμενά του, τὰ χρόνια ποὺ ἤμουν στὸ πανεπιστήμιο. Στερήθηκα τόσα χρόνια, ὄχι τὴν τέχνη τοῦ λόγου του, ἀλλὰ τὴ βαθιὰ ἀνθρώπινη ὀπτικὴ καὶ προσέγγιση τῆς ζωῆς καὶ τῶν πρωταγωνιστῶν της, ὅπως παρουσιάζονται σὲ κάθε ἀράδα τῆς Παπαδιαμαντικῆς πένας. Μοναδικὸς ψυχογράφος, αὐθεντικότατος φορέας τοῦ πνεύματος τοῦ Χριστοῦ, ἐπιεικὴς καὶ σπλαχνικὸς μὲ ὅλους, γιὰ ὅλα. Στὰ κείμενά του συνυπάρχουν ἁρμονικά, ὅλα τὰ ἑτερόκλητα στοιχεῖα ποὺ συνθέτουν τόσο τὸν κάθε ἀνθρώπινο ψυχισμό, ὅσο καὶ τὶς κοινωνίες ὡς ἀνθρώπινα σύνολα. Τολμῶ νὰ πῶ πὼς ἡ σκέψη του ἄλλαξε τὴν ἀνθρωπολογικὴ καὶ κοσμοθεωρητικὴ ἀντίληψη καὶ στάση μου. Ἂν ἔστω καὶ ἕνα ἀπὸ τὰ παιδιὰ ποὺ διαβάζετε τὸ περιοδικό μας, ἔρθει σὲ ἐπαφὴ μὲ τὸν Παπαδιαμάντη, ἡ ἐπιτυχία τοῦ παρόντος μνημοσύνου θὰ εἶναι μεγάλη. Στὴ συνέχεια ἀκολουθεῖ ἕνα χαρακτηριστικὸ στιγμιότυπο ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ Παπαδιαμάντη, ἀποδεικτικό τοῦ γνήσιου ἤθους του καὶ τῆς παιδικῆς του καρδιᾶς. καημένος ὁ Ἀλέξανδρος! Καινούριες ἀνησυχίες θὰ εἶχε πάλι ἡ ἀσκητική του μὲ τὴ συρροὴ τόσων ξένων καὶ δικῶν μας μουσαφιρέων στὸ ταπεινό του σπιτάκι τοῦ ὡραίου νησιοῦ. Τὸν ἐτρόμαζε τόσο πολὺ ἡ περιέργεια τοῦ Κοινού. Εἶχα διηγηθεῖ ἄλλοτε τὴν ἀνησυχία του αὐτή, ὅταν πῆγα, κλέφτικα, μὲ χίλιες προφάσεις, νὰ τὸν φωτογραφίσω ἀπάνω στὸ καφενεδάκι τῆς εξαμενῆς. ὲν ὑπῆρχε ὡς τότε φωτογραφία τοῦ Παπαδιαμάντη. Καὶ συλλογιζόμουν ὅτι ἀπ τὴ μία μέρα στὴν ἄλλη μποροῦσε νὰ πεθάνει ὁ μεγάλος Σκιαθίτης, καὶ μαζί του νὰ σβήσει γιὰ πάντα ἡ ὁσία μορφή του. Καὶ πότε αὐτό; Σὲ μία ἐποχὴ ποὺ δὲν ὑπάρχει ἀσημότητα ποὺ νὰ μὴν ἔχει λάβει τὶς τιμὲς τοῦ φωτογραφικοῦ φακοῦ. Καὶ πῶς θὰ μποροῦσε νὰ δικαιολογηθεῖ μία τέτοια παράλειψη τῆς γενεᾶς μας σ ἐκείνους ποὺ θὰ ρθοῦν κατόπι μας νὰ συνεχίσουν τὸ θαυμασμό μας γιὰ τὸν ἀπαράμιλλο λυρικὸ ψυχογράφο τῶν καλῶν καὶ τῶν ταπεινῶν καὶ τὸν ἁγνότατο ποιητὴ τῶν νησιώτικων γιαλῶν; Ἀλλὰ ὁ ἁγνὸς αὐτὸς χριστιανός, μὲ τὴν ψυχὴ τοῦ ἀναχωρητή, δὲν Ἐπιμέλεια στήλης: π. Χαράλαμπος Κοπανάκης 20

