ΜΙΜΝΕΡΜΟΣ. (β μισό του 7 ου αι. π. Χ.)

Transcript

1 ΜΙΜΝΕΡΜΟΣ (β μισό του 7 ου αι. π. Χ.) Ελεγειακός ποιητής και μουσικός, πρόδρομος και δημιουργός της ερωτικής και ρομαντικής ποίησης και της αφηγηματικής ελεγείας ΚΕΙΜΕΝΟ: ἡμεῖς δ οἷά τε φύλλα(2d, 2W) ἡμεῖς δ οἷά τε φύλλα φύει πολυάνθεμος ὥρη(α) ἔαρος, ὅτ αἶψ (α) αὔξεται αὐγῆις(αὐγαῖς) ἠελίου (ἡλίου), ἴκελοι(εἴκελοι) τοῖς ἐπί πήχυιον χρόνον τερπόμεθα ἄνθεσιν ἥβης, εἰδότες πρός θεῶν οὔτε κακόν οὔτ ἀγαθόν Μέλαιναι δέ Κῆρες παρεστήκασι ἡ μέν ἔχουσα τέλος ἀργαλέου γήρατος, ἡ δ ἑτέρη(ἑτέρα) θανάτοιο (θανάτου) ἥβης δέ καρπός μίνυνθα γίνεται ὅσον τ ἡέλιος(ἥλιος) κίδναται (σκεδάννυται) ἐπί γῆν. αὐτάρ (ἀτάρ) ἐπήν (ἐπάν) δή παραμείψεται τοῦτο τέλος ὥρης(α), βέλτιον (ἐστίν) ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 1

2 αὐτίκα δή τεθνάναι ἤ βίοτος πολλά γάρ κακά ἐν θυμῷ γίνεται ἄλλοτε τρυχοῦται οἶκος, πέλει δ ὀδυνηρά ἔργα πενίης (ας) ἄλλος δ αὖ ἐπιδεύεται (ἐπιδέεται) παίδων, ὧν τε μάλιστα ἱμείρων κατά γῆς ἔρχεται εἰς Άΐδην (Ἅδην) ἄλλος ἔχει θυμοφθόρον νοῦσον (νόσον) οὐδέ ἐστιν τίς ἀνθρώπων ὧι μή διδοῖ πολλά κακά Ζεύς. Μετάφραση Κι εμείς, σαν τα φύλλα που γεννά η λουλουδιασμένη άνοιξη, όταν ξαφνικά μεγαλώνουν με τις αχτίδες του ήλιου όμοιοι μ αυτά για ελάχιστο χρόνο χαιρόμαστε με τα λουλούδια της νιότης, χωρίς να γνωρίζουμε από τους θεούς ούτε κακό ούτε καλό Και οι μαύρες Μοίρες στέκονται δίπλα μας Κρατώντας η μια το τέλος των οδυνηρών γηρατειών Και η άλλη του θανάτου Μα και της νιότης ο καρπός για λίγο διαρκεί, ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 2

3 όσο δηλαδή ο ήλιος σκορπίζει φως στη γη. Όμως, σαν περάσει (κανείς)πια το όριο αυτής της εποχής Καλύτερο (είναι) αμέσως να πεθαίνει παρά να ζει Γιατί πολλές έγνοιες στη ψυχή γεννιούνται Άλλοτε χάνεται η περιουσία, κι έρχεται η οδυνηρή φτώχεια Άλλος πάλι στερείται τα παιδιά, και, ενώ πάρα πολύ αυτά πάνω στη γη ποθούσε, Κατεβαίνει στον Άδη, άλλος έχει θανατηφόρα αρρώστια. Κανείς δεν υπάρχει απ τους ανθρώπους που να μην (του) δίνει πολλά κακά ο Δίας. Λεξιλογικά Φύει <φύω =γεννώ Παράγωγα: φῦλον, φῦμα (εξόγκωμα),φυματικός, φυματίωση, φυλή, φύσις, φυτόν, φύτωρ, φυτώρειον, αὐτοφυής =γνήσιος, εὐφυής, σύμφυτος, ἐμφύλιος, ἔμφυτος, πρόσφυση, επιπεφυκίτιδα. Συνώνυμα: γεννώ, τίκτω, βλαστάνω, φυτεύω. ὥρη αντί ὥρα =περίοδος του έτους, εποχή, άνοιξη, η ακμή της ζωής(μτφ.),ο κατάλληλος καιρός για κάτι. Παράγωγα: ωραίος, ὁ ἡ ὥριμος, τό ὥριμον, ὡροθετῶ, ὡροσκοπῶ( =παρατηρώ τη θέση των αστεριών κατά την ώρα της γέννησης κάποιου ατόμου) Αἶψα (επίρρημα ομηρικό)= γρήγορα, αμέσως, ξαφνικά (αψύς =ορμητικός, ευερέθιστος) ἴκελοι = εἵκελοι= όμοιοι (εἴκω) ἥβης <ἡ ἥβη, ἡβός =νεαρός, έφηβος η Ήβη, κατά τη μυθολογία ήταν η θεά της νιότης, κόρη του Δία και της Ήρας και σύζυγος του Ηρακλή. Κατοικούσε στον Όλυμπο και είχε ως έργο της να προσφέρει στους θεούς το νέκταρ. Τερπόμεθα < τέρπομαι (τέρψις, τερπνός),τερψιχόρη =μια από τις εννέα Μούσες, κόρη του Δία και της Μνημοσύνης, προστάτρια της ορχηστρικής τέχνης) Συνώνυμα: αγάλλομαι, ευφραίνομαι, ἥδομαι, χαίρω ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 3

4 Αντώνυμα: ἄχθομαι, λυπούμαι, ἀνιῶμαι Κῆρες < η Κήρ (της Κηρός) = η θεά του θανάτου ή της μοίρας, της συμφοράς, το πεπρωμένο στον πληθ. αριθμό είναι τα πνεύματα που μεταφέρουν τις ψυχές των θνητών στον Άδη(Οδύσσεια, ξ ) Παραμείψεται <παραμείβομαι (ποιητική λέξη) =προσπερνώ, παρακάμπτω Παράγωγα: αμοιβή, αμοιβαίος, αργυραμοιβός( αυτός που ανταλλάσσει νομίσματα) ο βίοτος < βιοώ-ῶ (=ζω) θυμῷ < ο θυμός = η ψυχή, το πνεύμα, θάρρος, νους, βούληση, καρδιά, τόλμη. Τρυχοῦται < τρυχόομαι- τρυχοῦμαι(=φθείρομαι, εξαντλούμαι, ταλαιπωρούμαι, βασανίζομαι ) το τρῦχος (= ρήγμα, ρούχο κουρελιασμένο) κατατρύχομαι (νεοελ. λ.) Πέλει <πέλω και πέλομαι =κινούμαι, υπάρχω, επικρατώ, έρχομαι. Παράγωγα: πόλος, έπιπλα (εργαλεία, σκεύη, κινητή περιουσία) ἱμείρων < ἱμείρω <ἵμερος( μεγάλη επιθυμία, πόθος, ορμή) (ποιητ. τύπος) επιθυμώ, ποθώ, ἱμερτός =ποθητός Θυμοφθόρον < ὁ ἡ θυμοφθόρος, το θυμοφθόρον ( θυμός + φθείρω) ομηρ. λέξη Διάλεκτος Το απόσπασμα είναι γραμμένο στην αττική διάλεκτο και είναι γεμάτο από λέξεις και φράσεις ομηρικές. Είδος ποίησης :Ελεγεία Πραγματολογικά Ιδεολογικά στοιχεία Κῆρες δέ παρεστήκασι μέλαιναι: Οι θεές του θανάτου. Συνοδεύουν το θεό Άρη. Σύμφωνα με τον Ησίοδο (Θεογονία), οι Κήρες είναι κόρες της Νύχτας και αδελφές των Μοιρών. Τις φαντάζονταν ως μαύρες φτερωτές παρθένες με αρπακτικά νύχια να περιφέρονται στα πεδία των μαχών, να πέφτουν πάνω στους πληγωμένους και τους νεκρούς των μαχών, να τους κατασχίζουν και να πίνουν το αίμα τους. Πιστευόταν ότι αυτός που επρόκειτο να πεθάνει με βίαιο θάνατο ήταν παραδομένος από τη γέννησή του σε κάποια συγκεκριμένη Κήρα. Ταυτίζονται έτσι με τις Μοίρες και το πεπρωμένο του ανθρώπου. Ο Αχιλλέας (Ιλιάδα, Ι )παρουσιάζεται να έχει δυο Κήρες και να βρίσκεται σε δίλημμα ποια από τις δυο να διαλέξει: «μήτηρ γάρ τέ μέ φησι θεά Θέτις ἀργυρόπεζα διχθαδίας κῆρας φερέμεν θανάτοιο τέλοσδε» ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 4

