ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ Σύμφωνα με τον Κανονισμό EMAS 1221/2009 Ακαδημαϊκό Έτος

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ Σύμφωνα με τον Κανονισμό EMAS 1221/2009 Ακαδημαϊκό Έτος Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και Ελέγχου Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκη, Φεβρουάριος

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗ 3 ΜΗΝΥΜΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 4 1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ιστορικά Στοιχεία Οργανωτική Δομή του Πανεπιστημίου Φοιτητές Προσωπικό του Πανεπιστημίου Περιγραφή Εγκαταστάσεων ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΤΑ ΕΜΑS Δομή Σ.Π.Δ Συλλογικά Όργανα Τεκμηρίωση Σ.Π.Δ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ Παρακολούθηση Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο Αξιολόγηση Επιπτώσεων Άμεσες Επιπτώσεις Έμμεσες Επιπτώσεις Επιπτώσεις σε Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Κατανάλωση Ενέργειας Αέριοι Ρύποι Προμήθειες Χαρτιού 7.4 Κατανάλωση Νερού Ανακύκλωση Υλικών Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ευαισθητοποίηση Προσωπικού και Φοιτητών Βελτίωση Συνθηκών Υγιεινής και Ασφάλειας Περιβαλλοντική Ενημέρωση - Ευαισθητοποίηση πολιτών και μαθητών 72 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ 77 ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ 78 ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ 79 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ 81 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗ Αγαπητά Μέλη της Πανεπιστημιακής μας Κοινότητας, Συμπληρώνονται φέτος οκτώ χρόνια από τότε που το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ίδρυσε και έθεσε σε λειτουργία το Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης EMAS, με στόχο να εφαρμόζει στην πράξη οικολογικές πολιτικές στον τρόπο λειτουργίας του. Το Πανεπιστήμιό μας βρέθηκε τότε για μια ακόμη φορά στην πρωτοπορία, αφού αντιλήφθηκε νωρίς τη σημασία που θα έπαιρνε τα επόμενα χρόνια η προστασία του περιβάλλοντος και η ανάπτυξη μεθοδολογίας και πρακτικών για την ορθή διαχείριση των φυσικών πόρων. Έτσι επάξια πέτυχε να χαρακτηριστεί το πρώτο «πράσινο» Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα. Σήμερα, που όλοι πια μιλούν για την «πράσινη» ανάπτυξη, το Πανεπιστήμιό μας έχει να επιδείξει χρόνια επιτυχημένης εφαρμογής ενός προγράμματος στηριγμένου σε αυστηρές ευρωπαϊκές προδιαγραφές. Μάλιστα, η επιτυχία αυτή έγινε αφορμή να ζητηθεί από τρίτους η συσσωρευμένη εμπειρία του Ιδρύματός μας και οι φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές του, ώστε να εξασφαλίσουν και αυτοί την πιστοποίηση κατά το ευρωπαϊκό πρότυπο EMAS. Σε όλο το χρονικό διάστημα που έχει περάσει, διαπιστώθηκε ότι καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η αποδοχή και το «αγκάλιασμα» από το σύνολο της Πανεπιστημιακής μας Κοινότητας του συνθήματος «Το EMAS για όλους ΕΜΑΣ!». Πιστεύω ότι το σύνθημα αυτό είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τη συνέχιση της επιτυχημένης λειτουργίας του προγράμματος. Για το λόγο αυτό, θέλω να υπενθυμίσω ορισμένες καθημερινές πρακτικές, οι οποίες αν εφαρμοστούν από όλους μας θα συμβάλουν ακόμη περισσότερο στην καλύτερη προστασία του περιβάλλοντος. Για παράδειγμα: Συμμετέχετε ενεργά στα προγράμματα ανακύκλωσης του Πανεπιστημίου μας (χαρτί, μπαταρίες, λαμπτήρες, ηλεκτρικός/ηλεκτρονικός εξοπλισμός). Συμμετέχετε ενεργά στο πρόγραμμα ανακύκλωσης των toner των εκτυπωτών, φαξ και φωτοτυπικών (μελανάκια). Εφαρμόστε απλές πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας και φυσικών πόρων στο χώρο εργασίας και εκπαίδευσης (σβήνετε τα φώτα παντού στα γραφεία, διαδρόμους, εργαστήρια, αμφιθέατρα και αίθουσες διδασκαλίας όταν δεν χρειάζονται, μην αφήνετε Η/Υ, εκτυπωτές και φωτοτυπικά σε αναμονή όταν φεύγετε, χρησιμοποιείτε με σύνεση τα ατομικά κλιματιστικά). Χρησιμοποιείτε το χαρτί κάθε είδους με σύνεση. Επιλέξτε ανακυκλωμένο χαρτί και κάνετε εκτυπώσεις και φωτοτυπίες διπλής όψης. Προτιμείστε τα μέσα μαζικής μεταφοράς ή ποδήλατο, αντί του αυτοκινήτου σας. Γίνετε μέλος της Περιβαλλοντικής Ομάδας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και, ακόμα καλύτερα, προτείνετε τη δική σας ιδέα/πρόταση για ακόμα περιβαλλοντικά φιλικότερο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας! Εγώ προσωπικά, οι αντιπρυτάνεις, η αναπληρωτής πρύτανη και η Περιβαλλοντική Ομάδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ευελπιστούμε να σας έχουμε αρωγούς και συμπαραστάτες μας στη φιλόδοξη προσπάθειά μας να διατηρήσουμε το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας υψηλά στη θέση που έχει καταλάβει, ως πρότυπο περιβαλλοντικά φιλικού Ιδρύματος, όχι μόνο για τη Θεσσαλονίκη, αλλά και για ολόκληρη την Ελλάδα. Σας ευχόμαστε ένα καλό και οικολογικό νέο έτος! Με Φιλικούς Χαιρετισμούς, Ο Πρύτανης και Πρόεδρος του Συμβουλίου Περιβάλλοντος Καθηγητής Ιωάννης Αθ. Χατζηδημητρίου 3

4 ΜΗΝΥΜΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Αγαπητοί συνάδελφοι και αγαπητοί φοιτητές, Το Γραφείο EMAS το οποίο διαχειρίζεται το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας συνεχίζει, παρά τις οικονομικές δυσκολίες, να λειτουργεί με σημαντικά θετικά αποτελέσματα, διευρύνοντας τις δράσεις του σε κάθε επίπεδο, τόσο στο εσωτερικό του Πανεπιστημίου όσο και στην ευρύτερη κοινότητα της πόλης μας. Όπως γίνεται φανερό από τα δεδομένα της φετινής Περιβαλλοντικής Δήλωσης του Πανεπιστημίου μας, κατά το ακαδημαϊκό έτος καταφέραμε να πετύχουμε όλους τους στόχους που τέθηκαν την προηγούμενη χρονιά. Οι επιδόσεις μας σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, όπως παρουσιάζονται συνοπτικά στον Πίνακα 5, σελίδα 32, είναι: εξοικονόμηση ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας κατά 12,35% και 22,07% αντίστοιχα, μείωση της προμήθειας χαρτιού ανά εργαζόμενο και αύξησης του ποσοστού ανακύκλωσης χαρτιού ως προς το σύνολο των προμηθειών, ανακύκλωση πέρα του 100% των μελανωτών και τόνερ, και μείωση της κατανάλωσης νερού κατά 9,2% σε σχέση με την περυσινή χρονιά. Σημαντικό επίτευγμα ήταν η αύξηση της ανακύκλωσης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών κατά 65% σε σχέση με την περασμένη χρονιά. Σημαντική βελτίωση, τέλος, πετύχαμε στην μείωση εκπομπών αερίων ρύπων. Θέλω να επισημάνω την σημαντική πρόοδο που καταγράφεται όσον αφορά την αύξηση της ανακύκλωσης υλικών (χαρτί, πλαστικό, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, λαμπτήρες, μπαταρίες, οργανικών υπολειμμάτων, μελανωτών και τόνερ) και να ευχαριστήσω όλα τα μέλη του Πανεπιστημίου για την συμμετοχή τους στις δράσεις αυτές. Να σημειώσουμε πως από φέτος δεν υπολογίζουμε τον δείκτη «ανακύκλωση μπαταριών», αλλά τον έχουμε αντικαταστήσει με τον δείκτη «ανακύκλωση ηλεκτρικών/ηλεκτρονικών συσκευών» για λόγους που έχουμε αναφέρει στην προηγούμενη Περιβαλλοντική Δήλωση. Πέρα από τις επιτυχίες των στόχων του Συστήματος, σημαντική είναι η αύξηση των δραστηριοτήτων της περιβαλλοντικής ομάδας φοιτητών του Πανεπιστημίου μας, την οποία συντονίζει το Γραφείο EMAS. Αν και το μεγαλύτερο μέρος των δράσεων είναι εντός του Πανεπιστημίου, σημαντικές είναι η δραστηριότητές της εκτός του Πανεπιστημίου, διευρύνοντας τις σχέσεις της Πανεπιστημιακής μας κοινότητας με την τοπική κοινωνία. Η Ομάδα πραγματοποίησε δράσεις με σκοπό την ευαισθητοποίηση των ίδιων των φοιτητών, της ευρύτερης πανεπιστημιακής κοινότητας, αλλά και της τοπικής κοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, διεξήγαγε μια σειρά από περιβαλλοντικά σεμινάρια, εκδηλώσεις, προβολές και ημέρες δράσεων εντός του Πανεπιστημίου. Σημαντικότατες θεωρώ ότι είναι και οι δράσεις εκτός Πανεπιστημίου, κυρίως γιατί συνεισφέρουν σημαντικά στο κοινωνικό προφίλ του Πανεπιστημίου. Μεταξύ αυτών είναι η διαμόρφωση της αυλής του Σωματείου Φίλων ΑΜΕΑ «Δράση για το κάτι άλλο» και η δημιουργία αυλής στο Φιλοξενείο του «Φάρου του Κόσμου» στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης, δράσεις που παρουσιάστηκαν και από τα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης. Για την τελευταία, η ομάδα πήρε το 1 ο βραβείο στον διαγωνισμό Green Party του Δήμου Θεσσαλονίκης, για την καλύτερη πράσινη δράση μέσα στο 2013 στην πόλη. Πραγματοποίησαν επίσης δενδροφυτεύσεις, καθαρισμούς σε διάφορες περιαστικές περιοχές της πόλης μας, επισκέψεις σε χώρους περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, κλπ. Το σύνολο των δράσεων της ομάδας βρίσκεται στον καινούργιο ιστοχώρο στην διεύθυνση: Η ομάδα προγραμματίζει πολλές και ενδιαφέρουσες δράσεις για τον επόμενο χρόνο και συνιστώ σε όλους τους φοιτητές μας να συμμετάσχουν σε αυτές. Θα ήθελα να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τους φοιτητές της περιβαλλοντικής Ομάδας για την σημαντική συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων του Συστήματος όπως επίσης και για στην βελτίωση της φήμης του Πανεπιστημίου μας στην τοπική κοινωνία. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω όλα τα μέλη της Πανεπιστημιακής μας Κοινότητας για την συμβολή τους στην επίτευξη των στόχων του Συστήματος και σας καλώ όλους να συμβάλλετε με ιδέες και επιπλέον δράσεις στην βελτίωση του Συστήματος. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω τις Πρυτανικές Αρχές του Πανεπιστημίου για την αμέριστη συμπαράστασή τους καθώς επίσης και το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο για την χρηματική υποστήριξη που προσφέρει στο γραφείο EMAS. Με φιλικούς χαιρετισμούς, O Υπεύθυνος Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Ευτύχιος Σαρτζετάκης Καθηγητής Οικονομικών του Περιβάλλοντος 4

5 1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 1.1 Ιστορικά Στοιχεία Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ιδρύθηκε το 1990 και είναι η μετεξέλιξη της Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Θεσσαλονίκης (ΑΒΣΘ). Η ΑΒΣΘ λειτούργησε για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος 1957/58 ως ''Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών Θεσσαλονίκης''. Το 1966 με το άρθρο 4 του Π.Δ. 4578/1966 η Σχολή μετονομάστηκε σε Ανωτάτη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης και μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Από το ακαδημαϊκό έτος 1971/72 οι σπουδές στην ΑΒΣΘ διαχωρίζονται στα τμήματα Οικονομικών Επιστημών και Διοίκησης Επιχειρήσεων και απονέμονται τα αντίστοιχα πτυχία και διδακτορικά διπλώματα. Με το Π.Δ. 436/1985 έγινε η κατάτμηση σε δύο Τμήματα: α) Τμήμα Οικονομικών Επιστημών και β) Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων. Καθένα από τα νέα Τμήματα χορηγεί αντίστοιχα ενιαίο πτυχίο. Το 1990 με το Ν.Δ. 147/1990 η ΑΒΣΘ μετονομάσθηκε σε "Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών" και συγχρόνως ιδρύθηκαν τρία νέα Τμήματα: "Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών", "Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής" και "Εφαρμοσμένης Πληροφορικής". Το 1993 με το Π.Δ. 122/93 το "Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών" μετονομάσθηκε σε "Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών". Με το Π.Δ. 267/93 ιδρύθηκε το Τμήμα "Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής". Με το Π.Δ. 363/ , ιδρύθηκαν τα νέα Τμήματα "Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών" και "Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης", τα οποία δέχθηκαν για πρώτη φορά φοιτητές το ακαδημαϊκό έτος Τέλος, το καλοκαίρι του 2004 ιδρύθηκαν το Τμήμα Μάρκετινγκ και Διοίκησης Λειτουργιών με έδρα την Έδεσσα και το Τμήμα Διοίκησης Τεχνολογίας στην Νάουσα, τα οποία δέχθηκαν φοιτητές για πρώτη φορά το ακαδημαϊκό έτος Από το 2013, με την εφαρμογή του λεγόμενου «Σχεδίου Αθηνά», στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ιδρύονται τέσσερεις Σχολές, στις οποίες εντάσσονται τα υπάρχοντα Τμήματα του Πανεπιστημίου, απορροφώντας τα Τμήματα με έδρα την Νάουσα και την Έδεσσα καθώς επίσης και το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας. Επίσης, ιδρύθηκαν τα παρακάτω Διατμηματικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών: i. Στην Οικονομική Επιστήμη από τα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών, Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων και Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, με την αριθμ. Β1/710 Υπουργική Απόφαση (Φ.Ε.Κ. 799/ ), του οποίου η λειτουργία άρχισε από το ακαδημαϊκό έτος ii. Στη Διοίκηση Επιχειρήσεων από τα Τμήματα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής και Οικονομικών Επιστημών, με την αριθμ. Β1/713 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ. 787/ ), του οποίου η λειτουργία άρχισε τον Φεβρουάριο του iii. Στα Πληροφοριακά Συστήματα από τα Τμήματα Οικονομικών Επιστημών, Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής, και Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών, με την αριθμ. Β1/717 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 786/ ), του οποίου η λειτουργία άρχισε το Φεβρουάριο του

6 iv. Στην Εφαρμοσμένη Πληροφορική, τη Λογιστική και Χρηματοοικονομική, την Εκπαιδευτική και Κοινωνική Πολιτική καθώς και στο τμήμα Διεθνών Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών, των οποίων η λειτουργία άρχισε τον Οκτώβριο του 2005 και 2006 αντίστοιχα. v. Στη Στρατηγική Διοικητική Λογιστική και Χρηματοοικονομική Διοίκηση του οποίου η λειτουργία άρχισε το Δεκέμβριο του 2008, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ αριθ /Β7 απόφασης του ΥΠΕΠΘ (ΦΕΚ 2054Β/ ). vi. Στην Εφαρμοσμένη Λογιστική και Ελεγκτική του οποίου η λειτουργία άρχισε το Δεκέμβριο του 2009, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπ αρίθ /β7 απόφασης του ΥΠΕΠΘ (ΦΕΚ 646Β/ ) καθώς επίσης και το διατμηματικό μεταπτυχιακό στη Δημόσια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας με ημερομηνία εκκίνησης το Μάρτιο του Τα Διατμηματικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) έχουν την δυνατότητα να συνεργάζονται με αντίστοιχα μεταπτυχιακά προγράμματα άλλων αναγνωρισμένων Α.Ε.Ι. και ερευνητικών ιδρυμάτων της ημεδαπής ή / και της αλλοδαπής, τα οποία διαθέτουν το επαρκές επιστημονικό προσωπικό και υλικοτεχνική υποδομή. Ακαδημαϊκές Σχολές και Τμήματα: Σχολή Επιστημών Διοίκησης Επιχειρήσεων 1 Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων - ΟΔΕ 2 Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής Λ/Χ Σχολή Επιστημών Πληροφορίας 3 Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής - ΕΠ Σχολή Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών 4 Τμήμα Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών - ΔΕΣ 5 Τμήμα Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής - ΕΚΠ 6 Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης - ΜΕΤ Σχολή Οικονομικών και Περιφερειακών Σπουδών 7 Τμήμα Οικονομικών Επιστημών - ΟΕ 8 Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών - ΒΣΑΣ Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών: 1 Διατμηματικό Π.Μ.Σ. στην Οικονομική Επιστήμη- ΟΕ 2 Διατμηματικό Π.Μ.Σ. στη Διοίκηση Επιχειρήσεων - MBA 3 Διατμηματικό Π.Μ.Σ. στα Πληροφοριακά Συστήματα - M.I.S. 4 Π.Μ.Σ. Τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής ΠΜΣ ΕΠ 5 Π.Μ.Σ. στην Εκπαιδευτική και Κοινωνική Πολιτική - ΠΜΣ ΕΚΠ 6 Π.Μ.Σ. στη Λογιστική και Χρηματοοικονομική - ΠΜΣ Λ/Χ 7 Π.Μ.Σ. στη Στρατηγική Διοικητική Λογιστική και Χρηματοοικονομική Διοίκηση 8 Π.Μ.Σ. στην Εφαρμοσμένη Λογιστική και Ελεγκτική 9 Π.Μ.Σ. στις Διεθνείς Σπουδές - ΠΜΣ ΔΕΣ 10 Π.Μ.Σ. στις Πολιτικές & Οικονομικές Σπουδές Σύγχρονης Ανατολικής & Νοτιοανατολικής Ευρώπης - ΠΜΣ ΒΣΑΣ 11 Π.Μ.Σ. στις Ευρωπαϊκές Πολιτικές Νεολαίας - ΠΜΣ ΔΕΣ Πίνακας 1: Ακαδημαϊκά τμήματα και Μεταπτυχιακά Προγράμματα Πανεπιστημίου Μακεδονίας 6

7 1.2 Οργανωτική Δομή του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είναι ένα Κρατικό Πανεπιστήμιο υπαγόμενο στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων. Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο για την ανώτατη παιδεία (Ν.2083/92), τα όργανα που ασκούν τη διοίκηση του Πανεπιστημίου είναι: i. η Σύγκλητος, ii. το Πρυτανικό Συμβούλιο και iii. ο Πρύτανης. Η Σύγκλητος είναι το ανώτατο όργανο διοίκησης. Στα πλαίσια της αυτοτέλειας των Α.Ε.Ι. στην αρμοδιότητα της Συγκλήτου εμπίπτουν θέματα ακαδημαϊκά, διοικητικά και οικονομικά. Το Οργανόγραμμα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας έχει την ακόλουθη δομή (διάγραμμα 1): ΠΡΥΤΑΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης EMAS Διεύθυνση Διεύθυνση Διεύθυνση Τεχνική Διοικητικού Οικονομικών Ακαδημαϊκών Διεύθυνση Τμήμα Προσωπικού Τμήμα Λογιστηρίου Φοιτητική Μέριμνα Σχεδιασμός - Μελέτες Διοικητική Μέριμνα Τμήμα Προμηθειών Σχεδιασμός Σπουδών Κατασκευή - Συντήρηση Τμήμα Πρωτοκόλλου Γραμματεία Ερευνών Μεταπτυχιακών Σπουδών Γραφείο Αλληλογραφίας Τμήμα Μηχανοργάνωσης Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων Τμήμα Μισθοδοσίας Υπηρεσία Βιβλιοθήκης Γραμματείες Τμημάτων Καθαριότητα Εστιατόριο - Κυλικείο Λοιποί Υπεργολάβοι Διάγραμμα 1. Οργανόγραμμα Πανεπιστημίου Μακεδονίας 7

