Εφημερίς, αρ. φύλ. 220, : 2-3

Transcript

1 Εφημερίς, αρ. φύλ. 220, : 2-3 ΤΟ ΚΑΤΑ ΠΕΤΡΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΝ Τὸ ἀνευρεθὲν χειρόγραφον. - Πότε ἐγράφη. - Γνῶμαι ἀρχαίων περὶ τοῦ κατὰ Πέτρον Εὐαγγελίου. - Τίνες καὶ πότε ἐσκευώρησαν αὐτό. - Ὁ Σεραπίων καὶ ἡ αἵρεσις τῶν Δοκητῶν. Ὅτε πρό τινος καιροῦ ἀνηγγέλθη ἡ ἐν τῷ τάφῳ τῆς Αἰγύπτου ἀνεύρεσις περγαμηνῆς, περιλαμβανούσης μετ ἄλλων χειρογράφων τὸ κατὰ Πέτρον λεγόμενον Εὐαγγέλιον, περὶ τοῦ ὁποίου ἕως τότε ἐλάχιστα ἐγιγνώσκοντο ἐκ τῶν ἀρχαίων χριστιανῶν συγγραφέων, πρῶτοι παραλαβόντες ἐκ τῶν εὐρωπαϊκῶν φύλλων ἐδημοσιεύσαμεν ἐνταῦθα τὰ κυριώτερα ἀποσπάσματα τοῦ Εὐαγγελίου. Ἀλλὰ τελευταῖον ἡ «Νέα Ἡμέρα» τῆς Τεργέστης ἐν σειρᾷ ἐπιφυλλίδων, περὶ τῶν παπύρων τῆς Αἰγύπτου καὶ τῶν νέων ἑλληνικῶν κειμένων τῶν ἀνακαλυφθέντων ἐν αὐτοῖς, ἐπιφυλλίδων ὀφειλομένων εἰς τὴν γραφίδα τοῦ πολυμαθοῦς ὁμογενοῦς κ. Ζυμαρίδου, ἐργαζομένου ἐν τῇ πανεπιστημιακῇ βιβλιοθήκῃ τῆς Λειψίας, παρέσχεν ἡμῖν ἐν πρωτοτύπῳ τὸ δημοσιευθὲν ἤδη ἀπόσπασμα τοῦ κατὰ Πέτρον Εὐαγγελίου, πολλῆς μελέτης ἄξιον, καὶ διὰ τὸν ἐπιστήμονα παλαιογράφον καὶ ἐξηγητὴν τῶν Γραφῶν, καὶ διὰ τὸν φιλομαθῆ Χριστιανόν, καὶ διὰ πάντα φιλαναγνώστην, καθ ὅσον συνδέεται τοῦτο μετὰ τοῦ μεγίστου τῶν ἐπὶ γῆς γεγονότων, ὅπερ ἤλλαξε τὴν ὄψιν τοῦ πολιτισμοῦ καὶ νέαν συνείδησιν τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τοῦ ἐγκοσμίου προορισμοῦ παρέσχε καὶ παρὰ τὴν ἀμφιβολίαν καὶ τὴν ἀθεΐαν τῶν νεωτέρων χρόνων ἐξακολουθεῖ νὰ εἶνε βαθέως ριζωμένον ἐν τῇ ἡμετέρᾳ πίστει. Τὸ ἐν τῷ αἰγυπτιακῷ τύπῳ ἀνακαλυφθὲν χειρόγραφον περγαμηνῆς περιέχει ὁμοῦ ἀποσπάσματα τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς ἀποκαλύψεως τοῦ Ἐνὼχ καὶ τοῦ μαρτυρίου τοῦ ἁγίου Ἰουλιανοῦ. Κατὰ πᾶσαν πιθανότητα, τὰ διάφορα ταῦτα ἐρανίσματα ἀπετέλουν ἀνθολόγιον Χριστιανοῦ φροντίζοντος περὶ τῆς μετὰ θάνατον ζωῆς καὶ τῶν μυστηρίων τοῦ οὐρανοῦ, διὰ τοῦτο δὲ ἐτέθησαν ἐν τῷ αὐτῷ τύπῳ. Τὸ χειρόγραφον τοῦτο ἐγράφη περὶ τὴν 8ην ἢ 9ην ἑκατονταετηρίδα, τὸ δὲ σπουδαιότερον μέρος αὐτοῦ, τὸ παντάπασι νέον, ἀποτελοῦσι τὰ δύο ἀποσπάσματα αὐτοῦ, τὸ κατὰ Πέτρον Εὐαγγέλιον ὡς καὶ ἡ ἐπ ὀνόματι τοῦ αὐτοῦ Ἀποστόλου φερομένη Ἀποκάλυψις. Ἐκ μὲν τῆς Ἀποκαλύψεως διεσώζοντο μόνον τινὰ ἀποσπάσματα, ἐκ δὲ τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Πέτρου