Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος προσώπων που αφορά Μ. Μηλαπίδου, ΔρΝ, Δικηγόρος Επιστ. Συνεργάτις Νομικής Σχολής ΑΠΘ

Transcript

1 ΔΟΜΗ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ ΑΠΘ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΣΩΦΡΟΝΙΣΜΟΥ» Η υποχρέωση εχεμύθειας και ο κύκλος προσώπων που αφορά Μ. Μηλαπίδου, ΔρΝ, Δικηγόρος Επιστ. Συνεργάτις Νομικής Σχολής ΑΠΘ Περιστατικό Σε ταραχές στο κέντρο της πρωτεύουσας εκδηλώθηκαν εμπρησμοί και λεηλασίες. Την επόμενη ημέρα σε ξενώνα κοινωνικής επανένταξης αναφέρθηκε από ψυχολόγο επικαλούμενο τη μαρτυρία θεραπευόμενου ότι 4 θεραπευόμενοι είχαν λάβει μέρος στις λεηλασίες και είχαν μεταφέρει στον ξενώνα κλοπιμαία ευτελούς αξίας, ενώ κάποια άλλα είχαν ήδη διοχετευθεί από αυτούς στην αγορά. Στη συνέχεια, στη συνάντηση της θεραπευτικής ομάδας επικράτησε η άποψη να απορριφθούν τα κλοπιμαία, χωρίς να ανακοινωθεί το περιστατικό σε αστυνομικές, εισαγγελικές ή άλλες αρμόδιες Αρχές. Σε βάρος των θεραπευόμενων αποφασίστηκε να ληφθούν τα προβλεπόμενα από τη θεραπεία κυρωτικά μέτρα. Ποια η ευθύνη των θεραπευτών-υπεύθυνων του προγράμματος για την επιλογή και τη στάση που τήρησαν? Με ποιες διατάξεις διασφαλίζεται η υποχρέωση ιατρικής εχεμύθειας 1. Άρθρ. 13 Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας 2. Άρθρ. 371 Ποινικού Κώδικα 3. Άρθρο 212 Κώδικα Ποινικής Δικονομίας [Διεθνή κείμενα: Διακήρυξη Γενεύης 1948, Διακήρυξη Λισσαβόνας 1981 για τα δικαιώματα του ασθενούς κ.ά] 1

2 Άρθρο 13 Ν. 3418/2005 (ΚΙΔ): Ιατρικό απόρρητο 1. Ο ιατρός οφείλει να τηρεί αυστηρά απόλυτη εχεμύθεια για οποιοδήποτε στοιχείο υποπίπτει στην αντίληψή του ή του αποκαλύπτει ο ασθενής ή τρίτοι, στο πλαίσιο της άσκησης των καθηκόντων του, και το οποίο αφορά στον ασθενή ή τους οικείους του. 2. Για την αυστηρή και αποτελεσματική τήρηση του ιατρικού απορρήτου, ο ιατρός οφείλει: α) να ασκεί την αναγκαία εποπτεία στους βοηθούς, στους συνεργάτες ή στα άλλα πρόσωπα που συμπράττουν ή συμμετέχουν ή τον στηρίζουν με οποιονδήποτε τρόπο κατά την άσκηση του λειτουργήματός του και β) να λαμβάνει κάθε μέτρο διαφύλαξης του απορρήτου και για το χρόνο μετά τη με οποιονδήποτε τρόπο παύση ή λήξη άσκησης του λειτουργήματός του. 371 ΠΚ: Παραβίαση επαγγελματικής εχεμύθειας 1. Κληρικοί, δικηγόροι και κάθε είδους νομικοί παραστάτες, συμβολαιογράφοι, γιατροί, μαίες, νοσοκόμοι, φαρμακοποιοί και άλλοι στους οποίους κάποιοι εμπιστεύονται συνήθως λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους ιδιωτικά απόρρητα, καθώς και οι βοηθοί των προσώπων αυτών, τιμωρούνται με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι ενός έτους, αν φανερώσουν ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους. 2. Όμοια τιμωρείται όποιος, μετά το θάνατο ενός από τα πρόσωπα της παρ. 1, και απ` αυτή την αιτία γίνεται κάτοχος εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού σχετικών με την άσκηση του επαγγέλματός του ή της ιδιότητάς του και από αυτά φανερώνει ιδιωτικά απόρρητα. 212 ΚΠΔ: Επαγγελματικό απόρρητο των μαρτύρων 1. Η διαδικασία ακυρώνεται, αν εξεταστούν στην προδικασία ή στην κύρια διαδικασία: α) οι κληρικοί σχετικά με όσα έμαθαν από την εξομολόγηση, β) οι συνήγοροι, οι τεχνικοί σύμβουλοι και οι συμβολαιογράφοι σχετικά με όσα τους εμπιστεύτηκαν οι πελάτες τους, γ) οι γιατροί, οι φαρμακοποιοί και οι βοηθοί τους, καθώς και οι μαίες σχετικά με όσα εμπιστευτικά πληροφορήθηκαν κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους, εκτός όπου ειδικός νόμος τους υποχρεώνει να τα αναγγείλουνστην αρχή. 2. Η απαγόρευση της παρ. 1 στις περιπτώσεις α', β' και γ' ισχύει, ακόμη και αν τα πρόσωπα στα οποία αναφέρεται απαλλάχθηκαν από την υποχρέωση να τηρήσουν το επαγγελματικό απόρρητο από μέρους εκείνου που τους το εμπιστεύτηκε. 3. Όλοι οι παραπάνω μάρτυρες έχουν υποχρέωση να δηλώσουν ενόρκως σ αυτόν που εξετάζει ότι, αν κατέθεταν, θα παραβίαζαν τα απόρρητα που μνημονεύονται στην παρ. 1. Ψευδής δήλωση τιμωρείται με τις ποινές που ο ποινικός κώδικας προβλέπει για την ψευδορκία. 2

3 Άρθρο 13 ΚΙΔ Γιατρούς Ποιους δεσμεύει το ιατρικό απόρρητο Άρθρο 371 ΠΚ Γιατρούς Νοσοκόμους Μαίες Πρόσωπα «εμπιστοσύνης» λόγω επαγγέλματος Βοηθούς των προσώπων αυτών Όλους, όσοι μετά το θάνατο του γιατρού γίνονται κάτοχοι εγγράφων ή σημειώσεων του νεκρού σχετικών με την άσκηση του επαγγέλματός του Ποιους αφορά το ιατρικό απόρρητο Άρθρο 13 ΚΙΔ Άρθρο 371 ΠΚ τον ασθενή ή τον ασθενή τους οικείους του τους οικείους του ή οποιονδήποτε τρίτο Άρθρο 13 ΚΙΔ Όλα τα στοιχεία που αφορούν τον ασθενή ή τους οικείους του (ανάγκη συσταλτικής ερμηνείας απόρρητο) Εύρος δέσμευσης Άρθρο 371 ΠΚ Ιδιωτικά απόρρητα που τους τα εμπιστεύτηκαν ή που τα έμαθαν λόγω του επαγγέλματός τους ή της ιδιότητάς τους (ακόμα και όταν δεν σχετίζονται με τον ασθενή ή τους οικείους του) 3

4 Έννοια «ιδιωτικού απορρήτου» Το «απόρρητο» περιλαμβάνει πληροφορίες που δεν είναι ήδη ευρύτερα γνωστές και που κατά τη βούληση του ενδιαφερομένου δεν πρέπει να γίνουν γνωστές. Το απόρρητο, δηλαδή, αποτελεί έκφραση της ελευθερίας του ατόμου. Αν το άτομο δεν έχει πρόβλημα στο να γνωστοποιεί το ίδιο σε ευρύτερο κύκλο ατόμων ότι πάσχει λ.χ. από καρκίνο ή Aids, τότε η κοινοποίηση αυτού του στοιχείου από τον γιατρό σε τρίτους δε συνιστά παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας. Οι φήμες ή οι διαρροές, ακόμα και από την τηλεόραση, δεν αναιρούν τη μυστικότητα. Αν λοιπόν ο γιατρός τις επιβεβαιώσει χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ενδιαφερομένου, παραβιάζει το ιατρικό απόρρητο. Έννοια «ιδιωτικού απορρήτου» Το γεγονός ότι ο νομοθέτης δεν αναφέρεται σε απόρρητα γενικά, αλλά μόνο σε «ιδιωτικά» απόρρητα, δε σημαίνει ότι καλύπτονται από την απαγόρευση μόνο γεγονότα που αφορούν στην ιδιωτική ζωή του ατόμου. Με τον όρο αυτό ο νομοθέτης διευκρινίζει ότι στο άρθρο 371 ΠΚ προστατεύονται μόνο τα απόρρητα των ιδιωτών, ενώ η παραβίαση των μυστικών της πολιτείας τιμωρείται στα άρθρα 146 επ. ΠΚ και η παραβίαση του δικαστικού ή υπηρεσιακού απορρήτου στα άρθρα 251 επ. ΠΚ. Το «ιδιωτικό» απόρρητο καλύπτει επομένως και επαγγελματικά μυστικά ή γεγονότα που σχετίζονται με την εγκληματική δράση του ατόμου. Έννοια «ιδιωτικού απορρήτου» Το ίδιο αυτό περιεχόμενο του ιδιωτικού απορρήτου προκύπτει και από το άρθρο 212 ΚΠΔ, όπου το καθήκον εχεμύθειας καλύπτει όλα όσα «εμπιστευτικά» έχουν πληροφορηθεί οι γιατροί ή οι βοηθοί τους κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους. 4

