ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΟΚΙΜΗ «ΖΟΟΜ» ΠΡΟΣΟΦΘΑΛΜΙΩΝ

Transcript

1 ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΟΚΙΜΗ «ΖΟΟΜ» ΠΡΟΣΟΦΘΑΛΜΙΩΝ Από τον ΣΤΕΦΑΝΟ ΣΟΦΟΛΟΓΗ ιαβάζοντας δοκιµές στο internet, διαπιστώνει κανείς πως κάθε δοκιµή προσοφθαλµίων zoom που σέβεται τον εαυτό της οφείλει να αρχίζει κάπως έτσι: «οι φακοί zoom δεν έχουν πια τη χαµηλή ποιότητα που είχαν κάποτε, καθώς τα τελευταία χρόνια... κλπ. κλπ.» εν έχω λόγο να διαφωνήσω αφού άλλωστε έχω δοκιµάσει µόνο σύγχρονους zoom, όµως ετούτη η δοκιµή δεν έχει σκοπό να επαναλάβει γνωστές πληροφορίες ή γνωστά κλισέ αλλά να φωτίσει σηµεία που περνούν απαρατήρητα σε άλλες δοκιµές αλλά έχουν σηµασία για την επιλογή ενός φακού. Η ιδέα της χρήσης ενός φακού για πολλές µεγεθύνσεις είναι - θεωρητικά τουλάχιστον - αρκετά ελκυστική κι οµολογώ πως ήθελα από πολύ καιρό να δοκιµάσω τι µπορεί να κάνει ένας καλός zoom. Τελικά ήµουν πολύ τυχερός και δοκίµασα όχι έναν αλλά πέντε (ή έστω τέσσερις όπως θα φανεί πιο κάτω)! Αστεία αφορµή για αυτή τη δοκιµή στάθηκε η ανάγκη επιλογής ενός καλού zoom για...µια διόπτρα υπαίθρου(!) που απέκτησα πρόσφατα (Vixen Geoma ED80-A), όργανο µε φανερά καλά οπτικά που απαιτεί ανάλογους προσοφθάλµιους φακούς (δυστυχώς µε ιδιαίτερο κούµπωµα, µη συµβατό µε τους εστιαστές 1,25" των τηλεσκοπίων). Ένας λοιπόν από τους zoom που διαθέτει η Vixen για τις διόπτρες της (εκτός από τους σταθερούς), παράγεται και µε το στάνταρ βαρελάκι των 1,25" για τους κοινούς εστιαστές των τηλεσκοπίων. Είναι ο Vixen LV 8-24 mm και µια πολύ σύντοµη δοκιµή του το 2005 στο Κρυονέρι (4ο Συν. Ερασ. Αστρονοµίας) µου άφησε άριστες εντυπώσεις. Η τύχη τό 'φερε µερικοί καλοί φίλοι (τα credits στο τέλος!) να αποκτήσουν πρόσφατα κάποιους από τους zoom της αγοράς - συµπεριλαµβανοµένου του Vixen - κι έτσι πολύ σύντοµα στήθηκε η δοκιµή! Οι φακοί της δοκιµής Η φοβερή πεντάδα, µε αλφαβητική σειρά είναι:

2 1) Baader Planetarium Hyperion 8-24 mm clickstop-zoom ( ευρώ) 2) Tele Vue 8-24 mm clickstop-zoom (268 ευρώ) 3) Vixen zoom LV 8-24 mm (129 ευρώ) 4) William Optics zoom eyepiece mm (219 ευρώ) 5) William Optics zoom eyepiece 8-24 mm (170 ευρώ) Οι φακοί φαίνονται στις εικόνες 1, 2 και 3 µε διαφορετική σειρά από την παραπάνω (από αριστερά προς τα δεξιά: William Optics , William Optics 8-24, Tele Vue, Vixen, Baader Hyperion). Στην εικ. 2 φαίνεται µιά ένδειξη για την αποτελεσµατικότητα των αντιανακλαστικών επιστρώσεων στα 24 mm και στην εικ. 3 στα 8mm όταν τα εσωτερικά οπτικά στοιχεία των φακών έχουν κινηθεί προς την κατεύθυνση του µατιού. Είναι ορατό ότι οι Baader Hyperion και William Optics mm υπερτερούν, στην πραγµατική παρατήρηση όµως η διαφορές είναι αρκετά µικρότερες απ' ό,τι υπονοούν οι φωτογραφίες. Όλοι οι φακοί είναι πλήρως πολυεπιστρωµένοι (FMC). Στην ελληνική αγορά (απ' όπου και οι τιµές) υπάρχουν όλοι οι παραπάνω, ή σχεδόν όλοι αφού ο φθηνότερος από τους δuo William Optics, ο 8-24 mm θα σταµατήσει να διατίθεται και υπάρχει µόνο ένα πολύ µικρό στοκ ακόµη. Φακούς zoom διαθέτουν κι άλλες εταιρίες όπως η Meade και η Pentax αλλά δυστυχώς δεν βρέθηκαν για τη δοκιµή. Επίσης, εταιρίες όπως Nikon, Leica, Zeiss και Swarovski φτιάχνουν τέτοιους zoom αλλά κυρίως για χρήση µε διόπτρες υπαίθρου (spotting scopes) και µάλλον σπανίζουν πολύ στην Ελλάδα. Επιπλέον είναι ιδιαίτερα ακριβοί. Αξίζει να σηµειωθεί ότι o Vixen LV 8-24 mm, ο Tele Vue 8-24 mm και ο αντίστοιχος της Meade είναι ο ίδιος ακριβώς φακός - φτιαγµένος από τη Vixen - µε ελαφρές διαφορές στο εξωτερικό «ντύσιµο». Χαρακτηριστικά - Μετρήσεις (µια πικρή ιστορία!) Για κάθε φακό ακολουθούν πιο κάτω τα χαρακτηριστικά που δίνει η κάθε εταιρία αλλά και οι πραγµατικές µετρήσεις που έγιναν για τις ανάγκες αυτής της δοκιµής. Η µέθοδος που ακολούθησα για τη µέτρηση του πραγµατικού φαινόµενου πεδίου σε µοίρες ( ), δίνει ακρίβεια ±1 (±1,5 στη χειρότερη περίπτωση). Η µέθοδος µέτρησης του εστιακού µήκους δίνει ακρίβεια ±0,1 mm. Αυτές οι µέθοδοι θα περιγραφούν µε λεπτοµέρεια εκτός του κειµένου της δοκιµής....κι ενώ λοιπόν το ήξερα ότι τα πραγµατικά χαρακτηριστικά ενός φακού είναι συχνά διαφορετικά από τις ονοµαστικές τιµές που δίνουν οι εταιρίες, βρέθηκα προ εκπλήξεων! Όπως θα δείτε παρακάτω, φαίνεται πως το τµήµα µάρκετινγκ

