ôñéìçíéáéï ðåñéïäéêï ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ÔÅÕ ÏÓ 99, ÑÏÍÏÓ 24ïò Ðåñéå üìåíá Από τη Δράση του Συλλόγου:...6

Transcript

1 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΤΡΑΣ Κωδικός 2572 Μουρούζη 14, Τ.Τ Τηλ , Fax: Site: «ΕΚΔΟΤΗΣ: (Σύμφωνα με το νόμο) Μαγκλάρας Μανόλης ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΤΡΑΣ «ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΓΚΙΩΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΠΟΜΠΟΛΗ ΕΙΡΗΝΗ ΣΙΜΙΤΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΟΥΜΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ «ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΤΗΛ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΚΥ ΣΤΡΑΤΗ ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΟΥΜΑΝΗ «ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΠΟΛΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ «ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ ΓΙΩΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΚΙΩΚΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΦΦΑΣ ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΟΚΟΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΥΛΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΡΑΠΑ ΞΑΝΘΟΥΛΑ ΣΙΜΙΤΖΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ÖÙÔÏÓÔÏÉ ÅÉÏÈÅÓÉÁ ÅÊÔÕÐÙÓÇ: TYPO o ffset ÓÐ. ÁÍÄÑÉÏÐÏÕËÏÓ - Í. ÃÅÙÑÃÏÐÏÕËÏÓ Ï.Å. ÊáñáúóêÜêç 78 - ÐÜôñá - Ôçë./Fax: , typo_oe@otenet.gr ôñéìçíéáéï ðåñéïäéêï ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ÔÅÕ ÏÓ 99, ÑÏÍÏÓ 24ïò Ðåñéå üìåíá Κώστα Μπαλάφα: Το αντάρτικο στην Ήπειρο σε ασπρόμαυρο...2 Μανόλη Μαγκλάρα: Ήπειρος πανηγυρίζουσα...4 Η Πάτρα ξαναποκτά το παραλιακό της μέτωπο...5 Από τη Δράση του Συλλόγου:...6 Σταύρου Ιντζεγιάννη: Το χρονοντούλαπο...7 Σπύρου Εργολάβου: Μνήμη Παύλου Βρέλλη...8 Μανόλη Μαγκλάρα: Μνήμη Παύλου Ζαβαλιάνη...9 Αλέξανδρου Χάιδα: Το Τρίτο Ημισφαίριο, της Ειρήνης Μπόμπολη...11 Χαράλαμπου Γαλιάνδρα - Αρτινού: Η εσωστρέφεια υποσκάπτει τα θεμέλια της Πανηπειρωτικής...12 Χρήστου Δόση: Ηπειρώτικες κουβέντες...13 Δημήτρη Βλαχοπάνου: Κομμένου μνήμη - Κομμένο σχοινί...15 Φωτοπανόραμα του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών...17 Αγγελικής Ζολώτα: Ναι, είμαι κι εγώ Ηπειρώτισσα...25 Πόπης Σάλλα: Το γιοφύρι της Άρτας...26 Χρυσός Οδηγός Ηπειρώτη Επαγγελματία...28 Ευρυδίκης Παπάζογλου: Βόρειος Ήπειρος: Στη δίνη των πολέμων, της πολιτικής και της διπλωματίας...30 Γιώργου Σιμιτζή: Καλόν χινόπωρο...32 Μνήμη Ελληνίδας Αγρότισσας...34 Όλγας Χριστογιάννη: Φόβος για το σκοτάδι...36 Έργα στην Πρέβεζα...37 Το Γεωπάρκο Βίκου - Αώου στην UNESCO...38 Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που συνεργάζονται με τον Πανηπειρωτικό...40 Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών καθώς και η Σ.Ε. των "Ηπειρωτικών Αντίλαλων" ε ύ χ ο ν τ α ι στα μέλη, στους φίλους του Συλλόγου μας και στους απανταχού Ηπειρώτες Καλό Χειμώνα ÓÅË.