8 Φοιτητές - Προσωπικό του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Φοιτητές Ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών στο Πανεπιστήμιο που πραγματοποιούν σπουδές σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο ήταν για το ακαδημαϊκό έτος , για το και για το Στον παρακάτω πίνακα (Πίνακας 2), παρουσιάζεται ο αριθμός των εγγεγραμμένων ανά τμήμα φοιτητών κατά τα τελευταία χρόνια, ενώ στο Διάγραμμα 2 απεικονίζεται γραφικά η μεταβολή του αριθμού τους. Αριθμός Εγγεγραμμένων Φοιτητών Προπτυχιακές Σπουδές Οικονομικών Επιστημών Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Λογιστική και Χρηματοοικονομική Εφαρμοσμένη Πληροφορική Εκπαιδευτική και Κοινωνική Πολιτική Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης Μεταπτυχιακές Σπουδές Οικονομική Επιστήμη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) Πληροφοριακά Συστήματα (MIS) Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Εκπαιδευτική και Κοινωνική Πολιτική Λογιστική και Χρηματοοικονομική (ΠΜΣ-Λ/Χ) Στρατηγική Διοικητική Λογιστική και Χρηματοοικονομική Διοίκηση Εφαρμοσμένη Λογιστική και Ελεγκτική Διεθνείς Σπουδές Πολιτικές & Οικονομικές Σπουδές Σύγχρονης Ανατολικής & Νοτιοανατολικής Ευρώπης - ΠΜΣ ΒΣΑΣ Ευρωπαϊκές Πολιτικές Νεολαίας - ΠΜΣ ΔΕΣ Δημόσια Διοίκηση Ολικής Ποιότητας Σύνολο Πίνακας 2: Αριθμός φοιτητών ανά ακαδημαϊκό τμήμα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. 8

9 Φοιτητές Πανεπιστημίου Μακεδονίας Διάγραμμα 2: Συνολικός αριθμός εγγεγραμμένων φοιτητών Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ο αριθμός των φοιτητών που λαμβάνουμε υπόψη στην καταμέτρηση που πραγματοποιούμε, αντιπροσωπεύει τον αριθμό των εγγεγραμμένων φοιτητών, δηλαδή, τους φοιτητές που έχουν την φοιτητική ιδιότητα στο αντίστοιχο ακαδημαϊκό έτος που μελετούμε, και που μέχρι τη λήξη αυτού δεν είχαν ολοκληρώσει τις σπουδές τους. Επίσης, ξεκινώντας από το ακαδημαϊκό έτος , στον υπολογισμό του αριθμού των φοιτητών συμπεριλαμβάνουμε και τους σπουδαστές των Προγραμμάτων Εξειδίκευσης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τους οποίους προσθέτουμε στους εγγεγραμμένους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές, καθώς και τους υποψήφιους διδάκτορες. Ο αριθμός των ατόμων που παρακολουθούν τα Προγράμματα Εξειδίκευσης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ανέρχεται σε 40 άτομα για το ακαδημαϊκό έτος Τα Προγράμματα Εξειδίκευσης είναι προγράμματα συνεχιζόμενης εκπαίδευσης και απευθύνονται σε ενήλικες. Παρότι οι σπουδαστές αυτοί δεν είναι πλήρους απασχόλησης, παρακολουθούν μαθήματα στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου κυρίως απογευματινές ώρες και Σαββατοκύριακα και επομένως συμβάλουν στην αύξηση της χρήσης των χώρων του Πανεπιστημίου, της κατανάλωσης ενέργειας, της παραγωγής ρυπαντών και της κατανάλωσης χαρτιού καθώς τους παρέχονται σημειώσεις. Επίσης απασχολούν τριμελή γραμματεία σε δύο γραφεία εντός του Πανεπιστημίου. Επομένως, θεωρούμε την συμβολή των σπουδαστών αυτών σημαντική στις καταναλώσεις του Πανεπιστημίου και για τον λόγο αυτό τους προσθέτουμε στο γενικό σύνολο των φοιτητών. Οι διδακτορικοί φοιτητές του Πανεπιστημίου είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και θα μπορούσαν να ενταχθούν είτε στο προσωπικό είτε στους φοιτητές του Πανεπιστημίου. Ο λόγος είναι ότι εμφανίζουν χαρακτηριστικά τόσο εκπαιδευτικού (καθώς συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία κυρίως μέσα από σεμινάρια και εργαστήρια που διδάσκουν στους προπτυχιακούς φοιτητές), όσο και εκπαιδευομένου. Τους παρέχονται γραφεία με εξοπλισμό στα οποία εργάζονται καθ όλη την διάρκεια των σπουδών τους. Από την καταμέτρηση των υποψήφιων διδακτόρων προκύπτει ότι για το ακαδημαϊκό έτος ανέρχονται σε 438 φοιτητές, όπως εμφανίζεται στον ακόλουθο πίνακα. 9

10 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΕΤΗ Μεταπτυχιακά Τμημάτων Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών Οικονομικών Επιστημών Λογιστική και Χρηματοοικονομική Εφαρμοσμένη Πληροφορική Εκπαιδευτική και Κοινωνική Πολιτική ΟΔΕ Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης Διατμηματικά Μεταπτυχιακά Οικονομικής Επιστήμης Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) ΠΜΣ ΒΣΑΣ Πληροφοριακά Συστήματα (MIS) ΠΜΣ ΕΚΠ ΠΜΣ ΔΕΣ ΠΜΣ- Εφαρμοσμένης Πληροφορικής Σύνολο Πίνακας 3: Υποψήφιοι Διδάκτορες Πανεπιστημίου Μακεδονίας Αποφασίσαμε να συμπεριλάβουμε τον αριθμό των διδακτορικών φοιτητών στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και όχι στους εργαζόμενους, με κριτήριο την πιο έντονη δραστηριότητά τους, η οποία είναι η φοιτητική, και ως εκ τούτου τους προσθέτουμε στο συνολικό αριθμό των φοιτητών στα ακόλουθα μεγέθη που μελετούμε. Θα πρέπει να παρατηρήσουμε, όμως, ότι η απόφασή μας αυτή δεν αντιστοιχεί στην πλήρη αποτίμηση των επιπτώσεων που έχουν οι διδακτορικοί φοιτητές στις καταναλώσεις του Πανεπιστήμιου. Κατά συνέπεια, για το έτος , ο συνολικός αριθμός φοιτητών που θα λάβουμε υπόψη στους υπολογισμούς μας σε ότι ακολουθεί, προκύπτει ως το άθροισμα του αριθμού των εγγεγραμμένων προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών, οι οποίοι σύμφωνα με τον Πίνακα 2 είναι , συν τους φοιτητές των προγραμμάτων Εξειδίκευσης, οι οποίοι είναι 40, συν τους υποψήφιους διδάκτορες οι οποίοι είναι 438. Επομένως ο συνολικός αριθμός των φοιτητών του Πανεπιστήμιου κατά το ακαδημαϊκό έτος είναι Σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος, υπάρχει μια μικρή αύξηση, καθώς ο συνολικός αριθμός των φοιτητών το ακαδημαϊκό έτος ήταν Η αύξηση των φοιτητών προκύπτει παρά την ραγδαία πτώση των εγγραφών στα προγράμματα εξειδίκευσης, πτώση που παρατηρείται τα τελευταία 10

11 χρόνια (710 σπουδαστές το ακαδημαϊκό έτος , 587 σπουδαστές το έτος , 234 σπουδαστές το ακαδημαϊκό έτος , 50 το και 40 το ) και ασφαλώς είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης Ακαδημαϊκό και Διοικητικό προσωπικό Το προσωπικό που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας χωρίζεται σε: Ακαδημαϊκό Προσωπικό το οποίο για το ακαδημαϊκό έτος απαρτίζεται από 190 μέλη Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού, 71 διδάσκοντες με το Π.Δ. 407/80, 31 μέλη Ε.Ε.Δ.Ι.Π. (Ειδικό Εκπαιδευτικό & Διδακτικό Προσωπικό) και 26 μέλη Ε.Τ.Ε.Π. (Ειδικό Τεχνικό Προσωπικό). Διοικητικό Προσωπικό, το οποίο για το ακαδημαϊκό έτος αριθμεί 374 εργαζόμενους. Στο διοικητικό προσωπικό συγκαταλέγονται, εκτός από τους μόνιμους, οι συμβασιούχοι αορίστου χρόνου, έργου και εργασίας. Ακαδημαϊκό Προσωπικό Ακαδημαϊκά έτη Δ.Ε.Π Ε.ΤΕ.Π Ε.Ε.ΔΙ.Π Ε.Δ.Π Διδάσκοντες 407/ Σύνολο Διοικητικό Προσωπικό Μόνιμο διοικητικό προσωπικό Με συμβάσεις αορίστου χρόνου Με συμβάσεις έργου Με συμβάσεις εργασίας ορισμένου χρόνου Σύνολο Σύνολο Προσωπικού Πίνακας 4: Ακαδημαϊκό και Διοικητικό Προσωπικό Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σημειώσεις: - ο αριθμός μελών ΔΕΠ σημειώνει μία αύξηση κατά το η οποία οφείλεται στην ένταξη του Τμήματος Βαλκανικών και Σλαβικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στο αντίστοιχο Τμήμα του Πανεπιστημίου μας, στα πλαίσια του προγράμματος «Αθηνά». Η ένταξη των 18 μελών ΔΕΠ του Τμήματος αυτού στο δυναμικό του Πανεπιστημίου μας τον Ιούνιο του 2013 ισοσκελίζει την διαρκή μείωση των μελών ΔΕΠ και σημειώνει μία αύξηση. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι παρότι προσμετρούμε τα νέα αυτά μέλη ΔΕΠ στο ακαδημαϊκό έτος , ο αντίστοιχος αριθμός φοιτητών θα προσμετρηθεί από την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, καθώς μόνο από το οι φοιτητές αυτοί θα παρακολουθούν μαθήματα στο Παν. Μακεδονίας. - ο αριθμός των διδασκόντων 407/80, είναι κατά προσέγγιση (με βάση τις εκτιμήσεις της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας). 11

12 - ο αριθμός των συμβασιούχων έργου, υπολογίζεται ανά ημερολογιακό έτος και όχι ανά ακαδημαϊκό, στο σύνολο των μετρήσεων που έχουν γίνει σε όλα τα χρόνια και ουσιαστικά δε μεταβάλλει την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Παρατήσεις: - στον αριθμό του προσωπικού του Πανεπιστημίου πιθανότατα να πρέπει να υπολογιστεί μια προσαύξηση της τάξης των 20 περίπου ατόμων, που αντιστοιχεί στο προσωπικό του εστιατορίου, ανάλογα πάντα με τις εκάστοτε ανάγκες που εμφανίζονται. - επιπλέον, αναφορά θα πρέπει να γίνει στο διδακτικό προσωπικό των προγραμμάτων Εξειδίκευσης. Οι εισηγητές των προγραμμάτων αυτών δεν υπολογίζονται στους ακαδημαϊκούς του πανεπιστημίου μας. Πρόκειται, στην πλειονότητά τους, για εξωτερικούς συνεργάτες που δεν είναι μόνιμοι σε αριθμό ή σε ώρες εργασίες. Εξ αιτίας λοιπόν της μεταβλητότητας και της ρευστότητας του πλήθους των εισηγητών, των ωρών παρουσίας τους στο χώρο, καθώς και της ελεύθερης υλοποίησης προγραμμάτων ώστε να ικανοποιείται η εκάστοτε ζήτηση, θεωρείται σκόπιμο να μην υπολογιστεί το διδακτικό προσωπικό τους στο συνολικό αριθμό εργαζομένων του πανεπιστημίου. Τα 3 άτομα γραμματειακής υποστήριξης των δύο γραφείων των Προγραμμάτων Εξειδίκευσης, έχουν ήδη καταμετρηθεί ενταγμένα στον παραπάνω πίνακα. - τέλος δεν καταμετρούνται στο προσωπικό του Πανεπιστημίου οι εργαζόμενοι σε δραστηριότητες οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες με συμβάσεις, και στις οποίες περιλαμβάνονται, το κυλικείο, η καθαριότητα, το φωτοτυπικό και το βιβλιοπωλείο. Στον παρακάτω Πίνακα παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη του αριθμού των μελών του ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας. Ακαδημαϊκό Προσωπικό Διοικητικό προσωπικό Σύνολο Διάγραμμα 3: Συνολικός Αριθμός προσωπικού Πανεπιστημίου Μακεδονίας 12

13 Όπως παρατηρούμε, τόσο ο αριθμός του διδακτικού (παρά την είσοδο των 18 νέων μελών ΔΕΠ από το Πανεπιστήμιο της Δυτικής Μακεδονίας) όσο και του διοικητικού προσωπικού μειώνεται για τέταρτη φορά μετά από μια συνεχή αύξηση την τελευταία δεκαετία. Όσον αφορά τα μέλη ΔΕΠ (το μόνιμο διδακτικό προσωπικό) είναι η τέταρτη χρονιά, ίσως από ιδρύσεως του Πανεπιστημίου, που ο αριθμός τους μειώνεται. Ο αριθμός των διδασκόντων σύμφωνα με τον Νόμο 407/80 (διδακτικό προσωπικό μερικής απασχόλησης) συνεχίζει να μειώνεται. Η οικονομική κρίση επηρεάζει επίσης και το μόνιμο διοικητικό προσωπικό του οποίου ο αριθμός μειώνεται τα τέσσερα τελευταία έτη. 1.4 Περιγραφή Εγκαταστάσεων Κτιριακές Εγκαταστάσεις Οι εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου Μακεδονίας βρίσκονται σε ιδιόκτητο οικόπεδο συνολικής έκτασης 12 στρεμμάτων που περιβάλλεται από τις οδούς Νέας Εγνατίας 3 ης Σεπτεμβρίου και Γρηγορίου Λαμπράκη. Είναι πολύ κοντά στο κέντρο της πόλης και εντός των ορίων του Δήμου Θεσσαλονίκης, όπου και υπάγεται διοικητικά. Το πανεπιστήμιο βρίσκεται ανάμεσα από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, τη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (Δ.Ε.Θ.) το Τρίτο Σώμα Στρατού και το 424 Γενικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο. Το κτίριο αποπερατώθηκε το 1991, ενώ σχετικά πρόσφατα αποπερατώθηκε και το καινούργιο αμφιθέατρο χωρητικότητας 500 θέσεων το οποίο δύναται να χρησιμοποιείται τόσο σαν Συνεδριακό Κέντρο όσο και σαν χώρος πραγματοποίησης πολιτιστικών εκδηλώσεων. Η κύρια όψη του κτιρίου βρίσκεται επί της Εγνατίας οδού και έχει βόρειο - ανατολικό προσανατολισμό. Η οικοδομική άδεια του κτιρίου εκδόθηκε το Το κτίριο έχει κατασκευαστεί σύμφωνα με τον κανονισμό θερμομόνωσης και σύμφωνα με την μελέτη έχει τοποθετηθεί μόνωση τόσο στις τοιχοποιίες όσο και στο δώμα. Το καταλαμβανόμενο εμβαδόν από το σύνολο των κτιριακών εγκαταστάσεων και υποδομών του πανεπιστημίου είναι περίπου m 2. Το κτίριο είναι χτισμένο με το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δόμησης και αποτελείται από το κτίριο διοίκησης, το κεντρικό αμφιθέατρο τελετών και από έξι γειτνιάζοντα κτίρια (Κτίρια Γ,Δ,Ζ,Η,Θ,Κ βλ. επισυναπτόμενο σχέδιο) εκ των οποίων τα κτίρια Γ και Δ είναι πέντε ορόφων ενώ τα υπόλοιπα τεσσάρων. Στο κτίριο Διοίκησης στεγάζεται η Πρυτανεία και οι διάφορες διοικητικές υπηρεσίες. Στο ισόγειο του Πανεπιστημίου βρίσκεται το Κεντρικό Αμφιθέατρο Τελετών, δύο αμφιθέατρα για διαλέξεις μαθήματα καθώς και η Γραμματεία του Τμήματος Διατμηματικών Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων, το βιβλιοπωλείο, το φωτοτυπείο και το γραφείο εκδόσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Επιπλέον στον ίδιο χώρο στεγάζεται το εστιατόριο των φοιτητών, η αίθουσα εστιατορίου των μελών Δ.Ε.Π., το κυλικείο όπως επίσης και το πανεπιστημιακό γυμναστήριο μαζί με τα γραφεία των γυμναστών. Η είσοδος στο ισόγειο γίνεται είτε από τη κεντρική είσοδο επί της Εγνατίας Οδού είτε από την είσοδο επί της οδού Λαμπράκη. Στο ημιώροφο του Πανεπιστημίου βρίσκονται όλες οι γραμματείες των ακαδημαϊκών τμημάτων, τα γραφεία του τμήματος φοιτητικής μέριμνας, τα γραφείο Πρακτικής Άσκησης και Διασύνδεσης και έξι αίθουσες 13

14 διδασκαλίας. Το μεγαλύτερο όμως τμήμα του ορόφου καταλαμβάνεται από την Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου που αποτελείται από το αναγνωστήριο, την αίθουσα οπτικοακουστικών μέσων, το τμήμα Μηχανοργάνωσης και Δικτύων, την αίθουσα Βιβλιογραφίας και Εκπαίδευσης και τα γραφεία της Διεύθυνσης, του Οικονομικού τμήματος, του τμήματος Παραγγελιών και της Γραμματείας. Στο πρώτο όροφο του Πανεπιστημίου υπάρχουν 10 αμφιθέατρα διδασκαλίας καθώς επίσης και ισάριθμες αίθουσες σεμιναρίων. Στον ίδιο όροφο στεγάζονται επίσης η αίθουσα Τηλεκπαίδευσης, η αίθουσα Συνεδρίων καθώς επίσης και το εργαστήριο Ηλεκτρονικών Υπολογιστών του Πανεπιστημίου. Επιπλέον στον ίδιο όροφο βρίσκονται τα γραφεία της Επιτροπής Ερευνών, της Τεχνικής Υπηρεσίας, της Εταιρείας Αξιοποίησης της Περιουσίας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και το Γραφείο ΕΜΑS. Στο κτίριο Γ στεγάζονται όλες οι υπηρεσίες και τα γραφεία του τμήματος Εφαρμοσμένης Πληροφορικής (2 ος 5 ος όροφος) ενώ στο κτίριο Δ οι εγκαταστάσεις του τμήματος Οικονομικών Επιστημών (2 ος 5 ος όροφος). Το τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής βρίσκεται στο κτίριο Η (2 ος 4 ος όροφος) ενώ το Τμήμα Οργάνωσης & Διοίκησης Επιχειρήσεων στο κτίριο Θ (2 ος 4 ος όροφος). Στο κτίριο Ζ συστεγάζονται τα τμήματα Εκπαιδευτικής & Κοινωνικής Πολιτικής (3 ος όροφος) και Μουσικής Επιστήμης & Τέχνης (4 ος όροφος), ενώ το Κτίριο Κ συστεγάζει τα τμήματα Βαλκανικών, Σλαβικών & Ανατολικών Σπουδών (2 ος όροφος) και Διεθνών & Ευρωπαϊκών Οικονομικών & Πολιτικών Σπουδών (3 ος 4 ος όροφος). Το οικόπεδο του κτιριακού συγκροτήματος του Πανεπιστημίου είναι άρτιο και οικοδομήσιμο, συνολικού εμβαδού ,25 m 2. 14

15 Σχεδιάγραμμα 1: εξωτερική όψη Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σχεδιάγραμμα 2: ισόγειο Πανεπιστημίου Μακεδονίας 15

16 Σχεδιάγραμμα 3: ημι-όροφος Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σχεδιάγραμμα 4: 1 ος όροφος Πανεπιστημίου Μακεδονίας Σημείωση: - Στο σχεδιάγραμμα του ισογείου δεν περιλαμβάνεται το αμφιθέατρο 14 συνολικού εμβαδού 300m 2, το οποίο λειτουργεί από το

17 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το επισυναπτόμενο κείμενο εγκρίθηκε με την υπ. αριθμ. 16/ απόφαση της Έκτακτης Συνεδρίασης της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Η αρχική περιβαλλοντική πολιτική εγκρίθηκε με απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου και την υπ. Αριθμ. 10/ απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών οραματίζεται την αναβάθμιση του σε ένα «Ακαδημαϊκό Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Αριστείας», στοχεύοντας στην μεγιστοποίηση της κοινωνικής, επιστημονικής και πολιτιστικής του προσφοράς, μετουσιώνοντας σε πράξη την έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης. Για την πραγμάτωση του οράματος αυτού, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας θέτει τους εξής στόχους: (α) τη συνεχή μείωση και στο μέτρο του εφικτού, των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων λειτουργίας του μέσα από: (ι) την εξοικονόμηση ενέργειας και φυσικών πόρων (ιι) την επιλογή περιβαλλοντικά φιλικών προμηθειών και (ιιι) την πρόληψη της ρύπανσης, (β) τη βελτίωση της έκτασης και ποιότητας της παρεχόμενης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και ερευνητικής δραστηριότητας και (γ) την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του προσωπικού και των φοιτητών του και την προώθηση περιβαλλοντικά φιλικών συμπεριφορών γενικότερα. Στην πορεία πραγματοποίησης του περιβαλλοντικού οράματος και των στόχων του, το πανεπιστήμιο δεσμεύεται να: 1. Βελτιώνει συνεχώς την περιβαλλοντική επίδοση των δραστηριοτήτων του, καθώς και την εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Να υιοθετεί όλα τα κατάλληλα μέτρα και ενέργειες προκειμένου να προλαμβάνει τη ρύπανση και την περιβαλλοντική επιβάρυνση που δύναται να προκύψουν από τη λειτουργία του. 2. Προωθεί αποτελεσματικές οικολογικές πρακτικές στη λειτουργία όλων των τμημάτων, επιτροπών και οργανισμών του ιδρύματος, σε πλήρη συμμόρφωση με την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία και όλες τις σχετικές ευρέως αποδεκτές ορθές πρακτικές. 3. Σχεδιάζει, να αναπτύσσει και να ενσωματώνει νέα μαθήματα με περιβαλλοντική διάσταση στο πρόγραμμα σπουδών του, τόσο σε προπτυχιακό όσο και μεταπτυχιακό επίπεδο. 4. Ευαισθητοποιεί το προσωπικό και τους φοιτητές, ώστε να συμμετάσχουν ενεργά σε οικολογικές δραστηριότητες, και να εκπαιδεύει το προσωπικό, τόσο σε θέματα οικολογικών πρακτικών και εξοικονόμησης ενέργειας, όσο και σε θέματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου. 5. Μειώνει διαρκώς και στα όρια του τεχνικά εφικτού την κατανάλωση ενέργειας, νερού και χαρτιού, πραγματοποιώντας ενεργειακές παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας και φυσικών πόρων, υιοθετώντας 17

