Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα

Transcript

1 Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα Θέμα : Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην Ιλιάδα (με βάση τις ραψωδίες που διδαχτήκαμε). Η γυναίκα μέσα στην Ιλιάδα εμφανίζεται ως μητέρα, σύντροφος, σύζυγος, ως πρότυπο επιλογής του άντρα. Με βάση τις εξής γυναικείες μορφές: Ελένη, Ανδρομάχη, Εκάβη, Χρυσηίδα, Βρισηίδα. Σε όλες τις ραψωδίες της Ιλιάδας, ο ποιητής μας, ο Όμηρος, μάς παρουσιάζει τη θέση της γυναίκας στα χρόνια εκείνα άλλοτε ως γυναίκα, άλλοτε ως σύντροφος και σύζυγος, άλλοτε ως μητέρα, άλλοτε ως λάφυρο πολέμου και άλλοτε ως πρότυπο επιλογής του άντρα. Ζωντανά παραδείγματα μέσα στο έπος της Ιλιάδας ήταν οι γυναικείες μορφές της Ελένης, της Ανδρομάχης, της Εκάβης, της Χρυσηίδας, της Βρισηίδας και ακόμα οι μορφές των γυναικείων θεοτήτων όπως της Αφροδίτης, της Θέτιδας, της Αθηνάς, της και της Ήρας που δρουν έντονα πολλές φορές στις ζωές των οικογενειών τους, επιδρώντας σε αυτούς για δικό τους σκοπό. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα Εκεί όπου εμφανίζεται αρχικά η γυναίκα ως μητέρα, να παρουσιάζεται, και να δρα γρήγορα για το παιδί της είναι στη ραψωδία Α στους στίχους 350 έως 431 όπου εκεί είναι η συνάντηση της Θέτιδος με το γιό της Αχιλλέα, όπου ο ίδιος την καλεί για να τον βοηθήσει με το πρόβλημά του. Εκείνη, αμέσως βγαίνει μέσα από τα κύματα της θάλασσας σε μια ομίχλη για να μάθει τι έχει το παιδί της και βρίσκεται σε αυτή τη κατάσταση, έτσι στενοχωρημένο. Ο Αχιλλέας της τα εξηγεί όλα από τη αρχή, πως και τι έγινε με τον Αγαμέμνονα, τον Χρύση, την κόρη του Χρυσηίδα την οποία ήρθε να ζητήσει πίσω και για τον Απόλλωνα που έστειλε λοιμό στο στρατόπεδο των Αχαιών, της εξήγησε πως μετά από αυτό ο Αγαμέμνονας πήρε το δικό του

2 λάφυρο τη Βρισηίδα και έτσι τον ατίμωσε και τον πρόσβαλλε μπροστά σε όλους τους Αχαιούς και εκείνος αναγκάστηκε να φύγει από τη μάχη. Τότε της ζητάει να πάει να μιλήσει στο Δία για να βοηθήσει τους Τρώες και να αναγκαστούν οι Αχαιοί να ζητήσουν από τον ίδιο να γυρίσει πίσω και να παραδεχτούν πως τον έχουν ανάγκη. Η Θέτιδα σαν καλή μητέρα που είναι, και θέλει να βοηθήσει το παιδί της, του υπόσχεται πως θα πάει να τον βρει και να του μιλήσει και αυτό και κάνει σε δώδεκα μέρες που ο Δίας επιστρέφει στον Όλυμπο από τους Αιθίοπες που βρίσκεται. Εδώ λοιπόν, για πρώτη φορά παρουσιάζεται στη Ραψωδία Α η γυναίκα να δρα ως μητέρα και να βοηθά το παιδί της. Το ίδιο θα δούμε σε άλλη ραψωδία που του συμπαραστέκεται όταν χάνει τα όπλα του και θρηνεί η Θέτιδα μαζί με το γιό της για τον χαμό του Πατρόκλου. Δεύτερη φορά, που παρουσιάζεται η γυναίκα ως μητέρα μέσα στην Ιλιάδα είναι στη ραψωδία Έ στους στίχους 311 έως 317 όπου η θεά Αφροδίτη βλέποντας τον γιό της Αινεία μέσα στο πεδίο της μάχης τραυματισμένο, πληγωμένο, έτοιμο να πεθάνει, σπεύδει η ίδια να τον βοηθήσει, τυλίγοντάς τον μέσα σε ένα πέπλο για να προλάβει να τον σώσει μην τον χτυπήσει κάποιο άλλο κοντάρι. Εδώ είναι η δεύτερη φορά μέσα στο έπος όπου φανερώνεται πως η γυναίκα βοηθά το παιδί της και δρα ως μητέρα. Στη προκειμένη περίπτωση, στη συνέχεια βέβαια η θεά πληγώνεται, τραυματίζεται από τον Διομήδη με αποτέλεσμα να εμφανίζεται ο Απόλλωνας να σώζει τον Αινεία και εκείνη να πηγαίνει στον Όλυμπο για να την περιποιηθεί η μητέρα της. Αυτό βέβαια, είναι ένα ακόμα δείγμα πως η μητέρα τραυματίζεται και η ίδια με σκοπό να σώσει το παιδί της, και μετά όμως αναγκάζεται να το αφήσει αφού δεν έχει άλλη επιλογή και έτσι καταφεύγει στον Όλυμπο, αλλά το παιδί της σώζεται από τον Απόλλωνα τελικά.

