ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΣΧΕΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2014 : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2013) 900 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΣΧΕΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2014 : ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ EL EL

2 Συνοπτική παρουσίαση Για να ανταποκριθούν στις δημοσιονομικές προκλήσεις της κρίσης και στο πλαίσιο της ενισχυμένης οικονομικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη αναπτύσσουν διαφοροποιημένη δημοσιονομική στρατηγική, ανάλογα με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε χώρα. Το φθινόπωρο του τρέχοντος έτους, για πρώτη φορά, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ παρουσίασαν στην Επιτροπή τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων που εκπόνησαν προκειμένου αξιολογηθεί κατά πόσο τα δημοσιονομικά προγράμματα του επόμενου έτους συνάδουν με τις υποχρεώσεις που υπέχουν τα κράτη μέλη βάσει του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Έως την καταληκτική ημερομηνία της 15ης Οκτωβρίου, όλα τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που δεν υπόκεινται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής υπέβαλαν τα σχέδια των δημοσιονομικών προγραμμάτων που εκπόνησαν για το Η Επιτροπή τα αξιολόγησε και διατύπωσε γνώμη για τα σχέδια που υποβλήθηκαν από τα κράτη μέλη. Είναι καθησυχαστικό το γεγονός ότι για κανένα σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος δεν διαπιστώθηκε σοβαρή περίπτωση μη συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις του ΣΣΑ και δεν χρειάστηκε να ζητηθεί αναθεώρηση των προγραμμάτων. Ωστόσο, σε αρκετές περιπτώσεις, η Επιτροπή έχει σοβαρούς λόγους για τη διατύπωση αντιρρήσεων και καλεί τα οικεία κράτη μέλη να λάβουν υπόψη τις παρατηρήσεις της κατά την οριστικοποίηση των προϋπολογισμών του Η Επιτροπή έχει καταλήξει στα ακόλουθα συμπεράσματα: 1. Για δύο χώρες (Εσθονία και Γερμανία), έκρινε ότι τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων συμμορφώνονται με τις διατάξεις του ΣΣΑ. 2. Για τρεις χώρες (Γαλλία, Κάτω Χώρες και Σλοβενία) τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις, αλλά δεν προβλέπεται κανένα περιθώριο για ενδεχόμενες αποκλίσεις, οι οποίες θα έθεταν σε κίνδυνο τη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να εφαρμόσουν αυστηρά τον προϋπολογισμό. 3. Για τρεις χώρες (Βέλγιο, Αυστρία, Σλοβακία), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων διαπιστώνεται ότι είναι ως επί το πλείστον σύμφωνα με τις απαιτήσεις. Ενώ οι χώρες βρίσκονται σε καλή πορεία για τη διόρθωση των υπερβολικών ελλειμμάτων τους εντός του 2013, τα προγράμματά τους ενδέχεται να αποκλίνουν κάπως από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου (ΜΔΣ). Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να εξασφαλίσουν την πλήρη συμμόρφωση με το ΣΣΑ εντός της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού. 4. Για πέντε χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Φινλανδία), τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων διαπιστώνεται ότι ενέχουν κινδύνους μη συμμόρφωσης. Για την Ισπανία και τη Μάλτα, υπάρχουν κίνδυνοι μη συμμόρφωσης με τις συστάσεις στο πλαίσιο της ΔΥΕ. Για την Ιταλία, με βάση το τρέχον πρόγραμμα, υπάρχει κίνδυνος μη τήρησης του κανόνα μείωσης του χρέους το Για το Λουξεμβούργο και την Φινλανδία, υπάρχει κίνδυνος σημαντικής απόκλισης από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου. Η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού, ώστε να διασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2014 θα συνάδει πλήρως με το ΣΣΑ και ιδίως να αντιμετωπιστούν οι κίνδυνοι που επισημάνθηκαν κατά την αξιολόγηση. 2