5 Γιατί προστατεύονται τα ιδιωτικά απόρρητα; Ο νόμος αναγνωρίζει δικαίωμα ατόμου να διατηρεί ένα κύκλο μυστικών της ιδιωτικής και επαγγελματικής του ζωής, ως έκφραση της προσωπικής του ελευθερίας. Παράλληλα, επιχειρείται να καλλιεργηθεί η εμπιστοσύνη προς το ιατρικό επάγγελμα, προς το συμφέρον των ασθενών, η υγεία των οποίων μπορεί να προσβληθεί αν διστάζουν να γνωστοποιήσουν στον γιατρό τα όσα τους απασχολούν, εξαιτίας του φόβου της αποκάλυψής τους. Πώς έχει πληροφορηθεί το απόρρητο ο γιατρός Άρθρο 13 ΚΙΔ το στοιχείο έχει υποπέσει στην αντίληψη του γιατρού ή το έχει αποκαλύψει ο ασθενής ή τρίτος, κατά την άσκηση των καθηκόντων του γιατρού Άρθρο 371 ΠΚ το στοιχείο το εμπιστεύτηκαν στο γιατρό ή το έμαθε, λόγω του επαγγέλματός του ή της ιδιότητάς του Από τον ίδιο τον ασθενή Η υποχρέωση εχεμύθειας καλύπτει όλα τα απόρρητα στοιχεία που εμπιστεύεται ο ασθενής στο γιατρό του, όσο αυτός ασκεί τα καθήκοντά του, είτε αφορούν στην ασθένεια είτε όχι. Αν λ.χ. εξετάζεται μια γυναίκα από το γυναικολόγο της και του αποκαλύπτει τις κακές ερωτικές σχέσεις που έχει με τον άνδρα της, η υποχρέωση εχεμύθειας καλύπτει και το στοιχείο αυτό. Καλύπτει επίσης πληροφορίες για πιθανές ιδιαιτερότητες του άνδρα ή των παιδιών της ή ακόμα πληροφορίες για πιθανή ερωτική της σχέση με κάποιον τρίτο. Ως «ασθενής» νοείται το άτομο που ζητεί τις υπηρεσίες του γιατρού, έστω και για έλεγχο ρουτίνας. 5

6 Από τρίτο Η υποχρέωση εχεμύθειας καλύπτει επίσης στοιχεία που εμπιστεύεται τρίτος στο γιατρό λόγω του επαγγέλματός του. Αν λ.χ. ο φίλος μιας κοπέλας που έχει ψυχολογικά προβλήματα επισκέπτεται το γιατρό της και του δίνει πληροφορίες για το οικογενειακό της περιβάλλον, η υποχρέωση εχεμύθειας εκτείνεται και σε αυτά. Το απόρρητο δεν περιορίζεται μόνο σε στοιχεία που έχουν «εμπιστευθεί» στο γιατρό Η υποχρέωση εχεμύθειας καλύπτει και στοιχεία που έχουν υποπέσει με οποιονδήποτε άλλο τρόπο στην αντίληψη του γιατρού κατά την άσκηση του επαγγέλματός του. Όταν λ.χ. ελέγχει ακτινογραφίες ή αιματολογικές εξετάσεις που του έχει προσκομίσει. Το απόρρητο δεν καλύπτει γνώσεις στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής Η γνώση αντίθετα που προκύπτει στο πλαίσιο της ιδιωτικής ζωής του γιατρού, όπως λ.χ. στοιχεία - ακόμα και για πιθανές ασθένειες - που μπορεί να γνωρίζει για ένα φίλο του, ο οποίος όμως δεν είναι ασθενής του, δεν υπάγονται στο προστατευτικό πεδίο του νόμου, και επομένως δεν παραβιάζει την υποχρέωση εχεμύθειας ο γιατρός αν τα αποκαλύψει. 6