5 «η μητέρα μου, η ασημοπόδαρη θεά Θέτιδα, μου λέει ότι δυό λογιών μοίρες με φέρνουν στο τέλος του θανάτου» Στον Ησίοδο επίσης ταυτίζονται και με τις Ερινύες (θεότητες που φέρνουν στους ανθρώπους την άτη, δηλαδή τη σύγχυση του μυαλού, προκαλώντας συμφορές και θάνατο). Στο συγκεκριμένο ποίημα του Μ. παρουσιάζονται δύο Κήρες μόνο, η μια φέρνει το γήρας και η άλλη τον πρόωρο θάνατο. ΘΕΟΙ/ ΔΙΑΣ- Μοίρα- ΆΝΘΡΩΠΟΙ Στο απόσπασμα συμπλέκονται τα θέματα της παντοδυναμίας των θεών, της νομοτελειακής δύναμης του πεπρωμένου( οι φοβερές Κήρες) και των ορίων του ανθρώπου ή αλλιώς το βαθμό επέμβασής τους στα γεγονότα (ευχάριστα και δυσάρεστα) της ζωής τους. Ο Δίας παρουσιάζεται στο απόσπασμα ως ο ρυθμιστής των πραγμάτων που αφορούν τους ανθρώπους, υπόκειται όμως και ο ίδιος στη θέληση της Μοίρας. Η κοσμική τάξη επιβάλλει το θάνατο των θνητών. Ακόμα και ο Δίας θα δοκιμάσει τον πόνο και την οδύνη όταν βλέπει τον αγαπημένο του γιό Σαρπηδόνα να πεθαίνει χωρίς να μπορεί να το αποτρέψει. «Ώ μοι ἐγών, ὅ τε μοι Σαρπηδόνα, φίλτατον ἀνδρῶν, μοῖρ ὑπό Πατρόκλοιο Μενοιτιάδαο δαμῆναι» «Ωχού μου εμένα, ο πιο που αγάπησα θνητός, ο Σαρπηδόνας, γραφτό ναι τώρα από τον Πάτροκλο να κατεβεί στον Άδη». Ιλιάδα, Π Αλλά και στην Οδύσσεια (ε 47-49, μτφρ. Δ.Ν. Μαρωνίτη) ο Δίας αναθέτει στον αγγελιοφόρο του Ερμή να γνωστοποιήσει στην Καλυψώ τη διαταγή των θεών να αφήσει τον Οδυσσέα να φύγει με μια σχεδία για τη Ιθάκη. «Είναι της μοίρας του να ξαναδεί δικούς και φίλους, να φτάσει στο ψηλό παλάτι του, το χώμα να πατήσει της πατρίδας του» Απέναντι σ αυτή την πανίσχυρη μοίρα ούτε ο πανίσχυρος Ποσειδώνας μπορεί να αντιδράσει. Θέλει το χαμό του Οδυσσέα για την τύφλωση του γιού του Πολύφημου, ωστόσο το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να ταλαιπωρήσει τον ήρωα προς το μακρύ ταξίδι του για την πατρίδα. ἄλλος δ αὖ παίδων ἐπιδεύεται, ὧν μάλιστα ἱμείρων κατά γῆς ἔρχεται εἰς Άΐδην η απόκτηση παιδιών Η γέννηση (αρσενικών) παιδιών εξασφάλιζε τη συνέχιση του γένους και την περίθαλψη των γονέων στα χρόνια των γηρατειών. Ωστόσο η μεγάλη επιθυμία των αρχαίων Ελλήνων για την απόκτηση παιδιών συνδέεται κυρίως με την διαιώνιση της ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 5

6 πόλης( υπεράσπιση από τους εχθρούς, πολιτικά δικαιώματα) αλλά και τη διαχείριση και διαιώνιση του «οίκου», που νοείται ως τη βασική μονάδα κοινωνική οργάνωσης και ιδιαίτερα μέχρι την αρχαϊκή εποχή. Οίκος = η οικογένεια, η περιουσία της καθώς και όσοι εργάζονται και καταναλώνουν στα πλαίσιά του. Η σπουδαιότητα της διατήρησης του οίκου και μετά το θάνατο του κυρίου του, έγκειται στη διατήρηση της οικογενειακής περιουσίας