3 κάποιων εταιριών έχει...σοβαρές διαφωνίες µε το τµήµα σχεδίασης! Ή απλά έχουν κάποια προβληµατάκια επικοινωνίας µεταξύ τους... Πάντως µην απογοητευθείτε από τις παρακάτω ανακολουθίες στα χαρακτηριστικά, γιατί στην πράξη δεν είναι τόσο σηµαντικές και επιπλέον οι φακοί κάτω απ' τ' άστρα ξεδίπλωσαν µεγάλες αρετές! 1) Baader Planetarium Hyperion 8-24 mm clickstop-zoom Ονοµαστικές τιµές: mm, Πραγµατικές τιµές: 24,1-20,1-16,2-12,3-8,5 mm, Εδώ η Baader «κλέβει» 6 από το οπτικό πεδίο στα 24 mm αλλά επίσης δεν δίνει και όλη τη µεγέθυνση που υπονοούν τα 8 mm αφού «κατεβαίνει» µόνο µέχρι τα 8,5 mm. Όµως λίγο το κακό όπως θα φανεί παρακάτω. 2) Tele Vue 8-24 mm clickstop-zoom Ονοµαστικές τιµές: mm, Πραγµατικές τιµές: 24,9-16,9-12,6-8,8 mm, Μάλλον ο µοναδικός φακός που φέρει το βαρύ όνοµα Tele Vue και δεν τηρεί ακριβώς τις προδιαγραφές που υπόσχεται. Είναι µάλλον ένας φακός 9-25 mm παρά ένας 8-24 mm. Και το πεδίο φτάνει το πολύ όσο ένας συνηθισµένος Plossl, δηλ. 50. Κίτρινη κάρτα στην Tele Vue! 3) Vixen zoom LV 8-24 mm Ονοµαστικές τιµές: mm, Πραγµατικές τιµές: 24,8-16,4-12,5-8,8 mm, Όπως ήταν αναµενόµενο, έχουµε ίδιες µετρήσεις για τα δύο «αδερφάκια». συνεπώς ισχύουν τα ίδια σχόλια όπως για την Tele Vue. Είπαµε άλλωστε πως και τους δύο φακούς τους φτιάχνει η Vixen. H οποία ψύχραιµα βαφτίζει το πεδίο των 50 σαν 60 στα 8 mm (...που βέβαια είναι 8,8mm)! Κόκκινη κάρτα γιατί συµπαρέσυρε και την Tele Vue και τη Meade στη

4 ...τζαναµπετιά! Τουλάχιστον ο θείος Άλ µείωσε το εξωφρενικό 60 σε 55. Αλλά για τις αληθινές 50 όλοι τους...τσιµουδιά! Εκείνο που σώζει τη Vixen είναι ότι κατά τα άλλα έφτιαξε έναν οπτικά πολύ αξιόλογο zoom. Απλά άφησε τα νούµερα...στην κρίση του κοινού! 4) William Optics zoom eyepiece mm Ονοµαστικές τιµές: 22, ,5 mm, Πραγµατικές τιµές: 22,5-17,2-12,3-7,7 mm, Εδώ µάλιστα! Τάξη και Συνέπεια! Είναι φανερό ότι η William Optics έχει δώσει µεγάλη προσοχή στη λεπτοµέρεια και στην πιστότητα των χαρακτηριστικών (κι όχι µόνο όπως θα δούµε). Και µάλλον δεν είναι τυχαίο που ο φακός έχει διεθνώς αρκετά υψηλή τιµή. 5) William Optics zoom eyepiece 8-24 mm Ονοµαστικές τιµές: mm, Πραγµατικές τιµές: 25,5-17,1-13,1-10,3-8,7 mm, Επιστροφή...χαλαρότητα! 25,5 mm αντί για 24 mm (δεν πειράζει αφού περιλαµβάνεται και το 24!), 35 αντί για 40 και µερικά mm-άκια λάθος στης ενδείξεις της κλίµακας πάνω στο φακό! Αν και οι αριθµοί της κλίµακας δείχνουν να έχουν διαταχθεί επίτηδες µε πύκνωση προς τα δεξιά, το σωστό θα ήταν ακριβώς το αντίθετο. Κάποιος εκτέλεσε τη σωστή συνταγή ανάποδα! Ο ίδιος φακός πάντως κυκλοφορεί στην Αµερική και από την Hands on Optics µε το όνοµα Proxima. Προφανώς δεν φτιάχτηκε αποκλειστικά για τη William Optics. Άσχετα µε την (αν)ακρίβεια των χαρακτηριστικών που συνοδεύουν κάθε φακό, η κατασκευή τους είναι υπόθεση υψηλής ακριβείας και φυσικά δεν είναι καθόλου τυχαία αλλά µελετηµένη. Αν για παράδειγµα η Vixen έφτιαξε έναν zoom µε οπτικό πεδίο 38-50, αυτό ακριβώς προέβλεπε η σχεδίαση, άσχετα αν για λόγους marketing τον προωθεί (αθέµιτα) σαν Αλλά όπως είδαµε η Vixen δεν είναι η µόνη που το κάνει. Ποιότητα κατασκευής