3 5. Για το σύνολο της ζώνης του ευρώ, το δημόσιο χρέος αναμένεται να σταθεροποιηθεί. Οι μεγάλες προσπάθειες εξυγίανσης που καταβλήθηκαν τα προηγούμενα έτη αρχίζουν πλέον αποδίδουν καρπούς. Χάρη και την διαφαινόμενη ανάκαμψη, το μέσο ονομαστικό δημοσιονομικό ισοζύγιο αναμένεται να υποχωρήσει κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ. Οι χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προκλήσεις σκοπεύουν να καταβάλουν τις μεγαλύτερες προσπάθειες εξυγίανσης, με κάποια διαφοροποίηση ανάλογα με τα δημοσιονομικά περιθώρια. Ωστόσο, μόνο δύο κράτη μέλη έχουν επιτύχει τον ΜΔΣ τους, πράγμα που σημαίνει ότι απαιτείται περαιτέρω εξυγίανση. 6. Σύμφωνα με τα προγράμματα, η συνολική δημοσιονομική προσπάθεια, όπως εκφράζεται από τη μεταβολή του κυκλικά προσαρμοσμένου δημοσιονομικού ισοζυγίου χωρίς να υπολογίζονται τα έκτακτα και προσωρινά μέτρα, αναμένεται να ανέλθει σε ¼% του ΑΕΠ κατά το επόμενο έτος. Ενώ οι περιορισμένες προσπάθειες δημοσιονομικής προσαρμογής θα μπορούσαν να υποδηλώνουν συνολικά ανεπαρκή αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προκλήσεων της ζώνης του ευρώ, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το διαρθρωτικό ισοζύγιο ενδέχεται να υποεκτιμά το συνολικό ύψος των δημοσιονομικών μέτρων λόγω της χαμηλότερης από την κανονική αντίδρασης των εσόδων στην οικονομική ανάπτυξη και λόγω της τρέχουσας υποτονικής αύξησης της δυνητικής παραγωγής σε μεσοπρόθεσμη βάση. 7. Απαιτούνται περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για να ενισχυθούν τα θεμέλια μιας διατηρήσιμης ανάπτυξης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να στηρίξουν με διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις τη στρατηγική τους για την εξασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών. Πέντε από τις χώρες της ζώνης του ευρώ που έλαβαν αναθεωρημένες συστάσεις ΔΥΕ νωρίτερα εντός του 2013, υπέβαλαν προγράμματα οικονομικής εταιρικής σχέσης (ΠΟΕΣ) στα οποία εκτίθενται οι δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα στηρίξουν τη μόνιμη διόρθωση των ελλειμμάτων τους. Συνολικά, τα ΠΟΕΣ δείχνουν πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων, μεικτά αποτελέσματα όσον αφορά την φορολογική μεταρρύθμιση και ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων υγείας, αν και όχι σε όλες τις χώρες. 8. Τα δημοσιονομικά σχέδια ακόμη δεν αποδίδουν την απαιτούμενη σημασία στη σύνθεση της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ειδικότερα, δεν έχει αντιστραφεί η γενική τάση μείωσης των δημόσιων κεφαλαιουχικών δαπανών που παρατηρήθηκε κατά τα τελευταία χρόνια, παρά τη σταθεροποίησή τους. Απαιτείται μεγαλύτερο βάρος στον περιορισμό των δαπανών για μια άρτια σχεδιασμένη στρατηγική εξυγίανσης, ιδίως όταν οι τομείς του δημοσίου είναι σχετικά μεγάλοι. Η περαιτέρω πρόοδος για την εξασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών πρέπει να στηρίζεται σε διαρθρωτικά μέτρα που ευνοούν την ανάπτυξη. 3

4 Περιεχόμενα I. Εισαγωγή... 5 II. Επισκόπηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων... 6 Πίνακας 1: Επισκόπηση των γνωμών που διατύπωσε η Επιτροπή για τα επιμέρους σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων... 8 III. Κυριότερα συγκεντρωτικά πορίσματα Πίνακας 2: Συνοπτικός πίνακας των οικονομικών και δημοσιονομικών μεγεθών (ΖΕ-13) για το 2013 και το

5 I. Εισαγωγή Κατά τα τελευταία χρόνια, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές βελτιώσεις στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ, οι οποίες έχουν πλέον εξασφαλίσει ένα συνεκτικό ετήσιο κύκλο δημοσιονομικής πολιτικής στην Ευρώπη, με περαιτέρω μέτρα για τη ζώνη του ευρώ. Κατά το πρώτο εξάμηνο του κύκλου αυτού την άνοιξη, στο πλαίσιο του «Ευρωπαϊκού Εξαμήνου», τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ διαμορφώνουν τις μεσοπρόθεσμες δημοσιονομικές πολιτικές τους στα προγράμματα σταθερότητας, τα οποία η Επιτροπή αξιολογεί με βάση τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Με βάση τις συστάσεις της Επιτροπής, το Συμβούλιο απευθύνει συστάσεις προς τα κράτη μέλη, που καλύπτουν την δημοσιονομική πολιτική και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους, τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόσουν τις από κοινού συμφωνημένες πολιτικές. Με στόχο τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, για πρώτη φορά το φθινόπωρο του τρέχοντος έτους, τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ υπέβαλαν στην Επιτροπή και στην Ευρωομάδα σχέδια των δημοσιονομικών προγραμμάτων (ΣΔΠ) για το επόμενο έτος. Στα σχέδια αυτά να παρέχεται σύνοψη του περιεχομένου των σχεδίων προϋπολογισμών που οι κυβερνήσεις υπέβαλαν στα εθνικά κοινοβούλια. Όσον αφορά το κοινό χρονοδιάγραμμα, δεκατρία κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ απέστειλαν τα σχέδια των δημοσιονομικών προγραμμάτων τους στην Επιτροπή έως την καταληκτική ημερομηνία της 15ης Οκτωβρίου 1. Οι τέσσερις χώρες της ζώνης του ευρώ που υπόκεινται σε πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής δεν υποχρεούνται να υποβάλουν σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος, δεδομένου ότι το πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής προβλέπει ήδη στενή παρακολούθηση της δημοσιονομικής κατάστασης. Για κάθε σχέδιο, η Επιτροπή διατυπώνει γνώμη αξιολογώντας εάν το περιεχόμενό του είναι συνεπές με τις υποχρεώσεις της χώρας με βάση το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Παρέχεται επίσης μια γενική αξιολόγηση της δημοσιονομικής κατάστασης και των προοπτικών της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της. Οι γνώμες αυτές, σεβόμενες τη δημοσιονομική αυτονομία των κρατών μελών, παρέχουν ανεξάρτητες συμβουλές πολιτικής για τα εθνικά κοινοβούλια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του προϋπολογισμού, και συμβάλλουν στην καλύτερη αξιολόγηση της συμμόρφωσης των σχεδίων προϋπολογισμών με τις δεσμεύσεις που έχουν αναληφθεί στο πλαίσιο των κοινών δημοσιονομικών κανόνων. Η συνεκτίμηση των εν λόγω γνωμών είναι προς το συμφέρον των κρατών μελών διότι, από το 2011, το ενισχυμένο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης προβλέπει αυστηρότερες κυρώσεις σε πιο πρώιμο στάδιο στην περίπτωση που οι δημοσιονομικές εξελίξεις δεν συνάδουν με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η ενισχυμένη οικονομική διακυβέρνηση προβλέπει πλέον μια ολοκληρωμένη σειρά εργαλείων για την αντιμετώπιση της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής ως ζητήματος κοινού ενδιαφέροντος βάσει της Συνθήκης. Τον Ιούλιο του 2013, το Συμβούλιο κάλεσε 2 την Ευρωομάδα να παρακολουθεί και να συντονίζει τις δημοσιονομικές πολιτικές των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και τον 1 2 Αυτή η νέα διαδικασία θεσπίζεται με τον κανονισμό (EΕ) αριθ. 473/2013 σχετικά με τη θέσπιση κοινών διατάξεων για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και για την εξασφάλιση της διόρθωσης των υπερβολικών ελλειμμάτων των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ. Είναι ένας από τους δύο κανονισμούς του λεγόμενου δίπτυχου το οποίο ετέθη σε ισχύ τον Μάιο του Σύσταση του Συμβουλίου, της 9ης Ιουλίου 2013, σχετικά με την εφαρμογή των γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών που έχουν ως νόμισμα το ευρώ (ΕΕ C 217 της , σ. 97). 5

6 γενικό δημοσιονομικό προσανατολισμό για τη ζώνη του ευρώ ως σύνολο ώστε να εξασφαλιστεί μια ευνοϊκή προς την ανάπτυξη και διαφοροποιημένη δημοσιονομική πολιτική. Για τον σκοπό αυτό, κάλεσε την Ευρωομάδα να συζητήσει τις γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων για καθένα από τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ, και τη δημοσιονομική κατάσταση και τις προοπτικές για την ζώνη του ευρώ στο σύνολό της με βάση τη γενική αξιολόγηση από την Επιτροπή των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και την αλληλεπίδρασή τους. Ο συντονισμός αναμένεται να συμβάλει ώστε να εξασφαλιστεί ότι ο ρυθμός της δημοσιονομικής εξυγίανσης διαφοροποιείται ανάλογα με τη δημοσιονομική και οικονομική κατάσταση των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, ορίζοντας τη δημοσιονομική προσαρμογή σε διαρθρωτικούς όρους σύμφωνα με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, επιτρέποντας στους αυτόματους σταθεροποιητές να λειτουργήσουν