και στην τήρηση των θρησκευτικών και εστιακών τελετών. Η απουσία αρσενικού απογόνου σήμαινε το τέλος του «οίκου» εφόσον την περιουσία θα απορροφούσε κάποιος θείος, ανεψιός ή εξάδελφος. Μέσα στα παραπάνω συμφραζόμενα, αν και ο γάμος δεν ήταν υποχρεωτικός, οι άγαμοι αντιμετώπιζαν σε κάποιες πολιτείες το χλευασμό ( Σπάρτη) και σε άλλες οικονομικές ή πολιτικές κυρώσεις. Αντίθετα η γέννηση παιδιών επεφύλασσε ανταμοιβές. Η γέννηση τριών αγοριών στη Σπάρτη εξασφάλιζε απαλλαγή από τη φορολογία. Στον Όμηρο αναγνωρίζουμε παρόμοιες αντιλήψεις για την απώλεια των παιδιών. Ο Διομήδης σκοτώνει τους γιούς του Φαίνοπα (Ιλιάδα Ε, ) «βῆ δέ μετά Ξάνθον τε καί Θόωνα, Φαίνοπος υἷε, ἄμφω τηλυγέτω ὁ δέ τείρετο γήραϊ λυγρῷ, υἱόν δ οὐ τέκευ ἄλλον ἐπί κτεάτεσσι λιπέσθαι» και «χηρωσταί δε διά κτῆσιν δατέοντο» ( Ιλιάδα Ε, 158) «Ύστερα προχώρησε προς τον Ξάνθο και το Θόωνα, τους γιους του Φαίνοπα, πολύ νέους και τους δυο εκείνος βασανιζόταν από βαριά γεράματα, και άλλο γιο δε γέννησε να του αφήσει τα κτήματά του». Και «και μακρινοί κληρονόμοι μοιράστηκαν την περιουσία του». ἔρχεται εἰς Άΐδην Άδης ή Άΐδης( αόρατος) ήταν ο θεός του κάτω κόσμου. Γενικά ήταν θεός σκληρός, αμείλικτος και φοβερός δικαστής, που έκρινε τις πράξεις των ανθρώπων και τους τιμωρούσε μετά το θάνατό τους. Το επίσης διαδομένο όνομά του Πλούτων, θεωρείται ευφημιστικό, καθώς τον συνδέει με τον πλούτο που χαρίζει η βλάστηση της γης. Ακόλουθοί του είναι οι Ερινύες, οι Μοίρες, οι Κήρες, η Άτη, η Νέμεση και ο Κέρβερος, ο οποίος φυλούσε άγρυπνα την πύλη του κάτω κόσμου, επιτρέποντας μόνο την είσοδο και όχι την έξοδο. ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 6

7 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ Το θέμα του αποσπάσματος-γενικά Με μέσο εικόνες ρεαλιστικές, που προδίδουν έντονη φυσιολατρία και με διάθεση μελαγχολική και στοχαστική εκφράζεται η λυρική αμηχανία του ανθρώπου για την αναπότρεπτη νομοτέλεια της Φύσης. Η νιότη κρατά λίγο, τα γηρατειά φθάνουν συνοδευόμενα από πολλές συμφορές και ο θάνατος αποτελεί την τραγική κατάληξη. Ειδικότερα 1.Η μελαγχολία της παρομοίωσης και η «συνομιλία» με τον Όμηρο Η μελαγχολία του ποιητικού υποκειμένου, έτσι όπως συν-προβάλλεται και συνπροτάσσεται στο «ἡμεῖς», πηγάζει από την αριστουργηματική παρομοίωση που το καθιστά συνομιλητή και συνεχιστή της ομορφιάς του ομηρικού λόγου. Ο Διομήδης ρωτά το Γλαύκο, για το ποιος είναι, και τότε ο Γ. απαντά: «Τυδεΐδη μεγάθυμε, τίη γενεήν ἐρεείνεις; Οἵη περ φύλλων γενεή, τοίη δέ καί ἀνδρῶν. Φύλλα τά μέν τ ἄνεμος χαμάδις χέει, ἄλλα δέ θ ὕλη τηλεθόωσα φύει, ἔαρος δ ἐπιγίγνεται ὤρη ὥς ἀνδρῶν γενεή ἡ μέν φύει ἡ δ ἀπολήγει». Ιλιάδα, Ζ «Γενναίε γιέ του Τυδέα, τι τη ρωτάς τη γενιά μου; Όπως είναι των φύλλων η γενιά,έτσι είναι και των ανθρώπων. Τα φύλλα άλλα τα ρίχνει ο άνεμος στη γη,κι άλλα βγάνει το ολόχλωρο δάσος, σαν έρθει η εποχή της άνοιξης. έτσι και των θνητών η γενιά,η μια φυτρώνει και η άλλη πεθαίνει» και αλλού με δίδυμους σχεδόν στίχους «Οὐδέν ἀκιδνώτερον γαῖα τρέφει ἀνθρώποιο πάντων, ὅσσα τε γαῖαν ἔπι τε πνείει τε και ἕρπει» Οδύσσεια, σ «οὐ μέν γάρ τι πού ἐστιν οϊζυρώτερον ἀνδρός πάντων τε ὅσσα τε γαῖαν ἔπι τε πνείει τε και ἕρπει» Ιλιάδα, Ρ ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 7

8 «Δεν τρέφει η γη απ τον άνθρωπο αδυνατώτερο άλλο, Απ όσα απάνω περπατούν στην πλάση κι ανασαίνουν» 2.Η λέξη κλειδί «Ἡμεῖς» Και οι δυο ποιητές συγκρίνουν τους ανθρώπους με τα φύλλα των δένδρων για να μιλήσουν για τη συντομία της ζωής. Ενώ όμως ο Όμηρος αποστασιοποιείται από αυτό που περιγράφει, «ἀνδρῶν γενεή», ο Μίμνερμος θέτει και τον ίδιο του τον εαυτό, την προσωπική του μοίρα μέσα στην κοινή μοίρα των ανθρώπων, που οδεύουν προς το θάνατο. Επιπλέον κάνει και τις επιλογές του: δεν επιθυμεί να ζήσει μέσα στη ζοφερή πραγματικότητα των γηρατειών. Οι στίχοι του αποτελούν πηγαία έκφραση παράπονου, αγιάτρευτου πόνου, και αμηχανίας καθώς στέκεται ανήμπορος θεατής μαζί και υποκείμενο στις αναπότρεπτες αλλαγές που ορίζουν την ανθρώπινη φύση: το σύντομο πέρασμα απ την ανέμελη νιότη,(πήχυιον ἐπί χρόνον ἄνθεσιν ἥβης τερπόμεθα), το εξίσου σύντομο στάδιο της ωριμότητας (μίνυνθα δέ γίνεται ἥβης καρπός) και τα δύο κάτω από την άγρυπνη εποπτεία των «Κηρών» που ανυπομονούν να φέρουν το «τέλος εποχής», (αὐτάρ, ἐπήν δή τοῦτο τέλος παραμείψεται ὥρης),δηλαδή τα φρικτά γηρατιά και το θάνατο. 2.α. Το «Εγώ» μέσα στο «Εμείς» Τα ιστορικά και κοινωνικά συμφραζόμενα της λυρικής ποίησης Στα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα της αρχαϊκής εποχής συγκαταλέγεται η εμφάνιση του θεσμού της πόλης-κράτους και η διασπορά των Ελλήνων σε διάστημα διακοσίων περίπου χρόνων από το νοτιοανατολικό άκρο του Εύξεινου Πόντου έως σχεδόν τον Ατλαντικό Ωκεανό στη Δ. Μεσόγειο. Μέσα στον εξαιρετικά διευρυμένο αυτό ορίζοντα οι Έλληνες έρχονται σε γόνιμη επικοινωνία με την Ανατολή και τη Δύση ενώ ταυτόχρονα αυτοπροσδιορίζονται (κοινωνικά, πολιτικά, θρησκευτικά, πολιτιστικά)σε αντίθεση με το ξένο και εχθρικό περιβάλλον(βάρβαροι) που υπάρχει στα όρια της επικράτειάς τους. Η εξέλιξη της νέας μορφής κρατικής οργάνωσης, της πόλης-κράτους, συμπίπτει