5 Μετά τον δύσβατο δρόµο των µετρήσεων βρισκόµαστε σε ευκολότερα µονοπάτια. Όλοι οι φακοί της δοκιµής είναι καλοκατασκευασµένοι και µε πολύ καλή µηχανική αίσθηση. Ξεχωρίζουν όµως οι φακοί της William Optics που έχουν ιδιαίτερα προσεγµένο φινίρισµα. Ιδίως ο τροµερός mm που σ' αυτό το θέµα βρίσκεται αρκετά πιο ψηλά από τους υπόλοιπους της δοκιµής και αποπνέει µια πολύ ευχάριστη αίσθηση µηχανικής ακρίβειας και πολυτέλειας. Πολύ καλή και ευέλικτη κατασκευή έχει και ο Baader Hyperion. To βαρελάκι των 1,25" µπορεί να αντικατασταθεί µε βαρελάκι 2" ή να αφαιρεθεί εντελώς ώστε ο φακός να τοποθετηθεί σε εστιαστές µε άρµοση Zeiss-M45 ή σε διόπτρες υπαίθρου (Baader, Zeiss, Celestron αλλά όχι και Vixen που θα ήθελα). Επιπλέον µε τα κατάλληλα δαχτυλίδια ο φακός συνδέεται στο πάνω µέρος του µε compact µηχανές για φωτογράφηση (afocal µέθοδος). Μόνο παράπονο η αρκετά σφιχτή περιστροφή zoom του φακού, η οποία όµως είναι πολύ οµαλή. Όπως και οι φακοί της William Optics έχει ένα περιστρεφόµενο, ρυθµιζόµενο σε ύψος κύλινδρο στο µέρος του µατιού για την αποκοπή του πλευρικού φωτός και τη σωστή τοποθέτηση του µατιού καθ' ύψος. Μεταξύ των Vixen και Tele Vue οι διαφορές είναι µικρές. Ο Vixen της δοκιµής φορούσε την ελαστική καλύπτρα (eye-cap) µε το «αυτί» όπως φαίνεται στις φωτογραφίες, αλλά νοµίζω πως πωλείται µε το σύνηθες κυλινδρικό ελαστικό. Ο Tele Vue περιέργως έχει αµυδρούς κιτρινωπούς αντί για λευκούς αριθµούς στις ενδείξεις του οι οποίοι χάνονται τελείως µόλις πέσει το σκοτάδι. Για την ποιότητα των αντιανακλαστικών επιστρώσεων θα αναφερθώ πιο κάτω. Άνεση παρατήρησης - Eye relief Ευτυχώς όλοι οι φακοί έχουν πολύ µεγάλες τιµές eye-relief (απόσταση φακού - σωστής θέσης µατιού) πράγµα που τους έκανε όλους εξαιρετικά άνετους στην παρατήρηση, σε όλα τα εστιακά µήκη, ακόµα και µε γυαλιά οράσεως. Βέβαια µε γυαλιά τα πράγµατα γίνονται οριακά στην περιοχή των 8mm, ωστόσο το οπτικό πεδίο όλων ήταν και πάλι πλήρως ορατό. Περισσότερο άνετοι ήταν το δίδυµο Vixen/Tele Vue µαζί µε τον φθηνότερο William Optics αφού άλλωστε έχουν και τα µικρότερα οπτικά πεδία, και λιγότερο ο Baader που έχει το µεγαλύτερο πεδίο. εν µπορώ να πω πάντως ότι µου αρέσει το πολύ φαρδύ, περιστρεφόµενο κάλυµµα µατιού (eye cap) των Baader και William Optics. Αντί να νιώθω κάτι να ακουµπάει στο µέτωπο και στο µάγουλο και να µην περιβάλλει απλά το µάτι, προτιµώ την κλασική σχεδίαση των περισσότερων φακών της αγοράς. Εκτός αυτού, στην περίπτωση του Baader που είναι ο πιο φαρδύς, αυτή η κατασκευή αποκλείει τη χρήση σε binoviewer µε τρόπο ώστε να είναι ορατό όλο το οπτικό πεδίο, γιατί το κάλυµµα «βρίσκει» στο µέτωπο και στη µύτη.

6 Οπτική ποιότητα Οι φακοί zoom δοκιµάστηκαν παράλληλα µε σταθερούς φακούς που αποτελούν αναφορά ως προς την οπτική τους οξύτητα και τις διορθώσεις τους σε όλο το οπτικό πεδίο. Αυτοί ήταν οι Tele Vue Plossl 8 mm, Tele Vue Nagler 16mm type 5 και Meade Series 3000 Plossl 25 mm. Οι δύο Tele Vue είναι από τους οξύτερους φακούς στο είδος τους µε άριστη συµπεριφορά σε όλο το οπτικό πεδίο. Ο Meade 25 mm είναι κορυφαίος στο κέντρο του πεδίου αλλά όπως στους περισσότερους Plossl η ποιότητα πέφτει κάπως προς τα άκρα. Σαν φακός αναφοράς ως προς τη χρωµατική εκτροπή στο κέντρο του πεδίου χρησιµοποιήθηκε ο Meade Series 4000 UWA 6.7 mm. Είναι ένας φακός µε εκπληκτική οξύτητα σε όλο το οπτικό πεδίο, εφάµιλλος των καλύτερων Nagler, αλλά στη δοκιµή χρησιµοποιήθηκε για ένα άλλο χαρακτηριστικό του: εν έχει την παραµικρή χρωµατική εκτροπή στο κέντρο του οπτικού πεδίου (όλοι οι φακοί που έχουν περάσει από τα χέρια µου έχουν µια ελάχιστη έστω χρωµατική εκτροπή την οποία ελέγχει κανείς µε ένα κατοπτρικό τηλεσκόπιο που εξ ορισµού έχει µηδενική.) Έτσι, στα διοπτρικά τηλεσκόπια µπορεί κανείς να αναγνωρίζει την προέλευση της όποιας χρωµατικής εκτροπής, διακρίνοντας τη συνεισφορά του αντικειµενικού φακού από τη συνεισφορά του προσοφθαλµίου. Τα τηλεσκόπια που χρησιµοποιήθηκαν ήταν δύο: Ένα νευτώνειο Orion Optics 250mm (10") f/4.8 και ένα αποχρωµατικό Vixen ED81S f/7.7 Για να δοκιµαστούν οι φακοί και στο f/10 που είναι ο εστιακός λόγος πολλών Schmidt Cassegrain χρησιµοποιήθηκε και µια µάσκα διαµέτρου 62mm που τοποθετήθηκε µπροστά από το αποχρωµατικό. Οι φακοί δοκιµάστηκαν και την ηµέρα σε επίγειους στόχους που αποκάλυψαν εύκολα τη συνολική οξύτητα των φακών, το κοντράστ και τη γεωµετρική παραµόρφωση. Αυτό που φάνηκε αµέσως και δεν χρειάζεται να το αναφέρω παρακάτω ξεχωριστά για κάθε φακό είναι ότι και οι πέντε είχαν άριστη λεπτοµέρεια και οξύτητα στο κέντρο του πεδίου (δεν είναι κάτι δύσκολο εξάλλου), εφάµιλλη σχεδόν µε τους φακούς αναφοράς και πολύ καλό κοντράστ. Εκείνα που διαφοροποιούν κυρίως τους φακούς της δοκιµής µεταξύ τους είναι το εύρος του οπτικού πεδίου (συζητήθηκε πιο πάνω), η οξύτητα στα άκρα του πεδίου, η αποτελεσµατικότητα των επιστρώσεων (µικρές διαφορές) και η γεωµετρική παραµόρφωση. Ας δούµε κάθε φακό αναλυτικά: 1) Baader Planetarium Hyperion 8-24 mm clickstop-zoom Ο Hyperion εκτός από το µεγαλύτερο οπτικό πεδίο έχει και τις καλύτερες αντιανακλαστικές επιστρώσεις της δοκιµής (εικόνα 2), µε ελάχιστη διαφορά από τον ακριβότερο της William Optics. Αυτό του δίνει ένα ελάχιστο προβάδισµα στη