18 αποδοτικά συστήματα διαχείρισης απορριμμάτων και άλλες κατάλληλες πρακτικές εσωτερικής λειτουργίας και επικοινωνίας και τέλος διερευνώντας τη δυνατότητα αλλά και οικονομική ωφελιμότητα μελλοντικής χρήσης εναλλακτικών μορφών ενέργειας. 6. Περιλαμβάνει δέσμευση για συμμόρφωση με τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις και άλλες απαιτήσεις που ο οργανισμός έχει ενυπογράφως αποδεχτεί, οι οποίες σχετίζονται με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων του. Να υιοθετεί περιβαλλοντικά κριτήρια στις προμήθειες αγαθών και υπηρεσιών αποφεύγοντας τη χρήση βλαβερών ουσιών, προϊόντων και διαδικασιών. Να υιοθετεί περιβαλλοντικά κριτήρια στην επιλογή των υπεργολάβων, λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις υλοποίησης επιδιορθωτικών και κατασκευαστικών εργασιών στις κτιριακές εγκαταστάσεις και τον περιβάλλοντα χώρο του πανεπιστημίου. 7. Βελτιώνει διαρκώς το εργασιακό περιβάλλον στο ίδρυμα, ώστε να διασφαλίζεται η καλή υγεία και η ασφάλεια του προσωπικού και των φοιτητών. 8. Διερευνά και να ενθαρρύνει τρόπους μεταφοράς φοιτητών και προσωπικού στο ίδρυμα που ελαχιστοποιούν τις αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. 9. Υποδεικνύει και να διαμορφώνει ειδικούς χώρους για τους καπνιστές σε όλους τους κοινόχρηστους και εργασιακούς χώρους του ιδρύματος. 10. Συνεργάζεται με άλλους φορείς σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο για την διάδοση περιβαλλοντικών πολιτικών. Τέλος, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας θα επιχειρήσει να δώσει σάρκα και οστά στο περιβαλλοντικό του όραμα, σχεδιάζοντας τις τεχνικές προδιαγραφές του ιδανικού περιβαλλοντικά-φιλικού πανεπιστημίου, με στόχο να τεθούν σε εφαρμογή κατά την ανέγερση μελλοντικών κτιριακών εγκαταστάσεων του. Το παρόν κείμενο μοιράζεται σε όλο το προσωπικό και τους φοιτητές του ιδρύματος και σε κάθε άλλο ενδιαφερόμενο. Είναι διαθέσιμο στην νέα μας ιστοσελίδα Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το γραφείο EMAS του πανεπιστημίου. Ημερομηνία: 15 Μαρτίου 2012 Η Σύγκλητος Μέλη Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού Ιωάννης Χατζηδημητρίου, Πρύτανης Χρήστος Κωνσταντάτος, Αντιπρύτανης Αχχιλέας Ζαπράνης, Αντιπρύτανης Χάρρυ Παπαπανάγος, Αντιπρύτανης Ευτύχιος Σαρτζετάκης Θεοφάνης Καραγιώργος Αθανάσιος Νούλας Δημήτρης Παπαναστασίου 18

19 Αναστάσιος Κάτος Ευγενία Αλεξανδροπούλου Στέλιος Κατρανίδης Γεώργιος Τσιότρας Γεώργιος Βοσκόπουλος Παναγιώτης Ταχυνάκης Γεώργιος Ευαγγελίδης Λελούδα Στάμου Εκπρόσωποι κατηγοριών ΕΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, Διοικητικού Προσωπικού, Μεταπτυχιακών Φοιτητών, Προπτυχιακών Φοιτητών Δέσποινα Δημητριάδου Ροδάμνια 0 Φιασεμή Φουντουλίδου Αντωνία Ψάλτου Βασίλειος Κόνιαρης Μάριος Σαλμανίδης Έλενα Αποστολίδου Μαίρη Μπουντή Έλενα Ευθυμίου Μαρία Ντίνου 19

20 3. ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΤΑ EMAS 3.1 Δομή Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (Σ.Π.Δ.) που αποφάσισε να υιοθετήσει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας βασίζεται στην επίτευξη διαρκούς περιβαλλοντικής βελτίωσης, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό EMAS (ΕΚ 1221/2009: Eco Management and Audit Scheme). Τα κύρια στάδια ανάπτυξης του Συστήματος EMAS, ακολουθούν τις βασικές αρχές της διοίκησης ολικής ποιότητας και μπορούν να παρουσιαστούν σχηματικά σύμφωνα με τον κύκλο του Deming (Plan, Do, Check, Act) όπως στο σχήμα 1 που ακολουθεί: Οργανισμός 1. Περιβαλλοντική Πολιτική Χώρος Δραστηριοτήτων Περιβαλλοντική Ανάλυση Σχεδίαση Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Αναθεώρηση Σ.Π.Δ. Εφαρμογή Σ.Π.Δ. Κύκλος Ελέγχου Μέγιστο 3 έτη Έλεγχος Σ.Π.Δ. 4. Περιβαλλοντική Δήλωση Σχήμα 1: Στάδια ανάπτυξης του Συστήματος EMAS Για την εφαρμογή του EMAS πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες ενέργειες: θέσπιση Περιβαλλοντικής Πολιτικής από τη Πρυτανεία του Ιδρύματος στην οποία ορίστηκαν οι βασικές αρχές και οι προτεραιότητες του οργανισμού σε σχέση με περιβαλλοντικά θέματα και δόθηκε η δέσμευση για συνεχή περιβαλλοντική βελτίωση της λειτουργίας του, διεξαγωγή Περιβαλλοντικής Επισκόπησης στην οποία εξετάστηκαν αναλυτικά οι λειτουργίες του οργανισμού σε σχέση με το περιβάλλον (Περιβαλλοντικές Πτυχές), θέσπιση Περιβαλλοντικών Σκοπών & Στόχων για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής επίδοσης του οργανισμού, 20

21 κατάρτιση Περιβαλλοντικού Προγράμματος για την επίτευξη των Περιβαλλοντικών Στόχων που έχουν τεθεί, ανάπτυξη, τεκμηρίωση και λειτουργία Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, όπου καθορίστηκαν μέσω διαδικασιών όλες οι ενέργειες για τη ικανοποίηση των απαιτήσεων του Κανονισμού (αρμοδιότητες υπευθύνων, εκπαίδευση προσωπικού, ενημέρωση ενδιαφερομένων μερών, εσωτερικός έλεγχος περιβαλλοντικής λειτουργίας, κλπ.), διεξαγωγή Περιβαλλοντικού Ελέγχου με στόχο την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας και των περιθωρίων βελτίωσης του συστήματος και της περιβαλλοντικής επίδοσης του οργανισμού, σύνταξη και δημοσιοποίηση Περιβαλλοντικής Δήλωσης, μέσα από την οποία με σαφή και κατανοητό τρόπο παρέχονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις και την περιβαλλοντική λειτουργία του Πανεπιστημίου. Το σύνολο των Περιβαλλοντικών Διαδικασιών και των σχετικών Εντύπων Αρχείων του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης περιλαμβάνονται στο Πληροφοριακό Σύστημα που αναπτύχθηκε ειδικά για το Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης EMAS του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Στόχος της λειτουργίας του Πληροφοριακού Συστήματος είναι η διαρκής παρακολούθηση και έλεγχος της αποτελεσματικότητας εφαρμογής του Σ.Π.Δ. Με αυτό τον τρόπο αξιολογείται η απόδοση του Συστήματος συνολικά όσο και των επιμέρους διαδικασιών και προγραμμάτων του. Επιπλέον στόχο αποτελεί και η εξάλειψη της κατανάλωσης χαρτιού που συνεπάγεται η διανομή αντιγράφων των Διαδικασιών και η συμπλήρωση των αντίστοιχων εντύπων, όσο και η τήρηση τους σε ένα ηλεκτρονικό αρχείο. Πρόσβαση στο Πληροφοριακό Σύστημα έχουνε αποκλειστικά οι ορισμένοι από το Συμβούλιο Περιβάλλοντος χρήστες του Συστήματος. Η ανάγνωση και συμπλήρωση των εντύπων πραγματοποιείται ηλεκτρονικά μέσω του διαδικτύου. 21

22 3.2 Συλλογικά όργανα Για την υλοποίηση της Περιβαλλοντικής Πολιτικής του ιδρύματος και τη λειτουργία του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης έχει δημιουργηθεί η κατάλληλη οργανωτική δομή. Τα κύρια συλλογικά όργανα του συστήματος είναι το Συμβούλιο Περιβάλλοντος και η Ομάδα Περιβάλλοντος. ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΜΑS ΟΜΑΔΑ ΧΡΗΣΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Διάγραμμα 4. Οργανόγραμμα Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Το Συμβούλιο Περιβάλλοντος, θέτει τους γενικούς στρατηγικούς στόχους του Συστήματος, εντάσσοντάς τους μέσα στα ευρύτερα πλαίσια των περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων του Πανεπιστημίου τόσο εντός των χώρων του όσο και εκτός σε συνεργασία με φορείς της τοπικής κοινωνίας. Επίσης είναι υπεύθυνο για την ετήσια ανασκόπηση του Συστήματος. Το Συμβούλιο Περιβάλλοντος αποτελείται από τους εξής θεσμικούς εκπροσώπους του Πανεπιστημίου Μακεδονίας: Εκπρόσωπος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Πρύτανης Αντιπρύτανης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Επενδύσεων Υπεύθυνος Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Υπεύθυνος Διαχείρισης Συστήματος ΕΜΑS Εκπρόσωπος του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου 22

23 Εκπρόσωπος της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων του Πανεπιστημίου Εκπρόσωπος του Τμήματος Προμηθειών του Πανεπιστημίου Εκπρόσωπος του Ειδικού Εκπαιδευτικού Διδακτικού Προσωπικού Εκπρόσωπος του Κέντρου Υπολογιστών και Δικτύων Εκπρόσωπος της Εθελοντικής Περιβαλλοντικής Ομάδας Φοιτητών Η Ομάδα Περιβάλλοντος εξετάζει τους περιβαλλοντικούς σκοπούς και στόχους και αναφέρει στο Συμβούλιο Περιβάλλοντος, στα πλαίσια της ανασκόπησης του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Επιπλέον κατά την ανασκόπηση συντάσσεται το Συγκεντρωτικό Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα, από τον Υπεύθυνο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, εγκρίνεται από το Συμβούλιο Περιβάλλοντος και στη συνέχεια τίθεται σε εφαρμογή. Οι στόχοι που καθορίζονται ποσοτικοποιούνται από την Ομάδα Περιβάλλοντος και καθορίζονται οι δείκτες παρακολούθησής τους. Τα επιμέρους Περιβαλλοντικά Προγράμματα αναπτύσσονται και εφαρμόζονται από τους Υπευθύνους τους. Η πορεία των προγραμμάτων παρακολουθείται από μέλη της Ομάδας Περιβάλλοντος, που καταγράφουν την πορεία των αντίστοιχων δεικτών. Η Ανάθεση Ευθυνών πραγματοποιείται σύμφωνα με την ομώνυμη διαδικασία ΠΔ 130 του Σ.Π.Δ., ενώ οι αρμοδιότητες και η λειτουργία των κύριων Συλλογικών Οργάνων αναλύονται στη διαδικασία ΠΔ Τεκμηρίωση Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης Το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης έχει δομηθεί σε τρία επίπεδα όπως φαίνεται και στο παρακάτω σχήμα. Τα τρία επίπεδα εγγράφων του Πανεπιστημίου διαχωρίζονται ως εξής: Α. Στρατηγικό Επίπεδο: Είναι το παρόν Εγχειρίδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης που περιγράφει την οργανωτική δομή και την περιβαλλοντική πολιτική του ιδρύματος και παραπέμπει στις Διαδικασίες του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Β. Τακτικό Επίπεδο: Το επίπεδο αυτό απαρτίζουν οι γενικές και ειδικές διαδικασίες που αφορούν το Σύστημα Περιβαλλοντικής σύμφωνα με τον ακόλουθο Πίνακα 4. Γ. Λειτουργικό Επίπεδο: Αυτό το επίπεδο εγγράφων περιλαμβάνει: όλα τα Έντυπα Περιβάλλοντος, όπως οι Οδηγίες και τα Αρχεία του Συστήματος και όλα τα σχετικά νομοθετικά κείμενα, κανονισμούς και άδειες. Εγχειρίδιο Συστήματος Διαδικασίες Συστήματος Έντυπα Περιβάλλοντος Νομοθεσία Κανονισμοί Οδηγίες Αρχεία Συστήματος Σχήμα 2. Επίπεδα ΣΠΔ, Παν. Μακεδονίας 23

24 ΠΔ 100 Περιβαλλοντικές Διαδικασίες ΠΔ 250 Επιλογή Έλεγχος Υπεργολάβων ΠΔ 110 Έλεγχος Εγγράφων ΠΔ 260 Προμήθειες Υλικών και Εξοπλισμού ΠΔ 120 Νομοθετικές Απαιτήσεις ΠΔ 310 Διαχείριση Απορριμμάτων ΠΔ 130 Ανάθεση Ευθυνών ΠΔ 320 Ανακύκλωση Χαρτιού ΠΔ 140 Εκπαίδευση Προσωπικού ΠΔ 330 Ανακύκλωση Αλουμινίου ΠΔ 150 Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 340 Ενεργειακή Διαχείριση ΠΔ 160 Συλλογικά Όργανα ΠΔ 350 Ανακύκλωση Ηλεκτρικών Στηλών ΠΔ 170 Εσωτερική Εξωτερική Επικοινωνία ΠΔ 360 Αναγόμωση Μελανωτών και Τόνερ ΠΔ 180 Εσωτερικοί Έλεγχοι ΠΔ 410 Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών ΠΔ 190 Ανασκοπήσεις Τροποποιήσεις ΠΔ 420 Διακρίβωση Οργάνων Συσκευών ΠΔ 210 Περιβαλλοντική Εξέταση ΠΔ 430 Συντήρηση Εξοπλισμού ΠΔ 220 Περιβαλλοντικοί Σκοποί και Στόχοι ΠΔ 440 Διορθωτικές και Προληπτικές Ενέργειες ΠΔ 230 Περιβαλλοντικά Προγράμματα ΠΔ 510 Υγιεινή και Ασφάλεια ΠΔ 240 Περιβαλλοντική Δήλωση ΠΔ 520 Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών Πίνακας 5: Διαδικασίες Περιβαλλοντικού Συστήματος EMAS Πανεπιστημίου Μακεδονίας 4. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ 4.1 Παρακολούθηση περιβαλλοντικής νομοθεσίας Το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας παρακολουθεί την σχετική περιβαλλοντική νομοθεσία και κατά τακτά διαστήματα ανανεώνει και το περιεχόμενο στο σχετικό τμήμα της ιστοσελίδας ( Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ριζική επικαιροποίηση της ιστοσελίδας με την περιβαλλοντική έχει προγραμματιστεί να γίνει τα επόμενα δύο χρόνια. Επίσης γίνεται αξιολόγηση της συμμόρφωσης του Πανεπιστημίου με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Η αξιολόγηση γίνεται με βάση το EMAS III, τον νέο (από το 2010) Κανονισμό --(ΕΚ) αριθ. 1221/2009 EMAS III-- του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την ισχύουσα εθνική περιβαλλοντική νομοθεσία. Ο εσωτερικός έλεγχος για το ακαδημαϊκό έτος απέδειξε την πλήρη συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία. Το πρόβλημα που υπήρχε τα προηγούμενα έτη όσον αφορά τον ιατρό εργασίας και τεχνικό ασφαλείας έχει επιλυθεί καθώς έχουν γίνει οι απαραίτητες συμβάσεις. 4.2 Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο O εντοπισμός των Περιβαλλοντικών Πτυχών γίνεται μέσω της ανάλυσης της Ροής των Υλικών με τη χρήση Περιβαλλοντικού Ισοζυγίου σύμφωνα με τη παράγραφο 2 του Παραρτήματος Ι του Κανονισμού EMAS, «Κατευθύνσεις για την Περιβαλλοντική Δήλωση στο πλαίσιο του EMAS». 24

25 ΕΙΣΡΟΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΚΡΟΕΣ Οι Εισροές του Πανεπιστημίου αποτελούνται κυρίως από αναλώσιμα υλικά (χαρτί, μελάνες, γραφίτη, υλικά συσκευασίας, καθαριστικά, τρόφιμα, υλικά συντήρησης κ.α.), ηλεκτρική ενέργεια, πετρέλαιο και νερό. Υπάρχουν ακόμα τα μη αναλώσιμα υλικά όπως τα έπιπλα και ο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός. Οι παραπάνω εισροές χρησιμοποιούνται στην εκτέλεση των Δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο Πανεπιστήμιο και στη παροχή των Υπηρεσιών. Οι κύριες λειτουργίες είναι η εκπαίδευση των φοιτητών και η επιστημονική έρευνα, αλλά και φιλοξενία ημερίδων, εκπαιδευτικών σεμιναρίων και εκδηλώσεων. Το ίδρυμα διαθέτει επιπλέον τις απαραίτητες υποστηρικτικές υπηρεσίες όπως το λογιστήριο, το τμήμα προμηθειών, την τεχνική υπηρεσία, τις γραμματείες, την διεύθυνση του προσωπικού και της οικονομικής διαχείρισης. Οι υπηρεσίες αυτές τελούν υπό τον πλήρη διαχειριστικό έλεγχο της διοίκησης του Πανεπιστημίου. Ορισμένες όμως υποστηρικτικές υπηρεσίες ανατίθενται σε εξωτερικούς προμηθευτές, όπως η καθαριότητα, η εστίαση, η οργάνωση εκδηλώσεων και η εκτέλεση συγκεκριμένων κτιριακών εργασιών και εργασιών συντήρησης εξοπλισμού. Οι Εκροές που προκύπτουν από τη λειτουργία του Πανεπιστημίου συνοψίζονται σε εκπομπές καυσαερίων, σε στερεά απορρίμματα, σε υγρά λύματα, οσμές και θόρυβο. Μερικά από τα απορρίμματα διαθέτουν υψηλό δυναμικό επανάχρησης ή ανακύκλωσης Τα αποτελέσματα και οι συσχετισμοί στη ροή των υλικών αναλύονται στο Περιβαλλοντικό Ισοζύγιο που ακολουθεί. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις χωρίζονται σε άμεσες, έμμεσες και εκτάκτων αναγκών ανάλογα με το αν οι δραστηριότητες που τις δημιουργούν τελούν ή όχι κάτω από τον διαχειριστικό έλεγχο της διοίκησης του πανεπιστημίου και από το αν προκύπτουν από την εκδήλωση κάποιου συμβάντος. Κατά συνέπεια ως έμμεσες δραστηριότητες χαρακτηρίζονται οι υπηρεσίες των εργολάβων της καθαριότητας, της εστίασης και της συντήρησης του κτηρίου καθώς και η μεταφορά του προσωπικού και των φοιτητών στο ίδρυμα, ενώ εκτάκτων αναγκών αυτές που προκύπτουν κατά την εκδήλωση φωτιάς, σεισμού και διαρροής στο λεβητοστάσιο. Δεν υφίσταται σημαντική διαφοροποίηση στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις κατά τη κανονική και τη μη κανονική λειτουργία (βραδινές ώρες, Σαββατοκύριακα, περίοδοι διακοπών) του Πανεπιστημίου παρά μόνον στις ποσότητες των εκπεμπόμενων ρύπων, απορριμμάτων και υγρών λυμάτων. Ποσοτική αύξηση των παραπάνω παρατηρείται και διαχρονικά καθώς οι δραστηριότητες του Πανεπιστημίου συνεχώς αυξάνονται όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, με την προσθήκη νέων προγραμμάτων σπουδών, κυρίως μεταπτυχιακών και εξειδίκευσης, αλλά επίσης αυξάνονται και οι δραστηριότητες που φιλοξενούνται στις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου, όπως μαθήματα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου στα Σαββατοκύριακα και διάφορα συνέδρια, ημερίδες, κλπ. Ως εκ τούτων, υπάρχει σημαντική αύξηση των ωρών λειτουργίας του Πανεπιστημίου 25