παράλληλα με την πορεία προσαρμογής και, με στόχο την ενίσχυση της αξιοπιστίας της δημοσιονομικής πολιτικής μεσοπρόθεσμα, διασφαλίζοντας ότι η δημοσιονομική εξυγίανση θα υποστηρίζεται από ένα συνολικά αποτελεσματικό και ευνοϊκό προς την ανάπτυξη μείγμα εσόδων και εξόδων και από κατάλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που ενισχύουν το δυναμικό οικονομικής ανάπτυξης. II. Επισκόπηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων Η γνώμη της Επιτροπής σχετικά με τα σχέδια τα δημοσιονομικών προγραμμάτων εστιάζεται στη συμμόρφωση με τις διατάξεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τις συστάσεις που έχουν εκδοθεί βάσει αυτών. Για τα κράτη μέλη που υπόκεινται σε ΔΥΕ, στη γνώμη της Επιτροπής αξιολογείται κατά πόσον η διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος ακολουθεί ικανοποιητική πορεία. Για τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ που περιλαμβάνονται στο προληπτικό σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, δηλαδή δεν υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, αξιολογείται η πρόοδος για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου στόχου προκειμένου να διαπιστωθεί εάν συνάδει με τις απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης και τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις που απευθύνθηκαν στα κράτη μέλη τον Ιούλιο. Η αξιολόγηση βασίζεται στις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Στον πίνακα 1 συνοψίζονται οι αξιολογήσεις των ΣΔΠ των επιμέρους χωρών βάσει των γνωμών της Επιτροπής που εκδόθηκαν στις 15 Νοεμβρίου μαζί με την αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τις δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις. Η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει την υποβολή αναθεωρημένου σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος εάν διαπιστώσει στο αρχικό πρόγραμμα ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις μη συμμόρφωσης με τις διατάξεις δημοσιονομικής πολιτικής που περιλαμβάνονται στο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ). Πρόκειται για περίπτωση στην οποία η εφαρμογή του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος θα έθετε σε κίνδυνο τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα του οικείου κράτους μέλους, θα υπονόμευε την εύρυθμη λειτουργία της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, ή θα συνεπαγόταν προφανή σημαντική παραβίαση των συστάσεων που εκδόθηκαν από το Συμβούλιο στο πλαίσιο του ΣΣΑ. Βάσει της αξιολόγησης της Επιτροπής, δεν διαπιστώθηκαν σοβαρές περιπτώσεις μη συμμόρφωσης για κανένα σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος. Ωστόσο, ορισμένα από τα υποβληθέντα προγράμματα προκαλούν ανησυχίες. Για να διευκολυνθεί η συγκριτική επισκόπηση της κατάστασης, η αξιολόγηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων κατατάσσεται σε τέσσερις ευρύτερες κατηγορίες (Πίνακας 1). Αυτές είναι οι ακόλουθες: 6

7 Συμμόρφωση: σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2013, δεν απαιτείται προσαρμογή του δημοσιονομικού προγράμματος στο πλαίσιο της εθνικής δημοσιονομικής διαδικασίας για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με τους κανόνες του ΣΣΑ. Συμμόρφωση χωρίς περιθώρια ασφαλείας: σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2013, το ΣΔΠ πληροί τις απαιτήσεις του ΣΣΑ χωρίς να προβλέπονται περιθώρια ασφαλείας. Η Επιτροπή δεν καλεί μεν τις αρχές να λάβουν πρόσθετα μέτρα στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού, αλλά απαιτείται αυστηρή εφαρμογή του προϋπολογισμού. Αν υπάρξει οποιαδήποτε απόκλιση σε σχέση με το πρόγραμμα, τα οικεία κράτη μέλη κινδυνεύουν να μην συμμορφώνονται πλέον με το ΣΣΑ κανόνες. Συμμόρφωση σε γενικές γραμμές: αφορά τα κράτη μέλη που δεν επιτυγχάνουν την απαιτούμενη προσαρμογή βάσει του ΣΣΑ για την επίτευξη του ΜΔΣ, σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του Σε περίπτωση που η κατάσταση αυτή συνεχιστεί επί σειρά ετών, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την