3 Μια ακόμα φορά στην Ιλιάδα που παρουσιάζεται η γυναίκα ως μητέρα είναι στη Ραψωδία Ζ όπου η Ανδρομάχη η σύζυγος του Έκτορα του πρίγκιπα της Τροίας εμφανίζεται συνέχεια μαζί με τον γιό της. Αρχικά στους στίχους 398 έως 403 παρουσιάζεται η Ανδρομάχη να έχει πάει στα τείχη με το γιό της και τη τροφό μαζί. Έπειτα στη συνάντηση αυτή που είχε εκείνη τη στιγμή η Ανδρομάχη με τον Έκτορα σε όλους τους στίχους 390 έως 494 φαίνεται παρουσιάζεται ως μια καλή μητέρα, ενώ μέσα στο λόγο της, προσπαθώντας να πείσει τον άντρα της να μην πάει να πολεμήσει του λέει για το γιό της που θα μείνει ορφανός άμα πεθάνει εκείνος. Παρουσιάζεται επίσης να το κρατάει αγκαλιά και να φαίνεται πόσο νοιάζεται για εκείνο, δηλαδή πόσο η μητέρα νοιάζεται για το παιδί της. Ένα ακόμα σύντομο σημείο που η γυναίκα παρουσιάζεται ως μητέρα είναι στη περιληπτική αναδιήγηση και σύντομα στους στίχους της ραψωδίας Ζ όπου ο Όμηρος μας δείχνει πως η Εκάβη, η μητέρα του Έκτορα και του Πάρη για να σώσει τα παιδιά της κάνει τάματα μαζί με άλλες δέσποινες προσπαθώντας να εξιλεώσει τη θεά Αθηνά. Και εδώ ο ποιητής παρουσιάζει στο έπος το ρόλο της γυναίκας ως μητέρα. Επίσης στη ραψωδία Σ και Τ ξαναπαρουσιάζεται η γυναίκα ως μητέρα, όταν η Θέτιδα ακούει τον θρήνο του γιού της για τον φίλο του Πάτροκλο και αρχίζει και εκείνη να θρηνεί. Ενώ, στη συνέχει βγαίνει από τη θάλασσα και συναντά το γιό της, συμβουλεύοντας τον να μην σκοτώσει ακόμα τον Έκτορα πάνω στο θυμό του, γιατί πλησιάζει και η δικιά του ώρα θανάτου. Εκείνος, βέβαια αρνείται και έτσι η Θέτιδα δέχεται με πόνο στην καρδιά την απόφαση αυτή, και μάλιστα του λέει, τουλάχιστον να περιμένει λίγο για να ζητήσει η ίδια από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια καινούρια πανοπλία. Τέλος, στους στίχους η Θέτιδα παρουσιάζεται να τρέχει να