2 ΣΕΛ. 4 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ¹ðåéñïò ðáíçãõñßæïõóá... Λίγο πολύ σε όλα τα χωριά και τις πόλεις της Πατρίδας μας τους καλοκαιρινούς μήνες ξαναζωντανεύει ο τόπος. Αυτό το ξαναζωντάνεμα φαίνεται πιο έντονο στη γενέτειρά μας Ήπειρο έτσι τουλάχιστον θέλουμε να το βλέπουμε όλοι εμείς οι Ηπειρώτες, κυρίως οι απόδημοι κι αυτό γιατί δυστυχώς, περισσότερο από κάθε άλλη περιοχή της χώρας μας, η Ήπειρος, τα χωριά της ιδιαίτερα έχουν εγκαταλειφτεί εδώ και χρόνια, καθώς οι κάτοικοί της αναζήτησαν καλύτερη τύχη στην Αθήνα και στις άλλες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και στο εξωτερικό. Σφύζει πραγματικά η Ήπειρος τους δυο καλοκαιρινούς μήνες από κόσμο, παιδικές φωνές, πανηγύρια, γλέντια και λογής λογής πολιτιστικές εκδηλώσεις. Από τη γιορτή των Αγίων Αποστόλων ως της Αγίας Μαρίνας και του Αη-Λια, από της Αγίας Παρασκευής ως του Σωτήρος, παντού πανηγύρια, εκκλησιασμοί, γιορταστικές εκδηλώσεις, που κορυφώνονται με το τριήμερο πανηγύρι του δεκαπενταύγουστου,που λίγο πολύ γιορτάζεται σε όλα τα χωριά της Ηπείρου. Ήταν ανήμερα του Σωτήρος, όταν λίγο πριν το Καρβασαρά, πηγαίνοντας στο χωριό μου για τις καλοκαιρινές διακοπές, έπιασα το ράδιο Ήπειρος. Δεν ξέρω πόσα πανηγύρια σημείωσα και πόσα ηπειρώτικα συγκροτήματα. θα ήταν πάνω από 50 τα τελευταία. Είναι ελπιδοφόρο που η παραδοσιακή μας μουσική ταυτότητα δεν αποδομήθηκε Μπράβο στα νέα παιδιά, που ξεπερνούν την ξενόφερτη μουσική μόδα και προσηλώνονται στη μουσική του τόπου τους, στη μουσική των πατεράδων τους, των προγόνων τους. Αλλά εκείνο που χαρακτηρίζει την Ήπειρό μας το καλοκαίρι είναι οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι παραστάσεις, τα αφιερώματα, τα ανταμώματα και οι κάθε είδους μουσικές εκδηλώσεις. Θαυμάζει κανείς τον πλούτο, την πρωτοτυπία και την ποιότητά τους. Είναι ενδεικτικές οι εκδηλώσεις, όπου θ αναφερθώ. είναι αυτές που προβλήθηκαν περισσότερο από τις εφημερίδες και τα άλλα Μ.Μ.Ε. - Τραγωδία «Ορέστης» Ευριπίδη από το θέατρο Ε.Η.Μ. - «Γκιζερήματα» στο Καπέσοβο - «Δωδωναία» 2010 στη Δωδώνη - «Πινακοθήκη Αβέρωφ», δημιουργικές εκδηλώσεις - Το θρυλικό παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη, αποκάλυψε η «σκαπάνη» ομάδας παν/κών του ΑΕΙ Ιωαννίνων - Περιοδείες της θεατρικής παράστασης κωμωδίας «Φιάκας» του Δημοσθ. Μισιτζή στα χωριά της Ηπείρου, από