υπαγωγή του οικείου κράτους μέλους σε διαδικασία σημαντικής απόκλισης στο πλαίσιο του προληπτικού σκέλους. Κατά συνέπεια, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα, στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού, για να εξασφαλίσουν ότι ο προϋπολογισμός του 2014 θα συνάδει πλήρως με το ΣΣΑ. Κίνδυνος μη συμμόρφωσης: σύμφωνα με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του 2013, το ΣΔΠ δεν είναι πιθανό να εξασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή καλεί τις αρχές να λάβουν τα αναγκαία μέτρα στο πλαίσιο της εθνικής διαδικασίας προϋπολογισμού για την αντιμετώπιση των κινδύνων που επισημάνθηκαν από την Επιτροπή κατά την αξιολόγηση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος ώστε να διασφαλιστεί ότι ο προϋπολογισμός του 2014 θα είναι σύμφωνος με το ΣΣΑ. 7

8 Πίνακας 1: Επισκόπηση των γνωμών που διατύπωσε η Επιτροπή για τα επιμέρους σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων Χώρα BE Γενική συμμόρφωση του σχεδίου δημοσιονομικού προγράμματος με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης Γενικό συμπέρασμα βάσει των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής του 2013 Συμμόρφωση σε γενικές γραμμές Συμμόρφωση με τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος το 2013/2014 Μόνιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος το 2013 DE Συμμόρφωση Συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του προληπτικού σκέλους το 2014 Κάποια απόκλιση από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ Υπέρβαση του ΜΔΣ Γενική συμμόρφωση με τις δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που υποδεικνύονται στις ειδικές ανά χώρα συστάσεις του 2013 Γενικό συμπέρασμα σχετικά με την πρόοδο για την υλοποίηση των δημοσιονομικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων Περιορισμένη πρόοδος Καμία πρόοδος EE Συμμόρφωση Επίτευξη ΜΔΣ Κάποια πρόοδος ES FR IT Κίνδυνος μη συμμόρφωσης Συμμόρφωση χωρίς περιθώρια ασφαλείας Κίνδυνος μη συμμόρφωσης Υλοποίηση της δημοσιονομικής προσπάθειας το 2013, κίνδυνος μη υλοποίησης το 2014 Υλοποίηση της δημοσιονομικής προσπάθειας τόσο το 2013 όσο και το 2014 Συμμόρφωση με την τιμή αναφοράς για το χρέος το 2013, κίνδυνος για το 2014 Κάποια πρόοδος* Περιορισμένη πρόοδος* Περιορισμένη πρόοδος Πρόοδος όσον αφορά επιμέρους μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με το διαρθρωτικό μέρος των δημοσιονομικών ΕΧΣ από τον Ιούνιο του 2013 ρητές συμφωνίες για συντονισμό μεταξύ ομοσπονδιακού επιπέδου και επιπέδου κατώτερου του ομοσπονδιακού Καμία δράση σχετικά με τα διαρθρωτικά μέρη των δημοσιονομικών ΕΧΣ Πρόοδος: κανόνας ισοσκελισμένου προϋπολογισμού κανόνες και ανώτατα όρια για τις πολυετείς δαπάνες Πρόοδος: ανεξάρτητο δημοσιονομικό όργανο καθυστερήσεις δημόσιου τομέα συστήματα τιμαριθμικής προσαρμογής συνταξιοδοτικό σύστημα μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. ολοκληρωμένη επανεξέταση δαπανών αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος Πρόοδος: συνταξιοδοτικό σύστημα επανεξέταση δαπανών φορολογικό σύστημα αποκέντρωση δημόσιες δαπάνες φορολογική πολιτική 8

9 LU Κίνδυνος μη συμμόρφωσης Σημαντική απόκλιση από τον ΜΔΣ Κάποια πρόοδος Πρόοδος: μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο MT Κίνδυνος μη συμμόρφωσης Επίτευξη ονομαστικού στόχου το 2013, δημοσιονομική προσπάθεια σε κίνδυνο τόσο το 2013 όσο και το 2014 Περιορισμένη πρόοδος* Πρόοδος: δημοσιονομικό πλαίσιο αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης (εξακολουθούν να υπάρχουν κίνδυνοι σε επίπεδο υιοθέτησης και εφαρμογής) ιατροφαρμακευτική περίθαλψη (οι πληροφορίες δεν οδηγούν σε σαφές συμπέρασμα) συνταξιοδοτικό σύστημα NL Συμμόρφωση χωρίς περιθώρια ασφαλείας Υλοποίηση της δημοσιονομικής προσπάθειας τόσο το 2013 όσο και το 2014 Κάποια πρόοδος* Πρόοδος: δημοσιονομικό πλαίσιο στεγαστική αγορά (εφαρμογή μεταρρυθμίσεων του παρελθόντος) συνταξιοδοτικό σύστημα εκπτώσεις φόρου και απαλλαγές AT Συμμόρφωση σε γενικές γραμμές Μόνιμη