με τη σταδιακή παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων από τα κυρίαρχα αριστοκρατικά γένη σε όλους τους ελεύθερους πολίτες ανεξάρτητα από την καταγωγή τους που συμμετείχαν για την υπεράσπιση της πατρίδας στη φάλαγγα ως οπλίτες (δηλ. ως στρατιώτες που με δικά τους έξοδα έπρεπε να εξασφαλίσουν, εκτός από το ξίφος και τη μεγάλη επιθετική λόγχη, και τον ακριβό αμυντικό οπλισμό - μεταλλική περικεφαλαία, στρογγυλή ασπίδα, περικνημίδες και θώρακα). Στην πρώτη γραμμή της φάλαγγας, η (σχετικά απλή) τακτική της οποίας αποσκοπούσε στην συντριβή του εχθρού με ένα μαζικό πειθαρχημένο χτύπημα, παρατάσσονταν κυρίως οι πλουσιότεροι οπλίτες μόνο αυτοί μπορούσαν να αναλάβουν το κόστος της ακριβής πανοπλίας, ταυτόχρονα όμως επωμίζονταν και την πιο επικίνδυνη αποστολή στη μάχη. Ωστόσο η επιτυχία της φάλαγγας στο πεδίο της μάχης, δεν εξαρτάται από το μέγεθος των οικονομικών εισφορών του κάθε οπλίτη αλλά από το βαθμό αποτελεσματικότητας που εξασφάλιζε η δέσμευση του κάθε οπλίτη στον κοινό σκοπό. ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 8

9 Στη θέση της υποταγής στους σκοπούς και τα συμφέροντα ενός ευγενούς βασιλιά, αναπτύσσεται η συντροφικότητα, η αλληλεγγύη και η συν-υπευθυνότητα για την υπεράσπιση της πατρίδας. Η συγκρότηση του «Εγώ» του αρχαϊκού ανθρώπου, θα συντελεστεί σε συνθήκες έντονων πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων και αλλαγών(διαμόρφωση νομοθεσίας, τύραννοι, καθιέρωση νέων μορφών οικονομίας)καθώς η κρατική οντότητα της πόλης κράτους βαίνει προς την πλήρη διαμόρφωσή της. Οι συνθήκες αυτές της ρευστότητας ευνοούν την ενδοσκόπηση, το στοχασμό και την αντιπαράθεση με τις παλιές αξίες σε διάφορες πλέον εκδοχές. 2.β. Ο δημόσιος χαρακτήρας της Λυρικής ποίησης Η περιγραφή τόσο ως προς τον άνθρωπο εξωτερικών εικόνων (φύση), όσο και εσωτερικών εικόνων (συναισθήματα, καταστάσεις)που συνιστά τη λυρική ποίηση, δεν προορίζεται για προσωπική κατανάλωση. Το μεγαλύτερο τεκμήριο που επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό αυτό είναι ότι αποτελεί ποίηση εκτελούμενη, προορίζεται δηλ. για ακροατήριο. Το επιβεβαιώνουν οι πολυπληθείς τοπικές και πανελλήνιας εμβέλειας γιορτές που περιλαμβάνουν μουσικούς αγώνες και εκτελέσεις μουσικοχορευτικές. Επίσης η ίδρυση μουσικών σχολών, που συνδέουν τη λυρική ποίηση με τη μουσική παιδεία. Τα διάφορα είδη και υποείδη που επιτελούν καθένα τη δική του λειτουργία στα πλαίσια του καθιερωμένου λατρευτικού και κοινωνικού συστήματος. Ακόμα και οι πιο ιδιωτικές στιγμές των πολιτών, τα συμπόσια, οργανωμένος