7 διαφάνεια (= φωτεινότητα) που όµως δεν µπορώ να πω ότι διακρίνεται εύκολα στην παρατήρηση. Φαίνεται µε δυσκολία µόνο όταν κοιτάµε ταυτόχρονα µέσα από τους φακούς προς ένα οµοιόµορφα φωτισµένο λευκό χαρτί. Αυτά τα χαρακτηριστικά τον κάνουν ιδανικό για παρατήρηση αµυδρών γαλαξιών και νεφελωµάτων αλλά και των πλανητών σε µεγάλες µεγεθύνσεις αφού κι εκεί απαιτείται το µέγιστο κοντράστ και φωτεινότητα. Θα ήταν ίσως ο αδιαµφισβήτητος νικητής της δοκιµής αν δεν είχε αισθητή καµπύλωση εστιακού επιπέδου (field curvature) από τα 24 mm ως τα 20 mm περίπου. Έτσι λοιπόν, στις χαµηλότερες µεγεθύνσεις τα άκρα του οπτικού πεδίου δεν µπορούν να εστιάσουν ταυτόχρονα µε το κέντρο και στο τελευταίο 25% της ακτίνας του πεδίου τα αστρικά είδωλα θολώνουν προοδευτικά. Το πρόβληµα είναι αρκετά έντονο στο f/4.8 όπου επιτείνεται κι από το πρόβληµα της κόµης του παραβολοειδούς κατόπτρου αλλά µειώνεται κάπως όσο πάµε προς τους µεγαλύτερους εστιακούς λόγους f/7.7 και f/10. Στις µεγαλύτερες µεγεθύνσεις το πρόβληµα εξαφανίζεται. Ο φακός παρουσιάζει επίσης και κάποια γεωµετρική παραµόρφωση (οι γραµµές καµπυλώνονται προς τα άκρα του πεδίου) µαξιλαροειδούς τύπου, η οποία είναι µικρή στα 24 mm και αυξάνεται σηµαντικά στα 8 mm θυµίζοντας τους Panoptic και Nagler της Tele Vue. Αυτό όµως δεν ενοχλεί ιδιαίτερα στα αστρικά πεδία και είναι συνηθισµένος συµβιβασµός ακόµα και σε πολύ ακριβούς φακούς, προκειµένου να επιτευχθούν µεγάλα οπτικά πεδία. Η εστίαση του φακού παραµένει σταθερή σ' όλο το εύρος του zoom και µόνο στα 8 mm χρειάζεται µια ελάχιστη διόρθωση της εστίασης. Το βάρος και ο όγκος του φακού ήταν τα µεγαλύτερα της πεντάδας και κατά τη γνώµη µου πάνω από το όριο όπου αρχίζουν να είναι πρόβληµα σε µικρά τηλεσκόπια. Συνολικά ένας φακός µε απολαυστικά µεγάλα οπτικά πεδία, κορυφαία φωτεινότητα και κοντράστ, ιδανικός για περιπλάνηση ψάχνοντας αµυδρά αντικείµενα. 2) Tele Vue 8-24 mm clickstop-zoom Το κυριότερο χαρακτηριστικό του φακού είναι η πολύ µεγάλη άνεση στην παρατήρηση και χρήση, αλλά και η εξαιρετική εικόνα µέχρι τα άκρα σχεδόν του πεδίου. Ιδίως στα 24 mm η εικόνα του είναι υποδειγµατική και σ' αυτό βοηθάει και η πολύ µικρή γεωµετρική παραµόρφωση. Πηγαίνοντας προς τα 8 mm όµως η γεωµετρική παραµόρφωση αυξάνεται αισθητά. Η οξύτητα της εικόνας παραµένει εξαιρετική στο µεγαλύτερο µέρος του οπτικού πεδίου και µόνο στα άκρα αρχίζει να µειώνεται λίγο (πολύ λίγο) λόγω µιας µικρής χρωµατικής εκτροπής. Κάτι που πρόσεξα µόνο µετά από πολλή χρήση είναι ότι αυτή η ελαφρή µείωση της οξύτητας επηρεάζει κυρίως τη µια άκρη του οπτικού πεδίου, ενώ σχεδόν καθόλου την άλλη. Περιστρέφοντας τον φακό στον εστιαστή περιστρέφεται κι η ανοµοιοµορφία αυτή. Ίσως είναι κάποιο µικρό πρόβληµα στον παραλληλισµό των κινούµενων οπτικών στοιχείων µε τα ακίνητα. Ο φακός όµως δεν έχει καµπύλωση εστιακού επιπέδου. Είναι πλήρως πολυεπιστρωµένος όπως και οι υπόλοιποι, και παρουσιάζει πολύ καλό κοντράστ, άµεσα φανερό στους επίγειους στόχους. Ωστόσο οι επιστρώσεις του δεν είναι στο επίπεδο του Hyperion. Η θέση εστίασης µεταβάλλεται ελαφρά από τα 24 στα 8 mm, χωρίς όµως να γίνεται πρόβληµα και να χάνεται το αντικείµενο παρατήρησης. O φακός είναι ιδανικός για χρήση µε γυαλιά οράσεως, αλλά δέχεται και το Dioptrx, τo αξεσουάρ της Tele Vue για την αντιµετώπιση του αστιγµατισµού του χρήστη. Συνολικά είναι ένας φακός µε πολύ καλή εικόνα, που προσφέρει άνεση και ευχρηστία στην