26 διαχρονικά. Δεν σημειώνεται όμως καμία μεταβολή στο είδος των εισροών και των εκροών. Η σημαντικότητα τους επαναξιολογείται. 4.3 Αξιολόγηση Επιπτώσεων Οι περιβαλλοντικές πτυχές του Πανεπιστημίου ιεραρχούνται ανάλογα με τη σημασία τους σε δύο κατηγορίες: Μη Σημαντικές και Σημαντικές. Η κατάταξη γίνεται βάσει των ακόλουθων τεσσάρων κριτηρίων: Μέγεθος της Επίπτωσης Πιθανότητα Συχνότητα εμφάνισης της Επίπτωσης Νομοθεσία Ενδιαφέρον Φορέων Το πρώτο κριτήριο σχετίζεται με τη ποσότητα ή το μέγεθος της επίπτωσης, ενώ το δεύτερο αφορά την πιθανότητα συχνότητα εμφάνισης της. Το τρίτο κριτήριο αφορά την ύπαρξη ή όχι ειδικής σχετικής κοινοτικής ή εθνικής νομοθεσίας. Για την αξιολόγηση των δραστηριοτήτων του Πανεπιστημίου με βάση τις νομοθετικές ρυθμίσεις και διατάξεις χρησιμοποιείται η νομοθετική βάση που έχει καταρτιστεί σύμφωνα με τη Περιβαλλοντική Διαδικασία Π.Δ. 120 Νομοθετικές Απαιτήσεις, ενώ είναι διαθέσιμη και στην ιστοσελίδα του γραφείου EMAS Το Πανεπιστήμιο παρακολουθεί και αξιολογεί την συμμόρφωση του ιδρύματος με την νομοθεσία. Ο Κατάλογος Περιβαλλοντικής Νομοθεσίας παρουσιάζει ξεχωριστά την Ελληνική και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και είναι διαρθρωμένος στους ακόλουθους τομείς: Γενικά Θέματα Ατμόσφαιρα Στερεά Απόβλητα Υγρά Απόβλητα Θόρυβος Υγιεινή και Ασφάλεια - Εργασιακοί Κίνδυνοι Το τέταρτο κριτήριο αφορά τον αντίκτυπο που έχουν οι δραστηριότητες του Πανεπιστημίου στους εργαζόμενους και το προσωπικό του Ιδρύματος, στη Σύγκλητο και τα λοιπά όργανα διοίκησης, στη τοπική κοινωνία και τους φορείς. Η μεθοδολογία αναγνώρισης των Περιβαλλοντικών Πτυχών των Δραστηριοτήτων του Πανεπιστημίου και της αξιολόγηση της σημαντικότητας τους περιγράφεται στη Περιβαλλοντική Διαδικασία Π.Δ. 210 Περιβαλλοντική Εξέταση του Σ.Π.Δ. Η Ομάδα Περιβάλλοντος είναι αρμόδια για την πραγματοποίηση της Περιβαλλοντικής Εξέτασης, την αναγνώριση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών πτυχών και την τήρηση των σχετικών αρχείων. Το Συμβούλιο Περιβάλλοντος ελέγχει και εγκρίνει την Περιβαλλοντική Εξέταση αρχικά και σε ετήσια βάση ή μετά από κάθε αναθεώρηση. 26

27 4.4 Άμεσες Επιπτώσεις Α/Α ΕΙΣΡΟΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Λειτουργία Λεβήτων για τη 1 Φυσικό Αέριο θέρμανση του κτηρίου Φωτισμός κλιματισμός 2 Ηλεκτρική κτηρίου ενέργεια Χρήση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών 3 Ηλεκτρικοί Χρήση ηλεκτρικών συσσωρευτές συσσωρευτών 4 Ηλεκτρονικοί Χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστές υπολογιστών 5 Χαρτί Εκπαιδευτικές 6 Δραστηριότητες Υλικά εκτύπωσης Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Διοίκηση Ιδρύματος φωτοαντιγραφής Ακατάλληλα προς Απόρριψη ακατάλληλων 7 χρήση έπιπλα και προς χρήση υλικών συσκευές ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΙΠΤΩΣΗΣ Αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη Αέριες Εκπομπές (CO 2, NO x, Ρύπανση της ατμόσφαιρας Σημαντική HC, CO, σωματίδια) Μείωση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων Θερμότητα τοπικά Τοπική αύξηση της θερμοκρασίας Θερμότητα και καυσαέρια κατά τη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Διαρροή ψυκτικού υγρού Στερεά απορρίμματα Στερεά απορρίμματα Στερεά απορρίμματα Αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη Μείωση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων, Σημαντική Ρύπανση ατμόσφαιρας Μείωση πάχους στοιβάδας όζοντος Επικίνδυνα απορρίμματα Σημαντική Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Σημαντική Κατανάλωση ενέργειας Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Σημαντική Αποψίλωση δασών Στερεά απορρίμματα Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Σημαντική Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Στερεά απορρίμματα Εξάντληση φυσικών πόρων Μη Σημαντική Κατανάλωση ενέργειας 27

28 8 Νερό Εστίαση - Πόση Καθαριότητα Χρήση χώρων υγιεινής Αστικά λύματα Χρήση Απορρυπαντικών Στερεά οργανικά απόβλητα Διαρροές καθαριστικών υλικών Μείωση μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων Ρύπανση εδάφους και υδάτων Ακατάλληλη χρήση γης Θαλάσσια ρύπανση Μη Σημαντική Υλικά 9 συσκευασιών (πλαστικό, Εστίαση - Πόση Στερεά απορρίμματα Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Κατανάλωση ενέργειας Μη Σημαντική αλουμίνιο, γυαλί) 28

29 4.5 Έμμεσες Επιπτώσεις Α/Α ΕΙΣΡΟΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΗΣ 1 Χημικά καθαρισμού Καθαρισμός ιδρύματος Στερεά απορρίμματα Υγρά απόβλητα Θόρυβος Ρύπανση περιβάλλοντος Πιθανοί κίνδυνοι για το προσωπικό Ηχορύπανση Όχληση Σημαντική 2 Βενζίνη - Λιπαντικά Έλαια Μεταφορά προσωπικού και φοιτητών με τη χρήση Ι.Χ. αυτοκινήτων CO 2, NO x, HC, C, σωματίδια Λιπαντικά - Λάδια Ανταλλακτικά Οχήματα Τέλους Κύκλου Ζωής Αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη Επιβάρυνση κυκλοφοριακού προβλήματος Ρύπανση εδάφους, ατμόσφαιρας - Θόρυβος Μείωση μη ανανεώσιμων πόρων Σημαντική 3 Τρόφιμα Εστίαση Παραγωγή φαγητού Στερεά απορρίμματα Υγρά απόβλητα Οσμές Θόρυβος Ρύπανση εδάφους και υδάτων Όχληση Μη Σημαντική Ενημερωτικό Δραστηριότητες ομάδων Στερεά απορρίμματα Εξάντληση φυσικών πόρων 4 υλικό, αφίσες και διαφημίσεις Αφισοκολλήσεις Αισθητική ρύπανση Μη Σημαντική φυλλάδια εξωτερικών υπηρεσιών Σκόρπια έντυπα Υποβάθμιση εσωτερικού χώρου 5 Χημικά και αδρανή υλικά συντήρησης Συντήρηση και ανακαίνιση κτηρίου. Υπεργολάβοι Στερεά απορρίμματα Υγρά απόβλητα Χημικά Θόρυβος Ρύπανση εδάφους και υδάτων Πιθανοί κίνδυνοι για το προσωπικό Ηχορύπανση Μη Σημαντική 29

30 4.6 Επιπτώσεις σε Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ Α/Α ΕΚΡΟΕΣ ΘΕΜΑΤΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΠΤΩΣΗΣ Υγρά απόβλητα Ρύπανση περιβάλλοντος 1 Διαρροή στο Λεβητοστάσιο Αέριοι Ρύποι Πιθανοί κίνδυνοι για το προσωπικό Σημαντική Οσμές Εξάντληση φυσικών πόρων 2 Σεισμός Στερεά απορρίμματα Υγρά απόβλητα Αέριοι Ρύποι Θόρυβος Ρύπανση περιβάλλοντος Πιθανοί κίνδυνοι για το προσωπικό Ρύπανση εδάφους υπεδάφους Σημαντική Στερεά απορρίμματα Υγρά απόβλητα Πιθανοί κίνδυνοι για το προσωπικό 3 Πυρκαγιά Αέριοι Ρύποι Ρύπανση εδάφους, ατμόσφαιρας Μη Σημαντική Θόρυβος Ηχορύπανση Οσμές 30

31 5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ Σύμφωνα με τις αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί στο πρότυπο ΕΜΑS, από το έτος το σύνολο των μεγεθών που παρακολουθείται να είναι εκφρασμένο σε πηλίκα. Δηλαδή ο κάθε δείκτης που παρακολουθεί την πορεία των καταναλώσεων των εκπομπών και της γενικότερης πορείας των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του Πανεπιστημίου, παρουσιάζεται πλέον ως κλάσμα, με αριθμητή και παρονομαστή μεγέθη ετήσιων μετρήσεων. Όπως αναφέρθηκε και στην προηγούμενη Δήλωση, έχει γίνει σημαντική αλλαγή στους δείκτες που παρακολουθούνται σε σχέση με προηγούμενα έτη. Συνολικά παρακολουθούνται δέκα δείκτες μετρούμενοι ποσοτικά και οι οποίοι παρουσιάζονται παρακάτω. Κάποιους από τους δείκτες που χρησιμοποιούσαμε στο παρελθόν και οι οποίοι δεν μπορούν να εκφραστούν παρά μόνο ποιοτικά, συνεχίζουμε να τους παρακολουθούμε και να καταγράφουμε τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά. Αυτό γιατί δεδομένου του εκπαιδευτικού και ερευνητικού χαρακτήρα του οργανισμού μας η παρακολούθηση της εξέλιξής τους είναι σημαντική, παρά το γεγονός ότι δε συμβαδίζουν με τις οδηγίες του αναθεωρημένου πρότυπου EMAS. Η καταγραφή και ανάλυση της εξέλιξης των δράσεων αυτών, εντάσσεται στην κατηγορία ποιοτικής παρακολούθησης μεγεθών που ακολουθεί σε επόμενο Κεφάλαιο της Δήλωσης. 31

32 5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΥ ΕΤΟΥΣ Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Εξοικονόμηση Ηλεκτρικής Ενέργειας Εξοικονόμηση Θερμικής Ενέργειας ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ( ) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΕΤΗΣΙΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΠΟΚΛΙΣΗΣ ΣΤΟΧΟΥ Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -12,35% Επετεύχθη Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -22,07% Επετεύχθη Μείωση Προμήθειας Χαρτιού / εργαζόμενο Μείωση 5% -96,99% Επετεύχθη Ανακύκλωση χαρτιού ως % των Ανακύκλωση σε προμηθειών ποσοστό 50% ,6% Επετεύχθη 5 6 Ανακύκλωση μελανωτών και τόνερ Εξοικονόμηση Συνολικής Ενέργειας 7 Μείωση κατανάλωσης Νερού 8 9 Ανακύκλωση σε ποσοστό 50% +198,12%. Επετεύχθη Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -12,35% Επετεύχθη Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -9,2% Επετεύχθη Ανακύκλωση ηλεκτρικών & /ηλεκτρονικών συσκευών Αύξηση 5% +65% Επετεύχθη Μείωση εκπομπών αερίων ρύπων (σωματίδια) 10 Μείωση εκπομπών CO 2 Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -3,65% Επετεύχθη Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση -5,88% Επετεύχθη 32

33 6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΙ Α/Α ΣΚΟΠΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ Συνολική ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Εξοικονόμηση προς το συνολικό αριθμό λειτουργίας των χώρων 1 Ηλεκτρικής Ενέργειας διδασκαλίας του Πανεπιστημίου (kwh/hλειτουργίας). 2 3 Εξοικονόμηση Θερμικής Ενέργειας Μείωση Προμηθειών Χαρτιού ανά εργαζόμενο 4 Ανακύκλωση χαρτιού Συνολική ετήσια κατανάλωση θερμικής ενέργειας προς το συνολικό αριθμό λειτουργίας των χώρων διδασκαλίας του Πανεπιστημίου (kwh/hλειτουργίας) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση Συνολικές ετήσιες προμήθειες χαρτιού προς τον αριθμό των εργαζομένων (kgr χαρτιού / αριθμός εργαζομένων). Μείωση 5% Ποσοστό χαρτιού που ανακυκλώνεται (kgr ανακυκλούμενου / kgr προμηθειών χαρτιού) Ανακύκλωση σε ποσοστό 50% ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας ΠαΜακ Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας Πανεπιστημίου Υπεύθυνοι Τμήματος Προμηθειών και Γραφείου EMAS Υπεύθυνος Γραφείου EMAS Ανακύκλωση μελανωτών για εκτυπωτές Εξοικονόμηση Συνολικής Ενέργειας Μείωση κατανάλωσης Νερού Ανακύκλωση ηλεκτρικών & ηλεκτρονικών συσκευών Μείωση εκπομπών αερίων ρύπων (σωματίδια) 10 Μείωση εκπομπών CO 2 Το ποσοστό Ανακύκλωσης των μελανωτών Ανακύκλωση σε (αριθμός ανακυκλούμενων μελανωτών / αριθμό ποσοστό 50% καταναλισκόμενων μελανωτών) Συνολική ετήσια κατανάλωση ενέργειας προς το συνολικό αριθμό λειτουργίας των χώρων διδασκαλίας Σταθεροποίηση/ οριακή του Πανεπιστημίου (kwh/hλειτουργίας). μείωση Συνολική ετήσια κατανάλωση νερού (lt καταναλισκόμενου νερού / εργαζόμενοι + φοιτητές) Μείωση 3% Το ποσοστό Ανακύκλωσης των ηλεκτρικών & ηλεκτρονικών συσκευών ( kgr συσκευών προς Αύξηση ανακύκλωσης ανακύκλωση / σύνολο εργαζομένων και φοιτητών) κατά 5% Σταθεροποίηση/ οριακή Ποσοστό συνολικής παραγόμενης ποσότητας μείωση σωματιδίων (kgr σωματιδίων / εργαζόμενοι + φοιτητές) Ποσοστό συνολικής παραγόμενης ποσότητας CO 2 (kgrco2 / εργαζόμενοι + φοιτητές ) Σταθεροποίηση/ οριακή μείωση Υπεύθυνοι Τμήματος Προμηθειών και Γραφείου EMAS Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας Πανεπιστημίου Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας Πανεπιστημίου Υπεύθυνος Γραφείου EMAS Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας Πανεπιστημίου Προϊστάμενος Τεχνικής Υπηρεσίας Πανεπιστημίου 33

34

35 7. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ To γραφείο EMAS του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στο πλαίσιο εφαρμογής του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, διατηρεί σε ηλεκτρονική μορφή, συγκεντρωτικά στοιχεία που άπτονται των περιβαλλοντικών πτυχών και επιδόσεων του Ιδρύματος. Η βάση περιβαλλοντικών δεδομένων του Πανεπιστημίου αφορά τις: Καταναλώσεις θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας, Παραγόμενες ποσότητες αερίων ρύπων τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο, οι οποίες προέρχονται από τη λειτουργία του Ιδρύματος, Καταναλώσεις χαρτιού και μελανωτών, Ανακυκλούμενενες ποσότητες χαρτιού, μελανωτών, ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, ηλεκτρικών στηλών. Δράσεις Περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης προσωπικού και φοιτητών, Ώρες λειτουργίας των χωρών εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου. Η τήρηση της παραπάνω βάσης δεδομένων συντελεί στη στενή παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δεικτών και επιδόσεων του Πανεπιστημίου από τα μέλη της Ομάδας Περιβάλλοντος σε σταθερή βάση, καθώς επίσης και στη λήψη των κατάλληλων διορθωτικών αποφάσεων και την υλοποίηση των αντίστοιχων ενεργειών ή την περιοδική αναθεώρηση των Περιβαλλοντικών Προγραμμάτων, από του χρήστες και ελεγκτές του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, όταν αυτά αποκλίνουν από τους καθορισμένους στόχους τους. 35

36 7.1. Κατανάλωση Ενέργειας Α. Ηλεκτρική Ενέργεια Ο Πίνακας 6 παρουσιάζει αναλυτικά τα στοιχεία κατανάλωσης ηλεκτρισμού του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας, σύμφωνα με τα τιμολόγια πληρωμής, τις συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Περίοδος Κατανάλωσης kw /kw ΙΣΧΥΣ kwh (ΥΖ+ΧΖ) /kwh ΕΝΕΡΓΕΙΑ Αξία σε 01/09/ /10/ , , Υ / Χ , ,00 01/10/ /11/ ,1 7, , Υ / Χ , ,79 01/11/ /12/ , , Υ / Χ , ,14 01/12/ /01/ ,6 7, , Υ / Χ 9.896, ,55 01/01/ /02/ ,1 7, , Υ / Χ , ,24 01/02/ /03/ ,7 7, , Υ / Χ 9.688, ,74 01/03/ /04/ ,8 7, , Υ / Χ , ,60 01/04/ /05/ , , Υ / Χ 9.776, ,12 01/05/ /06/ ,9 7, , Υ / Χ 9.384, ,43 01/06/ /07/ , , Υ / Χ , ,74 01/07/ /08/ ,9 7, , Υ / Χ , ,49 01/08/ /09/ ,5 7, , Υ / Χ 8.323, ,79 Σύνολο ,63 Πίνακας 6: Κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Πανεπιστημίου Μακεδονίας, έτος Καθώς από το 2011, υπήρξε αλλαγή στην τιμολόγηση της ηλεκτρικής ενέργειας διαφοροποιώντας την τιμή ανάλογα με την χρονική περίοδο κατανάλωσης, ο παραπάνω Πίνακας παρουσιάζει τις συνολικές τιμές (άθροισμα που προκύπτει από την Υψηλή και Χαμηλή ζώνη), όπου Υ: Υψηλή ζώνη (7:00-23:00) και Χ: Χαμηλή ζώνη (23:00-7:00). Η τιμή στην υψηλή ζώνη είναι 0,06388 /kwh ενώ για την χαμηλή ζώνη 0,05015 /kwh. Από τις μετρήσεις προκύπτει ότι το ακαδημαϊκό έτος , στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, καταναλώθηκαν kwh ηλεκτρικού ρεύματος. Δηλαδή, kwh λιγότερες από το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος Η μείωση αυτή μπορεί να αποδοθεί σε τρεις κυρίως λόγους: Ο πρώτος λόγος είναι η περιβαλλοντική πολιτική που εφαρμόστηκε από την πρυτανεία και η σταδιακή εμπέδωση της πολιτικής αυτής από τους χρήστες του Πανεπιστημίου. Ο δεύτερος είναι η αναγκαστική οικονομία στην κατανάλωση ενέργειας λόγω των περιορισμένων διαθέσιμων οικονομικών πόρων του Πανεπιστημίου. Ο τρίτος λόγος είναι ο ηπιότερος (σε σχέση με το ) χειμώνας ο οποίος βοήθησε στην μείωση της κατανάλωσης κατά τους χειμερινούς μήνες. Στο Διάγραμμα 5 που ακολουθεί παρουσιάζεται γραφικά η διαχρονική εξέλιξη της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος κατά την τελευταία εξαετία (από το ). Όπως φαίνεται από τα δεδομένα του διαγράμματος η κατανάλωση ενέργειας μειώθηκε κατά kwh σε σχέση με την περσινή περίοδο, δηλαδή, κατά 3% περίπου. 36