θεσμός της αρχαίας ζωής, περιλαμβάνουν κοντά στις χαρές του κρασιού και του έρωτα, τις καλές συζητήσεις και τους «ποιητικούς αγώνες». Οι μορφωμένοι συνδαιτυμόνες, επώνυμα και σημαντικά συνήθως μέλη της κοινωνίας, καλούνται να αυτοσχεδιάσουν ή και να εκτελέσουν μουσικές δημιουργίες γνωστών ποιητών της εποχής. Οι σύγχρονες κριτικές προσεγγίσεις της αρχαϊκής λυρικής ποίησης εντοπίζουν την ανάγκη για σαφή οριοθέτηση του αρχαίου από το σύγχρονο λυρισμό. Στην πρώτη περίπτωση το ατομικό «Εγώ» εκφράζει σκέψεις, συναισθήματα και εμπειρίες, ως μέρος ενός ευρύτερου συνόλου. Στη δεύτερη, η «υποκειμενικότητα» είναι το κυρίαρχο κέντρο, (ο σύγχρονος ιδιώτης, χειραφετημένος από τα κοινά)που μπορεί ακόμα και να καταλύσει τη νομοτέλεια και του εξωτερικού κόσμου και να δημιουργήσει με το λόγο του μια άλλη. 3.Η παρομοίωση =η ζωή του ανθρώπου ως φύλλο που βλασταίνει μέσα στην έκρηξη της άνοιξης μαζί με πολύχρωμα λουλούδια= κατάφαση της ζωής. 4.Η συντομία της νεότητας Τα άνθη και οι καρποί της νιότης διαρκούν ελάχιστα οι άνθρωποι όμως μέσα στην παραζάλη της ευτυχίας δεν ενδιαφέρεται να σκεφτεί για τα καλά και τα κακά που στέλνουν οι αθάνατοι θεοί στους ανθρώπους. 5.Η έλευση του γήρατος και του θανάτου 6.Η αμηχανία του ανθρώπου και η καταλυτική δύναμη του Χρόνου ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 9

10 7.Η στάση του ποιητή= άρνηση των γηρατειών, άρνηση της ζωής μέσα στη φθορά και τις συμφορές. 8.Τα δεινά από τον ερχομό των γηρατειών Απαρίθμηση, έμφαση στη δυστυχία που προκαλούν, η αντίθεση με την εισαγωγική εικόνα της ομορφιάς και της ευτυχίας. 9.«Αμηχανία» και «Τλημοσύνη» Μόνη παρηγοριά, η υπομονή και η καρτερία που του δίνουν η επίγνωση ότι οι άνθρωποι, μαζί τους και ο ίδιος, αποτελούν μέρος του κύκλου της ζωής, απόλυτος ρυθμιστής της οποίας είναι οι θεοί. ΈΡΓΟ Το σύνολο των έργων του Μίμνερμου συγκεντρώθηκε σε δύο βιβλία, από τα οποία το πρώτο έχει τον τίτλο Ναννώ, που θεωρείται η αγαπημένη του αυλητρίδα. Παραθέτουμε μερικά ποιήματα, από τα ελάχιστα που σώθηκαν, ενδεικτικά για τα θέματα που τον απασχολούν. Τα φρικαλέα γηρατειά, ο έρωτας αλλά και στιγμές καθαρού λυρισμού(και στο βάθος ο Όμηρος). ΝΑΝΝΟΥΣ Stob.Fl Τιθωνῷ μεν ἔδωκεν ἔχειν κακόν ἄφθιτον ὁ Ζεύς Γῆρας, ὅ και θανάτου ῥίγιον ἀργαλέου. «Στον Τιθωνό ο Δίας έδωσε γέρατα μαύρα ατέλειωτα Που είναι κι απ τον θάνατο τον μαύρο πιο αβάσταχτα». 