Θέματα Επιστημολογίας. Ρένια Γασπαράτου

Transcript

1 Ρένια Γασπαράτου

2 Στο σημερινό μάθημα: λίγη ιστορία της φιλοσοφίας (&) της επιστήμης ο παραδοσιακός ορισμός της γνώσης

3 Οι απαρχές της φιλοσοφίας & της επιστήμης Ιωνία, 7ος-6ος αι. π.χ. Προ-σωκρατικοί (Θαλής, Εμπεδοκλής, Παρμενίδης, Ηράκλειτος κ.α.) φυσική εξήγηση για τα φαινόμενα από τι αποτελείται, πώς δημιουργήθηκε & πώς λειτουργεί ο κόσμος;

4 Οι απαρχές της φιλοσοφίας & της επιστήμης Η φιλοσοφία, η επιστήμη, η φιλοσοφία της επιστήμης, άρα και η ιστορία όλων αυτών, ξεκινά στην Ιωνία τον 7ο- 6ο αι. π.χ. τι σημαίνει 7ος-6ος αι. π.χ.; γιατί εκεί & γιατί τότε;

5 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Πλάτωνας & Αριστοτέλης Αναζήτηση της μεθόδου προσπέλασης της πραγματικότητας από τον άνθρωπο Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου;

6 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. α=α Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Πλάτωνας αγαθό επιστήμη με τις Ιδέες του νου

7 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Πλάτωνας με τις Ιδέες του νου νους (λογική) - σώμα (αισθήσεις): δυϊσμός φιλοσοφία επιστήμη

8 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Αριστοτέλης με τις αισθήσεις & τους λογικούς κανόνες του νου ο νους & οι αισθήσεις στο σώμα: υλισμός φιλοσοφία επιστήμη

9 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. (Πώς) γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Πλάτωνας & Αριστοτέλης

10 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου! Πλάτωνας & Αριστοτέλης Δογματισμός : είναι δυνατή η γνώση ο άνθρωπος είναι προικισμένος με γνωστικές δυνάμεις τέτοιες που του επιτρέπουν να έχει πρόσβαση στον κόσμο

11 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Πώς γνωρίζω τα πράγματα (που είναι) γύρω μου! Πλάτωνας & Αριστοτέλης Ρεαλισμός: τα πράγματα γύρω μου υπάρχουν (και είναι περίπου όπως μου εμφανίζονται)

12 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, 4ος αι. π.χ. Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Πλάτωνας & Αριστοτέλης Γιατί προέκυψε το ερώτημα εκεί & τότε;

13 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Αθήνα, κλασσική εποχή 6ος-4ος αι. π.χ. Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; πριν οι σοφιστές (5ος αι. π.χ περίπου) Πλάτωνας & Αριστοτέλης (4ος αι. π.χ.) μετά οι πυρρώνιοι, κυνικοί, κ.α. (3ος αι. π.χ περίπου) και μετά ελληνιστική, ρωμαϊκή εποχή, βυζάντιο, μεσαίωνας

14 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Γιατί ο Πλάτωνας & ο Αριστοτέλης μεσουρανούν καθόλο τον Μεσαίωνα; Ρεαλισμός: τα πράγματα γύρω μου υπάρχουν (και είναι περίπου όπως μου εμφανίζονται) Δογματισμός: είναι δυνατή η γνώση

15 Ιστορία & φιλοσοφία της επιστήμης Πλάτωνας Αριστοτέλης έως τον 16ο αι. μ.χ. π.χ. Πτολεμαίος κ.α.

16 Το πρόβλημα της γνώσης Πώς γνωρίζω τα πράγματα γύρω μου; Τι σημαίνει γνωρίζω ; Τι είναι γνώση ; Πώς μπορώ να ξέρω ότι αυτά που γνωρίζω είναι όπως νομίζω;

17 Τι σημαίνει γνώση; µια πυκνή έννοια (thick concept): έχει ευρύ περιεχόµενο είναι αξιολογικά φορτισµένη

18 Τι σημαίνει γνώση; Επιστήμη εστί αληθής και μετά λόγου πίστη (Πλάτωνας) (Αληθινή) γνώση είναι η αληθής και δικαιολογημένη πεποίθηση

19 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Να έχουμε μία πεποίθηση (π.χ. ότι έξω βρέχει) Να είναι η πεποίθηση αυτή αληθής (δηλαδή πράγματι να βρέχει) Να μπορούμε να δικαιολογήσουμε αυτή την πεποίθηση (π.χ. να μπορούμε να δείξουμε έξω από το παράθυρο την βροχή)

20 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Πώς / από πού αποκτούμε πεποιθήσεις; λογική αισθήσεις συναισθήματα γλώσσα κοινωνία (επιστήμες, ΜΜΕ, εκπαίδευση κ.λπ.)