37 Παρ όλο που η συνολική κατανάλωση ρεύματος μειώθηκε, το κόστος αυξήθηκε, λόγω των αυξήσεων στα τιμολόγια της ΔΕΗ. Το ποσό της αύξησης αντιστοιχεί σε 5.794,23 ευρώ. Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ο στόχος που είχε τεθεί όσον αφορά τον πρώτο δείκτη («Εξοικονόμηση Ηλεκτρικής Ενέργειας») επετεύχθη. Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας Διάγραμμα 5: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Η μεταβολή της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε απόλυτους αριθμούς πολλές φορές δεν προσφέρει μια ολοκληρωμένη απεικόνιση της κατάστασης και ασφαλώς δεν διευκολύνει στην ανάδειξη των αιτιών που οδηγούν στις μεταβολές αυτές. Για να μελετήσουμε ένα μέγεθος, σημαντικό είναι να προσδιορίσουμε πως κινήθηκαν οι υπόλοιποι παράγοντες που το επηρεάζουν. Στο πανεπιστήμιο, όπως και σε κάθε δυναμικά εξελισσόμενο οργανισμό, δεν θα επιτύχουμε ποτέ συνθήκες ceteris paribus. Επομένως είναι σημαντικό να δούμε τις μεταβολές στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με άλλες παραμέτρους, όπως του αριθμού των φοιτητών, του αριθμού του ακαδημαϊκού προσωπικού και των υποδομών του ιδρύματος. Επίσης μία ακόμη σημαντική παράμετρος που μέχρι τώρα δεν έχουμε παρουσιάσει είναι η ένταση χρήσης των υποδομών του πανεπιστημίου, εκφρασμένες ως ώρες χρήσης κυρίως των αιθουσών διδασκαλίας και των εργαστηρίων. Πιο συγκεκριμένα, κατά το ακαδημαϊκό έτος οι ώρες λειτουργίας του Πανεπιστημίου ανήλθαν σε ώρες. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως τις δύο προηγούμενες χρονιές υπολογίστηκαν με λάθος τρόπο οι ώρες λειτουργίας του Πανεπιστημίου, με αποτέλεσμα να έχουμε παρουσιάσει στις προηγούμενες Δηλώσεις στοιχεία που δεν αντιστοιχούσαν στην πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, στην πραγματικότητα, οι ώρες λειτουργίας για το ήταν και για το ήταν Την φετινή χρονιά παρουσιάζουμε τα διορθωμένα στοιχεία και υπολογίζουμε όλους τους δείκτες μας, με βάση αυτά. 37

38 Παρατηρούμε πως οι ώρες λειτουργίας του Πανεπιστημίου παρουσιάζουν μια σχετικά μικρή διακύμανση, η οποία προκύπτει και από την προσπάθεια κάλυψης των εκπαιδευτικών αναγκών λόγω αύξησης του αριθμού των φοιτητών και των προγραμμάτων σπουδών (προπτυχιακών και μεταπτυχιακών). Έτσι από την μια πλευρά οι αίθουσες διδασκαλίας χρησιμοποιούνται πιο εντατικά ενώ από την άλλη πολλοί χώροι που τα προηγούμενα έτη υπο-χρησιμοποιούνταν (αποθηκευτικοί χώροι, χώροι που φιλοξενούσαν φωτοτυπικά μηχανήματα, κλπ) τώρα φιλοξενούν νέα μέλη ΔΕΠ, ή έχουν μετατραπεί σε εργαστήρια Ώρες λειτουργίας Πανεπιστημίου Διάγραμμα 6: Ώρες Λειτουργίας Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ετησίως Έχοντας κατανοήσει τον υπολογισμό των ωρών λειτουργίας του ιδρύματος, παρουσιάζουμε ακολούθως διαγραμματικά τους παρακάτω δείκτες: καταναλώσεις ηλεκτρικής ενέργειας ανά εργαζόμενο και φοιτητή και ανά ώρα λειτουργίας του πανεπιστημίου. Όπως αναφέρθηκε στην περυσινή Δήλωση, από το υιοθετήσαμε κάποιες νέες υποθέσεις σχετικά με την διαμόρφωση των δεικτών. Όσον αφορά τους εργαζόμενους, θεωρούμε ότι η κατηγορία αυτή απαρτίζεται από όλες τις κατηγορίες του πίνακα 3, που περιλαμβάνει το ακαδημαϊκό προσωπικό αλλά από το διοικητικό προσωπικό προσμετρούμε μόνο το μόνιμο προσωπικό και εκείνο με συμβάσεις αορίστου χρόνου. Δεν συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι με συμβάσεις έργου και εργασίας, καθώς η απασχόλησή τους μπορεί να είναι εκτός των χώρων του πανεπιστημίου και σε κάθε περίπτωση δεν τους εκχωρούνται χώροι εργασίας σε αυτό και κατά συνέπεια, δεν μετέχουν στις δραστηριότητές του και άρα στις καταναλώσεις του. Ως εκ τούτου από το ο δείκτης κατανάλωση ανά εργαζόμενο δημιουργείται με την παραπάνω υπόθεση. Το ίδιο θα συμβαίνει και με όσα διαγράμματα εμπεριέχουν δεδομένα για τους χρήστες (φοιτητές και εργαζόμενους) του Πανεπιστημίου. Ανακεφαλαιωτικά, χρήστες θεωρούνται οι εγγεγραμμένοι 38

39 φοιτητές, οι φοιτητές των προγραμμάτων εξειδίκευσης, οι υποψήφιοι διδάκτορες, συν το ακαδημαϊκό και μόνιμο προσωπικό, και τους εργαζόμενους με συμβάσεις αορίστου χρόνου. Έτσι, το ήταν , το ήταν , το ήταν και το ήταν Όπως αναφέρθηκε στην περσινή Δήλωση, τα διαγράμματα από την φετινή Δήλωση θα παρουσιάζουν στοιχεία μετά το , χρονιά υιοθέτησης των νέων υποθέσεων. Παλαιότερα δεδομένα παρουσιάζονται στις προηγούμενες Δηλώσεις. Το Διάγραμμα 6α παρουσιάζει τον δείκτη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά εργαζόμενο, το Διάγραμμα 6β ανά φοιτητή και το Διάγραμμα 6γ ανά χρήστη , , , , , , , , , , ,00 Ηλ. ενέργεια (kwh) / εργαζόμενο 4.512, , , , , Διάγραμμα 6α: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά εργαζόμενο ,51 Ηλεκτρική ενέργεια (kwh) / φοιτητή , , ,91 133, Διάγραμμα 6β: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά φοιτητή 39

40 ,26 Ηλεκτρική ενέργεια (kwh) / χρήστη ,55 126,7 130,62 125, Διάγραμμα 6γ: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά φοιτητή και εργαζόμενο(χρήστη) Επίσης το Διάγραμμα 7 παρουσιάζει τον δείκτη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ανά ώρα χρήσης των υποδομών του Πανεπιστήμιου. 28,5 28 Κατανάλωση ηλ. ενέργειας / ώρα λειτουργίας 28,05 27,8 27, , ,33 26,89 26,4 25, Διάγραμμα 7: Κατανάλωση Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά ώρα λειτουργίας των χώρων του πανεπιστημίου Οι επιδόσεις στον τομέα εξοικονόμησης της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας είναι χαμηλές. Παρατηρούμε ότι, σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος , η κατανάλωση ηλεκτρικής ανά για το έτος : Ανά εργαζόμενο, αυξήθηκε κατά 0,49% Ανά φοιτητή, μειώθηκε κατά 4,04% Ανά εργαζόμενο & φοιτητή (χρήστη), μειώθηκε κατά 3,57% Ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου, μειώθηκε κατά 1,82% 40

41 Βλέπουμε πως ο πρώτος δείκτης παρουσιάζει πτώση και οι τρεις τελευταίοι βελτίωση. Συγκεκριμένα, λόγω του σχετικά ήπιου χειμώνα και καλοκαιριού, η κατανάλωση του ηλεκτρικού ρεύματος μειώθηκε, οπότε οι σχετικοί δείκτες (εκτός του πρώτου) παρουσιάζουν βελτίωση. Αντίθετα, λόγω της μείωσης του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στο Πανεπιστήμιο, ο πρώτος δείκτης παρουσιάζει πτώση. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά 3%, μέγεθος που αιτιολογεί τα προηγούμενα ευρήματα. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι μειώθηκαν κατά 3,48%, οι φοιτητές αυξήθηκαν κατά 1,08%, ενώ οι χρήστες αυξήθηκαν κατά 0,58%. Οι ώρες λειτουργίας μειώθηκαν κατά 1,21%, μέγεθος που δικαιολογεί το τέταρτο εύρημα. Οι ενέργειες που έλαβαν χώρα κατά το ακαδημαϊκό έτος , αφορούσαν: Βέλτιστη ρύθμιση παραμέτρων συστήματος ελέγχου κλιματισμού, Έλεγχος και συντήρηση εξοπλισμού κλιματισμού, συντήρηση ανελκυστήρων, Περιοδική αντικατάσταση φωτιστικών σωμάτων αμφιθεάτρων και χώρων διδασκαλίας με λαμπτήρες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης, Ενημέρωση προσωπικού για καλές πρακτικές και τις δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στον κλιματισμό, στο φωτισμό και στη χρήση ηλεκτρικών συσκευών. Επίσης σημαντική συνεχίζει να είναι η προσπάθεια της Περιβαλλοντικής Ομάδας Φοιτητών, οι οποίοι με δική τους πρωτοβουλία, συνέχισαν την καμπάνια για την εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας η οποία είχε αρχίσει την προηγούμενη χρονιά, ανανεώνοντας τα αυτοκόλλητα σήματα υπενθύμισης για κλείσιμο των διακοπτών. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν διακυμάνσεις στον αριθμό του ακαδημαϊκού προσωπικού και οι ώρες λειτουργίας του πανεπιστημίου. Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι διαχρονικά αντιμετωπίζουμε δυσκολία στην απόλυτα αντικειμενική καταμέτρηση των ωρών λειτουργίας του Πανεπιστημίου μας. Η αδυναμία του υπάρχοντος συστήματος μέτρησης ωρών λειτουργίας διαπιστώνεται αν ελέγξουμε την επίσημη καταμέτρηση των ωρών λειτουργίας, η οποία περιλαμβάνει μόνο τις απαιτούμενες από το ακαδημαϊκό πρόγραμμα σπουδών ώρες χρήσης του, δηλαδή τις ώρες των μαθημάτων που προβλέπονται και καταγράφονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα διδασκαλίας του κάθε τμήματος σπουδών, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού. Δυστυχώς με αυτό τον τρόπο δεν λαμβάνονται υπόψη εκατοντάδες ώρες χρήσης από τμήματα του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, Ανοιχτού Πανεπιστημίου Κύπρου, καθώς και από τα Προγράμματα Εξειδίκευσης, εκπαιδευτικά προγράμματα κατάρτισης, σεμινάρια και ημερίδες καθώς και διάφορες πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις από συλλόγους (φοιτητικούς και αθλητικούς), όπως φοιτητικά πάρτι μεγάλων διαστάσεων και τουρνουά διαφόρων αθλημάτων. Ως εκ τούτου κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια συστηματικής καταγραφής όλων των δραστηριοτήτων που λαμβάνουν χώρα στο Πανεπιστήμιο και προσαρμόζουμε ανάλογα τα δεδομένα. 41

42 Β. Θερμική Ενέργεια Η όλο και αυξανόμενη κατανάλωση πετρελαίου, ως αποτέλεσμα της αύξησης των ωρών λειτουργίας του Πανεπιστημίου κυρίως τις μη εργάσιμες ημέρες, η αυξανόμενη τιμή του αλλά και οι αυξημένες εκπομπές ρύπων, οδήγησαν στην αλλαγή του καύσιμου υλικού. Έτσι, από τον Οκτώβρη του 2006, και έπειτα από τη διεξαγωγή κατάλληλων μελετών από το προσωπικό της τεχνικής υπηρεσίας του Πανεπιστημίου και τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ξεκίνησε η χρήση του φυσικού αερίου ως μοναδική θερμογόνος ύλη με απώτερο σκοπό και τη σημαντική μείωση των αέριων ρύπων του ιδρύματος. Οι θερμικές ανάγκες του Ιδρύματος καλύπτονται από τρεις λέβητες φυσικού αερίου θερμικής ισχύος kcal/h ο καθένας. Οι τρεις λέβητες είναι παράλληλα συνδεδεμένοι με συνολική αποδιδόμενη ισχύ Kcal/h. Από την εξέταση των ενεργειακών δεδομένων του κτιρίου φάνηκε ότι η κατανάλωση θερμικής ενέργειας βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα, τόσο λόγω της καλής θερμομόνωσης του κτιρίου όσο και λόγω της άριστης συντήρησης των λεβήτων αλλά και των ενεργειακών παρεμβάσεων που έχουν λάβει χώρα την τελευταία διετία. Η συνολική ετήσια κατανάλωση είναι αρκετά χαμηλότερη από άλλα αντίστοιχα δημόσια κτίρια. Πρέπει να σημειωθεί, ότι η συνολική καταναλισκόμενη θερμική ενέργεια, αποτελεί άθροισμα της άμεσης θερμικής ενέργειας που παράγεται από την καύση της θερμογόνου ύλης (στο πανεπιστήμιό μας το φυσικό αέριο) και της έμμεσης θερμικής ενέργειας, που παράγεται από τη χρήση της ηλεκτρικής ενέργειας. Θα έπρεπε η έμμεσα παραγόμενη θερμική ενέργεια να βαρύνει σαν κατανάλωση την παραγωγό εταιρία, ουσιαστικά, δηλαδή, επιβαρυνόμαστε την θερμική ενέργεια που αντιστοιχεί στην ΔΕΗ, για την αντίστοιχη ποσότητα ηλεκτρισμού που καταναλώνουμε και δε θα πρέπει να αμελήσουμε να τη λάβουμε υπόψη. Θα μελετήσουμε αναλυτικά τα μεγέθη σε πίνακες στη συνέχεια. Το ακαδημαϊκό έτος καταναλώθηκαν m 3 φυσικού αερίου για τη θέρμανση του συνόλου των εγκαταστάσεων του Πανεπιστημίου. Καθώς η κατανάλωση φυσικού αερίου το προηγούμενο έτος ήταν m 3 έχουμε μια μείωση της κατανάλωσης κατά m 3 ή κατά 19,78%. Η μείωση αυτή, όπως και στην περίπτωση του ηλεκτρικού ρεύματος, οφείλεται εν μέρει στον ήπιο χειμώνα, αλλά και στις προσπάθειες που γίνονται από την πρυτανεία και την τεχνική υπηρεσία για εντατική παρακολούθηση και μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου. Το Διάγραμμα 8 παρουσιάζει την κατανάλωση θερμικής ενέργειας εκφρασμένης σε KWh από το έως το Όπως φαίνεται και στο διάγραμμα η κατανάλωση θερμικής ενέργειας μειώθηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος κατά kwh ή κατά 22,07%. 42

43 Κατανάλωση θερμικής ενέργειας (kwh) Διάγραμμα 8: Κατανάλωση Θερμικής Ενέργειας του Πανεπιστημίου Όπως και στην περίπτωση της ηλεκτρικής ενέργειας που εξετάσαμε παραπάνω, είναι πολύ χρήσιμο να δούμε την κατανάλωση της θερμικής ενέργειας σε σχέση με τις σημαντικότερες παραμέτρους έντασης χρήσης του Πανεπιστημίου. Στα διαγράμματα που ακολουθούν, εμφανίζονται οι καταναλώσεις θερμικής ενέργειας ανά εργαζόμενο, ανά φοιτητή, ανά ώρα λειτουργίας και ανά m 2 επιφάνειας θερμαινόμενων χώρων του πανεπιστημίου. Οι δείκτες αυτοί παρουσιάζονται για τα τελευταία τέσσερα έτη, μετά την αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των χρηστών του πανεπιστημίου το , , ,00 Θερμική ενέργεια (kwh) / εργαζόμενο 4.419, , , , , , , , , , , Διάγραμμα 8α: Κατανάλωση Θερμικής ενέργειας ανά εργαζόμενο 43

44 Θερμική ενέργεια (kwh) / χρήστη 149,72 146,08 128,56 125, , Διάγραμμα 8β: Κατανάλωση Θερμικής ενέργειας (kwh) / χρήστη ,43 Κατανάλωση θερμικής ενέγειας (kwh) / ώρα λειτουργίας 29,94 31,31 27,17 25,89 Διάγραμμα 9: Κατανάλωση Θερμικής ενέργειας (kwh) / ώρα λειτουργίας των χώρων του Πανεπιστημίου 20, Κατανάλωση θερμικής ενέργειας (kwh) / m2 επιφάνειας 86,26 77,45 80,21 69,62 68,11 53, Διάγραμμα 10: Κατανάλωση Θερμικής ενέργειας (kwh)/ m2 θερμαινόμενων χώρων του πανεπιστημίου 44

45 Από τα παραπάνω διαγράμματα, φαίνεται ότι, σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος , η κατανάλωση θερμικής ενέργειας για το , ανά: εργαζόμενο, μειώθηκε κατά 19,25% χρήστη, μειώθηκε κατά 22,53% ώρες λειτουργίας των χώρων λειτουργίας, μειώθηκε κατά 21,08% m 2 επιφάνειας θερμαινόμενων χώρων, μειώθηκε κατά 22,06% Η μείωση κατανάλωσης της θερμικής ενέργειας επιτυγχάνεται παρά τη συνεχή αύξηση χρήσης των χώρων του πανεπιστημίου αλλά και την αύξηση της συνολικής επιφάνειας των θερμαινόμενων χώρων η οποία ανέρχεται σε m 2. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι υπάρχει και σε αυτό το σημείο μια δυσκολία συλλογής πληροφοριών σχετικά με τον ακριβή αριθμό των m 2 της επιφάνειας των θερμαινόμενων χώρων. Ενώ, έχουν κατασκευαστεί σε διάφορα μέρη των εγκαταστάσεων του πανεπιστημίου γραφεία και άλλοι βοηθητικοί χώροι, εντούτοις δεν λογίζονται ως επέκταση αλλά απλώς ως αλλαγή χρήσης, έτσι τα επιπλέον τετραγωνικά μέτρα δεν προστίθενται σε αυτά των ήδη υπαρχόντων θερμαινόμενων χώρων. Αντίθετα, λογίζεται ως επέκταση μόνο το καινούριο αμφιθέατρο 14, το οποίο έχει επιφάνεια 300 m 2. Για τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς: του Πανεπιστημίου πραγματοποιήθηκαν ενεργειακές παρεμβάσεις στο κύκλωμα θέρμανσης που αφορούν στην επέκταση της εγκατάστασης θερμοστατικών βαλβίδων και θερμιδομετρητών σε γραφεία, για να είναι δυνατή η ρύθμιση της θερμοκρασίας από τον χρήστη καθώς και η μέτρηση της καταναλισκόμενης ενέργειας του προσωπικού, πραγματοποιήθηκαν σεμινάρια εξοικονόμησης ενέργειας από την Τεχνική Υπηρεσία. 45

46 Γ. Συνολική Ενέργεια Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η συνολική κατανάλωση θερμικής ενέργειας προέρχεται από τη θερμική που παράγεται από τη χρήση φυσικού αερίου και από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας. Το διάγραμμα 11α παρουσιάζει την διαχρονική εξέλιξη της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Συνολική κατανάλωση ενέργειας (kwh) Διάγραμμα 11α: Συνολική Κατανάλωση Ενέργειας Παρατηρούμε ότι η συνολική κατανάλωση ενέργειας μειώθηκε κατά kWh σε σχέση με το προηγούμενο έτος, μία μείωση που αντιστοιχεί σε 12,35% λιγότερη κατανάλωση ενέργειας. Επομένως, ο έκτος στόχος του προγράμματος έχει επιτευχθεί. Όπως και παραπάνω συνδυάζουμε την συνολική κατανάλωση ενέργειας με τους βασικούς δείκτες χρήσης του Πανεπιστημίου. Η συνολική κατανάλωση ενέργειας ανά εργαζόμενο, ανά χρήστη και ανά ώρα λειτουργίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας παρουσιάζονται στα παρακάτω διαγράμματα: Συνολική κατανάλωση ενέργειας (kwh) / εργαζόμενο 8.858, , , , , Διάγραμμα 11β: Συνολική Κατανάλωση Ενέργειας ανά εργαζόμενο 46

47 Συνολική κατανάλωση ενέργειας (kwh) / χρήστη ,64 255,26 256,4 223, Διάγραμμα 11γ: Συνολική Κατανάλωση Ενέργειας ανά φοιτητή και εργαζόμενο (χρήστη) Συνολική κατανάλωση ενέργειας (kwh) / ώρα λειτουργίας 58 58,64 56,02 52,79 46, Διάγραμμα 11δ: Συνολική Κατανάλωση Ενέργειας ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου Μπορούμε στο σημείο αυτό να ανακεφαλαιώσουμε δηλώνοντας ότι η παρατηρούμενες μειώσεις οφείλονται στην γενικότερη μείωση της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας για λόγους που έχουμε αναφέρει παραπάνω, όπως επίσης της μείωσης της κατανάλωσης της καύσιμης ύλης για θέρμανση. Επίσης έχουμε μια μείωση στο στους διδάσκοντες και στο προσωπικό, ενώ έχουμε και μία συνεχή αύξηση του βαθμού αξιοποίησης των χώρων του πανεπιστημίου. Οι μεταβολές αυτές επηρεάζουν την διαμόρφωση της εξέλιξης των παραπάνω δεικτών. Δράσεις για τη μείωση της κατανάλωσης της ενέργειας: Βέλτιστη ρύθμιση παραμέτρων συστήματος ελέγχου θέρμανσης 47