21 ἐννοοῦσε, μὲ κανένα τρόπο, νὰ ἐπιτρέψει στὸν ἑαυτὸ του μία τέτοια εἰδωλολατρικὴ ματαιότητα. Ού ποιήσεις σεαυτῷ εἴδωλον οὐδὲ παντὸς ὁμοίωμα ἦ- ταν ἡ ἄρνησή του καὶ ἡ ἀπολογία του. Ἀποφάσισα ὅμως νὰ πάρω τὴν ἁμαρτία του στὸ λαιμό μου. Ὁ Θεὸς καὶ ἡ μακαρία ψυχὴ του ἄς μοῦ συχωρέσουν τὸ κρῖμα μου. Ἕνας ἀπὸ τοὺς ὡραιότερους τίτλους ποὺ ἀναγνωρίζω στὴ ζωή μου, εἶναι ὅτι παρέδωσα στοὺς μεταγενέστερους τὴ μορφὴ τοῦ Παπαδιαμάντη. Μὲ τί δόλια καὶ ἁμαρτωλὰ μέσα ἐπραγματοποίησα τὸν ἄθλο μου αὐτό, τὸ διηγήθηκα, ὅπως εἶπα, ἀλλοῦ. Ἐκεῖνο πού μοῦ θυμίζουν ζωηρότερα τώρα οἱ εὐλαβητικὲς γιορτὲς τῆς Σκιάθου, εἶναι ἡ ἀνησυχία του γιὰ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸν ἀποτράβηξα ὡς τὴν προσήλια γωνίτσα τοῦ μικροῦ καφενείου, γιὰ νὰ ποζάρει μπροστὰ στὸ φακό μου. Νὰ ποζάρει εἶναι ἕ- νας λεχτικὸς τρόπος. Εἶχε πάρει μόνος του τὴ φυσική του στάση ἀπάνω σὲ μία πρόστυχη καρέκλα, μὲ τὰ χέρια σταυρωμένα στὸ στῆθος, μὲ τὸ κεφάλι σκυφτό, μὲ τὰ μάτια χαμηλωμένα, στάση βυζαντινοῦ ἁγίου, σὰν ξεσηκωμένη ἀπὸ κάποιο καπνισμένο παλιὸ τέμπλο ἐρημοκλησιοῦ τοῦ νησιοῦ του. Αὐτὴ δὲν ἦταν στάση γιὰ μία πεζὴ φωτογραφία. Ἦταν μία καλλιτεχνικὴ σύνθεση, καὶ θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι ἕνα ἔργο τοῦ Πανσέληνου ἢ τοῦ Θεοτοκόπουλου. Ἀμφιβάλλω ἂν φωτογραφικὸς φακὸς ἔλαβε ποτὲ μία τέτοια εὐτυχία. Ἀλλὰ ὁ Ἀλέξανδρος ἦταν βιαστικὸς νὰ τελειώνουμε. Γιατί; Μοῦ τὸ ψιθύρισε, ἀνήσυχα, στὸ αὐτί, καὶ ἦταν ἡ πρώτη φορὰ ποὺ τὸν εἶχα ἀκούσει -οὔτε φαντάζομαι πὼς θὰ τὸν ἄκουσε ποτὲ κανένας ἄλλος- Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Ἡ περίφημη φωτογραφία τοῦ Νιρβάνα (1906) νὰ μιλεῖ γαλλικά: -Nous excitons la curiosite du public. Ἀκούσατε; Ἐρεθίζαμε τὴν περιέργεια τοῦ... Κοινοῦ! Ποιοῦ Κοινοῦ; ὲν ἦταν ἐκεῖ κοντὰ μας παρὰ ἕνα κοιμισμένο γκαρσόνι τοῦ καφενείου, ἕνας γεροντάκος ποὺ λιαζότανε στὴν ἄλλη γωνιὰ τοῦ μαγαζιοῦ, καὶ δύο λουστράκια ποὺ παίζανε παράμερα. Αὐτὸ ἦταν τὸ Κοινό, ποὺ ἀνησυχοῦσε τὸν Παπαδιαμάντη ἡ περιέργειά του. Καὶ αὐτὴ ἦταν ἡ διαπόμπευσή του, ποὺ βιαζότανε νὰ τῆς δώσει ἕνα τέλος. -Ἡ φιλία ἐνίκησε τὸ ζορμπαλίκι... μοῦ εἶπε -ἀντιγράφω τὰ ἴδια του τὰ λόγιαστὸ τέλος τοῦ μαρτυρίου του. Μήπως δὲν ἦταν στ ἀλήθεια, μία πραγματικὴ θυσία πού εἶχε κάνει στὴ φιλία μου; Μία θυσία τῆς ἁγιότητάς του στὴν εἰδωλολατρικὴ ματαιότητα τῶν ἐγκοσμίων. 21

22 Ἡ κρίση τῆς μέσης ἡλικίας (40-60 ἐτῶν) ἀπό τίς αἰτίες πού τό χάσμα τῶν γενεῶν παίρνει ἐκρηκτικές διαστάσεις καί παρουσιάζει τόσες δυσκολίες στή διαχείρισή του, εἶναι ὅτι οἱ γονεῖς βρίσκονται ὑπό τό κράτος δικῆς τους κρίσης, ἡ ὁποία σχετίζεται μέ τήν ἡλικιακή περίοδο πού διανύουν. Ὅπως τό πέρασμα ἀπό τήν παιδικότητα στήν ἐνηλικίωση ἀποτελεῖ τό ὑπόστρωμα γιά τήν κρίση τῆς ἐφηβείας, ἔτσι καί τό πέρασμα ἀπό τή νεότητα στή μέση ἡλικία ἀποτελεῖ τό ὑπόστρωμα γιά τήν κρίση τῆς μέσης ἡλικίας. Στήν πλειοψηφία τους οἱ γονεῖς, τά παιδιά τῶν ὁποίων ταξιδεύουν πρός τήν ἐνηλικίωση, βρίσκονται στήν μέση ἡλικία, δηλ. εἶναι μεταξύ ἐτῶν (ὁ κύκλος τῆς ζωῆς χωρίζεται συνήθως σέ τέσσερις μεγάλες περιόδους: παιδική καί ἐφηβική περίοδος 1-17 ἐτῶν, πρώιμη ἐνήλικη περίοδος ἐτῶν, περίοδος μέσης ἡλικίας ἐτῶν καί περίοδος ὥριμης ἡλικίας 60-; ἐτῶν). Ἡ μέση ἡλικία ἔχει δικά της χαρακτηριστικά, παρουσιάζει Τοῦ π. Ἀδαμαντίου Αὐγουστίδη, Θεολόγου - Ψυχιάτρου 22

23 ἰδιαιτερότητες καί δυσχέρειες, ὥστε νά ἀποτελεῖ καί αὐτή, μετά τήν θύελλα τῆς ἐφηβείας, μία ἄλλη περίοδο κρίσεως στή διάρκεια τοῦ ἀνθρωπίνου βίου. Ἑπομένως, τό ἄτομο τῆς μέσης ἡλικίας περνᾶ μία κρίση ἀνάλογη μέ αὐτή τῆς ἐφηβείας, γιατί καλεῖται νά ἀντιμετωπίσει ποικίλες μεταβολές σέ πολλά ἐπίπεδα, ὅπως στή διανοητική καί σωματική του κατάσταση, στήν ἐπαγγελματική του πορεία, ἤ στόν οἰκογενειακό καί κοινωνικό του βίο. Ἐπειδή ὅλα αὐτά τά γεγονότα συνήθως ἐξελίσσονται σταδιακά στό χρόνο, μπορεῖ νά μή δημιουργήσουν τήν αἴσθηση τῆς ὀξύτητας μέ τόν θυελλώδη τρόπο μέ τόν ὁποῖο ἐκφράζεται ἡ ἐφηβεία. Ἐντούτοις, σέ ποσοστό ὑψηλότερο ἀπό 70% τά ἄτομα πού