7 Πότε παραβιάζεται η υποχρέωση εχεμύθειας; Κατά τον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας: Όταν ο γιατρός : αποκαλύπτει σε άλλον ιατρικό απόρρητο, ακόμα και αν ο ασθενής του έχει πεθάνει, δεν φροντίζει να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα ώστε να μην υπάρχει πρόσβαση άλλων στο ιατρικό απόρρητο όσο ο ίδιος ασκεί το λειτούργημά του αλλά και μετά, και δεν ασκεί την αναγκαία εποπτεία στους βοηθούς, συνεργάτες ή άλλα πρόσωπα που τον βοηθούν ώστε να μην κοινοποιούν τα ιδιωτικά απόρρητα. Πότε παραβιάζεται η υποχρέωση εχεμύθειας; Κατά τον Ποινικό Κώδικα: όταν ο γιατρός αποκαλύπτει με δόλο (έστω και ενδεχόμενο) στοιχεία που καλύπτονται από το καθήκον εχεμύθειας, ακόμα και μετά το θάνατο του ασθενούς. Ποινή φυλάκισης μέχρι 1 έτους ή χρηματική. «Αποκάλυψη»: ανακοίνωση της απόρρητης πληροφορίας με οποιοδήποτε τρόπο σε τρίτο πρόσωπο που δε δικαιούται πληροφόρηση. Περιλαμβάνεται στην έννοια: Και η ανοχή να λάβει γνώση τρίτο πρόσωπο διαβάζοντας κάποια έγγραφα Και η παράλειψη λήψης των αναγκαίων προστατευτικών μέτρων. Αρκεί η ανακοίνωση να γίνει και σε ένα μόνο πρόσωπο Η ανακοίνωση μπορεί να γίνει και με αρνητική διατύπωση Αποκάλυψη θεωρείται και η επιβεβαίωση κάποιας φήμης 7

8 Ο ποινικός κανόνας είναι στενότερος του δεοντολογικού Δεν υπάρχει ποινικό αδίκημα: όταν ο γιατρός δεν εποπτεύει αποτελεσματικά λόγω έλλειψης προσοχής τους βοηθούς του ή όταν από αμέλειά του τα ιδιωτικά απόρρητα γίνονται γνωστά σε τρίτους (λ.χ. τα αφήνει επάνω σε ένα γραφείο). Αν ο βοηθός ή η νοσοκόμα με ανοχή του γιατρού φανερώνουν ιδιωτικά απόρρητα, τότε αυτοί θα είναι φυσικοί αυτουργοί του εγκλήματος, ενώ ο γιατρός, παραβιάζοντας την ιδιαίτερη νομική υποχρέωση που του θέτει ο ΚΙΔ, θα τιμωρηθεί ως συνεργός στο έγκλημα, εφόσον το καλύπτει βουλητικά και μπορεί να το σταματήσει. Άρθρο 13 παρ. 4 ΚΙΔ Η σημασία της συναίνεσης εκείνου στον οποίο αφορά το απόρρητο Η υποχρέωση τήρησης ιατρικού απορρήτου αίρεται, εάν συναινεί σε αυτό εκείνος στον οποίο αφορά, εκτός εάν η σχετική δήλωσή του δεν είναι έγκυρη, όπως στην περίπτωση, που αυτή είναι προϊόν πλάνης, απάτης, απειλής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας, ή εάν η άρση του απορρήτου συνιστά προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας Δεν υπάρχει ούτε αρχικό άδικο κατά το 371 ΠΚ. Δεν παραβιάζεται το 13 παρ. 1 ΚΙΔ. Δεν τελεί το έγκλημα του ά. 371 ΠΚ ο γιατρός όταν: δίνει στον ασθενή πιστοποιητικά της ιατρικής του κατάστασης για οποιαδήποτε ασθένεια, μετά από δικό του αίτημα, ανακοινώνει τα ιατρικά απόρρητα στους βοηθούς του ή στους νοσοκόμους, εφόσον αυτό είναι αναγκαίο για την εκτέλεση της θεραπευτικής αγωγής εικαζόμενη συναίνεση του ασθενούς, γνωστοποιεί τα αποτελέσματα εξετάσεων στους εργοδότες baby sitter, την οποία εξέτασε με τη θέλησή της μετά από δικό τους αίτημα. 8