οὐδὲν εἶχε διασωθῆ. Πάραυτα ἐπελήφθησαν τῆς ἑρμηνείας καὶ τῆς δημοσιεύσεως αὐτῶν σοφοὶ θεολόγοι καὶ φιλόλογοι τῆς Ἑσπερίας. Δημόσιαι διαλέξεις ἐγένοντο ἐπ αὐτῶν καὶ ἐκδόσεις τῶν κειμένων ἐν διαφόροις γλώσσαις, ἀνατυπώσεις ἐν ἡλιογραφίᾳ ὁλοκλήρων τῶν χειρογράφων, καὶ ἐκδόσεις ἐν φωτοτυπίᾳ αὐτῶν. Ἡ πρό τινος χρόνου ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ Gebhardt, τοῦ κρατίστου καὶ κριτικωτάτου παλαιογράφου καὶ ἑλληνιστοῦ, ἐκδότου δὲ πλείστων μνημείων τῆς ἀρχαίας χριστιανικῆς φιλολογίας, ἐκπονηθεῖσα ἔκδοσις ἀνομολογεῖται ὡς ἡ πασῶν ἀρίστη. * Τὸ δημοσιευθὲν ἀπόσπασμα τοῦ κατὰ Πέτρον Εὐαγγελίου ἔχει ἐπὶ λέξει ὡς ἑξῆς: «.τῶν δὲ Ἰουδαίων οὐδεὶς ἐνίψατο τὰς χεῖρας, οὐδὲ Ἡρώδης οὐδέ τις τῶν κριτῶν αὐτοῦ καὶ μὴ βουληθέντων νίψασθαι ἀνέστη Πειλάτος (sic) καὶ ἔτι κελεύει Ἡρώδης ὁ βασιλεὺς παραπεμφθῆναι τὸν κύριον,εἰπὼν αὐτοῖς ὅτι ὅσα ἐκέλευσα ὑμῖν ποιῆσαι αὐτῷ ποιήσατε. - Εἰστήκει δὲ ἐκεῖ Ἰωσήφ, ὁ φίλος Πειλάτου καὶ τοῦ κυρίου, καὶ εἰδὼς ὅτι σταυρώσειν αὐτὸν μέλλουσιν ἦλθεν πρὸς τὸν Πειλάτον καὶ ᾔτησε τὸ σῶμα τοῦ κυρίου πρὸς ταφήν καὶ ὁ Πειλάτιος πέμψας πρὸς Ἡρώδην ᾔτησεν αὐτοῦ τὸ σῶμα καὶ ὁ Ἡρώδης ἔφη: Ἀδελφὲ Πειλάτε, εἰ καὶ μή τις αὐταὸν ᾐτήκει, ἡμεῖς αὐτὸν ἐθάπτομεν ἐπεὶ καὶ Σάββατον [ ]ι γέγραπται γὰρ ἐν τῷ νόμῳ ἥλιον μὴ δῦναι ἐπὶ

2 πεφονευμένῳ καὶ παρέδωκεν αὐτὸν τῷ λαῷ πρὸ μιᾶς τῶν ἀζύμων, τῆς ἑορτῆς αὐτῶν. Οἱ δὲ λαβόντες τὸν κύριον ὤθουν αὐτὸν τρέχοντες καὶ ἔλεγον. Σύρωμεν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ ἐξουσίαν αὐτοῦ ἐσχηκότες, καὶ πορφύραν αὐτὸν περιέβαλον καὶ ἐκάθισαν αὐτὸν ἐπὶ καθέδραν κρίσεως λέγοντες: Δικαίως κρῖνε, βασιλεῦ τοῦ Ἰσραὴλ καί τις αὐτῶν ἐνεγκὼν στέφανον ἀκάνθινον ἔθηκεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τοῦ κυρίου καὶ ἕτεροι ἑστῶτες ἐνέπτυον αὐτοῦ ταῖς [ὄψεσι] καὶ ἄλλοι τὰς σιαγόνας αὐτοῦ ἐράπισαν, ἕτεροι καλάμῳ ἔνυσσον αὐτὸν καί τινες ἐμάστιζον λέγοντες: Ταύτῃ τῇ τιμῇ τιμήσωμεν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ. Καὶ ἤνεγκον δύο κακούργους καὶ ἐσταύρωσαν ἀνὰ μέσον αὐτῶν τὸν κύριον αὐτὸς δὲ ἐσιώπα ὡς μηδένα πόνον ἔχων καὶ ὅτε ὤρθωσαν τὸν σταυρὸν ἐπέγραψαν ὅτι: Οὗτός ἐστιν ὁ βασιλεὺς τοῦ Ἰσραήλ, καὶ τεθεικότες τὰ ἐνδύματα ἔμπροσθεν αὐτοῦ διεμερίσαντο, καὶ λαχνὸν ἔβαλον ἐπ αὐτοῖς εἷς δέ τις τῶν κακούργων ἐκείνων ὠνείδισεν αὐτοὺς λέγων: Ἡμεῖς διὰ τὰ κακὰ ἃ ἐποιήσαμεν οὕτω πεπόνθαμεν, οὗτος δὲ σωτὴρ γενόμενος τῶν ἀνθρώπων τί ἠδίκησεν ὑμᾶς; καὶ ἀγανακτήσαντες ἐπ αὐτῷ ἐκέλευσαν ἵνα μὴ σκολοπηθῇ, ὅπως βασανιζόμενος ἀποθάνῃ. Ἦν δὲ μεσημβρία, καὶ σκότος κατέσχε πᾶσαν τὴν Ἰουδαίαν καὶ ἐθορυβοῦντο καὶ ἠγωνίων μήποτε ὁ ἥλιος ἔδυ ἐπειδὴ ἔτι ἔζη γέγραπται γὰρ αὐτοῖς ἥλιον μὴ δῦναι ἐπὶ πεφονευμένῳ καί τις αὐτῶν εἶπεν: Ποτίσατε αὐτὸν χολὴν μετὰ ὄξους καὶ κεράσαντες ἐπότισαν καὶ ἐπλήρωσαν πάντα καὶ ἐτελείωσαν κατὰ τῆς κεφαλῆς αὐτῶν τὰ ἁμαρτήματα. - Περιήρχοντο δὲ πολλοὶ μετὰ λύχνων νομίζοντες ὅτι νύξ ἐστιν ἐπιστᾶσα, καὶ ὁ κύριος ἀνεβόησε λέγων: Ἡ δύναμίς μου, ἡ δύναμις, κατέλειψάς με καὶ εἰπὼν ἀνελήφθη καὶ αὐτῇ τῇ ὥρᾳ διερράγη τὸ καταπέτασμα τοῦ ναοῦ τῆς Ἱερουσαλὴμ εἰς δύο, καὶ τότε ἀπέσπασαν τοὺς ἥλους ἀπὸ τῶν χειρῶν τοῦ κυρίου καὶ ἔθηκαν αὐτὸν ἐπὶ τῆς γῆς καὶ ἡ γῆ πᾶσα ἐσείσθη καὶ φόβος μέγας ἐγένετο, τότε ἥλιος ἔλαμψε καὶ εὑρέθη ὥρα ἐνάτη, ἐχάρησαν δὲ οἱ Ἰουδαῖοι καὶ δεδώκασι τῷ Ἰωσὴφ τὸ σῶμα αὐτοῦ ἵνα αὐτὸ θάψῃ, ἐπειδὴ θεασάμενος ἦν ὅσα ἀγαθὰ ἐποίησεν, λαβὼν δὲ τὸν κύριον ἔλουσε καὶ εἵλησε σινδόνι καὶ εἰσήγαγεν εἰς ἴδιον τάφον καλούμενον Κῆπον Ἰωσήφ, τότε οἱ Ἰουδαῖοι καὶ οἱ πρεσβύτεροι καὶ οἱ ἱερεῖς γνόντες οἷον κακὸν ἑαυτοῖς ἐποίησαν ἤρξαντο κόπτεσθαι καὶ λέγειν: Οὐαὶ ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν ἤγγισεν ἡ κρίσις καὶ τὸ τέλος Ἱερουσαλήμ, ἐγὼ δὲ μετὰ τῶν ἑταίρων μου ἐλυπούμην, καὶ τετρωμένοι κατὰ διάνοιαν ἐκρυβόμεθα ἐζητούμεθα γὰρ ὑπ αὐτῶν ὡς κακοῦργοι καὶ ὡς τὸν ναὸν θέλοντες ἐμπρῆσαι. Ἐπὶ τούτοις πᾶσιν ἐνηστεύομεν καὶ ἐκαθεζόμεθα πενθοῦντες καὶ κλαίοντες νυκτὸς καὶ ἡμέρας ἕως τοῦ σαββάτου. Συναχθέντες δὲ οἱ γραμματεῖς καὶ Φαρισαῖοι καὶ πρεσβύτεροι πρὸς ἀλλήλους, ἀκούσαντες ὅτι ὁ λαὸς ἅπας γογγύζει καὶ κόπτεται τὰ στήθη λέγοντες ὅτι: Εἰ τῷ θανάτῳ αὐτοῦ ταῦτα τὰ μέγιστα σημεῖα γέγονεν, ἴδετε ὁπόσον δίκαιός ἐστιν, ἐφοβήθησαν καὶ ἦλθον πρὸς Πειλάτον δεόμενοι καὶ λέγοντες, παράδος ἡμῖν στρατιώτας, ἵνα φυλάξωμεν τὸ μνῆμα αὐτοῦ ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας, μήποτε ἐλθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ κλέψωσιν αὐτὸν καὶ ὑπολάβῃ ὁ λαὸς ὅτι ἐκ νεκρῶν ἀνέστη, καὶ ποιήσωσιν ἡμῖν κακά. Ὁ δὲ Πειλάτος παραδέδωκεν αὐτοῖς Πετρώνιον τὸν κεντυρίωνα μετὰ στρατιωτῶν φυλάσσειν τὸν τάφον καὶ σὺν αὐτοῖς ἦλθον