διέρχονται τή μέση ἡλικία, ἀντιμετωπίζουν μέτριου ἤ μεγαλύτερου βαθμοῦ κρίση. Ἄς σημειώσουμε ὅτι ἄν καί ὁ ὅρος «κρίση τῆς μέσης ἡλικίας» καθιερώθηκε κατά τή δεκαετία τοῦ '70, ἀναφορές στήν κρίση τῆς μέσης ἡλικίας συναντῶνται σέ ὅλες τίς ἐποχές. Γιά παράδειγμα ὁ Μέγας Βασίλειος σημειώνει, ὅτι μετά τήν ἐφηβική καί νεανική περίοδο, ἀπολαμβάνει κάποιος τή σταθερότητα τῆς ἀντρικῆς περιόδου, κατά τήν ὁποία τόσο οἱ σωματικές ὅσο καί οἱ πνευματικές δυνάμεις βρίσκονται στήν ἀκμή τους. Μετά ἀκολουθεῖ ἡ προοδευτική ἔκπτωση, πού ὁδηγεῖ στό γῆρας καί στό θάνατο. Μποροῦμε νά συμφωνήσουμε μέ τή διαπίστωση ὅτι ἡ κρίση τῆς μέσης ἡλικίας συμβαίνει, α) εἴτε ὅταν ἕνα πρόσωπο τυχαίνει νά ἐπαναπροσδιορίσει τήν προσωπική του ταυτότητα καί τούς στόχους τῆς ζωῆς του ὑπό τό κράτος καταστάσεων, ὅπως εἶναι ἡ σωματική γήρανση, ἡ αὐξανόμενη ἀνησυχία γιά τό θάνατο, τό ἔλλειμμα τῆς ἱκανοποίησης ἀπό τό γάμο, ἡ συνειδητοποίηση τῶν περιορισμένων πιά δυνατοτήτων γιά ἐξελίξεις στή σταδιοδρομία του, ἡ ἀρρώστια, ἤ ὁ θάνατος τῶν γονέων, β) εἴτε ὅταν προκύπτει ἡ ἀνεξαρτητοποίηση τῶν παιδιῶν. Τό σῶμα στή μέση ἡλικία. Μετά τήν εἴσοδο στήν μέση ἡλικία, τά σημάδια τῆς γήρανσης κάνουν ἐμφανέστερη τήν παρουσία τους μέ ἀνάλογες ἐπιπτώσεις στή σωματική κατάσταση καί στήν ψυχολογική ἰσορροπία. Συντελεστής ἀνησυχίας μέ ἔντονες ψυχολογικές ἐπιπτώσεις εἶναι καί οἱ ἀλλαγές στήν ἀναπαραγωγική λειτουργία, π.χ. ἡ ἐμμηνόπαυση στίς γυναῖκες. κ.ἄ. Ἐπιπρόσθετος παράγων συναισθηματικῆς φύσεως εἶναι καί ἡ πιθανή ἐμφάνιση ἀσθενειῶν πού σχετίζονται μέ τήν ἡλικία, ἤ ἡ ἐκδήλωση κάποιας νόσου σέ συνομήλικο φιλικό πρόσωπο, ἡ ὁποία προσθέτει νερό στό μύλο τῆς ἡλικιακῆς ἀγωνίας. Τό ἄκουσμα π.χ. αἰφνιδίου θανάτου ἀπό ἔμφραγμα τοῦ μυοκαρδίου ἑνός παλιοῦ φίλου καί συμμαθητή, διεγείρουν ἄγχη καί φόβους. Ὅλα αὐτά συμβαίνουν τήν περίοδο πού ἀκριβῶς ὁ ἔφηβος ἔχει ἀνάγκη ἀπό γονεῖς ψύχραιμους καί σταθερούς, 23