4 προλάβει να δώσει εγκαίρως την ασπίδα στο γιό της. Εδώ εμφανίζεται πως η μητέρα προσπαθεί όσο μπορεί να βοηθήσει το παιδί της, (όλα αυτά γίνονται στη ραψωδία Σ και Τ). Μια τελευταία φορά μέσα στο έπος της Ιλιάδας όπου μια γυναίκα δρα σαν μητέρα, και προσπαθεί να αποτρέψει το παιδί της από το κακό, είναι στη περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Χ όπου αναφέρεται πως η Eκάβη μαζί με το σύζυγό της, προσπαθούν να αποτρέψουν τον Έκτορα να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα. Εδώ πέρα μας φανερώνεται η αγάπη της μητέρας για τα παιδιά της, προσπαθώντας να τα αποτρέψει από το κακό. Κάτι παρόμοιο γίνεται στη ραψωδία Ω όπου η μητέρα θρηνεί για το χαμό του γιού της, δηλαδή Η Εκάβη θρηνεί για τον χαμό του Έκτορα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως σύντροφος και σύζυγος Εκεί όπου παρουσιάζεται αρχικά η γυναίκα ως σύντροφος και σύζυγος να δρα για το καλό του άντρα της ή να τσακώνεται με αυτόν στο Ομηρικό έπος της Ιλιάδας είναι στη ραψωδία Α στους στίχους όπου φαίνεται πως το αντρόγυνο Δίας και Ήρα έχουν ένα καβγά ανάμεσά τους γιατί ο Δίας θέλει να πραγματοποιήσει την υπόσχεση που έδωσε στην Θέτιδα και να βοηθήσει τους Τρώες για τιμή του γιού της, αφού εξάλλου της χρωστάει και χάρη, το πρόβλημα είναι ότι γυναίκα του, Ήρα, είναι αντίθετη με αυτό, έχει πρόβλημα με την απόφασή του γιατί η ίδια είναι υπέρ των Αχαιών και το θεωρεί άδικο. Έτσι το ζευγάρι των παντοδύναμων θεών έχει ένα μικρό καβγά. Ο στίχος όμως που φαίνεται πως η Ήρα νοιάζεται ως σωστή σύζυγος για τον άντρα της είναι στο στίχο 562 όπου ο ίδιος την κατηγορεί ότι εκείνη τον παραμονεύει παντού. Άρα, εδώ σε αυτούς τους στίχους φαίνεται πως το ζευγάρι έχει έναν καβγά για τους δικούς τους λόγους, αλλά είναι ευκαιρία και βγάζουν στη φόρα τα παράπονά τους

5 ο ένας για τον άλλο, και κυρίως η Ήρα που τον αγαπάει τον Δία και γκρινιάζει γιατί νοιάζεται για αυτόν. Η δεύτερη φορά στο έπος όπου η γυναίκα δρα ως σύζυγος είναι στη ραψωδία Γ όπου η Ελένη ανεβαίνει στα τείχη για να δει το Πάρη που θα μονομαχήσει με τον Μενέλαο, και φοβάται για την ζωή του, γιατί νοιάζεται για αυτόν και τον αγαπάει, για αυτό εξάλλου παράτησε τα πάντα για εκείνον. Άρα και εδώ η κίνηση της Ελένης είναι ένα στοιχείο, ένα δείγμα που η γυναίκα νοιάζεται για το σύντροφό της και για τη ζωή του. Άλλο σημείο που εμφανίζεται η γυναίκα να δρα ως σύζυγος είναι στη ραψωδία Ζ στους στίχους όπου εδώ διαδραματίζεται μια σκηνή διαλόγου ανάμεσα στο ανδρόγυνο Έκτορα και Ανδρομάχη. Η Ανδρομάχη προσπαθεί να μεταπείσει τον σύζυγό της,ώστε να ακολουθήσει την αμυντική τακτική και να μην πολεμήσει έξω από τα τείχη γιατί η ζωή του κινδυνεύει. Άδικα προσπαθεί και του λέει πως εκείνη έχει μείνει μόνη της στο κόσμο και άμα πάρουν την Τροία θα την πάρουν πολεμικό λάφυρο. Εκείνος όμως δεν άλλαξε γνώμη και έτσι χαιρετάει την οικογένεια του και φεύγει. Η γυναίκα του όμως σαν καλή σύζυγος που νοιάζεται για τον άντρα της προσπαθεί να τον μεταπείσει μήπως και καταφέρει να μείνει στο πλάι της, δίχως να πάει να πολεμήσει με κίνδυνο της ζωή του, καταστρέφοντας την οικογένειά τους, ώστε να μπορέσουν με το παιδί τους να ζήσουν ειρηνικά για το υπόλοιπο της ζωής τους. Ένα άλλο ακόμα σημείο που δρα η γυναίκα ως σύζυγος είναι στη ραψωδία Ξ και Ο όπου η Ήρα με τα θέλγητρά της παίζει ένα ερωτικό παιχνίδι στο Δία για να κοιμηθεί και ν μπορέσει ο Ποσειδώνας να βοηθήσει τους Αχαιούς. Όταν ξυπνάει ο Δίας,τσαντίζεται και τα βάζει με τη σύζυγό του, εκείνη όμως ορκίζεται πως όλα είναι δουλειά του Ποσειδώνα. Τότε ο Δίας, τη συγχωρεί και της εξηγεί τα σχέδιά του