9 Άρθρο 261 ΚΠΔ: Δικονομικά δικαιώματα που πηγάζουν από την υποχρέωση εχεμύθειας Ο γιατρός δικαιούται να αρνηθεί να παραδώσει στον ανακριτή έγγραφα που αφορούν ιδιωτικό απόρρητο, εφόσον εγγράφως, έστω και αναιτιολόγητα, δηλώσει ότι πρόκειται για μυστικό που σχετίζεται με το επάγγελμά του. Αν εκείνος που διατάσσει την παράδοση έχει αμφιβολίες για το αν η δήλωση είναι αληθής, δικαιούται να σφραγίσει το έγγραφο ή να το εξασφαλίσει με άλλο τρόπο, χωρίς να μάθει το περιεχόμενό του και ζητεί από το διοικητικό συμβούλιο του οικείου συλλόγου, λ.χ. του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, να κρίνει αν πράγματι το έγγραφο περιέχει επαγγελματικό απόρρητο. Αν ο Σύλλογος απαντήσει αρνητικά, το έγγραφο κατάσχεται και ο γιατρός που έκανε τη σχετική δήλωση μπορεί να έχει ευθύνη, εφόσον η δήλωσή του αποδειχθεί ψευδής. Ουσιαστικές συνέπειες παραβίασης της υποχρέωσης εχεμύθειας Όταν πληρούνται οι όροι του άρθρου 371 ΠΚ φυλάκιση ως 1 έτος ή χρηματική ποινή. Όταν παραβιάζονται οι υποχρεώσεις που θέτει το άρθρο 13 παρ. 1 και 2 ΚΙΔ πειθαρχική ευθύνη, κατά το άρθρο 36 ΚΙΔ. Αδικοπρακτική ευθύνη (57 ΑΚ ΑΚ) Δικονομικές συνέπειες παραβίασης της υποχρέωσης εχεμύθειας Όταν ο γιατρός καταθέτει στην προδικασία ή κύρια ποινική διαδικασία σχετικά με όσα εμπιστευτικά πληροφορήθηκε κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, ακόμα κι αν έχει απαλλαγεί από την υποχρέωση εχεμύθειας εκ μέρους εκείνου που του εμπιστεύθηκε το ιδιωτικό απόρρητο ακύρωση ποινικής διαδικασίας (άρθρο 212 ΚΠΔ). Δεν πρόκειται για απαλλαγή από το καθήκον εχεμύθειας, αλλά για απαγόρευση μαρτυρίας. Γι αυτό και η απαγόρευση εξέτασης του γιατρού ισχύει ακόμα κι αν αυτός έχει απαλλαγεί από την υποχρέωση εχεμύθειας εκ μέρους εκείνου που του γνωστοποίησε το απόρρητο. 9

10 Δικονομικές συνέπειες παραβίασης της υποχρέωσης εχεμύθειας Ο γιατρός πρέπει να δηλώνει ενόρκως σε αυτόν που τον εξετάζει ότι, αν κατέθετε, θα παραβίαζε το απόρρητο. Αν η δήλωση είναι ψευδής, και ο γιατρός είναι βέβαιος περί αυτού, τιμωρείται για ψευδορκία άρθρο 224 ΠΚ. Αν έχει αμφιβολίες σχετικά με το εύρος λ.χ. του απορρήτου, η πράξη του δεν είναι αξιόποινη. Πότε δικαιολογείται η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας (Α) Όταν ο γιατρός εκπληρώνει ένα καθήκον που προκύπτει από ειδικό ή γενικό νόμο [13 παρ. 3 (α) ΚΙΔ, 371 παρ. 4 ΠΚ) Άρθρο 371 παρ. 4 ΠΚ «Η πράξη δεν είναι άδικη και μένει ατιμώρητη, αν ο υπαίτιος απέβλεπε στην εκπλήρωση καθήκοντός του» 10