24 χωρίς τόν ἔνοχο φόβο ὅτι μέ τήν ἀνεξαρτητοποίησή του θά συντελέσει στήν ψυχολογική τους ἀποδιοργάνωση καί τήν ἐπιδείνωση τῆς ὑγείας τους. Εἶναι ἡ περίοδος κατά τήν ὁποία κορυφώνονται οἱ γονεϊκές κραυγές τοῦ τύπου «θά μᾶς πεθάνετε», «μᾶς ἀνεβάζετε τήν πίεση»...; ἐνῶ ἀπό τήν πλευρά τῶν νέων ἀκούγονται ἀντίστοιχες κραυγές «εἶστε κολλημένοι, δέν μᾶς καταλαβαίνετε..». Στή δημιουργία τοῦ φορτισμένου κλίματος μπορεῖ νά συμβάλει καί ἡ ἀσυνείδητη σύγκριση μεταξύ της φθίνουσας σωματικῆς κατάστασης τῶν γονέων μέ τήν ἀκμάζουσα εἰκόνα τῆς νέας γενιᾶς, προκαλώντας ἀσυνείδητο φθόνο ἤ ἁπλῶς τονίζοντας τά ἀρνητικά σημάδια φθορᾶς. Οἱ ἀποχωρισμοί Ἡ εἴσοδος στή μέση ἡλικία φέρνει στό προσκήνιο τό ἐπώδυνο θέμα τῶν ἀποχωρισμῶν. Ὅπως οἱ ἔφηβοι ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν τίς ψυχολογικές συνέπειες τῆς ἀνεξαρτητοποίησης ἀπό τούς γονεῖς καί τήν εἴσοδό τους στό κόσμο τῶν ἐνηλίκων, ἔτσι καί οἱ γονεῖς τῆς μέσης ἡλικίας ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν τόν ἀποχωρισμό ἀπό τά παιδιά τους, ἀλλά καί τόν τελικό ἀποχωρισμό ἀπό τούς δικούς τους γονεῖς. Φαίνεται πώς ἡ ἀπομάκρυνση τῶν παιδιῶν ἀπό τήν οἰκογενειακή ἑστία, καθώς πλησιάζοντας τήν ἐνηλικίωση φεύγουν γιά σπουδές ἤ γιά νά ξεκινήσουν τή δική τους ἀνεξάρτητη ζωή, ἔχει ἕνα εἰδικό καί βαρύ ψυχολογικό φορτίο. Στή βιβλιογραφία χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «σύνδρομο τῆς ἄδειας φωλιᾶς» τό ὁποῖο χαρακτηρίζεται ἀπό αἰσθήματα δυσφορίας, ἀδιαθεσίας, μοναξιᾶς, κενοῦ καί ἀπώλειας στόχων ζωῆς. Βέβαια, μερικοί γονεῖς αἰσθάνονται εὐνοημένοι ἀπό τήν ἀπομάκρυνση τῶν παιδιῶν, καθώς ἔχουν περισσότερες εὐκαιρίες νά ἑστιάσουν στή συζυγική τους σχέση, καί γιά αὐτό ὁρισμένοι συγγραφεῖς προτιμοῦν τόν ὅρο «εὐρύχωρη φωλιά». Σταδιοδρομία καί κοινωνικός βίος Μία ἀπό τίς βασικές προσδοκίες τῆς μέσης ἡλικίας εἶναι ἡ ἐκπλήρωση τῶν ἐπαγγελματικῶν στόχων, πού τέθηκαν στήν ἀρχή τῆς σταδιοδρομίας. Ἡ διαπίστωση ὅτι δέν ὑπάρχει πιά ἀρκετός χρόνος γιά νά ἐπιτευχθοῦν κάποιοι ἀπό τούς ἀνεκπλήρωτους ἐπαγγελματικούς στόχους, προκαλεῖ ἀπογοήτευση