21 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Πώς / από πού αποκτούμε πεποιθήσεις; ποιά η πλέον αξιόπιστη πηγή των πεποιθήσεών μου; λογική (ρασιοναλιστής) αισθήσεις (εμπειριστής)

22 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Τι σημαίνει αλήθεια; υπάρχει αντιστοιχία των πεποιθήσεών μου με τον κόσμο; υπάρχει ο κόσμος και είναι περίπου όπως τον βλέπω; ναι (ρεαλισμός) όχι (φαινομενοκρατία ή ιδεαλισμός)

23 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Τι σημαίνει αλήθεια; Το αίτημα της αντιστοιχίας των πεποιθήσεών μου με τον κόσμο Πώς όμως μπορώ να βεβαιώσω ότι οι πεποιθήσεις μου πράγματι αντιστοιχούν με ό,τι συμβαίνει έξω στον κόσμο; να τις επαληθεύσω... δια μέσω της λογικής, των αισθήσεων, των συναισθημάτων, της γλώσσας μου, και δευτερευουσών πηγών (κοινωνία, επιστήμη, ΜΜΕ, βιβλία κ.λπ.)

24 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Τι σημαίνει αλήθεια; ποιά είναι η πιο αξιόπιστη μέθοδος προκειμένου να εξερευνήσω τον κόσμο; λογική (ρασιοναλιστής) αισθήσεις (εμπειριστής)

25 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Πώς μπορώ να δικαιολογήσω τις πεποιθήσεις μου; να τις θεμελιώσω πάνω σε μια γερή βάση (θεμελιοκρατία) να χρησιμοποιήσω τη μία πεποίθηση για να δέσω την άλλη (συνεκτικισμός)

26 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Πώς μπορώ να δικαιολογήσω τις πεποιθήσεις μου; να τις θεμελιώσω πάνω σε μια γερή βάση Θεμελιοκρατία ή θεμελιωτισμός (foundationalism): κάποιες βασικές πεποιθήσεις χρησιμεύουν ως το θεμέλιο πάνω στο οποίο «χτίζουμε» την γνώση μας για τον κόσμο λογική αισθήσεις... Ποιό είναι το θεμέλιο; Πώς θεμελιώνεται το θεμέλιο;

27 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Πώς μπορώ να δικαιολογήσω τις πεποιθήσεις μου; να χρησιμοποιήσω τη μία πεποίθηση για να δέσω την άλλη Συνεκτικισμός (coherentism): οι πεποιθήσεις μας συγκρατούν η μία την άλλη λογική αισθήσεις... αρκεί η συνοχή; έχουν όλες ίση βαρύτητα για το δίκτυο; ποιες είναι πιο κεντρικές;

28 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση προσεχώς λογική αισθήσεις γλώσσα συναισθήματα

29 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση καθημερινή & επιστημονική γνώση: υπάρχει διαφορά;

30 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση καθημερινή & επιστημονική γνώση: υπάρχει διαφορά; πίστη, υπόθεση, θεωρία τυχαία ή συστηματική, ελεγχόμενη παρατήρηση; λογική αισθήσεις γλώσσα συναισθήματα άτυπη ή τυπική λογική; καθημερινή ή τεχνική γλώσσα; συναισθηματική φόρτιση ή ψυχραιμία;

31 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση καθημερινή & επιστημονική γνώση: υπάρχει διαφορά; δικαιολόγηση βασισμένη στην αυθεντία, τη διαίσθηση, το consensus & τη συνήθεια ή βασισμένη στη λογική τεκμηρίωση & τον εμπειρικό έλεγχο; αποσπασματική ή με εσωτερική συνοχή;

32 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση καθημερινή & επιστημονική γνώση: υπάρχει διαφορά; αντιστοιχία με τα γεγονότα?

33 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση καθημερινή & επιστημονική γνώση: διαφορά βαθμού, παρά ποιότητας ο επιστημονικός τρόπος σκέψης είναι ο ανθρώπινος τρόπος σκέψης στα καλύτερά του ο επιστημονικός τρόπος σκέψης δεν μας εγγυάται την απόλυτη αλήθεια όσο περισσότερο κατανοούμε τις ελλείψεις της σκέψης μας, τόσο καλύτερα σκεφτόμαστε