11 Άρθρο 13 παρ. 3 ΚΙΔ Η άρση του ιατρικού απορρήτου επιτρέπεται όταν: α) Ο ιατρός αποβλέπει στην εκπλήρωση νομικού καθήκοντος. Νομικό καθήκον συντρέχει, όταν η αποκάλυψη επιβάλλεται από ειδικό νόμο, όπως στις περιπτώσεις: γέννησης, θανάτου, μολυσματικών νόσων και άλλες, ή από γενικό νόμο, όπως στην υποχρέωση έγκαιρης αναγγελίας στην αρχή, όταν ο ιατρός μαθαίνει με τρόπο αξιόπιστο ότι μελετάται κακούργημα ή ότι άρχισε ήδη η εκτέλεσή του και, μάλιστα, σε χρόνο τέτοιο, ώστε να μπορεί ακόμα να προληφθεί η τέλεση ή το αποτέλεσμά του (άρθρο 232 ΠΚ). Πρόβλεψη ειδικού νόμου: Αναγγελία γεννήσεων και θανάτων στον αρμόδιο ληξίαρχο (ν. 344/1976 άρθρα και 32-39). Αναγγελία αφροδισίων νοσημάτων (συμπλήρωση ειδικού επιδημιολογικού δελτίου από το γιατρό ν. 1193/1981 άρθρο ΠΚ παραβίαση διοικητικών διατάξεων). Ειδική πρόνοια για τα κρούσματα AIDS ( ν. 3204/2003 άρθρο 44). Άρση απορρήτου ιατρού πραγματογνώμονα ενώπιον ανακριτικών αρχών (ν. 2472/1997 άρθρο 2). Δημόσιοι έλεγχοι π.χ. ασφαλιστικά ταμεία. Πότε δικαιολογείται η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας (Β) Το άδικο της παραβίασης της υποχρέωσης εχεμύθειας αίρεται όταν ο γιατρός αποβλέπει στη διαφύλαξη έννομου ή για άλλο λόγο δικαιολογημένου συμφέροντος του ίδιου ή άλλου, το οποίο δεν μπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά [13 παρ. 3 (β) ΚΙΔ, 371 παρ. 4 ΠΚ) 11

12 Διαφύλαξη έννομου ή άλλου δικαιολογημένου συμφέροντος Ιδιωτικό έννομο ή δικαιολογημένο συμφέρον, που να μην μπορεί να διαφυλαχθεί διαφορετικά και να είναι υπέρτερο από την τήρηση του απορρήτου. Δημόσιο συμφέρον [λ.χ. κοινοποίηση ιατρικών πληροφοριών στα ασφαλιστικά ταμεία]. Συμφέρον γιατρού [π.χ. αποκάλυψη ιατρικών δεδομένων προς απόδειξη αθωότητας του γιατρού για ευθανασία ή ψευδή βεβαίωση ή απαλλαγή του από υποχρέωση αποζημίωσης]. Συμφέρον τρίτου [π.χ. ενημέρωση γυναίκας οροθετικού για να προστατευθεί η ίδια]. Σύμφωνος με το Σύνταγμα αυτός ο λόγος άρσης του αδίκου; Ασάφεια ως προς το περιεχόμενο του δικαιολογημένου συμφέροντος αντίθεση προς την υποχρέωση να περιγράφονται με σαφήνεια οι περιορισμοί των ατομικών ελευθεριών (εν προκειμένω του δικαιώματος στην ιδιωτικότητα). Θα πρέπει ερμηνευτικά να περιοριστεί η άρση του αδίκου μόνο στη διαφύλαξη έννομου συμφέροντος. Περιεχόμενο έννομου συμφέροντος Δικαστική αξίωση αμοιβής του γιατρού Αποκάλυψη αθωότητας Δικαστική δικαίωση σε κληρονομική διαφορά Ακύρωση δωρεάς 12