καί ἄγχος. Ἀλλά στίς περιπτώσεις πού οἱ στόχοι ἔχουν ἐπιτευχθεῖ μετά ἀπό πολλούς κόπους, ἀγωνίες καί θυσίες, ὁ ἀπολογισμός μπορεῖ νά ἔχει πικρή γεύση ὅταν ἔρθει τό ἐρώτημα: ἄξιζε τό κόπο; Γιά παράδειγμα, ἐάν ἡ κατάκτηση μιᾶς ὑψηλόβαθμης ἐπαγγελματικῆς θέσης κόστισε πολλές χαμένες εὐκαιρίες ἐπαφῆς καί ἐπικοινωνίας μέ τά παιδιά, τώρα πού αὐτά φεύγουν καί ἡ ἀπώλεια τῶν εὐκαιριῶν γιά ἀπόλαυση στιγμῶν οἰκογενειακῆς εὐτυχίας εἶναι ὁριστική, ἡ ἐκπλήρωση τῶν ἐπαγγελματικῶν φιλοδοξιῶν μπορεῖ ἀντί 24

25 ἱκανοποιήσεως, νά ἐγείρει αἰσθήματα ἀποτυχίας καί ἀπογοητεύσεως. Οἱ συζυγικές σχέσεις Οἱ εἰδικοί γνωρίζουν ὅτι οἱ πρῶτες μεγάλες κρίσεις πού περνᾶ ἕνας γάμος ἐντοπίζονται εἴτε μετά ἀπό τά τρία πρῶτα χρόνια τοῦ γάμου, εἴτε μεταξύ τοῦ ἕβδομου καί τοῦ δέκατου χρόνου τῆς γαμήλιας ζωῆς. Σέ αὐτές τίς φάσεις καταγράφονται στατιστικά καί τά περισσότερα διαζύγια (σύμφωνα μέ τίς στατιστικές τά τελευταῖα χρόνια ἀπό τό σύνολο τῶν γάμων, οἱ μισοί καταλήγουν σέ διαζύγιο, ἐνῶ τά μισά ἀπό τό σύνολο τῶν διαζυγίων ἐκδίδονται μέσα στά ἑπτά χρόνια γάμου). Σύμφωνα μέ τούς εἰδικούς, ἕνας ἀπό τούς σημαντικότερους παράγοντες αὐτῶν τῶν κρίσεων εἶναι ἡ ἀλλαγή τῆς ἰσορροπίας τῆς οἰκογένειας σέ σχέση μέ τά παιδιά. Τοῦτο, διότι στήν ἡλικία περίπου τῶν τριῶν ἐτῶν φεύγουν γιά πρώτη φορά τά παιδιά ἀπό τό σπίτι, καί περνοῦν μεγάλο μέρος τῆς ἡμέρας σέ παιδικούς σταθμούς, ἐνῶ μεταξύ ἕκτου καί δέκατου χρόνου τοῦ γάμου, ἀρχίζει ἡ σχολική περίοδος τοῦ παιδιοῦ, πρᾶγμα πού συνεπάγεται τήν κοινωνικοποίησή του καί τή στροφή τῶν ἐνδιαφερόντων τοῦ ἐκτός σπιτιοῦ. Ἔτσι, οἱ γονεῖς ἔχουν περισσότερο χρόνο γιά τίς συζυγικές τους σχέσεις καί γενικότερα τό κάθε ἄτομο ἀποκτᾶ περισσότερο προσωπικό χῶρο ὁ ὁποῖος ἐπεκτείνεται καί ἐκτός οἰκογένειας. Ἐάν ὁ γάμος περάσει μέ ἐπιτυχία ἀπό τίς «συμπληγάδες» αὐτῶν τῶν φάσεων, τότε ἡ ἑπόμενη κρίση ἐμφανίζεται ὅταν συμπίπτει ἡ κρίση τῆς ἐφηβείας τῶν παιδιῶν μέ τήν κρίση τῆς μέσης ἡλικίας τῶν γονέων. Ὅταν φθάσει ἡ ἐποχή τῆς ἀνεξαρτητοποίησης