διόρθωση του υπερβολικού ελλείμματος το 2013 Κάποια απόκλιση από την πορεία προσαρμογής προς τον ΜΔΣ Κάποια πρόοδος Πρόοδος: συνταξιοδοτικό σύστημα αγορά εργασίας σύνδεση συντάξεων με τις μεταβολές στο προσδόκιμο ζωής εναρμόνιση ηλικιών συνταξιοδότησης SI Συμμόρφωση χωρίς περιθώρια ασφαλείας Υλοποίηση της δημοσιονομικής προσπάθειας τόσο το 2013 όσο και το 2014 Περιορισμένη πρόοδος* Πρόοδος: φορολογικό σύστημα δημοσιονομικό πλαίσιο μακροχρόνια περίθαλψη συνταξιοδοτικό σύστημα SK Συμμόρφωση σε γενικές γραμμές Μόνιμη διόρθωση σε κίνδυνο το 2014 Υλοποίηση δημοσιονομικής προσπάθειας Κάποια απόκλιση από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ Περιορισμένη πρόοδος Πρόοδος: φορολογικό σύστημα (είσπραξη) συνταξιοδοτικό σύστημα φορολογική πολιτική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη δημοσιονομικοί κανόνες FI Κίνδυνος μη συμμόρφωσης Σημαντική απόκλιση από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του ΜΔΣ, μη τήρηση του ορίου του 60% το 2014 Κάποια πρόοδος Πρόοδος: αποτελεσματικότητα του δημόσιου τομέα οικονομικά των δήμων μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος Σημείωση: : άνευ αντικειμένου * Το κράτος μέλος υπέβαλε πρόγραμμα οικονομικής εταιρικής σχέσης. 9

10 III. Κυριότερα συγκεντρωτικά πορίσματα Τα δημόσια οικονομικά δεκατριών κρατών μελών της ζώνης του ευρώ που υπέβαλαν σχέδιο δημοσιονομικού προγράμματος (ΖΕ-13) έχουν βελτιωθεί στο σύνολό τους (Πίνακας 2). Σύμφωνα με τα εθνικά προγράμματα, το συνολικό ονομαστικό δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να μειωθεί κατά 0,7 π.μ. του ΑΕΠ, φθάνοντας σε 2,7% του ΑΕΠ κατά το τρέχον έτος. Θα είναι η πρώτη φορά που μειώνεται κάτω από το όριο του 3% του ΑΕΠ από το Αυτό ήταν το αποτέλεσμα της συνεχούς βελτίωσης της διαρθρωτικής δημοσιονομικής θέσης της ΖΕ-13 από το 2011, και το συνολικό διαρθρωτικό ισοζύγιο αναμένεται να βελτιωθεί περαιτέρω κατά 0,7 π.μ. το τρέχον έτος σύμφωνα με τα ΣΔΠ. Ο δείκτης του χρέους προς το ΑΕΠ για την ΖΕ-13 θα συνεχίσει να αυξάνεται το τρέχον έτος, αν και με βραδύτερο ρυθμό, και θα φθάσει σε 93,0% το Τα ΣΔΠ 3 δείχνουν ότι το δημόσιο χρέος σταθεροποιείται εν τέλει το 2014 ως ποσοστό του ΑΕΠ, παρά την περιορισμένη εξυγίανση το Σύμφωνα με τα μακροοικονομικά σενάρια στα οποία στηρίζονται τα ΣΔΠ, το 2014 θα υπάρξουν και πάλι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης, πράγμα που συνάδει με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής. Το μέσο ονομαστικό έλλειμμα για την ΖΕ-13 προβλέπεται να ανέλθει σε 2,3% του ΑΕΠ το 2014 (0,4 π.μ. χαμηλότερο από ό,τι το 2013), κυμαινόμενο από ένα μικρό πλεόνασμα στη Γερμανία μέχρι έλλειμμα 3,6% στη Γαλλία, 5,8% στην Ισπανία και 6,7% στη Σλοβενία 4. Η σημαντικότερη διαπίστωση είναι ότι ο δείκτης χρέους προς το ΑΕΠ για την ΖΕ-13 αναμένεται να σταθεροποιηθεί το 2014 σε περίπου 93% του ΑΕΠ 5, κυμαινόμενος από 132,7% στην Ιταλία, μέχρι 100,2% στο Βέλγιο και 98,9% στην Ισπανία, και φθάνοντας σε μόλις 26,1% στο Λουξεμβούργο και 10,0% στην Εσθονία. Πίνακας 2: Συνοπτικός πίνακας των οικονομικών και δημοσιονομικών μεγεθών (ΖΕ-13) για το 2013 και το Αύξηση πραγματικού ΑΕΠ (μεταβολή %) Ονομαστικό έλλειμμα (% του ΑΕΠ) Διαρθρωτικού ισοζυγίου (π.μ. του ΑΕΠ) Προγράμμ ατα σταθερότη τας Φθινοπωριν Σχέδια Σχέδια ές Προγράμμ δημοσιονομ δημοσιονομ προβλέψεις ατα ικών ικών της σταθερότη προγραμμάτ προγραμμάτ Επιτροπής τας ων ων του 2013 Φθινοπωρινές προβλέψεις της Επιτροπής του ,2-0,4-0,3 1,3 1,2 1,1-2,7-2,7-2,8-1,9-2,3-2,5 0,8 0,7 0,6 0,5 0,3 0, Τα γενικά συμπεράσματα υπόκεινται στους εξής τρεις περιορισμούς. Πρώτον, αντικατοπτρίζουν τα προγράμματα δεκατριών (ΖΕ-13) και όχι και των δεκαεπτά χωρών της ζώνης του ευρώ. Η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Κύπρος δεν έχουν υποχρέωση υποβολής ΣΔΠ, λόγω των μακροοικονομικών προγραμμάτων συνδρομής. Δεύτερον, η Γερμανία, η Αυστρία και το Λουξεμβούργο (που αντιπροσωπεύουν το 34% του ΑΕΠ της ΖΕ-13), υπέβαλαν τα προγράμματά τους με βάση σενάριο αμετάβλητων πολιτικών, που συνδέεται με τις εθνικές εκλογές. Για τις τρεις αυτές χώρες, τα ΣΔΠ δεν αποτελούν σαφή οδηγό για τις προθέσεις πολιτικής των κυβερνήσεων. Τέλος, εντός των συγκεντρωτικών μέσων όρων στους οποίους εστιάζεται το παρόν έγγραφο υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των διαφόρων χωρών, ακόμη και σε περιπτώσεις που δεν επισημαίνονται ρητά. Βλ. πίνακα A1 στο Παράρτημα IV. Βλ. πίνακα A3 στο Παράρτημα IV. Το Παράρτημα ΙΙ περιέχει αναλύσεις ευαισθησίας. 10