πρεσβύτεροι καὶ γραμματεῖς ἐπὶ τὸ μνῆμα καὶ κυλίσαντες λίθον μέγαν μετὰ τοῦ κεντυρίωνος καὶ τῶν στρατιωτῶν ὁμοῦ πάντες οἱ ὄντες ἐκεῖ ἔθηκαν ἐπὶ τῇ θύρᾳ τοῦ μνήματος, καὶ ἐπέχρισαν ἑπτὰ σφραγῖδας, καὶ σκηνὴν ἐκεῖ πήξαντες ἐφύλαξαν πρωίας δὲ ἐπιφώσκοντος τοῦ σαββάτου ἦλθεν ὄχλος ἀπὸ Ἱερουσαλὴμ καὶ τῆς περιχώρου, ἵνα ἴδωσι τὸ μνημεῖον ἐσφραγισμένον τῇ δὲ νυκτὶ ᾗ ἐπέφωσκεν ἡ Κυριακή, φυλασσόντων τῶν στρατιωτῶν ἀνὰ δύο κατὰ φρουράν, μεγάλη φωνὴ ἐγένετο ἐν τῷ οὐρανῷ, καὶ εἶδον ἀνοιχθέντας τοὺς οὐρανοὺς καὶ δύο ἄνδρας κατελθόντας ἐκεῖθεν πολὺ φέγγος ἔχοντας καὶ ἐγγίσαντας τῷ τάφῳ ὁ δὲ λίθος ἐκεῖνος ὁ βεβλημένος ἐπὶ τῇ θύρᾳ ἀφ ἑαυτοῦ κυλισθεὶς ἀπεχώρησε παρὰ μέρος καὶ ὁ τάφος ἠνοίγη καὶ ἀμφότεροι οἱ νεανίσκοι εἰσῆλθον ἰδόντες οὖν οἱ στρατιῶται ἐκεῖνοι ἐξύπνισαν τὸν

3 κεντυρίωνα καὶ τοὺς πρεσβυτέρους παρῆσαν γὰρ καὶ αὐτοὶ φυλάσσοντες καὶ ἐξηγουμένων αὐτῶν ἃ εἶδον πάλιν ὁρῶσιν ἐξελθόντας ἀπὸ τοῦ τάφου τρεῖς ἄνδρας, καὶ τοὺς δύο τὸν ἕνα ὑπορθοῦντας καὶ σταυρὸν ἀκολουθοῦντα αὐτοῖς καὶ τῶν μὲν δύο τὴν κεφαλὴν χωροῦσαν μέχρι τοῦ οὐρανοῦ, τοῦ δὲ χειραγωγουμένου ὑπ αὐτῶν ὑπερβαίνουσαν τοὺς οὐρανούς καὶ φωνῆς ἤκουον ἐκ τῶν οὐρανῶν λεγούσης: Ἐκήρυξας τοῖς κοιμωμένοις καὶ ὑπακοὴ ἠκούοντο ἀπὸ τοῦ σταυροῦ τὸ Ναί συνεσκέπτοντο οὖν ἀλλήλοις ἐκεῖνοι ἀπελθεῖν καὶ ἐμφανίσαι ταῦτα τῷ Πειλάτῳ καὶ ἔτι διανοουμένων αὐτῶν φαίνονται πάλιν ἀνοιχθέντες οἱ οὐρανοὶ καὶ ἄνθρωπός τις κατελθὼν καὶ εἰσελθὼν εἰς τὸ μνῆμα ταῦτα ἰδόντες οἱ περὶ τὸν κεντυρίωνα νυκτὸς ἔσπευσαν πρὸς Πειλάτον, ἀφέντες τὸν τάφον ὃν ἐφύλασσον, καὶ ἐξηγήσαντο πάντα ἅπερ εἶδον ἀγωνιῶντες μεγάλως καὶ λέγοντες: Ἀληθῶς υἱὸς ἦν θεοῦ ἀποκριθεὶς ὁ Πειλάτος ἔφη: Ἐγὼ καθαρεύω τοῦ αἵματος τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὑμῖν δὲ τοῦτο ἔδοξεν εἶτα προσελθόντες πάντες ἐδέοντο αὐτοῦ καὶ παρεκάλουν κελεῦσαι τῷ κεντυρίωνι καὶ τοῖς στρατιώταις μηδενὶ εἰπεῖν ἃ εἶδον. Συμφέρει γάρ, φασίν, ἡμῖν ὀφλῆσαι μεγίστην ἁμαρτίαν ἔμπροσθεν τοῦ Θεοῦ καὶ μὴ ἐμπεσεῖν εἰς χεῖρας τοῦ λαοῦ τῶν Ἰουδαίων καὶ λιθασθῆναι ἐκέλευσεν οὖν ὁ Πειλάτος τῷ κεντυρίωνι καὶ τοῖς στρατιώταις μηδὲν εἰπεῖν. Ὄρθρου δὲ τῆς Κυριακῆς Μαριάμ ἡ Μαγδαληνή, μαθήτρια τοῦ κυρίου, ἡ φοβουμένη διὰ τοὺς Ἰουδαίους, ἐπειδὴ ἐφλέγοντο ὑπὸ τῆς ὀργῆς, οὐκ ἐποίησεν ἐπὶ τῷ μνήματι τοῦ κυρίου ἃ εἰώθεσαν ποιεῖν αἱ γυναῖκες ἐπὶ τοῖς ἀποθνῄσκουσι