13 Πότε δικαιολογείται η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας (Γ) Όταν ο γιατρός, που ασκεί δημόσια υπηρεσία ελέγχου, επιθεώρησης ή πραγματογνωμοσύνης αποκαλύπτει απόρρητα στους εντολείς του, στο μέτρο που αυτό εμπεριέχεται στο αντικείμενο της εντολής [13 παρ. 5 ΚΙΔ: Οι ιατροί που ασκούν δημόσια υπηρεσία ελέγχου, επιθεώρησης ή πραγματογνωμοσύνης απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης του ιατρικού απορρήτου μόνο έναντι των εντολέων τους και μόνο ως προς το αντικείμενο της εντολής και τους λοιπούς όρους χορήγησής της]. Πότε ο γιατρός ασκεί δημόσια υπηρεσία ελέγχου ελεγκτές για τη χορήγηση άδειας οδήγησης πραγματογνώμονες γιατροί που διορίζονται από δικαστήριο γιατροί που εξετάζουν φυλακισμένους Πότε δικαιολογείται η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας (Δ) Όταν συντρέχουν οι όροι της κατάστασης ανάγκης [25 ΠΚ / 13 παρ. 3 (γ) ΚΙΔ]. Ύπαρξη παρόντα και αναπότρεπτου με άλλα μέσα κινδύνου Που στρέφεται κατά προσώπου ή περιουσίας Χωρίς υπαιτιότητα του γιατρού Ο γιατρός δεν έχει καθήκον έκθεσης στον κίνδυνο Η ενέργεια του γιατρού αποσκοπεί στην αποτροπή του κινδύνου Η βλάβη που προκαλείται είναι κατά το είδος και τη σπουδαιότητα σημαντικά κατώτερη από την απειληθείσα 13

14 Πότε δικαιολογείται η παραβίαση της υποχρέωσης εχεμύθειας (Ε) Όταν συντρέχουν οι όροι της άμυνας [22 ΠΚ / 13 παρ. 3 (γ) ΚΙΔ]. Ύπαρξη παρούσας και άδικης επίθεσης Που στρέφεται κατά του γιατρού ή τρίτου Η ενέργεια του γιατρού αποσκοπεί στην υπεράσπιση του έννομου αγαθού που κινδυνεύει. Θίγει τον ίδιο των επιτιθέμενο Η προσβολή του επιτιθέμενου δεν υπερβαίνει το απολύτως αναγκαίο μέτρο Άρθρο 15 ΚΙΔ: Σύγκρουση καθηκόντων «Ο ιατρός που βρίσκεται μπροστά σε σύγκρουση καθηκόντων αντιμετωπίζει τη σύγκρουση αυτή με βάση την επιστημονική του γνώση, τη σύγκριση των έννομων αγαθών που διακυβεύονται, τον απόλυτο σεβασμό της ανθρώπινης ζωής και αξιοπρέπειας και τη συνείδησή του στο πλαίσιο των αρχών του άρθρου 2». Άρση αδίκου ή άρση καταλογισμού; CASE STUDIES Σε ταραχές στο κέντρο της πρωτεύουσας εκδηλώθηκαν εμπρησμοί και λεηλασίες. Την επόμενη ημέρα σε ξενώνα κοινωνικής επανένταξης αναφέρθηκε από ψυχολόγο επικαλούμενο τη μαρτυρία θεραπευόμενου ότι 4 θεραπευόμενοι είχαν λάβει μέρος στις λεηλασίες και είχαν μεταφέρει στον ξενώνα κλοπιμαία ευτελούς αξίας, ενώ κάποια άλλα είχαν ήδη διοχετευθεί από αυτούς στην αγορά. Στη συνέχεια, στη συνάντηση της θεραπευτικής ομάδας επικράτησε η άποψη να απορριφθούν τα κλοπιμαία, χωρίς να ανακοινωθεί το περιστατικό σε αστυνομικές, εισαγγελικές ή άλλες αρμόδιες Αρχές. Σε βάρος των θεραπευόμενων αποφασίστηκε να ληφθούν τα προβλεπόμενα από τη θεραπεία κυρωτικά μέτρα. Ποια η ευθύνη των θεραπευτών-υπεύθυνων του προγράμματος για την επιλογή και τη στάση που τήρησαν? 14