11 Χρέος (% του ΑΕΠ) 92,2 93,0 92,9 91,8 93,0 93,5 Δείκτης δαπανών (% του ΑΕΠ) Δείκτης εσόδων (% του ΑΕΠ) 50,4 50,0 49,8 49,1 49,5 49,6 47,7 47,2 47,1 47,1 47,2 47,1 Για το 2014, η προσπάθεια διαρθρωτικής εξυγίανσης των ΣΔΠ μετρούμενη από τη θετική μεταβολή του διαρθρωτικού ισοζυγίου ανέρχεται σε 0,3 π.μ. του ΑΕΠ. Το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο από ό, τι είχαν προβλέψει τα κράτη μέλη στα προγράμματα σταθερότητάς τους 6. Δεδομένου ότι ένδεκα από τις δεκατρείς χώρες είτε υπόκεινται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος ή δεν έχουν ακόμη επιτύχει τον ΜΔΣ τους 7, το γεγονός αυτό μπορεί να υποδηλώνει συνολικά ανεπαρκή αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προκλήσεων της ζώνης του ευρώ. Το συμπέρασμα αυτό επιδέχεται, ωστόσο, περαιτέρω ανάλυση, δεδομένου ότι το διαρθρωτικό ισοζύγιο ενδέχεται να υποεκτιμά την υποκείμενη δημοσιονομική προσπάθεια λόγω της χαμηλότερης από την κανονική αντίδρασης των εσόδων στην οικονομική ανάπτυξη και της τρέχουσας υποτονικής αύξησης της δυνητικής παραγωγής σε μεσοπρόθεσμη προοπτική. Εντός του συνολικού ποσοστού των 0,3 π.μ., οι χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δημοσιονομικές προκλήσεις, με ελλείμματα που υπερβαίνουν το 3% του ΑΕΠ και επίπεδα χρέους που υπερβαίνουν σαφώς το 60%, σκοπεύουν να καταβάλουν τις μεγαλύτερες προσπάθειες εξυγίανσης, με κάποιο βαθμό διαφοροποίησης. Η συνολική προσαρμογή είναι ενδεικτική ενός εν πολλοίς ουδέτερου δημοσιονομικού προσανατολισμού, που αναμένεται να συμβάλει στην ανάκαμψη. Η ανάλυση των ΣΔΠ δείχνει ότι τα προγράμματα εξυγίανσης δεν αποδίδουν αρκετή προσοχή στον αντίκτυπο που έχει η σύνθεση των μέτρων εξυγίανσης θα ήταν ενδεχομένως εφικτή μια εξισορρόπηση με δημοσιονομικά μέτρα περισσότερο ευνοϊκά για την ανάπτυξη. Πέντε από τις χώρες της ζώνης του ευρώ στις οποίες απευθύνθηκαν αναθεωρημένες συστάσεις ΔΥΕ νωρίτερα εντός του 2013 (Ισπανία, Γαλλία, Κάτω Χώρες, Μάλτα και Σλοβενία), υπέβαλαν προγράμματα οικονομικής εταιρικής σχέσης στα οποία εκθέτουν τις δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που σκοπεύουν να εφαρμόσουν για να στηρίξουν τη μόνιμη διόρθωση των ελλειμμάτων τους. Αφορούν κατά κύριο λόγο δημοσιονομικές μεταρρυθμίσεις. Συνολικά, τα ΠΟΕΣ δείχνουν πρόοδο όσον αφορά τη βελτίωση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων, μεικτά αποτελέσματα όσον αφορά την φορολογική μεταρρύθμιση και σημαντικές μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων υγείας, αν και όχι σε όλες τις χώρες. Το παράρτημα III περιλαμβάνει λεπτομερέστερη επισκόπηση του περιεχομένου τους. 6 7 Η συνοχή μεταξύ των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών προγραμμάτων που καθορίζονται στα προγράμματα σταθερότητας και των αποφάσεων δημοσιονομικής πολιτικής που περιέχουν τα ΣΔΠ για το 2014 αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο για τη σταθερότητα και προβλεψιμότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Υπό την έννοια αυτή, η σύγκριση των δημοσιονομικών στόχων της ΕΖ-13, όπως παρουσιάζονται στα ΣΔΠ, με εκείνους που καθορίζονται στα προγράμματα σταθερότητας δείχνει τη συνοχή που υπάρχει μεταξύ των μεσοπρόθεσμων προγραμμάτων των κρατών μελών και των ετήσιων προϋπολογισμών τους. Εντούτοις, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη (μεταξύ των χωρών της ΖΕ-13, αυτό ισχύει στην περίπτωση του Βελγίου, της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Μάλτας, των Κάτω Χωρών και της Σλοβενίας) για τα οποία είχαν διατυπωθεί νέες συστάσεις στο πλαίσιο των διαδικασιών υπερβολικού ελλείμματος τον περασμένο Ιούνιο, έπρεπε να επικαιροποιήσουν κατάλληλα τα δημοσιονομικά προγράμματά τους. Ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (ΜΔΣ) αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του προληπτικού σκέλους του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. 11