καὶ τοῖς ἀγαπωμένοις αὐταῖς, λαβοῦσα μεθ ἑαυτῆς τὰς φίλας ἦλθεν ἐπὶ τὸ μνημεῖον ὅπου ἦν τεθείς, καὶ ἐφοβοῦντο μὴ ἴδωσιν αὐτὰς οἱ Ἰουδαῖοι καὶ ἔλεγον: Εἰ καὶ μὴ ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ᾗ ἐσταυρώθη ἐδυνήθημεν κλαῦσαι καὶ κόψασθαι, κἂν νῦν ἐπὶ τοῦ μνήματος αὐτοῦ ποιήσωμεν ταῦτα τίς δὲ ἀποκυλίσει ἡμῖν καὶ τὸν λίθον τὸν τιθέντα ἐπὶ τῆς θύρας τοῦ μνημείου, ἵνα εἰσελθοῦσαι παρακαθεσθῶμεν αὐτῷ καὶ ποιήσωμεν τὰ ὀφειλόμενα; μέγας γὰρ ἦν ὁ λίθος, καὶ φοβούμεθα μή τις ἡμᾶς ἴδῃ καὶ εἰ μὴ δυναίμεθα, κἂν ἐπὶ τῆς θύρας βάλωμεν ἃ φέρομεν εἰς μνημοσύνην αὐτοῦ, κλαύσωμεν καὶ κοψώμεθα ἕως ἔλθωμεν εἰς τὸν οἶκον ἡμῶν καὶ ἀπελθοῦσαι εὗρον τὸν τάφον ἠνεῳγμένον καὶ προσελθοῦσαι παρέκυψαν ἐκεῖ, καὶ ὁρῶσιν ἐκεῖ τινα νεανίσκον καθεζόμενον ἐν μέσῳ τοῦ τάφου ὡραῖον καὶ περιβεβλημένον στολὴν λαμπροτάτην, ὅστις ἔφη αὐταῖς Τί ἤλθατε; τίνα ζητεῖτε; μὴ τὸν σταυρωθέντα ἐκεῖνον; ἀνέστη καὶ ἀπῆλθεν εἰ δὲ μὴ πιστεύετε, παρακύψατε καὶ ἴδετε τὸν τόπον ἔνθα ἔκειτο, ὅτι οὐκ ἔνεστιν ἀνέστη γὰρ καὶ ἀπῆλθεν ἐκεῖ ὅθεν ἀπεστάλη τότε αἱ γυναῖκες φοβηθεῖσαι ἔφυγον. Ἦν δὲ τελευταία ἡμέρα τῶν ἀζύμων, καὶ πολλοί τινες ἐξήρχοντο ὑποστρέφοντες εἰς τοὺς οἴκους αὐτῶν τῆς ἑορτῆς παυσαμένης ἡμεῖς δὲ οἱ δώδεκα μαθηταὶ τοῦ κυρίου ἐκλαίομεν καὶ ἐλυπούμεθα, καὶ ἕκαστος λυπούμενος διὰ τὸ συμβὰν ἀπηλλάγη εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ ἐγὼ δὲ Σίμων Πέτρος καὶ Ἀνδρέας ὁ ἀδελφός μου λαβόντες ἡμῶν τὰ λίνα ἀπήλθομεν εἰς τὴν θάλασσαν καὶ ἦν σὺν ἡμῖν Λευὴς ὁ τοῦ Ἀλφαίου, ὃν κύριος.» * Ἀλλὰ τίνος πνεύματος ἐμφορεῖται τὸ κατὰ Πέτρον Εὐαγγέλιον, καὶ τίνα γνώμην πρέπει νὰ σχηματίσωμεν περὶ τῆς προελεύσεως καὶ τῆς γνησιότητος αὐτοῦ; Οἱ ἀρχαῖοι χριστιανοὶ ἐγίνωσκον δύο εὐαγγέλια κατὰ Πέτρον. Τὸ ἓν αὐτοῦ ἐκάλουν οἱ θεολόγοι ἀπόκρυφον ἀραβικὸν εὐαγγέλιον τῆς παιδικῆς τοῦ Ἰησοῦ ἡλικίας, διότι μόνος Ἄραψ τις συγγραφεὺς ἀπέδιδε τὴν σύνταξιν αὐτοῦ τῷ Πέτρῳ. Τὸ εὐαγγέλιον τοῦτο περισωθὲν μέχρις ἡμῶν, πραγματεύεται τὰ τοῦ βίου τοῦ Ἰησοῦ μέχρι τοῦ δωδεκάτου τῆς ἡλικίας αὐτοῦ ἔτους, ἀλλ οὐδὲν κοινὸν ἔχει πρὸς τὴν ἀνακαλυφθεῖσαν νῦν διήγησιν τῶν Παθῶν καὶ τῆς Ἀναστάσεως. Ἀλλὰ τίνα ἰδέαν εἶχον οἱ ἀρχαῖοι πατέρες τῆς Ἐκκλησίας περὶ τοῦ ἐπ ὀνόματι τοῦ Πέτρου φερομένου εὐαγγελίου, τοῦ ὑπ ὄψιν ἡμῶν ἤδη, καθὼς καὶ τῆς Ἀποκαλύψεως αὐτοῦ; Τίνα ἰδέαν