τοῦ νέου ἀπό τήν οἰκογένεια, στήν ἀρχή συναισθηματικά, στή συνέχεια λόγῳ σπουδῶν ἤ στρατιωτικῆς θητείας καί ἀργότερα λόγω γάμου καί ἐπαγγελματικῆς ἀποκατάστασης, τό γονεϊκό ζευγάρι μένει μόνο καί ἐπιστρέφει ὑποχρεωτικά στή δυαδική σχέση ἀπό τήν ὁποία ξεκίνησε. Ἡ ἐνηλικίωση τῶν παιδιῶν καί ἡ ἀποχώρησή τους ἀπό τήν οἰκογενειακή ἑστία δημιουργεῖ ἰδιαίτερα δυναμικά στήν περίπτωση πού «τά παιδιά εἶχαν χρησιμοποιηθεῖ, γιά νά ἱκανοποιηθοῦν ἀνάγκες πού δέν εὕρισκαν ἱκανοποίηση στή συζυγική σχέση», ὁπότε ἡ ἀπομάκρυνση τῶν παιδιῶν τώρα ἐπιδεινώνει τή σχέση. Ἐάν ἡ ἔξοδος τοῦ νέου λειτουργεῖ ἀπειλητικά γιά τήν ἰσορροπία τῆς συζυγικῆς σχέσης, τότε οἱ ἀντιστάσεις στήν ἀνεξαρτητοποίησή του εἶναι σθεναρές. Κατά συνέπεια, ὅσες ἐκδηλώσεις καί δραστηριότητες τοῦ νέου σχετίζονται μέ αὐτή τήν διαδικασία, ὅπως τό «ἄνοιγμα» σέ φιλικές σχέσεις ἐκτός οἰκογένειας, ἡ πολιτική, θρησκευτική ἤ κοινωνική του δραστηριοποίηση, ἡ ἀπαίτηση γιά μεγαλύτερη αὐτονομία, προκαλοῦν καχυποψία, ἀπαγορεύσεις, περιορισμούς, ἐπίταση τῆς ὑπερπροστασίας. Ὅπως οἱ ἔφηβοι ἀναστατώνονται ἀπό τίς ἀλλαγές στή σωματική τους κατάσταση καί τή σεξουαλικότητά τους, ἔτσι καί οἱ μεσήλικες ἀντιμετωπίζουν καινούργιες ψυχολογικές δυσκολίες. Γιά παράδειγμα τήν ἴδια περίοδο πού ἡ κόρη βρίσκεται στήν 25

26 ἀκμή τῆς νεανικῆς της ὀμορφιᾶς, ἡ μητέρα μπαίνει στήν κλιμακτήριο καί κατακλύζεται ἀπό ἀνασφάλεια σχετικά μέ τήν ἑλκυστικότητά της. Ταυτοχρόνως ὁ σύζυγος μπορεῖ νά γίνει εὐάλωτος ἀπό ἄλλες γυναῖκες, λόγῳ τῶν δικῶν του φόβων γιά τήν ἐμφάνιση τῶν πρώτων σημαδιῶν τοῦ γήρατος, ὅπως τά γκρίζα μαλλιά, οἱ πρῶτες ρυτίδες καί ἡ μείωση τῆς φυσικῆς ἀντοχῆς. Ὑπό τό κράτος αὐτῶν τῶν συναισθηματικῶν φορτίσεων, ἡ σύζυγος ψυχολογικά ἀμυνόμενη, υἱοθετεῖ ἀσυνήθιστες γιά κείνη συμπεριφορές, ὅπως αὐξημένη ζηλοτυπία πρός τόν σύζυγο, ἀλλά καί πρός τά παιδιά γιά τή σχέση πού ἔχουν μαζί του ἤ καί μέ φίλους ἐκτός οἰκογένειας. Στήν προκειμένη περίπτωση, ἄν δέν ὑπάρχει ἕνα ἐπίπεδο πνευματικῆς