8 παρατήρηση, θυσιάζοντας όµως τα µεγάλα οπτικά πεδία. 3) Vixen zoom LV 8-24 mm Όσο κι αν προσπάθησα να εντοπίσω διαφορές µεταξύ των zoom της Tele Vue και της Vixen, στάθηκε αδύνατο και είναι λογικό αφού όπως ανέφερα πρόκειται ουσιαστικά για τον ίδιο φακό που φτιάχνεται από τη Vixen. Η οπτική και µηχανική τους συµπεριφορά, το οπτικό πεδίο, οι επιστρώσεις είναι ακριβώς τα ίδια. Περίµενα ότι η Tele Vue θα τον διέθετε τουλάχιστον µε πιο εξελιγµένες αντιανακλαστικές επιστρώσεις αλλά είναι όµοιες. Όλα όσα γράφτηκαν πιο πάνω ισχύουν ακριβώς και για τον Vixen εκτός από τη συµβατότητα µε το Dioptrx (διαφορετικές εγκοπές κάτω από το eye-cap). Ο Vixen της δοκιµής έχει προσφέρει τις υπηρεσίες του κάποια χρόνια, αλλά ο Tele Vue είναι αγορά λίγων µηνών. Υποθέτω λοιπόν πως δεν έχει αλλάξει κάτι άλλο στο µοντέλο της Tele Vue και συνεχίζει να διατίθεται µε τα ίδια χαρακτηριστικά. Ο Vixen όµως έχει τη µισή τιµή... 4) William Optics zoom eyepiece mm Είναι ο πιο ολοκληρωµένος οπτικά φακός της δοκιµής. Έχει άριστη οξύτητα και κοντράστ, τα άκρα του οπτικού πεδίου έχουν ελάχιστη διαφορά από το κέντρο (τα οξύτερα άκρα πεδίου της δοκιµής σε όλα τα εστιακά µήκη), έχει µηδενική ως ελάχιστη γεωµετρική παραµόρφωση, καθόλου καµπύλωση εστιακού επιπέδου και διατηρεί την εστίασή του σε όλα τα εστιακά µήκη (µεγεθύνσεις). Ίσως µόνο στα 7,5 mm να χρειάζεται µια ελάχιστη διόρθωση της εστίασης. Η µηχανική του κατασκευή και το φινίρισµα είναι τα καλύτερα της δοκιµής. Υστερεί µόνο απέναντι στον Hyperion της Baader ως προς το µέγεθος των οπτικών πεδίων, κατά λίγες µοίρες σε όλα τα εστιακά µήκη και ίσως ελάχιστα ως προς τη φωτεινότητα. Όµως τα αστρικά πεδία που παράγει, ιδιαίτερα µε το µικρό αποχρωµατικό, είναι άψογα σε όλο τους το πλάτος κάνοντας τις ουράνιες εικόνες πολύ θελκτικές και ευχάριστες. Συνολικά ένας φακός που επαναπροσδιορίζει τα στάνταρ των προσοφθαλµίων zoom στη συνολική οξύτητα της εικόνας και την κατασκευαστική ακρίβεια, όπως κάνει και ο Hyperion για το µέγεθος των οπτικών πεδίων και τη διαφάνεια. 5) William Optics zoom eyepiece 8-24 mm Ο φθηνότερος φακός της William Optics άφησε ένα µίγµα θετικών και αρνητικών εντυπώσεων. Στο κέντρο του πεδίου έχει κι αυτός κορυφαία οξύτητα, όµως στα άκρα του πεδίου, ιδίως στα 24 mm η ποιότητα εικόνας πέφτει σηµαντικά. Προχωρώντας στα 8 mm η βελτίωση δεν είναι πολύ σηµαντική. Επιπλέον, το εύρος πεδίου στα 24 mm είναι όπως αναφέρθηκε µόνο 35, το µικρότερο της δοκιµής. Ωστόσο στα 8 mm ανεβαίνει στις 58, αρκετά πάνω από τους Vixen και