4 εἶχον βλέπομεν ἐκ τῶν ἀναγραφομένων τῷ 325 μ. Χ. ὑπὸ τοῦ Εὐσεβίου, τοῦ μεγάλου τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ κανόνος ἐρευνητοῦ. Οὗτος, ἀναφέρων τὰ ἔργα τὰ ἀποδιδόμενα εἰς τὸν ἀπόστολον Πέτρον, δὲν ἀναγνωρίζει ὡς ἀνήκοντα εἰς αὐτὸν τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὴν Ἀποκάλυψιν, ἀλλ ἀμφότερα ἀποκηρύττει ὡς ἀπᾴδοντα κατὰ πολὺ τῆς ἀληθοῦς ὀρθοδοξίας, στερούμενα τῆς φράσεως καὶ τοῦ ἤθους τοῦ ἀποστολικοῦ, ὄντα δὲ «ἀναπλάσματα αἱρετικῶν ἀνδρῶν», καὶ κἄτι περισσότερον ἢ νόθα, δυσσεβῆ καὶ ἄτοπα. Τὴν γνώμην τοῦ Εὐσεβίου ἐπαναλαμβάνουσι καὶ ἄλλοι πατέρες. Ἀλλὰ κατὰ τὴν ἐπικρατεστέραν γνώμην τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον ἐσκευωρήθη ὑπὸ τῆς χριστιανικῆς αἱρέσεως τῶν Δοκητῶν ἡ ὑπὸ ἄλλων αἱρετικῶν συγγενῶν πρὸς τοὺς Δοκητάς. Ὁ δοκητισμὸς ἦτο διδασκαλία τῶν πρώτων τῆς ἐκκλησίας αἰώνων, πειρωμένη νὰ μειώσῃ τὴν ἀλήθειαν τῶν παθῶν τοῦ Χριστοῦ κατὰ δύο τρόπους ἢ λέγουσα ὅτι ὁ Σωτὴρ κατέλιπε τὸ σῶμα πρὸ τῶν παθῶν, ἢ παραδεχομένη σῶμα ἄϋλον καὶ κατ ἐπίφασιν. Οἱ δὲ ἰουδαΐζοντες Δοκηταὶ ἠρνοῦντο πᾶσαν σωματικὴν ὑπόστασιν τοῦ Χριστοῦ ὡσαύτως δὲ καὶ οἱ Γνωστικοὶ ὑπελάμβανον τὸ σῶμα τοῦ Σωτῆρος ἁπλῆν ἐμφάνισιν, ὁ δὲ Κήρινθος καὶ Οὐαλεντῖνος ἐδίδασκον ὅτι ὁ Σωτὴρ καταβὰς ἐν τῷ βαπτίσματι ἀνῆλθε κατὰ τὸ πάθος πρὸς τὸν οὐρανόν. Κατὰ ταῦτα πρόδηλον εἶνε ὅτι τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον εἶνε ἔργον τῶν Γνωστικῶν, ὧν ἀρχηγέτης ὁμολογεῖται ὁ Μαρκίων. Τὴν σπουδαιοτάτην καὶ ἀρχαιοτάτην εἴδησιν περὶ τοῦ κατὰ Πέτρον εὐαγγελίου, ὀφείλομεν εἰς ἀπόσπασμα γράμματος τοῦ ἐπισκόπου τῆς Ἀντιοχείας Σεραπίωνος πρὸς τὴν κοινότητα τῆς ἐγγὺς κειμένης πόλεως Ρωσσοῦ. Ὁ Σεραπίων ἐλθὼν εἰς Ρωσσὸν (περὶ τὸ ἔτος 200) καὶ παρακληθεὶς ὑπὸ τῶν ὀπαδῶν τοῦ κατὰ Πέτρον εὐαγγελίου ἐπέτρεψε τὴν περαιτέρῳ ἀνάγνωσιν αὐτοῦ. Ὕστερον ὅμως ἀκούσας ὅτι οἱ τοῦ εὐαγγελίου τούτου ὀπαδοί, ὧν προΐστατο Μαρκιανός τις, ἠσπάζοντο λάθρα αἵρεσίν τινα, καὶ ὅτι ἡ ὑπ αὐτῶν ἐκδηλουμένη προτίμησις τοῦ νέου ἔργου ἐπήγαζεν ἐκ τῆς αἱρέσεως ταύτης, κατενόησεν ὅτι ἡ προτέρα αὐτοῦ ἀνοχὴ μετὰ οὐχὶ ἀκριβῆ τοῦ βιβλίου ἔρευναν δὲν ἦτο συνετή. Ὁ Σεραπίων οὐδὲν ἐγίνωσκεν ἐκ παραδόσως περὶ τοῦ νέου εὐαγγελίου. Ἀποταθέντες, λέγει, πρὸς τοὺς μεταχειριζομένους τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον, δηλαδὴ πρὸς τοὺς