5. Αὐτίκα μοι κατά μέν χροιήν ῥέει ἄσπετος ἱδρώς, Πτοιῶμαι δ ἐσορῶν ἄνθος ὁμηλικίης Τερπνόν ὁμῶς καί καλόν, ἐπεί πλέον ὤφελεν εἶναι ἀλλ ὀλιγοχρόνιος γίγνεται ὥσπερ ὄναρ ἥβη τιμήεσσα τό δ ἀργαλέον και ἄμορφον γῆρας ὑπέρ κεφαλῆς αὐτίχ ὑπερκρέμαται ἐχθρόν ὁμῶς και ἄτιμον, ὅ τ ἄγνωστον τιθεῖ ἄνδρα, βλάπτει δ ὀφθαλμούς και νόον ἀμφιχυθέν. «Πλημμύρα τρέχει ο ιδρώς, σπαράζω όταν βλέπω την άνθηση της νιότης ευτυχισμένη κι όμορφη έπρεπε κι άλλο να βαστά. Μα τώρα, όπως όνειρο, λίγο κρατούν τα νιάτα και τ άθλια γεράματα, τα τρισκαταραμένα, φρικτά και μισητά μαζί πάνω μας κρεμασμένα, που καταντούν και του θνητού αγνώριστη την όψη, και χύνονται επάνω μας και τα μάτια μας σβήνουν και τον νου τον χαλούν». ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 10

11 1-3 Τίς δέ βίος, τί δέ τερπνόν ἄτερ χρυσῆς Ἀφροδίτης, τεθναίην ὅτε μοι μηκέτι ταῦτα μέλοι, κρυπταδίη φιλότης καί μείλιχα δῶρα και εὐνή, οἷ ἥβης ἄνθεα γίγνεται ἁρπαλέα ἀνδράσιν ἠδέ γυναιξίν ἐπεί δ ὀδυνηρόν ἐπέλθῃ γῆρας, ὅ τ αἰσχρόν ὁμῶς καί κακόν ἄνδρα τιθεῖ, αἰεί μιν φρένας ἀμφί κακαί τείρουσι μέριμναι, οὐδ αὐγάς προσορῶν τέρπεται ἠελίου, ἀλλ ἐχθρός μέν παισίν, ἀτίμαστος δέ γυναιξίν, οὕτως ἀργαλέον γῆρας ἔθηκε θεός. «Τι ζωή και τι χαρά χωρίς χρυσή αγάπη; Να πέθαινα καλύτερα όταν πια δεν θα ποθώ χάδια κρυφά και τρυφερή χαρά του κρεβατιού, της νιότης άνθη αχόρταστα σε άντρες και γυναίκες. Όταν ριχτούν επάνω μας τα μαύρα τα γεράματα που ασχημίζουν τη ζωή και τη μορφή μας όλη, τότε φροντίδες άγριες τη λιώνουν την ψυχή και η καρδιά δεν χαίρεται το ηλιοφώς να βλέπει μας κοροϊδεύουν τα παιδιά, μας διώχνουν οι γυναίκες, τέτοια μια φρίκη σώριασε στα γηρατειά ο Δίας» Ath.469f Ἠέλιος μέν γάρ πόνον ἔλλαχεν ἤματα πάντα οὐδέ κοτ ἄμπαυσις γίγνεται οὐδεμία ἵπποισίν τε καί αὐτῷ ἐπεί ῥοδοδάκτυλος Ἠώς Ὠκεανόν προλιποῦσ οὐρανόν εἰσαναβῇ τόν μέν γάρ διά κῦμα φέρει πολυήρατος εὐνή κοιΐλη, Ἡφαίστου χερσίν ἐληλαμένη χρυσοῦ τιμήεντος,ὑπόπτερος, ἄκρον ἐφ ὕδωρ εὕδονθ ἁρπαλέως χώρου ἀφ Ἑσπερίδων γαῖαν ἐς Αἰθιόπων,ἵνα οἱ θοόν ἅρμα καί ἵπποι ἑστᾶσ, ὄφρ Ἠώς ἠριγένεια μόλῃ ἐνθ ἐπεβήσεθ ἑῶν ὀχέων Ὑπερίονος υἱός. «Όλες τις μέρες ο Ήλιος στην κούραση, χωρίς μια ανάπαυλα- αυτός και οι ίπποι του, αφότου η Αυγή τον Ωκεανό θα αφήσει και ροδόφεγγη θα χυθεί στα ουράνια. Μαλακός και πανέμορφος θρόνος τον φέρνει πάνω απ το κύμα, καλά στολισμένος απ τα χέρια του Ήφαιστου, ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 11

12 με χρυσάφι βαρύτιμο και γεμάτος φτερά, και ο Ήλιος επάνω του απλωμένος ευφρόσυνα σ όλο το δρόμο- απ των Αιθιόπων τη γη, εκεί που λιγάκι σταματάει το άρμα του να πάρει ανάσα- να ανασάνουν και τ άλογα μέχρι και πάλι η Αυγή να ξανάρθει και πάλι ξανά ανεβαίνει στο άρμα του του Υπερίονα ο γιος». ΠΠΓΛ Μυτιλήνης Σελίδα 12