48 Ενημέρωση προσωπικού για καλές πρακτικές και τις δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας στη θέρμανση Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των φοιτητών όσον αφορά τις επιπτώσεις από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας Παρακολούθηση κατανάλωσης φυσικού αερίου και εκπεμπόμενων ρύπων σε περιοδική βάση Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 340: Ενεργειακή Διαχείριση ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών ΠΔ 430 :Συντήρηση Εξοπλισμού 48

49 7.2 Αέριες Εκπομπές Οι αέριες εκπομπές προέρχονται: Σε τοπικό επίπεδο, από τη καύση του φυσικού αερίου για τη θέρμανση των χώρων του Πανεπιστημίου, Σε εθνικό επίπεδο, από τη καύση λιγνίτη για τη παραγωγή από τα εργοστάσια της Δ.Ε.Η της καταναλισκόμενης στο Ίδρυμα ηλεκτρικής ενέργειας. Στη διατήρηση της εκπομπής αερίων ρύπων σε χαμηλά επίπεδα συμβάλει, όπως προαναφέρθηκε, η τακτική συντήρηση και καλή λειτουργία των λεβήτων. Σύμφωνα με τις μετρήσεις, ο εσωτερικός βαθμός απόδοσης των τριών λεβήτων προσεγγίζει κατά μέσο όρο το 91,4 %, ενώ η περιεκτικότητα των καυσαερίων σε CO 2 είναι περίπου 12,2 %, ικανοποιώντας έτσι τις απαιτήσεις και τα όρια που θέτει η νομοθεσία σχετικά με την απόδοση των λεβήτων θερμού νερού που τροφοδοτούνται με αέρια καύσιμα. Οι αέριοι ρύποι παρακολουθούνται και καταγράφονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα ενώ στο τέλος κάθε ακαδημαϊκής χρονιάς πραγματοποιείται από την Ομάδα Περιβάλλοντος η αξιολόγηση του μεγέθους της συνολικά παραγόμενης ποσότητας τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι με την αντικατάσταση της καύσιμης ύλης που χρησιμοποιείται και τη μετάβαση το ακαδημαϊκό έτος από πετρέλαιο σε φυσικό αέριο, ήδη επετεύχθη ένα πολύ σημαντικό βήμα για τις εκπομπές αεριών. Εξαλείφθηκαν ολοκληρωτικά οι αέριες εκπομπές διοξειδίου του θείου (SO 2 ), γεγονός αρκετά σημαντικό αν παρακολουθήσει κανείς διαγραμματικά τις αέριες εκπομπές, όπως αυτές παρουσιάζονται σε παρελθούσες Περιβαλλοντικές Δηλώσεις. Για όγδοη χρονιά, κινούμαστε σε μηδενικά επίπεδα του συγκεκριμένου ρύπου. Οι παρακάτω δύο Πίνακες παρουσιάζουν τους τύπους που χρησιμοποιούμε για τους υπολογισμούς των αερίων ρύπων με βάση την κατανάλωση ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας. 1 ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΡΥΠΩΝ ΑΠΟ ΚΑΥΣΙΜΑ Θκ Mκ Εκπομπές Αερίων Ρύπων (g/kg καυσίμου) ΚΑΥΣΙΜΟ (kwh/kgr) (δρχ/kg) CO2 SO2 CO NOX HC Σωματίδια Φυσικό Αέριο 13,83 28, ,332 2,102 0,08 0,1 ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΑΕΡΙΩΝ ΡΥΠΩΝ ΣΤΑΘΜΩΝ ΔΕΗ ΣΤΑΘΜΟΙ ΔΕΗ Εκπομπές αερίων ρύπων (g/kg καυσίμου) CO 2 SO 2 CO NO X HC Σωματίδια Περιοχές που είναι διασυνδεδεμένες με το ηπειρωτικό ηλ. δίκτυο ,5 0,18 1,2 0,05 0,8 AΓΟΡΑΖΟΜΕΝΗ ΘΕΡΜΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ 346,6 1,55 0,06 0,567 0,02 0,2 Στους πίνακες και τα διαγράμματα που ακολουθούν, παρατίθενται οι παραγόμενοι ρύποι από την καύση φυσικού αερίου και τη χρήση ηλεκτρικού ρεύματος, εξατομικευμένα και αθροιστικά. 1 ΥΠ.ΑΝ. - Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ενέργειας - Μέτρο 2.2 : Οδηγός Ενεργειακών Επενδύσεων 49

50 CO ton/έτος SO kgr/έτος CO kgr/έτος NOX kgr/έτος HC kgr/έτος Σωματίδια kgr/έτος Πίνακας 7: Παραγόμενοι ρύποι από την κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος CO2 424,95 380,19 393,79 341,76 334,38 260,57 ton/έτος SO kgr/έτος CO 51,96 46,49 48,15 41,79 40,88 31,85 kgr/έτος NOx ,35 304,88 264,61 258,9 201,75 kgr/έτος HC 12,52 11,2 11,6 10 9,78 7,62 kgr/έτος Σωματίδια 15, ,5 12,58 12,3 9,58 kgr/έτος Πίνακας 8: παραγόμενοι ρύποι από καύσιμα CO , , ,57 ton/έτος SO kgr/έτος CO ,88 415,85 kgr/έτος NOx , , ,75 kgr/έτος HC ,78 113,62 kgr/έτος Σωματίδια , ,58 kgr/έτος Πίνακας 9: Συνολική παραγόμενη ποσότητα ρύπων Στο διάγραμμα 12 παρουσιάζεται η εξέλιξη των εκπομπών όλων των ρύπων σε kgr, από το : CO2 SO2 CO NOx HC Σωματίδια Διάγραμμα 12: Παραγόμενοι αέριοι ρύποι(kgr) από τη λειτουργία του πανεπιστημίου 50

51 Όπως ήταν αναμενόμενο, λόγω των μειωμένων καταναλώσεων ενέργειας, οι αέριοι ρύποι τον τελευταίο χρόνο, εμφανίζονται στο σύνολό τους μειωμένοι σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος Όπως και στα προηγούμενα έτη ιδιαίτερη έμφαση δίνουμε στην παρακολούθηση των ρύπων CO 2 και των σωματιδίων. Ειδικότερα, η παραγόμενη ποσότητα CO 2 κατά το έτος , σε σχέση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος , παρουσίασε μείωση κατά 129,81 τόνους ή κατά 5,88% CO2 (τόνοι) από ηλεκτρική ενέργεια CO2 (τόνοι) από θερμική ενέργεια ,95 380,19 393,79 341,76 334,38 260, Διάγραμμα 13: Παραγόμενοι ρύποι CO 2 από τη λειτουργία του πανεπιστημίου Όπως και με τις καταναλώσεις ενέργειας, θα εξετάσουμε την πορεία των δημιουργούμενων ρύπων σε σχέση με τις κύριες παραμέτρους χρήσης του Πανεπιστημίου. Παρακάτω παρουσιάζουμε διαγραμματικά την εξέλιξη των εκπομπών ρύπων ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου και ανά χρήστη Ρύποι CO2 (τόνοι) / ώρα λειτουργίας 31,52 28,57 28,17 28,06 26,96 26, Διάγραμμα 14: Παραγόμενοι ρύπο CO 2 ανά ώρα λειτουργίας του πανεπιστημίου 51

52 Παραγόμενη ποσότητα CO2 (τόνοι) / χρήστη , ,46 127,89 130, , Διάγραμμα 15: Παραγόμενοι ρύπο CO 2 ανά χρήστη (φοιτητές και εργαζόμενοι) του πανεπιστημίου Παρατηρούμε στα παραπάνω διαγράμματα ότι οι εκπομπές CO 2 ανά ώρα λειτουργίας και ανά χρήστη μειώνονται σημαντικά. Το αποτέλεσμα αυτό είναι αναμενόμενο, λόγω της μείωσης κατανάλωσης καυσίμων για τους λόγους που αναφέραμε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Όσον αφορά τους ρύπους σωματιδίων, τα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζουν την διαχρονική εξέλιξή τους σε απόλυτους αριθμούς όσο και ανά χρήστη και ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου. Εκπομπές ρύπων (kgr σωματιδίων) Διάγραμμα 16α: Παραγόμενοι ρύποι σωματιδίων 52

53 Σωματίδια (kgr) / ώρα λειτουργίας 0,025 0, ,024 0,023 0, ,022 0,021 0, , , , ,02 0, Διάγραμμα 16β: Παραγόμενοι ρύποι σωματιδίων ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου 0,115 0,11 0,105 Παραγόμενα σωματίδια (kgr) / χρήστη 0, , ,1 0, , , ,095 0,09 0,085 0, Διάγραμμα 16γ: Παραγόμενοι ρύποι σωματιδίων ανά χρήστη (φοιτητές και εργαζόμενοι) του Πανεπιστημίου Όπως ήταν αναμενόμενο και οι ρύποι σωματιδίων ακολουθούν παρόμοια πορεία με τους ρύπους του CO 2. Σε σχέση με την περσινή χρονιά οι ρύποι σωματιδίων μειώθηκαν κατά 0,00384 kgr/έτος ή κατά 3,65%. Επίσης οι δείκτες βελτιώνονται και όσον αφορά τους ρύπους ανά ώρα λειτουργίας του Πανεπιστημίου. Επομένως, οι ρύποι στο σύνολό τους μειώνονται ακλουθώντας την πτωτική πορεία των καταναλώσεων ενέργειας. Ως εκ τούτου και οι στόχοι 9 και 10 που έχουμε θέσει το προηγούμενο έτος έχουν επιτευχθεί. 53

54 Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 340: Ενεργειακή Διαχείριση ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών ΠΔ 430: Συντήρηση Εξοπλισμού 54

55 7.3 Προμήθειες Χαρτιού Από την φετινή χρονιά μετονομάσαμε τον δείκτη Κατανάλωση χαρτιού σε Προμήθειες χαρτιού. Αυτό έγινε επειδή το πρώτο δεν περιέγραφε με ακρίβεια τον δείκτη, αφού η ετήσια κατανάλωση μπορεί να αφορά προμήθειες που έγιναν τις περασμένες χρονιές. Ουσιαστικά δηλαδή, μπορεί το Πανεπιστήμιο κάποια χρονιά να καταναλώσει χαρτί το οποίο προμηθεύτηκε την προηγούμενη (δηλαδή τα αποθέματά του). Μια τέτοια περίπτωση ήταν και η χρονιά Κατά την διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους έγιναν προμήθειες 750 kgr λευκού χαρτιού. Η σημαντική αυτή μείωση στην προμήθεια χαρτιού από το Πανεπιστήμιο, οφείλεται εν μέρει στις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπισε σε όλη την ακαδημαϊκή χρονιά, αλλά και στην μη επιτυχή ολοκλήρωση των διαγωνισμών προμήθειας χαρτιού. Έτσι, κατά την διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους το Πανεπιστήμιο χρησιμοποίησε σχεδόν αποκλειστικά αποθέματα από το και από τα αποθέματα που υπήρχαν στα Τμήματα Νάουσας και Έδεσσας τα οποία ενσωματώθηκαν. Δυστυχώς όμως τα αποθέματα δεν ήταν αρκετά για την κάλυψη των αναγκών και από τα μέσα 2013 η αποθήκη αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα ελλείψεων. Προμήθειες χαρτιού (kgr) Διάγραμμα 17α: Προμήθειες χαρτιού του Πανεπιστημίου 55

56 Στο διάγραμμα που ακολουθεί φαίνονται οι προμήθειες χαρτιού ανά εργαζόμενο, διαχρονικά: Προμήθειες χαρτιού (kgr) / εργαζόμενο 67,39 61,05 51,29 52,97 1, Διάγραμμα 17β: Προμήθειες Χαρτιού ανά εργαζόμενο Ο συνδυασμός της μεγάλης μείωσης των προμηθειών χαρτιού και της μικρής μείωσης του αριθμού των εργαζομένων έχει οδηγήσει στην βελτίωση του δείκτη προμήθειες χαρτιού ανά εργαζόμενο κατά 51,38 kgr ή κατά 96,99%. Επομένως, ο στόχος όσον αφορά τις προμήθειες χαρτιού ανά εργαζόμενο επετεύχθη, για τους λόγους που αναφέραμε παραπάνω. Τέλος, να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι οι μεγαλύτερες ποσότητες χαρτιού καταναλώνονται κυρίως για την αναπαραγωγή έντυπων εξετάσεων, σημειώσεων και άλλου εκπαιδευτικού υλικού για τους προπτυχιακούς κυρίως φοιτητές, αλλά και για τις ανάγκες του συνεχώς αυξανόμενου αριθμού των μεταπτυχιακών φοιτητών του πανεπιστημίου. Το έντυπο αυτό υλικό παραγγέλνεται από τους ακαδημαϊκούς, δε χρησιμοποιείται όμως από τους ίδιους, αλλά δίδεται στους φοιτητές. Ο δείκτης προμήθειες χαρτιού ανά εργαζόμενο λοιπόν, δεν εμφανίζει καθόλου τη συμμετοχή των φοιτητών, όπως επίσης και των υποψηφίων διδακτόρων, που είναι από τους μεγαλύτερους καταναλωτές χαρτιού στο πανεπιστήμιό μας. Για αυτό τον λόγο υπολογίζουμε τις προμήθειες χαρτιού ανά χρήστη: Προμήθειες χαρτιού (kgr) / χρήστη 2,5 2 1,5 2,2 1,69 2,03 1,53 1 0,5 0 0, Διάγραμμα 17γ: Προμήθειες χαρτιού ανά ενεργούς χρήστες 56

57 Κατά το ακαδημαϊκό έτος παρατηρούμε πως οι προμήθειες χαρτιού ανά χρήστη είναι μειωμένες κατά 1,49kgr ή κατά 97,38%. Επομένως, ο στόχος όσον αφορά τις προμήθειες χαρτιού ανά χρήστη επετεύχθη. Δράσεις: Παρότρυνση για χρήση και των δύο όψεων στην εκτύπωση και στην φωτοαντιγραφή Εκπαίδευση του προσωπικού στη χρήση των εκτυπωτών και φωτοτυπικών Αναπαραγωγή σημειώσεων μετά από ακριβή προσδιορισμό αναγκών Επέκταση της χρήσης της ηλεκτρονικής αλληλογραφίας Επαναχρησιμοποίηση παλαιών χαρτιών για πρόχειρες εργασίες Αναπαραγωγή φυλλαδίων μετά από ακριβή προσδιορισμό αναγκών Τοποθέτηση προσωπικών κωδικών στα φωτοτυπικά μηχανήματα Τήρηση ονομαστικού ή τμηματικού αρχείου στην παράδοση του χαρτιού Αύξηση της χρήσης ανακυκλωμένου χαρτιού Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 140: Εκπαίδευση Προσωπικού ΠΔ 150: Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών 57

58 7.4 Κατανάλωση Νερού Έως και το ακαδημαϊκό έτος , πραγματοποιούσαμε μελέτη της κατανάλωσης νερού, χωρίς όμως να παρουσιάζεται κάποιος συγκεκριμένος δείκτης στη στοχοθέτηση Περιβαλλοντικής Αρίστευσης του Πανεπιστημίου μας. Από το έτος παρακολουθούμε την εξέλιξη του δείκτη, με αριθμητή τη συνολική ετήσια κατανάλωση νερού σε λίτρα και παρονομαστή το σύνολο των χρηστών του νερού στο Πανεπιστήμιό μας. Το παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζει τον παραπάνω δείκτη, λαμβάνοντας δεδομένα και από προηγούμενες δηλώσεις, ώστε να έχουμε μια απεικόνιση που να αντιστοιχεί τουλάχιστον σε μία εξαετία ,06 Κατανάλωση νερού (lt) / χρήστη 482,13 468,24 350,87 349,01 316, Διάγραμμα 18: Κατανάλωση νερού ανά χρήστη του Πανεπιστημίου Παρατηρούμε ότι κατά τη διάρκεια της τελευταίας εξαετίας η κατανάλωση νερού ακολουθεί πτωτική πορεία με εξαίρεση το που έχουμε μια πολύ μικρή και παροδική αύξηση που κυρίως οφείλεται στην αλλαγή του τρόπου υπολογισμού των εργαζομένων στο Πανεπιστήμιο. Σε σχέση με την περσινή χρονιά η κατανάλωση νερού ανά χρήστη μειώθηκε κατά 32,11 λίτρα ή κατά 9,2%. Αυτό συνέβη για τους παρακάτω λόγους: Αφενός, επειδή κατά το υλοποιήθηκαν αρκετά έργα αντικατάστασης σωλήνων θέρμανσης και ύδρευσης, με σκοπό να μειωθούν οι απώλειες νερού και να αποτραπούν περαιτέρω πλημμυρικά φαινόμενα στον χώρο του Πανεπιστημίου. Αφετέρου, στο πρώτο εξάμηνο του 2013 δύο WC του Πανεπιστημίου (ισόγειο και 1 ος όροφος) παρέμειναν κλειστά, λόγω ανακαίνισής τους. Τέλος, η περαιτέρω αύξηση των χρηστών του Πανεπιστημίου συνέβαλε στο να μειωθεί η κατανάλωση νερού ανά χρήστη. Επομένως και ο στόχος αυτός του προγράμματος έχει επιτευχθεί. Σημαντικό ρόλο θεωρούμε ότι διαδραμάτισε και η καμπάνια ενημέρωσης της Περιβαλλοντικής Ομάδας Φοιτητών. 58

59 7.5 Ανακύκλωση Υλικών Χαρτί Στο Πανεπιστήμιο πραγματοποιείται πρόγραμμα ανακύκλωσης χαρτιού από τον Ιούνιο του Το προς ανακύκλωση χαρτί αποθηκεύεται προσωρινά από τους διδάσκοντες και το προσωπικό στα γραφεία τους, σε μικρούς μπλε κάδους τους οποίους έχουν προμηθευτεί. Ακολουθεί το άδειασμα των μικρών μπλε κάδων σε μεγαλύτερους, ειδικούς κάδους ανακύκλωσης, κομβικά τοποθετημένους σε κεντρικά σημεία και διαδρόμους του Πανεπιστημίου. Οι κάδοι αυτοί συλλέγονται σε εβδομαδιαία βάση από την αρμόδια Εταιρία Ανακύκλωσης, η οποία, παρουσία του υπεύθυνου του γραφείου ΕMAS, πραγματοποιεί την ζύγιση του φορτίου. Ακολουθεί η μεταφορά του χαρτιού στις μονάδες ανακύκλωσης. Η απόφαση μας να αναθέσουμε την συλλογή του προς ανακύκλωση χαρτιού σε ιδιωτική εταιρία στηρίχθηκε στο γεγονός ότι η εταιρία θα μπορούσε να αναλάβει το έργο αυτό με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με την υπηρεσία του Δήμου Θεσσαλονίκης. Τα πλεονεκτήματα της ιδιωτικής εταιρίας συνοψίζονται στα εξής σημεία: - Η συλλογή του χαρτιού γίνεται απευθείας από τους κάδους ανακύκλωσης, μέσα από το κτίριο του Πανεπιστημίου, χωρίς να απαιτείται η μεταφορά των κάδων στην αυλή του κτιρίου όταν αυτοί γεμίζουν, δηλαδή περίπου μία φορά κάθε εβδομάδα. Έτσι, γλιτώνουμε πολύτιμο χρόνο, αλλά και δεν διακόπτουμε την διαδικασία της ανακύκλωσης κάθε φορά που θέλουμε να αδειάσουμε τους κάδους. - Αποφεύγουμε καθυστερήσεις στην συλλογή του χαρτιού, οι οποίες ήταν αρκετά συχνές κατά την διάρκεια της συνεργασίας μας με τον Δήμο. Αποτέλεσμα των καθυστερήσεων αυτών ήταν οι κάδοι να παραμένουν για μία ή δύο μέρες στην αυλή του πανεπιστημίου, δημιουργώντας μια άσχημη εικόνα και είχε ως συνέπεια την διακοπή της ομαλής λειτουργίας του προγράμματος ανακύκλωσης. - Εξοικονομούμε οικονομικούς πόρους, καθώς ο ιδιώτης θα μας αποδίδει ένα ποσό για κάθε τόνο χαρτιού που συλλέγει από εμάς. - Πετυχαίνουμε μετρήσεις του προς ανακύκλωση χαρτιού με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια. Τον Ιανουάριο του 2013 διακόψαμε την συνεργασία μας με την εταιρία ανακύκλωσης που συνέλεγε το χαρτί από το Πανεπιστήμιο και ξεκίνησε η συνεργασία μας με μια νέα εταιρία, την COSMOTRADE RECYCLING SA. Η αλλαγή αυτή έγινε γιατί η πρώτη εταιρία δεν μας παρείχε αξιόπιστες μετρήσεις (ζυγολόγια), αλλά και γιατί η νέα εταιρία λειτουργεί με όλες τις άδειες διαχείρισης στερεών μη επικίνδυνων αποβλήτων. Οι ποσότητες του χαρτιού που ανακυκλώθηκαν από την 1/9/2012 μέχρι την 1/1/2013 υπολογίζονται προσεγγιστικά, με βάση την ετήσια επίδοση του Πανεπιστημίου μας για το 2013 (4 μήνες x 1.598kg = 6.392kg). Αποφύγαμε να μετρήσουμε το ανακυκλωμένο χαρτί με βάση τα ζυγολόγια της προηγούμενης εταιρίας, για τους λόγους που εξηγήσαμε παραπάνω. Το διάστημα από την 1/1/2013 μέχρι την 31/8/2013, 59