9 Tele Vue. Έχει πολύ µικρή ως µηδενική γεωµετρική παραµόρφωση και µικρή καµπύλωση του εστιακού επιπέδου. Η εστίαση αλλάζει αισθητά από το ένα άκρο του zoom στο άλλο. Οι επιστρώσεις του είναι άψογες στα εξωτερικά στοιχεία του φακού αλλά σε 1-2 από τα κινούµενα στοιχεία οι αντανακλάσεις είναι πιο έντονες. Η φωτεινότητά του είναι ελάχιστα µικρότερη από τους άλλους της δοκιµής ίσως λόγω των επιστρώσεων ή λόγω του τύπου γυαλιού που χρησιµοποιεί. Ωστόσο αυτό δεν φαίνεται άµεσα στην παρατήρηση, παρά µόνο στο τεστ του λευκού χαρτιού και µε δυσκολία. Έχει πολύ καλή εξωτερική κατασκευή και φινίρισµα, και είναι άνετος για χρήση ακόµα και µε γυαλιά οράσεως. Συνολικά ένας καλός φακός που όµως ανταγωνίζεται δύσκολα τα χαρακτηριστικά των καλυτέρων της δοκιµής. Γενικές παρατηρήσεις - Συµπεράσµατα Χρησιµοποιώντας τους zoom φακούς σε διάφορους εστιακούς λόγους, έγινε φανερό ότι τα διάφορα προβλήµατα οξύτητας στα άκρα του πεδίου µειώνονται όσο πιο «αργό» είναι το τηλεσκόπιο. Στο γρήγορο νευτώνειο οι φακοί της δοκιµής προέβαλαν έντονα την κόµη στα άκρα του πεδίου και δεν µπορούν να ανταγωνιστούν σταθερούς φακούς που είναι φτιαγµένοι να δουλεύουν καλά ακόµα και στο f/4, όπως για παράδειγµα οι Nagler της Tele Vue. Ωστόσο η ευελιξία που προσφέρουν αντισταθµίζει ως ένα σηµείο αυτή την αδυναµία και µάλιστα όταν συνοδεύουν ένα πιο αργό τηλεσκόπιο µπορούν να αντικαταστήσουν κάποιους σταθερούς φακούς µε επιτυχία. Ένα µικρό αποχρωµατικό µε εστιακό λόγο πάνω από f/6 µαζί µε έναν από τους καλύτερους φακούς της δοκιµής γίνονται ένα πολύ φορητό και ελκυστικό σύστηµα. Ο Baader Hyperion και ο William Optics µπορούν να αναλάβουν άνετα το ρόλο αυτό. Για όποιον δεν θέλει το αυξηµένο βάρος και τον όγκο αυτών των φακών, ο Vixen ή ο Tele Vue µπορούν να κάνουν το ίδιο θυσιάζοντας όµως τα µεγάλα οπτικά πεδία. Αυτοί οι δύο µαζί µε τον οικονοµικότερο από τους William Optics (8-24 mm) µπορούν να κάνουν και κάτι άλλο πολύ καλά, το οποίο φρόντισα και να δοκιµάσω: να χρησιµοποιηθούν σε ένα ηλιακό τηλεσκόπιο Coronado PST όπου άλλωστε από την κατασκευή του θα χρησιµοποιηθεί κυρίως η κεντρική περιοχή του οπτικού πεδίου των φακών και τα όποια προβλήµατα οξύτητας στα άκρα του θα µείνουν στην αφάνεια. Το εύρος µεγεθύνσεων που θα δώσουν µε τον φακό του PST (40mm f/10) είναι αρκετό για να παρατηρηθεί το γειτονικό µας άστρο µε τη λεπτοµέρεια που επιτρέπει το PST. Τελειώνοντας αυτή τη συγκριτική δοκιµή οφείλω να ευχαριστήσω τους φίλους ερασιτέχνες αστρονόµους που πολύ πρόθυµα έστειλαν τους φακούς τους για τα σχετικά βασανιστήρια: Τον Κώστα Τζιόλα "CarlSagan" (Vixen), την "Κατερίνα" Τσιοδούλου (Tele Vue), τον Ανδρέα Παπαλάµπρου "astrovox" (Baader Hyperion), και τον Γιώργο Πετρόπουλο της εταιρίας Arcus που µου εµπιστεύτηκε δυο ολοκαίνουργιους φακούς της William Optics.

10 10/02/2008: Τα παρακάτω προστέθηκαν σαν συνέχεια της δοκιµής Όπως υποσχέθηκα, παραθέτω εδώ µερικά ακόµα σχόλια και στοιχεία που δεν συµπεριέλαβα στο αρχικό κείµενο της δοκιµής, άλλα χρήσιµα κι άλλα λιγότερο χρήσιµα. Χρήση των φακών µε τον ενισχυτή µεγέθυνσης Tele Vue Powermate 2.5X Γράφω «ενισχυτή µεγέθυνσης» κι όχι Barlow γιατί η σχεδίαση ενός Barlow περιλαµβάνει δύο οπτικά στοιχεία (ή τρία στους λεγόµενους αποχρωµατικούς) ενώ οι Powermate της Tele Vue επιστρατεύουν τέσσερα οπτικά στοιχεία κι ανεβάζουν τη οπτική ποιότητα ακόµα ψηλότερα, σ' όλο το οπτικό πεδίο. Με τη χρήση του Powermate οι φακοί των 8-24 mm έγιναν 3,2-9,6 mm κι ο φακός 7,5-22,5 mm της William Optics έγινε 3-9 mm (ονοµαστικές τιµές). ιαιρώντας τα πραγµατικά εστιακά µήκη των φακών όπως έχουν δοθεί νωρίτερα µε το 2,5 βρίσκουµε και τις πραγµατικές τιµές. Ισοδύναµα ή µάλλον ορθότερα µπορούµε να πούµε ότι δεν άλλαξαν τα εστιακά µήκη των φακών, αλλά τα εστιακά µήκη των τηλεσκοπίων που πολλαπλασιάστηκαν επί 2,5Χ. Έτσι, τα 1200 mm του νευτώνειου έγιναν 3000 mm και τα 625 mm του αποχρωµατικού έγιναν 1563 mm. Οι εστιακοί τους λόγοι πολλαπλασιάστηκαν επίσης επί 2,5 κι έγιναν f/12 και f/19,3 αντίστοιχα. Αυτό επέφερε σηµαντική βελτίωση στα άκρα των οπτικών πεδίων εκείνων των φακών που νωρίτερα είχαν κάποιο πρόβληµα. Και ήταν αναµενόµενο αφού όλοι οι προσοφθάλµιοι φακοί «διευκολύνονται» όταν οι εστιακοί λόγοι είναι µεγάλοι και το φώς πέφτει πιο κάθετα στα οπτικά τους στοιχεία. Ταυτόχρονα, η κόµη χάθηκε από τις εικόνες του νευτώνειου, όµως η απουσία κόµης είναι δεδοµένη έτσι κι αλλιώς όσο αυξάνει η µεγέθυνση. Στο κέντρο των οπτικών πεδίων η οξύτητα δεν µειώθηκε καθόλου παρά µόνο όταν ανέβαζα τη µεγέθυνση τόσο ώστε η λεπτοµέρεια να περιορίζεται πλέον από την περίθλαση και τους νόµους της φυσικής (άδεια µεγέθυνση). Τηρουµένων των αναλογιών (πολύ αυξηµένη µεγέθυνση) η χρήση του Powermate 2,5Χ µόνο θετικά αποτελέσµατα έφερε στην οξύτητα των άκρων των οπτικών πεδίων χωρίς να σκοτεινιάζει την εικόνα ή να µειώνει το κοντράστ περισσότερο απ' όσο το κάνει η µεγέθυνση αυτή καθ' αυτή. Συνειδητοποίησα ότι στην ουσία δοκίµαζα τον Powermate κι όχι τους φακούς, διαπιστώνοντας για ακόµη µια φορά την οπτική του υπεροχή και την «απουσία» του από το οπτικό µονοπάτι. Είναι φτιαγµένος για να πολλαπλασιάζει τη µεγέθυνση χωρίς να προσθέτει τίποτα αρνητικό. Τα τέσσερα οπτικά στοιχεία του έχουν τις καλύτερες επιστρώσεις που έχω δει ποτέ µαζί µε το glasspath corrector της Baader που «φοράει» to binoviewer µου (Baader Giant Mark V). Συνεπώς η µείωση της φωτεινότητας που προκαλεί είναι αδιόρατη. Ανάλογα µε το τηλεσκόπιο που έχει κανείς, ο συνδυασµός ενός zoom από τους παραπάνω µε έναν Powermate/Barlow µπορεί να είναι από χρήσιµος µέχρι περιττός. Σε ένα Schmidt Cassegrain εστιακού λόγου f/10 ή παραπάνω, οι zoom αυτοί