6 πλέον για το μέλλον. Τότε λήγει αυτή η φιλονικία της θεάς Ήρας. Εδώ σε μέρη των ραψωδιών Ξ και Ο μας παρουσιάζεται αυτό που στήνει η θεά Ήρα στον άντρα της για καλό σκοπό βέβαια,αφού το μόνο που θέλει είναι να βοηθήσει τους Αχαιούς. Ένα τελευταίο σημείο, που ο ρόλος της γυναίκας φαίνεται μέσα στο έπος είναι στη περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ω όπου λέει πως μόλις ο Πρίαμος γυρνάει στην πόλη της Τροίας με το νεκρό σώμα του γιού του Έκτορα, η Εκάβη και η Ανδρομάχη τρέχουν για να περιποιηθούν και να ακολουθήσουν οι απαραίτητες τελετές. Εδώ, παρουσιάζεται ο διπλός ρόλος που έχει μια γυναίκα, αρχικά φανερώνεται από την Ανδρομάχη που σαν καλή και σωστή σύζυγος τρέχει να περιποιηθεί με πόνο στην καρδιά, τον άντρα της και έπειτα φαίνεται από την Εκάβη που σαν μητέρα στενοχωριέται και σπαράζει για το παιδί της και τρέχει και εκείνη σαν σωστή μητέρα να τον περιποιηθεί. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως λάφυρο πολέμου Το πρώτο σημείο μέσα στο έπος της Ιλιάδας όπου φαίνεται πως η γυναίκα στα τότε χρόνια χρησιμοποιούταν ως λάφυρο πολέμου είναι στη ραψωδία Α, εκεί όπου ξεκινούν όλα με τη Χρυσηίδα, την οποία πηγαίνει να ζητήσει ο πατέρας της από τον Αγαμέμνονα που την έχει πάρει σαν πολεμικό λάφυρο. Εκείνος αρνείται και τότε ο Απόλλωνας μετά από ικεσία του Χρύση, στέλνει λοιμό και τότε ο Αγαμέμνονας τελικά αναγκάζεται να ενδώσει παίρνοντας το πολεμικό λάφυρο του Αχιλλέα τη Βρισηίδα. Εδώ παρουσιάζεται πως αρχίζει το έπος, μας φανερώνεται δηλαδή στη ραψωδία Α και στίχους από 8 έως 349 και έπειτα από 431 έως 493 πως τα πολεμικά λάφυρα έγιναν η αιτία καβγά ανάμεσα στα δυο πρωτοπαλίκαρα των Αχαιών, χωρίς να φταίνε οι ίδιες.