60 υπολογίζεται κανονικά, με βάση τα υπάρχοντα ζυγολόγια της Cosmotrade και ανέρχεται σε kg. Έτσι λοιπόν βλέπουμε πως η ετήσια ποσότητα ανακύκλωσης χαρτιού ανέρχεται στα kg. Στο παρακάτω διάγραμμα παρουσιάζεται η διαχρονική εξέλιξη της ανακυκλωμένης ποσότητας χαρτιού. Ανακύκλωση Χαρτιού (kgr) Διάγραμμα 19: Ανακύκλωση χαρτιού, ανά έτος Όπως προκύπτει από το Διάγραμμα 19, η συνολική ποσότητα του ανακυκλωμένου χαρτιού για το έτος σημείωσε αύξηση σε σχέση με την περσινή χρονιά. Η αύξηση αυτή είναι kgr ή 13,13%. Από το ακαδημαϊκό έτος εισάγαμε έναν δείκτη που μπορεί να παρουσιάσει περισσότερο αποτελεσματικά την πορεία της ανακύκλωσης χαρτιού λαμβάνοντας υπόψη και τις μεταβολές στην κατανάλωση χαρτιού, καθώς οι δύο αυτές μεταβλητές έχουν σημαντική συσχέτιση. Ο δείκτης αυτός είναι το πηλίκο της ανακύκλωσης χαρτιού προς τις προμήθειες χαρτιού (παλαιότερα κατανάλωση), δείκτης που χρησιμοποιείται και ως βάση αξιολόγησης του Συστήματος από το ακαδημαϊκό έτος Το διάγραμμα 20 παρουσιάζει την εξέλιξη του δείκτη αυτού κατά την τελευταία τριετία. Ποσοστό ανακύκλωσης χαρτιού 3000,00% 2769,60% 2500,00% 2000,00% 1500,00% 1000,00% 500,00% 0,00% 43,05% 58,77% 56,43% 71% Διάγραμμα 20: Ποσοστό ανακύκλωσης χαρτιού ανά έτος 60

61 Κατά το ακαδημαϊκό έτος , ο δείκτης αυτός ανήλθε σε 2.769,6%. Να σημειώσουμε η κύρια αιτία που οδήγησε στην σημαντική αυτή αύξηση είναι η σχεδόν μηδενική προμήθεια χαρτιού, ενώ η ανακύκλωση στο Πανεπιστήμιο είχε αυξητική πορεία. Επομένως, και ο στόχος αυτός του προγράμματος έχει επιτευχθεί. Παρά την σε επιτυχία του προγράμματος ανακύκλωσης χαρτιού, οι προσπάθειες για αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης θα συνεχιστούν και θα ενταθούν. Αυτό γίνεται με συνεχείς προσπάθειες ευαισθητοποίησης εργαζομένων και φοιτητών για την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης και την προβολή των προγραμμάτων ανακύκλωσης από την Περιβαλλοντική Ομάδα Εθελοντών Φοιτητών. 61

62 7.5.2 Μελανωτές και toners Πριν περάσουμε στην παρουσίαση και ανάλυση των δεδομένων της φετινής χρονιάς παρουσιάζουμε μια ιστορική αναδρομή των προσπαθειών μας στο τομέα αυτό. Το Πρόγραμμα αναγόμωσης μελανωτών εκτυπωτών ξεκίνησε το ακαδημαϊκό έτος πιλοτικά ενώ συνεχίστηκε και το με θετικά αποτελέσματα. Το ακαδημαϊκό έτος έγινε όμως αλλαγή στο δείκτη επαναχρησιμοποίηση μελανωτών. Πραγματοποιήσαμε αλλαγή μεγέθους, δηλαδή περάσαμε από επαναχρησιμοποίηση τους, σε ανακύκλωσή τους, λόγω των έντονων προβλημάτων που συναντήσαμε στα πλαίσια εφαρμογής του προγράμματος, εξαιτίας των δυσχερειών που εμφανίζονται στην αγορά και χρήση αναγομωμένων μελανωτών και τις οποίες εξετάσαμε αναλυτικά. Αυτός είναι και ο μοναδικός λόγος που περάσαμε σε ανακύκλωση, εγκαταλείποντας την πρακτική της επαναχρησιμοποίησης-αναγόμωσης. Το ακαδημαϊκό έτος το πανεπιστήμιο ξεκίνησε, σε συνεργασία με την εταιρία OFFICE1, το πρόγραμμα ανακύκλωσης μελανωτών και toners το οποίο και συνεχίστηκε κατά τα επόμενα δύο ακαδημαϊκά έτη. Υποστηρίζεται ότι το πρόγραμμα αυτό έχει πλέον ωριμάσει δίνοντας σημαντικά αποτελέσματα. Κατά το ακαδημαϊκό έτος προχωρήσαμε σε νέες αλλαγές, με σκοπό την αποτελεσματικότερη λειτουργία του προγράμματος. Αναθέσαμε την συλλογή και ανακύκλωση (επαναδιάθεση μετά από ανακατασκευή) των μελανωτών και τόνερ στην πιστοποιημένη με Σύστημα Ποιότητας και Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης εταιρία rethink. Η εταιρία συλλέγει τα προς ανακύκλωση υλικά, ενώ ανταλλάσει ένα ποσοστό αυτών με καινούρια. Έτσι το Πανεπιστήμιο έχει διπλό όφελος: περιβαλλοντικό και οικονομικό. Διαπιστώθηκε πως είναι πρακτικά αδύνατο να υπολογιστούν τα αποθέματα των περασμένων ακαδημαϊκών ετών με ακρίβεια και έτσι οδηγηθήκαμε στο να υπολογίζουμε την κατανάλωση με βάση αποκλειστικά και μόνο τις αγορές μελανωτών και τόνερ που έχουν γίνει κατά το τρέχον ακαδημαϊκό έτος. Φέτος εφαρμόζουμε για δεύτερη φορά αυτόν τον τρόπο μέτρησης και σκοπεύουμε να συνεχίσουμε την καταμέτρηση του συγκεκριμένου δείκτη έτσι. Τα διαγράμματα παρακάτω είναι προσαρμοσμένα στον νέο τρόπο μέτρησης. Οι ποσότητες τόνερ και μελανωτών που ανακυκλώθηκαν συνολικά το , ανέρχονται σε 741 τεμάχια στο σύνολο αγορών 374 τεμαχίων κατά το ίδιο έτος,. Η προφανής αυτή διαφορά οφείλεται στον μεγάλο αριθμό των μελανωτών και τόνερ που υπήρχε ως στοκ στην αποθήκη και συλλέχθηκε από την εταιρία. Τα δεδομένα αυτά παρουσιάζονται στα ακόλουθα διαγράμματα. 62

63 Αγορές μελανωτών Αγορές τόνερ 800 Συνολικές αγορές Διάγραμμα 21: Αγορές μελανωτών και τόνερ Ανακύκλωση μελανωτών Ανακύκλωση τόνερ Συνολική ανακύκλωση Διάγραμμα 22: Ανακύκλωση μελανωτών και τόνερ 250% 200% 150% 100% Ποσοστό ανακύκλωσης μελανωτών & τόνερ 221% 198,12% 174,33% 113,87% 50% 0% 25,61% Διάγραμμα 23:Ποσοστό ανακύκλωσης μελανωτών και τόνερ 63

64 Στα παραπάνω διαγράμματα εμφανίζονται οι αποδόσεις για τα τελευταία 4 χρόνια. Όσον αφορά το ποσοστό ανακύκλωσης παρατηρούμε πως το , ο δείκτης είναι αρκετά ψηλός. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι παραγγελίες και οι ανακυκλώσεις δε συμπίπτουν χρονικά, που σημαίνει ότι είναι πιθανόν να συγκεντρώνονται άδεια μελάνια και να ανακυκλώνονται συνολικά, γεγονός που συνέβη κατά το ακαδημαϊκό έτος εκείνο. Αυτό σημαίνει ότι ανακυκλώσεις του τρέχοντας έτους μπορεί να καταγραφούν σε μήνα του επόμενου ακαδημαϊκού έτους, λόγω αμέλειας του προσωπικού να αντικαταστήσει τα μελάνια του, ή επιλογής να συγκεντρώνει πολλά και μετά να τα ανακυκλώνει ή τέλος λόγω φόρτου εργασιών της αντίστοιχης εταιρίας ανακύκλωσης. Το έτος και το , το ποσοστό ανακύκλωσης πέφτει σχεδόν στο μισό και λιγότερο, γεγονός που διαμορφώνεται έτσι λόγω πιθανώς των ίδιων παραγόντων. Καταλήγουμε λοιπόν στο ότι για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα όσον αφορά την χρήση μελανωτών και τόνερ θα πρέπει να έχουμε στοιχεία από περισσότερα έτη. Το έτος το ποσοστό εκτοξεύεται και πάλι. Το το ποσοστό ανακύκλωσης μελανωτών και τόνερ είναι 198,12%. Άρα ο στόχος 5 του προγράμματος επετεύχθη. Όπως εξηγήσαμε παραπάνω, αυτό εν μέρει συμβαίνει γιατί κατά το έτος αυτό ανακυκλώσαμε ένα μεγάλο μέρος του στοκ που είχε παραμείνει στην αποθήκη από προηγούμενες χρονιές και εν μέρει γιατί έχει αυξηθεί η πίεση από το πανεπιστήμιο για αποτελεσματικότερη ανακύκλωση, καθώς και η ευαισθητοποίηση των χρηστών. Αυτό που μας ενδιαφέρει και αποτελεί τον ετήσιο στόχο μας, δεν είναι η αύξηση του αριθμού των ανακυκλωμένων τεμαχίων, αλλά το ποσοστό των ανακυκλωμένων μελανωτών και τόνερ, επί του συνόλου των αγορασθέντων τεμαχίων. Ουσιαστικά επιθυμητό είναι να σταθεροποιηθεί σε ένα ποσοστό που να πλησιάζει το 100%, με τις όποιες αυξομειώσεις μπορεί να συμβούν και να δικαιολογηθούν με τα όσα παραπάνω περιγράψαμε. 64

65 7.5.3 Μπαταρίες Το Πρόγραμμα Ανακύκλωσης Ηλεκτρικών Στηλών ξεκίνησε να λειτουργεί κατά το έτος σε συνεργασία με την εταιρία ΑΦΗΣ Α.Ε. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν 7 κάδοι ΑΦΗΣ και 3 ακόμη κάδοι σε κομβικά σημεία του Ιδρύματος. Το ακαδημαϊκό έτος συγκεντρώθηκαν 90 kgr μπαταριών. Ο αριθμός παραμένει αρκετά μειωμένος σε σχέση με το έτος εκκίνησης του Προγράμματος Ανακύκλωσης Ηλεκτρικών Στηλών. Το φαινόμενο αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό καθώς, την πρώτη χρονιά λειτουργίας του συστήματος, πολλοί εργαζόμενοι και φοιτητές κατέθεσαν μπαταρίες που είχαν αποθηκευμένες τα τελευταία χρόνια. Επίσης έχουν αυξηθεί κατά πολύ οι χώροι εκτός του Πανεπιστημίου όπου μπορεί κανείς να βρει κάδους συλλογής μπαταριών, με αποτέλεσμα φοιτητές και προσωπικό να έχουν εναλλακτικές επιλογές απόθεσης των χρησιμοποιημένων μπαταριών τους. Σημαντικό ρόλο επίσης διαδραματίζει η περιβαλλοντική αφύπνιση και ευαισθητοποίηση που συντελείται προς όφελος όλων των πολιτών από δημόσιους, κρατικούς φορείς και ιδιώτες, σε μια προσπάθεια «σωτηρίας του πλανήτη». Το πρόγραμμα περιβαλλοντικής διαχείρισης του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας θα συνεχίσει τις προσπάθειες ευαισθητοποίησης εργαζομένων και φοιτητών όσον αφορά τα οφέλη από την ανακύκλωση μπαταριών, ανεξάρτητα από το πού αποτίθενται για ανακύκλωση οι μπαταρίες Ανακυκλωμένες μπαταρίες (kgr) Διάγραμμα 24:Σύνολο μπαταριών που ανακυκλώνονται στο Πανεπιστήμιο Ακολουθεί η διαγραμματική απεικόνιση της ανακύκλωσης μπαταριών ως μέγεθος εκφρασμένο σε πηλίκο με αριθμητή τη συνολική ετήσια ποσότητα ανακυκλωμένων μπαταριών και παρονομαστή το σύνολο των χρηστών του Πανεπιστημίου. 65

66 Ανακύκλωση μπαταριών (gr) / χρήστη ,049 12,296 11,408 11, ,414 5, Διάγραμμα 25:Ανακύκλωση μπαταριών ανά χρήστη του πανεπιστημίου Από τα στοιχεία που παρουσιάζονται στο διάγραμμα 25, παρατηρούμε ότι η ποσότητα ανακύκλωσης μπαταριών ανά χρήστη μειώνεται το σε σχέση με πέρυσι. Η μείωση αυτή ανέρχεται σε 2,106 gr ανά χρήστη ή 28,41%. O δείκτης αυτός δεν αποτελεί πλέον στόχο της Περιβαλλοντικής Δήλωσης, οπότε διατηρούμε σαν ένα μέσο καταγραφής και απεικόνισης του συνολικού προγράμματος ανακύκλωσης. Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 140: Εκπαίδευση Προσωπικού ΠΔ 150: Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 260: Προμήθειες Υλικών και Εξοπλισμού ΠΔ 320: Ανακύκλωση Χαρτιού ΠΔ 330: Ανακύκλωση Αλουμινίου ΠΔ 350: Ανακύκλωση Ηλεκτρικών Στηλών ΠΔ 360: Ανακύκλωση Ηλεκτρικού Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού 66

67 7.5.4 Ανακύκλωση πλαστικού, ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών Υλοποιώντας τις προτάσεις που είχαν γίνει στην Δήλωση του , το γραφείο EMAS προχώρησε σε αναβάθμιση του προγράμματος ανακύκλωσης του Πανεπιστημίου με την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους Συντηρήσαμε τις δομές που υπήρχαν, ενώ ταυτόχρονα εισάγαμε την ανακύκλωση κάποιων καινούριων υλικών (ηλεκτρικές / ηλεκτρονικές συσκευές και λαμπτήρες). Το γραφείο ήρθε σε επαφή με την εταιρία «Ανακύκλωση Συσκευών Α.Ε.» και τοποθέτησε 4 κάδους ανακύκλωσης ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και 4 κάδους ανακύκλωσης λαμπτήρων, σε καίρια σημεία του κτηρίου. Συνολικά, μέσα στο , ανακυκλώσαμε kg ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και 160 kg λαμπτήρων. Θυμίζουμε πως την προηγούμενη χρονιά είχαμε ανακυκλώσει 500kg ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών και 40 kg λαμπτήρων. Παρατηρούμε λοιπόν και στους δύο αυτούς τομείς μια σημαντική αύξηση. Το η ανακύκλωση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών αυξήθηκε κατά 65% και των λαμπτήρων κατά 75%. Έτσι, ο στόχος για την χρονιά αυτή επετεύχθη. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε πως στις αρχές του 2013 ξεκίνησε πιλοτικά στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας την ανακύκλωση πλαστικού. Τοποθετήσαμε αρχικά 8 κάδους, στον πύργο του Οικονομικού Πληροφορικής και στο ισόγειο, στους οποίους οι χρήστες του κτηρίου ανακυκλώνουν τα πλαστικά μπουκάλια από νερό και αναψυκτικά, με σκοπό την μακροπρόθεσμη εξάπλωσή του προγράμματος σε ολόκληρο το κτήριο. Η συνολική ποσότητα ανακυκλωμένου πλαστικού για το 2013 ανέρχεται στα 300kg. Καθώς και τα τρία αυτά νέα προγράμματα ανακύκλωσης βρίσκονται σε αρχικό στάδιο ανάπτυξης, θεωρούμε ότι θα πρέπει να περιμένουμε μερικά χρόνια ώσπου να ωριμάσουν πριν αναπτύξουμε συγκεκριμένους δείκτες παρακολούθησής τους. Αυτό γιατί τα πρώτα χρόνια παρατηρούνται σημαντικές διακυμάνσεις και είναι δύσκολο να τεθούν στόχοι. Θα συνεχίσουμε όμως την προσπάθεια και προς τις τρεις αυτές κατευθύνσεις. 67

68 7.6 Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Ευαισθητοποίηση Προσωπικού και Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση Εκπαίδευση Φοιτητών Για κάθε Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, αλλά πολύ περισσότερο αυτό ενός εκπαιδευτικού οργανισμού με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει, ένας από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες επιτυχίας του είναι η συμμετοχή των εργαζομένων. Η συμμετοχή των εργαζομένων είναι κατά κύριο λόγο εθελοντική και ως εκ τούτου βασίζεται στην ευαισθητοποίηση του προσωπικού και την εκπαίδευσή του με σκοπό την ενεργό συμμετοχή του στην υλοποίηση και λειτουργία του Συστήματος. Για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού το Γραφείο EMAS έχει προχωρήσει στην οργάνωση των διαφόρων ενεργειών και δράσεων περιβαλλοντικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης του προσωπικού οι οποίες γίνονται συστηματικά όλα τα χρόνια λειτουργίας του Συστήματος. Παράλληλα για το προσωπικό του Πανεπιστημίου οργανώνονται ημερίδες και σεμινάρια εκπαίδευσης για την πληροφόρηση και καλύτερη δραστηριοποίησή του στα πλαίσια της εφαρμογής του Περιβαλλοντικού Συστήματος Διαχείρισης Καθώς όμως τους χώρους του Πανεπιστημίου χρησιμοποιούν, πέρα από τους εργαζόμενους διοικητικούς και εκπαιδευτικό προσωπικό, και οι φοιτητές, η ορθή εφαρμογή του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης προϋποθέτει και την ενεργό συμμετοχή όλων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας, διδασκόντων, εργαζόμενων και φοιτητών. Τα μέσα για την επίτευξη της ενεργού συμμετοχής ποικίλουν ανάλογα με την ομάδα αποδεκτών. Όσον αφορά τους φοιτητές, μεγάλη βαρύτητα αποδίδεται στην παρακολούθηση μαθημάτων με περιβαλλοντικό περιεχόμενο, ενώ για τους εργαζόμενους στο Πανεπιστήμιο ιδιαίτερη σημασία έχουν δράσεις βελτίωσης της υγιεινής και ασφάλειας, μαθήματα πρώτων βοηθειών και ενημερωτικά σεμινάρια για μυοσκελετικές παθήσεις. Στόχος είναι η ευαισθητοποίηση των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας και η δημιουργία ενός πρότυπου περιβάλλοντος εργασίας και φοίτησης. Κατ αρχήν η ευαισθητοποίηση των φοιτητών επιτυγχάνεται τόσο με την παρακολούθηση μαθημάτων περιβαλλοντικού περιεχομένου, όσο και με τη συμμετοχή τους σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες και εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης σχετικές με το περιβάλλον. Σήμερα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας διδάσκονται μαθήματα περιβαλλοντολογικού περιεχομένου σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους οι φοιτητές που παρακολούθησαν τα μαθήματα με περιβαλλοντικό περιεχόμενο ήταν 292. Ο αριθμός φοιτητών που παρακολούθησαν μαθήματα περιβαλλοντικού περιεχομένου το ακαδημαϊκό έτος παρουσιάζει μια οριακή μείωση σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Παρόλα αυτά υπήρξαν διακυμάνσεις στον αριθμό των φοιτητών που παρακολούθησαν τα μαθήματα αυτά ανάλογα με το μάθημα και το τμήμα. Κατ αρχήν θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα μαθήματα μεταπτυχιακού και προπτυχιακού 68