11 θα δώσουν και πολύ υψηλές µεγεθύνσεις οπότε η χρήση Powermate/Barlow δεν µπορεί να προσφέρει και πολλά, τουλάχιστον όχι στα µικρά εστιακά µήκη των zoom. Σκέτοι µπορούν να αποτελέσουν καλή λύση για λεπτοµερή παρατήρηση του Ηλιακού Συστήµατος (πλανήτες, Σελήνη). Zoom και Binoviewers (δυοφθάλµια) Ασφαλώς ένας πολύ καλός συνδυασµός αφού γλιτώνει κανείς την αγορά περισσοτέρων ζευγαριών σταθερών προσοφθαλµίων. Στη συγκεκριµένη δοκιµή η µόνη δυνατή επιλογή ήταν η ταυτόχρονη χρήση των Vixen και Tele Vue που είναι οπτικά όµοιοι. Η χρήση τους στο δυοφθάλµιο το επιβεβαίωσε ακόµη µια φορά. Ο Vixen δεν έχει τα clicks ανά κάποια mm που έχει ο Tele Vue (και ο Hyperion) αλλά ήταν πολύ εύκολο να εξισωθούν οι µεγεθύνσεις στους δυο φακούς, πιο εύκολο απ' ό,τι περίµενα. Ο φακός που τοποθετείται µπροστά από το δυοφθάλµιο (glasspath & coma corrector) αυξάνει τη µεγέθυνση κατά 1,7Χ όπως ένας Barlow κάνοντας τους φακούς ισοδύναµους µε 14-5 mm περίπου. Η απολαυστική και λεπτοµερής παρατήρηση που προσφέρει ένα δυοφθάλµιο συνδυασµένη µε τη χαρακτηριστική άνεση που προσφέρουν οι συγκεκριµένοι zoom απογείωσαν την παρατήρηση δίνοντας τροµερά αληθοφανείς εικόνες του Κρόνου και της Σελήνης, γεµάτες οµορφιά και λεπτοµέρεια! Το ίδιο συνέβη και στα αστρικά σµήνη και άλλα λαµπρά αντικείµενα deep sky. Εδώ µπορεί κανείς να έχει κάποιες ενστάσεις για το «πολύ γυαλί» που παρεµβάλει αυτή η διάταξη µεταξύ ουρανού και µατιού. εν θα διαφωνήσω, αλλά για άλλη µια φορά θα τονίσω πόσο σηµαντικό είναι νε επιλέγει κανείς όργανα και φακούς µε άριστες επιστρώσεις ώστε να έχει ελάχιστη µείωση φωτεινότητας και κοντράστ. H συγκεκριµένη διάταξη απέδωσε εξαιρετικά, κυρίως γιατί όπως έχω γράψει και παλιότερα το µεγάλο binoviewer της Baader εκπλήσσει έντονα µε την «απουσία» του από το οπτικό µονοπάτι. Το ίδιο πετυχηµένα µπορούν να χρησιµοποιηθούν γι αυτή τη δουλειά και δυο zoom William Optics 8-24 mm αφού το µικρό τους µέγεθος το επιτρέπει, και µάλιστα η αύξηση του εστιακού λόγου από τον διορθωτή που χρησιµοποιεί ένα δυοφθάλµιο θα βελτιώσει αρκετά τα προβλήµατα οξύτητας στα άκρα του πεδίου αυτών των φακών. ύο zoom Hyperion δεν είναι κατάλληλοι για αυτή τη δουλειά γιατί όπως έχω αναφέρει το πάνω µέρος τους είναι υπερβολικά φαρδύ και µέτωπο/µύτη θα εµποδίσουν το χρήστη να πλησιάσει τόσο ώστε να βλέπει τα οπτικά πεδία ολόκληρα. Το ίδιο θα συµβεί και µε ένα ζευγάρι William Optics εκτός κι αν κάποιος έχει µεγάλη απόσταση µατιών οπότε θα µπορέσει σίγουρα να δει όλο το πεδίο στα 22,5 mm.

12 Βάρος - όγκος Τα βάρη των φακών zoom (χωρίς τα καπάκια τους) µετρήθηκαν και βρέθηκαν: Baader Hyperion gr William Optics gr William Optics gr Tele Vue gr Vixen gr Ο όγκος και οι διαστάσεις τους φαίνονται πρακτικά στην Εικ. 1 της δοκιµής, έχοντας σαν διάσταση αναφοράς τη διάµετρο των 31,7mm στη βάση των φακών. Ο Hyperion κατά τη γνώµη µου θα...πέσει λίγο βαρύς για µικρά διοπτρικά ή dobsonians που δεν ισορροπούν εύκολα. Όµως ο εφευρετικός ερασιτέχνης αστρονόµος βρίσκει εύκολα λύσεις για τέτοια προβληµατάκια. Λόγος τιµής προς απόδοση O Hyperion της Baader µάλλον ξεχωρίζει αφού λίγα του λείπουν για να είναι τέλειος (κυρίως η οξύτητα σε όλο το πεδίο στα µεγάλα εστιακά µήκη και η ευχρηστία που θα πρόσθετε ο µικρότερος όγκος/βάρος). Επιπλέον στα υπέρ του είναι και η ευελιξία στους τρόπους σύνδεσης (εστιαστές, φωτογρ. µηχανές). Για άλλους όµως η οπτική και µηχανική* τελειότητα του William Optics δικαιολογεί απόλυτα τα επιπλέον 100 ευρώ. Ιδίως αν έχει κανείς ήδη πληρώσει για ένα αποχρωµατικό µε µεγάλες οπτικές αρετές, δεν είναι εύκολο να συµβιβαστεί µε την καµπύλωση εστιακού επιπέδου του Hyperion στις χαµηλότερες µεγεθύνσεις. Ο Vixen LV µπορεί να διαθέτει µικρότερα οπτικά πεδία, αυτά όµως που διαθέτει είναι εξαιρετικά και µαζί µε τη µεγάλη άνεση στην παρατήρηση κατά τη γνώµη µου τον κάνουν άριστη αγορά. υστυχώς όµως δεν µπορώ όµως να πώ το ίδιο και για τον Tele Vue που είναι όµοιος οπτικά µε τον Vixen, εκτός κι αν κάποιος τον αγοράσει εξίσου φθηνά ή µεταχειρισµένο. Ο William Optics 8-24 γίνεται καλή µόνο αγορά αν πρόκειται να χρησιµοποιηθεί σε οπτική διάταξη µε µεγάλο εστιακό λόγο, προσφέροντας µάλιστα και µεγαλύτερο οπτικό πεδίο από τους Vixen και Tele Vue στις µεγαλύτερες µεγεθύνσεις (58 ). Ιδανική χρήση θα ήταν για την παρατήρηση πλανητών µε ένα «αργό» διοπτρικό ή ένα Schmidt-Cassegrain, ή ακόµα για το PST της Coronado (f/10) το οποίο είναι φτιαγµένο να χρησιµοποιεί κυρίως το κέντρο των οπτικών πεδίων, και χρησιµοποιώντας µόνο ένα µήκος κύµατος (Ηα) θα έκανε τη χρήση του φακού απροβληµάτιστη.