ὡριμότητας ἤ ἄλλες διέξοδοι, ὅπως ἐνοριακές, κοινωνικές, φιλανθρωπικές, μορφωτικές ἤ ἄλλες δραστηριότητες, οἱ λύσεις πού μποροῦν νά υἱοθετηθοῦν θά εἶναι προβληματικές, μέ τόν κίνδυνο τῆς κατάθλιψης νά ἐλλοχεύει. Ἀντίστοιχους φόβους καί συναισθήματα βιώνει καί ὁ σύζυγος. Ἀρχές καί ἀξίες Μία πτυχή τῶν ἐντάσεων, σχετίζεται μέ τήν ἐνοχοποίησης τῶν γονέων, οἱ ὁποῖοι καλοῦνται νά προβοῦν στόν ἀπολογισμό τους, σχετικά μέ τό πόσο συνεπής εἶναι ἡ μέχρι τώρα ζωή τους πρός τίς ἀρχές καί τίς ἀξίες τους. Ἡ κριτική πού ἀσκοῦν οἱ νέοι, ἡ ὁποία εἶναι πολύ σκληρή καί βοηθάει στήν ἀνεξαρτητοποίησή τους, μπορεῖ νά λειτουργήσει ἐνοχοποιητικά καί, κατά συνέπεια, νά διεγείρει θυμό καί ἐπιθετικότητα. Αὐτή ἡ διεργασία ἐκφράζεται μέ μορφή «ἰδεολογικῶν» ἀντιπαραθέσεων στό οἰκογενειακό πλαίσιο. Ἡ νεότητα σήμερα βρίσκεται στό ἐπίκεντρο τοῦ κοινωνικοῦ θαυμασμοῦ, ἐνῶ ἡ μέση ἡλικία δέν χαίρει ἰδιαίτερης ἐκτιμήσεως. Ὁ ὅρος μεσήλικας, ἔχει σχεδόν καταργηθεῖ ἀπό τό σημερινό λεξιλόγιο ἤ χρησιμοποιεῖται ὡς ἔννοια μέ ἀρνητικό πρόσημο. Σήμερα ὀφείλει κάποιος νά εἶναι «νέος» καί, ἄν δέν μπορεῖ, περιθωριοποιεῖται ὡς «γέρος», χωρίς νά ἐπιτρέπεται ἡ ἐνδιάμεση μεσήλικη φάση. Ὑπό τό κράτος αὐτῶν τῶν συναισθηματικῶν φορτίσεων, ὁ «μεσήλικας» βρίσκεται στήν ἀνάγκη νά ἀποτιμήσει τά δομικά συστατικά τῆς μέχρι τότε ζωῆς του. Ἔτσι ὁ μεσήλικας καλεῖται νά ἐπαναπροσδιορίσει τόσο τά οὐσιώδη τῶν βασικῶν τομέων τῆς ζωῆς του, ὅπως ἡ συζυγική σχέση, ἡ ἐπαγγελματική καριέρα, ἤ ἡ σχέση του μέ τούς δικούς του γονεῖς, ὅσο καί τή θέση του ἀπέναντι στίς ἀρχές, τίς ἀξίες καί τή θρησκευτική του ταυτότητα. Ἔτσι στή μέση ἡλικία, τά ἄγχη καί οἴ ἐντάσεις, πού πυροδοτεῖ ἡ παρουσία τῶν ἐφήβων καί ἡ προβολή πάνω στούς γονεῖς τῶν δικῶν τους προβλημάτων, λειτουργοῦν ὡς πρόκληση γιά ἀναθεώρηση. Ἄν παρατηρήσει κάποιος τό σύγχρονο ἐκκλησίασμα, μπορεῖ νά διαπιστώσει ὅτι ὁ ἐκκλησιασμός τῶν νέων γονέων μαζί μέ τά μικρά παιδιά τους μετακυλίεται σέ μείωση τοῦ ἐκκλησιασμοῦ τῶν γονέων, ὅταν αὐτοί 26