διαδόχους τῶν αὐτὸ σκευωρησάντων, οὓς καλοῦμεν δοκητάς, καὶ δανεισάμενοι ἓν ἀντίτυπον ἠδυνήθημεν διελθόντες αὐτὸ νὰ εὕρωμεν, ὅτι τὰ μὲν πλείονα τοῦ περιεχομένου συνᾴδουσι τῷ ὀρθῷ τοῦ Σωτῆρος λόγῳ, ὑπάρχουσιν ὅμως τινὲς ἀντιστρατευόμεναι αὐτῷ προσθῆκαι καὶ διαφοραί. Ἡ μαρτυρία αὕτη διδάσκει ἡμᾶς, ὅτι τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον ἀναγινωσκόμενον περὶ τὰ τέλη τῆς 2ας ἑκατονταετηρίδος οὐ μόνον ἐν Ρωσσῷ ἀλλὰ καὶ ἑτέροις γειτνιάζουσι τῇ Ἀντιοχείᾳ τόποις συνῇδε μὲν τῇ καθόλου τῶν τότε χρόνων ὀρθοδοξίᾳ, περιεῖχεν ὅμως καί τινα ἀπᾴδοντα. Τίνες δὲ ἦσαν οἱ σκευωρήσαντες τὸ δοκητικὰς ἰδέας περιέχον εὐαγγέλιον; Παρὰ Κλήμεντι, τῷ Ἀλεξανδρείας πρεσβυτέρῳ, μνημονεύεται ὡς τῆς δοκήσεως ἐξάρχων Ἰούλιος Κασσιανός, ὅστις γράψας περὶ ἐγκρατείας καὶ εὐνουχίας καὶ δογματίσας κατὰ τοῦτο παραπλήσια τῷ Τατιανῷ ἐξεφοίτησε τῆς τοῦ Οὐαλεντίνου Σχολῆς. Ὁ Κασσιανὸς ἦν Ἀντιοχεύς, ὁ δὲ Σεραπίων χρηματίσας περὶ τὸ ἔτος 200 ἐπίσκοπος Ἀντιοχείας ἐπεῖδε κατὰ τὴν νεότητα αὐτοῦ τὴν αὐτόθι γέννησιν τῆς τῶν Δοκητῶν αἱρέσεως. Ἐπειδὴ δὲ ἡ Ἀντιόχεια ὁμολογεῖται ἡ κυρία ἕδρα τῆς τῶν ἀνατολικῶν καλουμένων Οὐαλεντιανικῶν σχολῆς, ἠδύνατό τις νὰ ἀναζητήσῃ τοὺς σκευωρητὰς τοῦ κατὰ Πέτρον εὐαγγελίου ἐν ταύτῃ τῇ διακλαδώσει. Διότι οἱ ἀνατολικοὶ Οὐαλεντινιανοὶ ἐποίουν τὴν ἀνωτέραν δύναμιν καταλείπουσαν τὸν Σωτῆρα οὐχὶ πρὸ τῶν παθῶν, ἀλλ, ὡς καὶ παρὰ τῷ κατὰ Πέτρον εὐαγγελίῳ, ἐν τῇ ὥρᾳ τοῦ θανάτου. Καὶ δὲν δύναταί τις μὲν νὰ εἴπῃ ἀκριβῶς, ὅτι αὕτη ἡ τῆς Οὐαλεντινιανῆς σχολῆς διακλάδωσις παρήγαγε τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον, ἀλλ ὅμως ἡ προσομοία αὐτῷ περὶ τῶν παθῶν παράστασις οὐδαμοῦ ἀλλαχοῦ καταδείκνυται μείζων ἢ ἐν τῇ ἀνατολικῇ τῶν Οὐαλεντινιανῶν διδασκαλίᾳ περὶ τὸ ἔτος

5 Κατὰ τὸν Zac δὲ τὸ κατὰ Πέτρον Εὐαγγέλιον ἐπεκυρώθη ὀλίγον χρόνον πρὸ τῆς ὑπὸ τοῦ Κασσιανοῦ τὸ 170 ἱδρυθείσης νέας τῶν Δοκητῶν αἱρέσεως ἤτοι περὶ τὸ ἔτος 140 ἢ 150 ἐν Ἀντιοχείᾳ καὶ ἐν κύκλῳ ὅστις ἦτο ὁ αὐτὸς ἢ συγγενὴς πρὸς τὸν κύκλον τῶν ἀνατολικῶν Οὐαλεντινιανῶν. Ἐπειδὴ δὲ ὁ Σεραπίων γράφει, ὅτι οἱ σκευωρήσαντες τὸ κατὰ Πέτρον Εὐαγγέλιον δὲν ἦσαν Δοκηταί, ἀλλὰ καλεῖ αὐτοὺς οὕτω διά τινας αὐτῶν ἑτεροδοξίας, διὰ ταῦτα εἰκάζουσί τινες τῶν νεωτέρων, ὅτι ὁ μέτριος δοκητισμὸς ἐπεχωρίαζεν εἰς μικρὰς καὶ ἀποκέντρους ὀρθοδόξους τῆς δευτέρας ἑκατονταετηρίδος