13 * Επίγεια χρήση µε ένα µικρό αποχρωµατικό Οι φωτεινές, επίγειες εικόνες της φύσης γίνονται ιδιαίτερα απολαυστικές µε ένα σύστηµα τηλεσκοπίου-προσοφθαλµίου που εξασφαλίζει οπτική οξύτητα σ' όλο το οπτικό πεδίο. Με αυτό το κριτήριο κράτησα σηµειώσεις κατά τη δοκιµή σε φως ηµέρας µε το Vixen ED81S, βαθµολογώντας τους φακούς ανάλογα. Αρχικά σκέφτηκα να µην δηµοσιεύσω αυτές τις βαθµολογίες γιατί δεν ερµηνεύονται εύκολα έξω από ένα καθιερωµένο και συνεπές σύστηµα δοκιµών. Ωστόσο επειδή µε βοήθησαν πολύ και αποτελούν ένα δυνατό (αν και υποκειµενικό) στοιχείο για τη σύγκριση των φακών τις παραθέτω τελικά εδώ. Για τα εστιακά µήκη µέγιστο (24mm) και ελάχιστο (8mm) σηµειώνω τις σχετικές βαθµολογίες για το κέντρο του οπτικού πεδίου, 70% εκτός κέντρου, και για την άκρη του. Ο βαθµός 9 αντιστοιχεί σε ποιότητα εικόνας όταν αυτή αρχίζει να χαλάει ελαφρά αλλά ορατά, και ο βαθµός 8 σε εικόνα αισθητά υποδεέστερη από το κέντρο του πεδίου. Baader Hyperion 24mm: κέντρο 10, 70% 9,5 άκρη 8 8 mm: κέντρο 10, 70% 10 άκρη 9 Tele Vue / Vixen 24mm: κέντρο 10, 70% 10, άκρη 9,5 8 mm: κέντρο 10, 70% 9,5, άκρη 9 William Optics mm 22.5mm: κέντρο 10, 70% 10, άκρη 9,5 7,5 mm: κέντρο 10, 70% 10, άκρη 9,5 William Optics 8-24 mm 24mm κέντρο 10, 70% 9, άκρη 7 8 mm κέντρο 10, 70% 9, άκρη 8 Review of a review Μια δοκιµή σαν την παραπάνω, όσο αντικειµενικά και να προσπαθήσει κανείς να την εκτελέσει, δεν παύει να είναι το σύνολο εντυπώσεων ενός. Ο κάθε χρήστης πρέπει να σταθµίσει ποιες παράµετροι είναι σηµαντικές για τον ίδιο, να λάβει

14 υπόψη τη σχεδίαση του δικού του τηλεσκοπίου, το στυλ παρατήρησής του και τις προτιµήσεις του, ώστε να επιλέξει έξυπνα τους φακούς που τον εξυπηρετούν (εντάξει, µπορεί να µην είναι εύκολο µε την πρώτη!). Έχοντας πάντα στο νου ότι ο προσοφθάλµιος φακός είναι το µισό τηλεσκόπιο, θα αξιοποιήσει καλύτερα το (άλλο µισό) τηλεσκόπιό του επιλέγοντας τους πιο ποιοτικούς φακούς που µπορεί, χωρίς υπερβολές (πχ. ένα πλήρες σετ από Nagler σε ένα φθηνό νευτώνειο) αλλά και χωρίς τσιγκουνιές που δεν αφήνουν το τηλεσκόπιο να ξεδιπλώσει όλες τις αρετές του κάτω από τον έναστρο ουρανό. Καθαρούς ουρανούς! Εικόνες: Σε όλες τις εικόνες από αριστερά προς τα δεξιά: William Optics , William Optics 8-24, Tele Vue, Vixen, Baader Hyperion). Στην εικ. 2 φαίνεται η αποτελεσµατικότητα των αντιανακλαστικών επιστρώσεων στα 24 mm και στην εικ. 3 στα 8mm όταν τα εσωτερικά οπτικά στοιχεία των φακών έχουν κινηθεί προς την κατεύθυνση του µατιού. Είναι ορατό ότι οι Baader Hyperion και William Optics mm υπερτερούν, στην πραγµατική παρατήρηση όµως η διαφορές είναι αρκετά µικρότερες απ' ότι υπονοούν οι φωτογραφίες. Όλοι οι φακοί είναι πλήρως πολυεπιστρωµένοι (FMC). Περιγραφή: eik. 1.jpg

15 Περιγραφή: eik. 2.jpg

16 Περιγραφή: eik. 3.jpg "Με το λύχνο του άστρου στους ουρανούς εβγήκα Στο αγιάζι των λειµώνων, στη µόνη ακτή του κόσµου..." - Οδ. Ελύτης