15 231 ΠΚ Υπόθαλψη Εγκληματία Όποιος εν γνώσει ματαιώνει τη δίωξη άλλου για κακούργημα ή πλημμέλημα που διέπραξε ή την τέλεση της ποινής που του επιβλήθηκε ή του μέτρου ασφάλειας (άρθρα και 122) τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών. Η υπόθαλψη μένει ατιμώρητη, αν ο υπαίτιος την τέλεσε υπέρ κάποιου οικείου του. 232 ΠΚ παρασιώπηση εγκλημάτων 1. Όποιος, ενώ έμαθε με τρόπο αξιόπιστο ότι μελετάται κακούργημα ή ότι άρχισε ήδη η εκτέλεσή του, και σε χρόνο τέτοιον ώστε να μπορεί ακόμη να προληφθεί η τέλεση ή το αποτέλεσμά του παραλείπει να το αναγγείλει εγκαίρως στην αρχή τιμωρείται, αν το κακούργημα τελέστηκε ή έγινε απόπειρά του, με φυλάκιση μέχρι τριών ετών, ανεξάρτητα αν ο δράστης τιμωρηθεί. 2. Η παράλειψη αυτή μένει ατιμώρητη, αν η αναγγελία στην αρχή θα αφορούσε πρόσωπο οικείο εκείνου που την παρέλειψε. Ν. 4139/2013 άρθρο 32 παρ. 1 α) Αν ο δράστης ολοκληρώσει με επιτυχία το θεραπευτικό πρόγραμμα, σύμφωνα με έγγραφη βεβαίωση και έκθεση του διευθυντή του προγράμματος, το συμβούλιο πλημμελειοδικών, μπορεί να απόσχει οριστικά από την ποινική δίωξη, εφόσον η τελευταία θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την επανένταξη του στην κοινωνική ζωή. Τα στοιχεία που αναφέρονται στις παραπάνω εκθέσεις του διευθυντή θεραπευτικού προγράμματος είναι απόρρητα και απαγορεύεται η ανακοίνωση τους σε οποιονδήποτε άλλον εκτός από τον ίδιο το χρήστη ναρκωτικών, που υποβλήθηκε σε θεραπεία, επί ανηλίκου δε στον έχοντα την επιμέλεια. Το ευεργέτημα των προηγούμενων εδαφίων παρέχεται μία μόνο φορά. 15

16 Ν. 4139/2013 άρθρο 32 παρ. 3 Απαγορεύεται σε οποιονδήποτε, εκτός από εκπρόσωπο της δικαστικής αρχής, να εισέλθει στους χώρους των παραπάνω θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης, χωρίς γραπτή άδεια του διευθυντή τους. Με βούλευμα του συμβουλίου εφετών, ύστερα από πρόταση του αρμόδιου εισαγγελέα, μπορεί να διαταχθεί η σύλληψη και παραπομπή σε δίκη ατόμου που παρακολουθεί θεραπευτικό πρόγραμμα απεξάρτησης, αν υπάρχουν επαρκείς ενδείξεις ότι έχει διαπράξει είτε κακούργημα του άρθρου 23 είτε κακούργημα των άρθρων 187Α, 299, 310 παράγραφος 3, 311, 322, 323, 324, 336 και 380 παράγραφος 2 του Ποινικού Κώδικα. Στάθμιση Αποκάλυψη στοιχείων για κλοπές ή παρασιωπήσεις εύρεσης απωλεσθέντων πραγμάτων Εξάρτηση από τα ναρκωτικά Θεραπευτική δομή προγραμμάτων (κλονισμός εμπιστοσύνης θεραπευόμενων απέναντι στους θεραπευτές αποχώρηση από τα θεραπευτικά προγράμματα μη προσέλκυση νέων θεραπευόμενων) Όταν συγκρούεται η θεραπευτική με τη διωκτική ή φυλακτική σκοπιμότητα υπερισχύει η πρώτη, εκτός αν συντρέχει ακραία δυσαναλογία. Σκοπός: η μελλοντικήαπομάκρυνσηαπό εγκληματικές συμπεριφορές - Επιτυγχάνεται αποτελεσματικότερα μέσω της ειδικής πρόληψης παρά μέσω της κατασταλτικής αντιμετώπισης - Οφέλη για το θεραπευόμενο για την κοινωνία (αποτροπή μελλοντικώνεγκληματικώνενεργειών) 16