κοινότητας καὶ ὅτι τὸ νέον ἔργον σκευωρηθὲν παρ αὐταῖς ὑπερέβη μὲν τὸν μέτριον τοῦτον δοκητισμόν, δὲν ἀνάγεται ὅμως εἰς αἵρεσιν τῶν κυρίως λεγομένων Δοκητῶν. Οὕτω λοιπὸν τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον μὴ ὑπερβαῖνον τὸν μέτριον καὶ ὑπολανθάνοντα δοκητισμόν, δὲν εἶνε ἔργον τῶν κυρίως λεγομένων Δοκητῶν, ἀλλὰ μικρῶν καὶ ἀποκέντρων ὀρθοδόξων κοινοτήτων, μὴ ἐχουσῶν κατὰ πάντα γνώμονα τὴν διδασκαλίαν τῆς μιᾶς ἁγίας καὶ καθολικῆς ἐκκλησίας. Ἐὰν τὸ κατὰ Πέτρον εὐαγγέλιον φαίνηται, ὅτι ρέπει εἰς παραδοχὴν τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀπαθείας, ἑτέρωθεν ὅμως περιγράφει ἐν ἐκτάσει τὰς σωματικὰς τοῦ Ἰησοῦ βασάνους. Ἐὰν μὴ μεταχειρίζηται τὴν λέξιν θάνατος περὶ τῆς τελευτῆς τοῦ Σωτῆρος καὶ λέγῃ, ὅτι οὐχὶ ὁ ὑπὸ τῆς ἀνωτέρας δυνάμεως καταλειφθείς, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ, ἤτοι ὁ πνευματικὸς Χριστός, ἀνελήφθη, ἐμφαίνει ὅμως, ὅτι δὲν ὑπελείφθη σῶμα ζωικόν, καθ ἃ ἐδίδασκον οἱ Δοκηταί, ἀλλ αὐτὸς ὁ Κύριος. Καὶ ὄντως εἶνε ὁ Κύριος, οὗ ἀποσπῶσι τοὺς ἥλους ἀπὸ τῶν χειρῶν καὶ ὃς τεθεὶς ἐπὶ τῆς γῆς ποιεῖ αὐτὴν τρέμειν εἶνε ὁ Κύριος ὃν λαβὼν ὁ Ἰωσὴφ λούει καὶ εἱλήσας σινδόνι τίθησιν εἰς τάφον. Καὶ ἐν τῇ τῆς ἀναστάσεως διηγήσει ἐπικρατεῖ ἡ αὐτὴ ἀβεβαιότης καὶ ἀοριστία. Εἰ καὶ ὁ συγγραφεὺς ποιεῖ τὸ σῶμα τοῦ ἀναστάντος πελώριον καὶ φαντασιῶδες, ὡς καὶ τὸ τῶν ἐξαγαγόντων αὐτὸν τοῦ τάφου ἀγγέλων, προσπελάζων δὲ οὕτω ταῖς ἰδέαις τῶν Γνωστικῶν παρεχόντων τῷ Χριστῷ σῶμα οὐρανόμηκες, παραβλάπτει πως τὴν ἀλήθειαν τῆς Ἀναστάσεως οὐδὲν ἧττον ὅμως σπουδάζει νὰ παραστήσῃ τὸ συμβὰν ὡς πραγματικὸν ἐν ἀντιδιαστολῇ πρὸς τοὺς Δοκητὰς ὀλιγωροῦντας τῆς τοιαύτης παραστάσεως, διότι ἐνόμιζον, ὅτι οὐχὶ ὁ ἀληθὴς Χριστός, ἀλλ ὁ ἄνθρωπος Ἰησοῦς ἀνέστη. Τοὐναντίον κατὰ τὸ εὐαγγέλιον τοῦ Πέτρου εἶνε αὐτὸς ὁ Κύριος, ὅστις ἐγείρεται ἐκ νεκρῶν καὶ ἀπέρχεται πρὸς τὸν ἀποστείλαντα αὐτὸν πατέρα. Ἐκ τούτων συνάγεται, ὅτι ὁ συγγραφεὺς τοῦ νέου εὐαγγελίου ὁμολογεῖ τὸν ἀφελῆ καὶ μέτριον δοκητισμόν, ὅστις παρὰ πάσας τὰς μεταγενεστέρας διασκευὰς ἀνευρίσκεται ἐν πολλοῖς ἀποκρύφοις τῆς 2ας ἑκατονταετηρίδος βιβλίοις, ἀναγινωσκομένοις ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ὁ δὲ ὑπὸ τοῦ Σεραπίωνος γενόμενος χαρακτηρισμὸς τοῦ κατὰ Πέτρον εὐαγγελίου συνᾴδει κάλλιστα τῷ ἀνευρεθέντι νῦν ἀποσπάσματι αὐτοῦ.