7 Το δεύτερο σημείο που μας παρουσιάζει τη γυναίκα ως λάφυρο είναι στη ραψωδία Τ όπου φαίνεται πως η Βρισηίδα ξαναπάει στον Αχιλλέα μετά από συμφιλίωση των δυο αρχιστράτηγων, έτσι τότε μεταφέρεται στη σκηνή του Αχιλλέα όπου εκεί βλέπει το νεκρό Πάτροκλο και ξεσπά σε μοιρολόι. Σε αυτό το κομμάτι της ραψωδίας η Βρισηίδα ως πολεμικό λάφυρο επιστρέφει πίσω στον Αχιλλέα, στη σκηνή του αφού πλέον ο Αγαμέμνονας τα έχει βρει με εκείνον και συμφωνεί να του παραδώσει αυτό που του πήρε, τη Βρισηίδα, μαζί με πολλά άλλα δώρα,( η Βρισηίδα παρουσιάζεται ξανά στη ραψωδία Ω στίχοι μαζί με τον Αχιλλέα). Ένα ακόμα σημείο που πληροφορούμαστε ότι η γυναίκα στα χρόνια εκείνα η υποβιβαζόταν και χρησιμοποιούταν ως πολεμικό λάφυρο είναι στη ραψωδία Ζ, όπου παρουσιάζεται δυο φορές μάλιστα κάτι τέτοιο. Αρχικά ο Έκτορας φοβάται για την Ανδρομάχη μην πέσει λάφυρο πολέμου όταν η Τροία θα κατακτηθεί.το δεύτερο σημείο στην ίδια ραψωδία, είναι όταν η Ανδρομάχη μιλάει στον Έκτορα για τη ζωή της που έχει μείνει μόνη της και του λέει πως έχασε την οικογένειά της. Τότε λέει πως η μητέρα της έπεσε λάφυρο πολέμου και εξαγοράστηκε. Τέλος, ένα ακόμα σημείο όπου φαίνεται πως η γυναίκα παίρνει και το ρόλο του πολεμικού λαφύρου είναι στη ραψωδία Ω όπου παρουσιάζεται η Ανδρομάχη να οδύρεται, να θρηνεί και να φοβάται για το μέλλον της, τη τύχη της μετά την πτώση της Τροίας. Εδώ παρουσιάζεται η ίδια η γυναίκα να φοβάται να μην πέσει λάφυρο πολέμου μετά την πτώση της Τροίας, δηλαδή να φοβάται η ίδια για την ελευθερία της.

8 Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως πρότυπο επιλογής του άντρα Εκεί όπου παρουσιάζεται η γυναίκα ως πρότυπο επιλογής του άντρα, είναι στην ραψωδία Α στους στίχους 27 έως 33 που σε αυτά τα λόγια κάνει ο Αγαμέμνονας λόγο για την Χρυσηίδα λέγοντας πως θα τη πάρει μαζί του στις Μυκήνες και θα την αγαπάει όπως αγαπάει τη γυναίκα του. Εδώ φαίνεται πως ο ίδιος ο άντρας βάζει στο ίδιο επίπεδο τη γυναίκα του με τη δούλα, η οποία ούτε στην ομορφιά ούτε στη καταγωγή τη φτάνει. Ένα ακόμη σημείο που η γυναίκα φανερώνεται ως πρότυπο επιλογής του άντρα είναι στη ραψωδία Ζ όπου ο Έκτορας συμβουλεύει την Ανδρομάχη τι να κάνει με τι να ασχοληθεί στο σπίτι δηλαδή με τη ρόκα, την ηλακάτη και τον αργαλειό οι οποίες είναι ασχολίες που ακολουθεί η γυναίκα ως πρότυπο της εποχής της. Εδώ μας παρουσιάζεται πως ο άντρας συμβουλεύει την γυναίκα του να ασχοληθεί με τις δουλειές του σπιτιού κάτι που ήταν υποχρέωση της γυναίκας εκείνης της εποχής. Τα παραπάνω παραδείγματα από τις ραψωδίες Α Ω μιλούν για τη θέση που είχαν οι γυναίκες μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, της τότε εποχής. Βλέπουμε πως η γυναίκα έχει το ρόλο της μάνας, το ρόλο της συζύγου, το ρόλο του πολεμικού λαφύρου, επίσης βλέπουμε πως ακόμα και στις γυναικείες θεότητες μετράει η γνώμη τους, επηρεάζοντας απλά τους άλλους, έτσι επιβιώνουν μέσα σε αυτή τη κοινωνία ανδρών. Χρυσούλα Καμαρινού Β 2