34 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση

35 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση; Ο Bob έχει µια φίλη, την Jill, η οποία οδηγεί µια Buick εδώ και πολλά χρόνια. Ο Bob εποµένως θεωρεί ότι η Jill οδηγεί ένα αµερικάνικο αυτοκίνητο. Δεν γνωρίζει όµως ότι η Buick της εκλάπη προσφάτως, καθώς επίσης δεν γνωρίζει ότι η Jill την αντικατέστησε µε µια Pontiac, δηλαδή µε ένα άλλο αµερικάνικο αµάξι. Ο Bob πράγµατι γνωρίζει ότι η Jill οδηγεί ένα αµερικάνικο αυτοκίνητο ή απλώς το πιστεύει; (E. Gettier, 1963) α) πραγµατικά γνωρίζει [ ή ] β) απλώς πιστεύει;

36 γνώση: αληθής & δικαιολογημένη πεποίθηση Το φιλοσοφικό κριτήριο & η καθηµερινή ζωή Διαβαθµίσεις βεβαιότητας: αδύνατο πέραν κάθε λογικής αµφιβολίας γνώση

37 Βαθµολογήστε τις παρακάτω προτάσεις µε βαθµούς βεβαιότητας από το -10 έως το +10 και εξηγήστε γιατί Ο Κολόµβος ανακάλυψε την Αµερική Αν το Α είναι µεγαλύτερo του Β και το Β µεγαλύτερο του Γ, τότε το Α είναι µεγαλύτερο του Γ Όλοι οι ζωντανοί οργανισµοί έχουν έναν κοινό πρόγονο Η κλοπή είναι κακή πράξη Οι άνθρωποι έχουν αθάνατη ψυχή Όλα τα υγρά εξατµίζονται αν θερµανθούν [διαβαθµίσεις πιθανότητας]

38 τι θα πάρουμε σπίτι στη μαμά σήμερα; Η κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα επηρρεάζει την επιστήμη & τη φιλοσοφία Οι φιλόσοφοι & οι επιστήμονες αναζητούν οικουμενικά κριτήρια Ο ορισμός της γνώσης προσπαθεί να μας δώσει τέτοια κριτήρια Συνεχώς προστίθενται κριτήρια ενώ κάθε κριτήριο γεννά προβληματισμό

39 σκέφτομαι: ποιά η διαφορά γνώσης και πεποίθησης ; τι σημαίνει σκέφτομαι ; πώς μπορώ να προσεγγίσω το ιδανικό του επιστημονικού τρόπου σκέψης και στην καθημερινή μου ζωή; πώς μπορώ να αυξήσω την αξιοπιστία των πεποιθήσεών μου;

40 διαβάζω: Γασπαράτου, Φιλοσοφία της Γνώσης, Κεφάλαια 1& 2 Quine & Ullian, Εισαγωγή & Κεφ. 1

41 homework Δείτε το video ( language=en ) και σημειώστε: ποιές αναλογίες ανάμεσα στην κοινωνία και την επιστήμη σχολιάζει ο Λη Σμόλιν;

42 προαιρετικό, προχώ-homework Δείτε το video ( michael_specter_the_danger_of_science_denial) & αναρωτηθείτε: πάει πάντα μπροστά ο επιστημονικός γραμματισμός της κοινωνίας; Μπορείτε να βρείτε ιστορικά παραδείγματα, σύμφωνα με τα οποία υπήρξε οπισθοδρόμηση είτε σε κάποια επιστήμη είτε στον επιστημονικό γραμματισμό της κοινωνίας;

43 Πηγές & βιβλιογραφικές προτάσεις: Nagel, T. (1989). «Πώς γνωρίζουµε τα πράµατα». Στο Nagel, T., Θεµελιώδη φιλοσοφικά προβλήµατα. Σµίλη. Gettier, E.L. (1963) "Is Justified True Belief Knowledge?" Analysis, Vol. 23, pp Quine W. V. O. & Ullian J.S. (2002). «Εισαγωγή» στο Quine W. V. O. & Ullian J.S. Ο ιστός της πεποίθησης. Leader Books. Quine W. V. O. & Ullian J.S. (2002). «Κεφ. 1: Πεποίθηση και αλλαγή πεποίθησης». Στο Quine W. V. O. & Ullian J.S. Ο ιστός της πεποίθησης. Leader Books. Russell, B. (2010). «Κεφ. 1: Φαινόµενο και πραγµατικότητα». Στο Russell, B. Τα προβλήµατα της φιλοσοφίας. Αρσενίδη. Russell, B. (2010). «Κεφ. 13: Γνώση, σφάλµα και πιθανή γνώµη». Στο Russell, B. Τα προβλήµατα της φιλοσοφίας. Αρσενίδη. Warburton, Ν. (2010). «Κεφ. 5: Ο εξωτερικός κόσµος». Στο Φιλοσοφία: τα βασικά. Αρσενίδη.