12 Όσον αφορά τη σύνθεση της μικρής προσαρμογής του επόμενου έτους, τα ΣΔΠ της ΖΕ-13 εμφανίζουν μείωση του δείκτη δαπανών προς το ΑΕΠ για το 2014, ενώ ο δείκτης εσόδων προς το ΑΕΠ αναμένεται να σταθεροποιηθεί μετά την αύξηση που παρουσίαζε κατ' επανάληψη από το 2010 και μετά. Ομοίως, ο δείκτης των φόρων προς το ΑΕΠ αναμένεται να σταθεροποιηθεί το 2014, μετά τις συνεχείς αυξήσεις που σημειώθηκαν κατά τα τελευταία τρία έτη. Οι λεπτομέρειες των μέτρων που περιλαμβάνονται στα ΣΔΠ δείχνουν ότι οι μέσες σχεδιαζόμενες αλλαγές στη σύνθεση των δαπανών σε σχέση με το 2013 είναι μάλλον μικρές 8. Ειδικότερα, τα ΣΔΠ προβλέπουν μικρές μειώσεις των δαπανών για μισθούς (-0,2% του ΑΕΠ), κοινωνικές παροχές, ενδιάμεση κατανάλωση και κεφαλαιουχικές δαπάνες (κατά - 0,1% έκαστη), ενώ οι δαπάνες για επιδοτήσεις θα παραμείνουν σταθερές και οι δαπάνες για τόκους αναμένεται να αυξηθούν ελαφρά (κατά 0,1%). Όσον αφορά τις κεφαλαιουχικές δαπάνες, οι μεγαλύτερες μειώσεις προβλέπονται στην Εσθονία, τη Σλοβακία και τη Γαλλία. Το γεγονός ότι εξακολουθεί να προβλέπεται μείωση των κεφαλαιουχικών δαπανών τόσο στις χώρες αυτές όσο και συνολικά, μολονότι οριακά, για πέμπτο κατά σειρά έτος, μπορεί να έλθει σε αντίθεση με τον στόχο της μετάβασης σε μια δομή δημόσιων δαπανών περισσότερο φιλική προς την ανάπτυξη. Μέτρα στον τομέα της φορολογίας, όπως ανακοινώθηκαν στα ΣΔΠ, αναμένεται να επιφέρουν ορισμένες μικρές αλλαγές στη σύνθεση της φορολογίας στην ΖΕ-13. Ειδικότερα, τα έσοδα από την έμμεση φορολογία αναμένεται να αυξηθούν, ενώ τα έσοδα από άμεσους φόρους προβλέπεται να μειωθούν, λόγω της μείωσης των εσόδων από φόρους κεφαλαίου. Εξάλλου, το ποσοστό των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης αναμένεται να παραμείνει αμετάβλητο σε σχέση με το ΑΕΠ. Αυτές οι περιορισμένες αλλαγές στη σύνθεση των εσόδων, οφειλόμενες εν μέρει στην εφαρμογή φορολογικών μεταρρυθμίσεων σε ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Γαλλία, Κάτω Χώρες ή Σλοβενία), μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι περισσότερο ευνοϊκές για την ανάπτυξη, δεδομένου ότι οι έμμεσοι φόροι, κυρίως στην κατανάλωση, αναμένεται να αυξηθούν, ενώ οι περισσότερο στρεβλωτικές φορολογικές επιβαρύνσεις στην εργασία και το κεφάλαιο αναμένεται να μειωθούν ελαφρά το Η σύγκριση μεταξύ των ΣΔΠ της ΖΕ-13 για το 2014 και των φθινοπωρινών προβλέψεων της Επιτροπής για το επόμενο έτος επιτρέπει την εκτίμηση των ενδεχόμενων κινδύνων για την υλοποίηση των δημοσιονομικών προγραμμάτων των κρατών μελών. Σε συνολικό επίπεδο, τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων της ΖΕ-13 είναι σε γενικές γραμμές σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, με οριακή μόνο συνολική διαφορά 0,2 π.μ. του ΑΕΠ 9. Ωστόσο, οι διαφορές μεταξύ των ΣΔΠ και των προβλέψεων της Επιτροπής για το ονομαστικό έλλειμμα είναι μεγαλύτερες σε επίπεδο κρατών μελών, για λόγους που διαφέρουν από τη μια χώρα στην άλλη. Η Μάλτα ξεχωρίζει με στόχο για το ονομαστικό έλλειμμα μικρότερο κατά 1,3 π.μ. για το 2014 από ό,τι προβλέπει η Επιτροπή, ακολουθούμενη από το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο (0,5 π.μ.) και την Αυστρία, τη Σλοβενία, τη Σλοβακία και τη Φινλανδία (0,4 π.μ.). Οι διαφορές ως προς τα προβλεπόμενα διαρθρωτικά ισοζύγια αποτελούν τις βασικές κινητήριες δυνάμεις στις περιπτώσεις της Μάλτας και της Σλοβακίας. Τέλος, η Εσθονία είναι το μόνο κράτος μέλος στην ΖΕ-13 για το οποίο οι προβλέψεις της Επιτροπής δείχνουν χαμηλότερο έλλειμμα για το 2014 από το ΣΔΠ της ίδιας της χώρας (-0,1% έναντι -0,4%), ενώ δεν υπάρχει διαφορά όσον αφορά τις προβλέψεις για τις Κάτω Χώρες. 8 9 Βλ. διάγραμμα A1 στο Παράρτημα IV. Βλ. διάγραμμα A3 και A4 στο Παράρτημα IV. 12