69 επιπέδου στο Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής δεν διδάσκονται τα τελευταία τρία έτη. Καθώς αυτό πλέον είναι μια παγιωμένη κατάσταση, από το επόμενο έτος δεν θα αναφέρεται το Τμήμα αυτό στην Δήλωση. Επίσης και το Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών δεν προσφέρεται πλέον το μάθημα επιλογής. Στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών υπήρξε ραγδαία άνοδος φοιτητών που παρακολούθησαν, εξ αιτίας του γεγονότος ότι μπορούσε το ενδιαφέρον των φοιτητών να υποστηριχτεί, αφού προσελήφθηκε μέλος ΔΕΠ με αντίστοιχη ειδικότητα στα οικονομικά του Περιβάλλοντος. Επίσης στο Τμήμα Οικονομικών από την χρονιά προσφέρεται ένα επιπλέον μάθημα με Περιβαλλοντικό περιεχόμενο, το οποίο διδάσκεται στην Αγγλική ώστε να το παρακολουθούν και οι Erasmus φοιτητές που επισκέπτονται το Πανεπιστήμιο. Γενικότερα, ο αριθμός των φοιτητών όπως και των μαθημάτων δεν προβλέπεται να έχει πολύ μεγάλες διακυμάνσεις μέχρις ότου προσληφθούν μέλη ΔΕΠ σε όλα τα τμήματα, τα οποία θα διδάσκουν μαθήματα με περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Η κατανομή των φοιτητών ανά μάθημα και πρόγραμμα παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα. Ακαδημαϊκό Έτος Επίπεδο Σπουδών Τμήμα - Μάθημα Λογιστική και Χρηματοοικονομική MSc Κυβέρνηση και Επιχειρήσεις MSc Κοινωνική Περιβαλλοντική Λογιστική Προπτυχιακό Προπτυχιακό Περιβαλλοντική Διοίκηση & Επιχειρηματικότητα Οικονομικά του Περιβάλλοντος Οικονομικών Επιστημών MΑ Οικονομικά του Περιβάλλοντος Προπτυχιακό Προπτυχιακό Οικονομικά του Περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων Introduction to Environmental Economics Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Οικονομικά του Περιβάλλοντος Προπτυχιακό και των φυσικών πόρων MBA και Executive MBA MΒΑ Διατμηματικό Διατμηματικό- Σεμιναριακό Κυβέρνηση και Επιχειρήσεις Περιβαλλοντική Διοίκηση & Επιχειρηματικότητα Σύνολο Πίνακας 10: Αριθμός φοιτητών που παρακολούθησαν περιβαλλοντικά μαθήματα 69

70 Κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους πραγματοποιήθηκαν τρία σεμινάρια περιβαλλοντικής ενημέρωσης των φοιτητών του Ιδρύματος σε θέματα που αφορούσαν κυρίως τα οικονομικά και την διαχείριση περιβάλλοντος. Τα σεμινάρια αυτά διοργανώθηκαν από το γραφείο EMAS με εισηγητές μέλη ΔΕΠ του Πανεπιστημίου. Η διάρκειά τους ήταν συνολικά οκτώ ώρες (δύο τετράωρα) και τα παρακολούθησαν συνολικά 98 φοιτητές. Επίσης πραγματοποιήθηκαν δύο εκδηλώσεις στις οποίες φοιτητές των μεταπτυχιακών προγραμμάτων του Οικονομικού Τμήματος παρουσίασαν εργασίες τους με αντικείμενο την περιβαλλοντική προστασία. Επίσης οι φοιτητές του Πανεπιστημίου παρακολούθησαν σεμινάρια που πραγματοποιήθηκαν στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος με περιβαλλοντικά θέματα (τα σεμινάρια αυτά δεν καταγράφονται στον παραπάνω Πίνακα). Οι εκδηλώσεις αυτές, που είχαν ως στόχο την ευαισθητοποίηση των προπτυχιακών φοιτητών, την διαμόρφωση περιβαλλοντικής πρακτικής και προώθησης της έρευνας στα θέματα αυτά, παρακολούθησαν εκτός από τους φοιτητές και προσωπικό του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και αρκετοί Θεσσαλονικείς, καθώς οι εκδηλώσεις ήταν ανοικτές στο ευρύ κοινό. Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 140: Εκπαίδευση Προσωπικού ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών ΠΔ 150: Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών 70

71 7.7 Βελτίωση Συνθηκών Υγιεινής και Ασφάλειας Καθώς τα τελευταία έτη ο αριθμός των εργαζομένων που παρακολουθούσαν τα σεμινάρια Υγιεινής και Ασφάλειας καθώς και Πρώτων Βοηθειών μειώθηκε σημαντικά, λόγω των πολλών επαναλήψεων τα προηγούμενα έτη, αποφασίσαμε να μην διενεργηθεί κανένα σχετικό σεμινάριο κατά το έτος Παρά την συνεχή μείωση του προσωπικού και το γεγονός ότι δεν προβλέπονται νέες προσλήψεις θα σχεδιάσουμε και για το επόμενο έτος από ένα σεμινάριο ανά θεματική ενότητα. Αυτό κυρίως γιατί οι εργαζόμενοι δίνουν μεγάλη σημασία στα σεμινάρια αυτά και γενικά βελτιώνουν την άποψή τους για το Σύστημα συνολικά. Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 140: Εκπαίδευση Προσωπικού ΠΔ 150: Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών ΠΔ 510: Υγιεινή και Ασφάλεια ΠΔ 520: Αντιμετώπιση Εκτάκτων Αναγκών 71

72 7.8 Περιβαλλοντική Ενημέρωση Ευαισθητοποίηση Πολιτών και Μαθητών Στα τέλη του 2010 επανα-συστήθηκε η Περιβαλλοντική Ομάδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, η οποία τα τελευταία 2 χρόνια είχε μείνει ανενεργή, λόγω υπολειτουργίας του γραφείου EMAS. Η ομάδα συντονίζεται από το Γραφείο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης EMAS και στελεχώνεται από εθελοντές φοιτητές. Σκοπός της είναι η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των χρηστών του Πανεπιστημίου μέσω ποικίλων δράσεων. Κατά το ακαδημαϊκό έτος πραγματοποιήσαμε διάφορες δράσεις, οι οποίες παρουσιάζονται παρακάτω ανά κατηγορία: Ενημέρωση - ευαισθητοποίηση Ξεκινήσαμε με μια καμπάνια ενημέρωσης μιας μεγάλης μερίδας φοιτητών του Πανεπιστημίου, σχετικά με τις δράσεις της περιβαλλοντικής ομάδας, κάνοντας παρουσιάσεις με προβολές βίντεο σε πολλά τμήματα του Πανεπιστημίου. Κατασκευάσαμε ένα stand στο ισόγειο του Πανεπιστημίου, για όλες τις εθελοντικές φοιτητικές ομάδες του πανεπιστημίου. Προσθέσαμε σε αυτό ράφια για περιοδικά και free press, κατασκευασμένα από ανακυκλωμένες παλέτες, με σκοπό την ευαισθητοποίηση αλλά και την πιο ολοκληρωμένη ενημέρωση των φοιτητών πάνω σε θέματα πολιτισμού, περιβάλλοντος, κλπ. Ενημερώσαμε στα γραφεία τους, τους καθηγητές και το προσωπικό του πανεπιστημίου σχετικά με την σωστή λειτουργία του προγράμματος ανακύκλωσης καθώς και για την έναρξη της ανακύκλωσης πλαστικού. Στις 22/3/2013 πραγματοποιήσαμε έκθεση φωτογραφίας στο φουαγιέ με θέμα την παγκόσμια ημέρα νερού. Δημιουργήσαμε ένα project με trash art στο αίθριο του 1 ου ορόφου για να ευαισθητοποιήσουμε τους φοιτητές για το θέμα της υπερβολικής χρήσης αφισών στον χώρο του πανεπιστημίου, κατά την διάρκεια των φοιτητικών εκλογών 72

73 την Άνοιξη του Δενδροφυτεύσεις - Μπαχτσές Συνεχίζουμε την πειραματική φύτευση λαχανικών στους χώρους του πανεπιστημίου με όλο και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Τον Νοέμβριο του 2012 γεωπόνος του ΑΠΘ πραγματοποίησε χημική ανάλυση του χώματος στον μπαχτσέ και αξιολόγησε το έργο μας παρέχοντας μας συμβουλές. Στις 5/12/2012 φυτέψαμε στην πίσω αυλή του Πανεπιστημίου 150 θάμνους και 20 οπορωφόρα δένδρα, με σκοπό να δημιουργήσουμε τον δικό μας βιολογικό οπωρώνα για εκπαιδευτικούς και οικολογικούς σκοπούς. Αναπλάσεις χώρων Στις 8/12/2012 (α φάση) και στις 6/4/2013 (β φάση) διαμορφώσαμε την αυλή του Σωματειου Φιλων ΑΜΕΑ (ΣΦΑ), σε συνεργασία με τον Δήμο Θεσσαλονίκης και τους εθελοντές του ΣΦΑ. Φυτέψαμε 100 καλλωπιστικά φυτά, δημιουργήσαμε έναν μικρό μπαχτσέ, τοποθετήσαμε χαλίκι, φυτά, φράχτη, γλάστρες, πλάκες, κλπ. Δημιουργήσαμε έτσι έναν χώρο για να μπορούν να ξεκουράζονται και να δραστηριοποιούνται τα ΑΜΕΑ και οι εθελοντές του ΣΦΑ. Στις 25/5/2013 διαμορφώσαμε την αυλή του Φιλοξενείου στον Φάρο του Κόσμου στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης. Φυτέψαμε περίπου 70 δένδρα, θάμνους και κηπευτικά είδη και φτιάξαμε έπιπλα από παλέτες. Σχεδιάσαμε τον παγκόσμιο χάρτη σε συνεργασία με τα παιδιά του Φιλοξενείου. Την προσπάθειά μας στήριξαν ο Δήμος Θεσσαλονίκης, ο Δήμος Αμπελοκήπων, καθώς και εθελοντές αρχιτέκτονες. 73

74 Για την δράση μας αυτή, στις 9/6/2013 ο Δήμος Θεσσαλονίκης μας απένειμε το 1 ο βραβείο (αγορές αξίας ευρώ από μεγάλο φυτώριο) στον διαγωνισμό Green Party για την καλύτερη πράσινη δράση μέσα στο 2013 στην Θεσσαλονίκη. Η δράση μας αυτή προβλήθηκε στην τηλεόραση και σε άλλα ΜΜΕ. Εκπαιδευτικές Ασκήσεις - Εκδρομές Στις 11/10/2012 και στις 3-4/12/2012 πραγματοποιήσαμε μια σειρά εκπαιδευτικών ασκήσεων στον Όλυμπο, φτάνοντας μέχρι τα μέτρα, με την ευρεία συμμετοχή των φοιτητών. Πραγματοποιήσαμε επίσης πορεία στο γειτονικό δάσος του Σέιχ Σου στις 25/11/2012. Στις 14/4/2013 συμμετείχαμε στον καθαρισμό στο παραποτάμιο δάσος του Αξιού που οργάνωσε ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Αξιού και στις 21/4/2013 συμμετείχαμε στον καθαρισμό που έγινε στον Γαλλικό ποταμό. 74

75 Σεμινάρια Εκπαίδευση Επισκέψεις Στις 13-16/10/2012 παρακολουθήσαμε το Greenwave Festival στην Θεσσαλονίκη. Στις 10/11/2012 επισκεφτήκαμε την έκθεση εντόμων Insectopia στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Στις 14/3/2013 επισκεφτήκαμε το Κέντρο Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) Σίνδου. Ξεναγηθήκαμε στις εγκαταστάσεις και ενημερωθήκαμε για το σύστημα ανακύκλωσης του Δήμου Θεσσαλονίκης. Παρακολουθήσαμε μια σειρά ομιλιών και σεμιναρίων από διάφορους φορείς σχετικούς με το περιβάλλον, μερικές εκ των οποίων ήταν: «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Κλιματική αλλαγή και κλιματική δικαιοσύνη» (Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης), «Περιβαλλοντικός και αστικός σχεδιασμός», «Sustainability and Green Economy» (Διεθνές Πανεπιστήμιο) Στις 17-19/5/2013 συμμετείχαμε στο τριήμερο περιβαλλοντικό Σεμινάριο που διοργάνωσε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Παρανεστίου, στην Δράμα. 75

76 Δράσεις: Εκδηλώσεις περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης Οικολογική εκπαίδευση μαθητών πρωτοβάθμιας - δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Πραγματοποίηση ημερίδων περιβαλλοντικής ενημέρωσης Συμμετοχή σε ημερίδες και συνέδρια περιβαλλοντικού εκπαιδευτικού περιεχομένου Προβολή οικολογικών δραστηριοτήτων από τα ΜΜΕ Δημιουργία βάσης δεδομένων με προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης από δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια, περιβαλλοντικές οργανώσεις και δημόσιους φορείς Επίσκεψη μελών της Περιβαλλοντικής Ομάδας φοιτητών σε Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης του Νομού Θεσσαλονίκης και παρακολούθηση ημερήσιων προγραμμάτων Σχετικές Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: ΠΔ 150: Εκπαίδευση Φοιτητών ΠΔ 410: Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών Δεικτών 76

77 ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΣΥΝΤΜΗΣΕΩΝ EMAS Σ.Π.Δ. Υ.Π.Δ. Π.Δ. Α.Β.Σ.Θ. Δ.Ε.Π. Ε.Ε.Δ.Ι.Π. Ε.Ε.Π.: Ε.Τ.Ε.Π. ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.: : Eco Management and Audit Scheme : Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης : Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης : Περιβαλλοντική Διαδικασία : Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης : Διδακτικό και Ερευνητικό Προσωπικό : Ειδικό Εκπαιδευτικό & Διδακτικό Προσωπικό : Ειδικό Διδακτικό Προσωπικό : Ειδικό Τεχνικό Προσωπικό : Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας στην Εργασία 77

78 ΕΠΙΚΥΡΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΕΠΑΛΗΘΕΥΤΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΥΡΩΣΗΣ Ο Ιωάννης Καζάκος / ΤUV HELLAS Α.Ε., με αριθ. Μητρώου περιβαλλοντικού επαληθευτή EMAS διαπιστευμένος ή έχων λάβει άδεια για την έκταση δραστηριοτήτων: 1.61, 7 (με εξαίρεση τον 7.21), 8.1, 8.91, 10, 11, 12, 13, 14.3, 16, 18.1, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26.2, 26.8, 27, 28 (με εξαίρεση τους 28.29, 28.96, 28.99), 31, 32.3, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 49.42, 49.5, 52, 53, 55, 56, 58, 59.2, 61, 62, 63.1, 64, 65.1, 68, 69.1, 70, 71.1, 72, 77.32, 79, 81, 82.3, 84.11, 85, 86.23, 95, 96 (με εξαίρεση τον 96.09) Δηλώνω ότι επαλήθευσα αν οι χώροι δραστηριοτήτων ή το σύνολο του οργανισμού που αναφέρεται στην επικαιροποιημένη περιβαλλοντική δήλωση του οργανισμού που αναφέρεται στην περιβαλλοντική δήλωση, καταχωρισμένου με τον αριθ. ( ), ανταποκρίνεται σε όλες τις απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1221/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25 ης Νοεμβρίου 2009, περί της εκούσιας συμμετοχής οργανισμών σε κοινοτικό σύστημα οικολογικής διαχείρισης και οικολογικού ελέγχου (EMAS). Υπογράφοντας την παρούσα βεβαίωση, δηλώνω τα ακόλουθα: η επαλήθευση και η επικύρωση διενεργήθηκαν σύμφωνα με τις απαιτήσεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1221/2009, η επαλήθευση και η επικύρωση επιβεβαιώνουν ότι δεν προέκυψαν στοιχεία μη συμμόρφωσης με τις εφαρμοστέες νομικές απαιτήσεις που αφορούν το περιβάλλον, τα δεδομένα και οι πληροφορίες που περιέχονται στην παρούσα περιβαλλοντική δήλωση του οργανισμού και του χώρου δραστηριοτήτων παρέχουν έγκυρη, αξιόπιστη και ακριβή εικόνα όλων των δραστηριοτήτων που τελούνται στον χώρο/ οργανισμό εντός της έκτασης που αναφέρεται στην παρούσα περιβαλλοντική δήλωση. Θεσσαλονίκη, 29/4/2014. Υπογραφή ΕΠΑΛΗΘΕΥΤΗΣ ΤUV HELLAS S.A. Λ. Μεσογείων 282, Χολαργός, Αθήνα 78

79 ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΗ 1. ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Όνομα Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Διεύθυνση Εγνατίας 156 Πόλη Θεσσαλονίκη Ταχυδρομικός κωδικός Χώρα/Ομόσπονδο Ελλάδα κράτος/περιφέρεια/αυτόνομη Κοινότητα Αρμόδιος επικοινωνίας Ευτύχιος Σαρτζετάκης Τηλ Φαξ Ηλεκτρονική διεύθυνση Δικτυακός τόπος Πρόσβαση του κοινού στην περιβαλλοντική δήλωση ή την επικαιροποιημένη περιβαλλοντική δήλωση α) έντυπη μορφή Γραφείο ΕMAS, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας β) ηλεκτρονική μορφή & Αριθμός καταχώρισης... Ημερομηνία καταχώρισης... Ημερομηνία αναστολής της καταχώρισης... Ημερομηνία διαγραφής της καταχώρισης... Ημερομηνία επόμενης περιβαλλοντικής...15/2/ δήλωσης Ημερομηνία της επόμενης... επικαιροποιημένης περιβαλλοντικής δήλωσης Αίτηση για παρέκκλιση σύμφωνα με το... άρθρο 7 ΝΑΙ ΟΧΙ Κωδικός δραστηριοτήτων NACE... Αριθμός εργαζομένων... Κύκλος εργασιών ή ετήσιος ισολογισμός... Θεσσαλονίκη,.. Αναπλ. Καθ. Ευτύχιος Σαρτζετάκης Εκπρόσωπος του Συμβουλίου Περιβάλλοντος Υπεύθυνος Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ Α ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ) 79

80 ΟΝΟΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΕΠΑΛΗΘΕΥΤΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΣ ΕΠΑΛΗΘΕΥΤΗΣ Ιωάννης Καζάκος Λ. Μεσογείων 282, Χολαργός Αθήνα ΤΑΧΥΔΡΟΜΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΟΣ ΧΩΡΑ/ΟΜΟΣΠΟΝΔΟ ΚΡΑΤΟΣ/ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ/ΑΥΤΟΝΟΜΗ Ελλάδα ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΗΛ ΦΑΞ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡ. ΚΑΤΑΧΩΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Η ΤΗΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Η ΤΗΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ(ΚΩΔΙΚΟΙ NACE) , 7 (με εξαίρεση τον 7.21), 8.1, 8.91, 10, 11, 12, 13, 14.3, 16, 18.1, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26.2, 26.8, 27, 28 (με εξαίρεση τους 28.29, 28.96, 28.99), 31, 32.3, 36, 37, 38, 39, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 49.42, 49.5, 52, 53, 55, 56, 58, 59.2, 61, 62, 63.1, 64, 65.1, 68, 69.1, 70, 71.1, 72, 77.32, 79, 81, 82.3, 84.11, 85, 86.23, 95, 96 (με εξαίρεση τον 96.09) ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΠΙΣΤΕΥΣΗΣ Η ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΟΠΟΣ TUV HELLAS (TUV NORD) A.E. Θεσσαλονίκη ΥΠΟΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΥ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ 80

81 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΠΟΜΕΝΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ Η επόμενη Περιβαλλοντική Δήλωση, όπως αναφέρεται και στο εδάφιο 8 της παρούσας δήλωσης, θα συνταχθεί επικυρωθεί και δημοσιευθεί τον μήνα Ιανουάριο του έτους Στις ετήσιες εκδόσεις της Περιβαλλοντικής Δήλωσης θα καταγράφονται: Η περιβαλλοντική επίδοση Κάθε σημαντική αλλαγή στις δραστηριότητες, υπηρεσίες και προϊόντα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Θα πραγματοποιούνται ετήσιες εσωτερικές επιθεωρήσεις, τα ευρήματα των οποίων θα αποτελέσουν θέματα για την ανασκόπηση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης από το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, αλλά και την ετήσια επιτήρηση του Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης από τον περιβαλλοντικό επαληθευτή της TÜV HELLAS. Θεσσαλονίκη, Αναπλ. Καθ. Ευτύχιος Σαρτζετάκης Εκπρόσωπος του Συμβουλίου Περιβάλλοντος Υπεύθυνος Συστήματος Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΥΠΟΓΡΑΦΗ & ΣΦΡΑΓΙ Α ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ) 81

82 Στοιχεία Επικοινωνίας: Γραφείο EMAS Πανεπιστημίου Μακεδονίας Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, Εγνατίας 156, Θεσσαλονίκη Τηλ.: mail : emas@uom.gr Ιστοσελίδα: Επιστημονικός Υπεύθυνος του Προγράμματος: Αναπληρωτής Καθηγητής Ευτύχιος Σαρτζετάκης, Τηλ. : , mail: esartz@uom.gr Προσωπική ιστοσελίδα : 82