το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων. - Φεστιβάλ παραδοσιακού χορού στο Κανάλι Πρέβεζας - Έκθεση γλυπτικής - ζωγραφικής στη Βίτσα Ιωαννίνων - Πλούσιες καλοκαιρινές εκδηλώσεις ΙΛΕ Τζουμέρκων - Πολιτιστικό καλοκαίρι στο Άνω Πωγώνι. - Πολιτιστικά αφιερώματα στο Τέρροβο, στο Δήμο Πασσαρώνος, στο Δ. Σελλών και στο Δ. Καλ- πακίου. - 6ο αντάμωμα βλαχόφωνων στο Δίστρατο Κόνιτσας - Τιμητική διάκριση στον Αλ. Κιτσάκη από το Δήμο Ιωαννιτών - Tzoumerka art festival - «Ηπειρώτικες όχθες», μουσική εβδομαδιαία εκδήλωση από την Π.Σ.Ε. - Ζαλόγγεια 2010, Ν.Α. Πρέβεζας Δ. Ζαλόγγου - Οκταήμερο μουσικό αφιέρωμα στη Σκλίβανη Ιωαννίνων - Πολυφωνικά από Αλβανία και Πωγώνι στο Δ. Άνω Καλαμά - 6ο αντάμωμα Λάκκας Σουλίου και Λούρου - Κέντρο πηλοθεραπείας λειτουργεί στη Σαγιάδα. - Ροκ φέστιβαλ στο Γοργόμυλο Πρέβεζας - Έκθεση Β. Καζάκου στο Μονοδέντρι - Μουσικό αφιέρωμα στο Γ. Ζαμπέτα στα Κ. Ραβένια - Πρωτάθλημα δηλωτής στα Άγναντα - Βραδιά blus στο Βουβοπόταμο Πρέβεζας - Α Συνέδριο απανταχού Μηλιωτών Μετσόβου - Αυγουστιάτικες πολιτιστικές βραδιές στην Πωγωνιανή - Αφιέρωμα στο Θ. Αγγελόπουλο στα Κ. Πεδινά - Επιμνημόσυνη δέηση πεσόντων στο Κεράσοβο Πωγωνίου - Αφιέρωμα στη Γυναίκα της Πίνδου στη Φούρκα Κονίτσης - Ανταμώματα Λιπιωτών, Δροπολιτών - Αφιέρωμα στον παραδοσιακό πολιτισμό της Βελτσίστας. Παρουσίαση βιβλίου από ΑΕΙ Ιωαννίνων και Δ. Ευρυμενών - Τζουμερκιώτικος γάμος στη Σκούπα Άρτας - Αφιέρωμα στη μουσική των Ποντίων, στην Πρέβεζα - Επιστημονική ημερίδα στη Μονή Σέλτσου στο Ν. Άρτας,για τη διάσωση και αναστήλωση παρακείμενων παραδοσιακών γεφυριών - Γιορτή λαδιού στην Πάργα - Αντάμωμα Σαρακατσαναίων στα Φλάμπουρα Πρέβεζας - Η εκπομπή της ΕΡΤ 3 «Κυριακή στο χωριό» στο Συρράκο - Εκδηλώσεις Μνήμης για τη Μάχη της Μενίνας 17-18/8/ Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Αρτοπούλα, στον Καλουτά Ζαγορίου και στη Ν. Σαμψούντα - Γιορτή Αγρότισσας στο Καλοχώρι Ιωαννίνων - Παρουσίαση του βιβλίου «Το Ριζό Ιωαννίνων» του Δ. Μάκκα στο χωριό του. - Μνημόσυνο πεσόντων του Εμφυλίου στη Βούρμπιανη Κονίτσης - 3ήμερο πανηγύρι στη Σωτήρα Β. Ηπείρου - Συναυλία Θ. Μικρούτσικου Χρ. Θηβαίου στο Πέτα Άρτας (100 χρόνια από τη γέννηση του Ν. Καββαδία). - Ανάβαση Συρρακιωτών στην Τσουκαρέλα, την πιο ψηλή κορφή του Λάκμου (2300 μ.) - Πανηγυρική Λειτουργία στη πανέμορφη Μονή Κηπίνας Τζουμέρκων - Αφιέρωμα στο βασιλιά Πύρρο στη Μεγαλόχαρη Άρτας - «Λυρική Παμβώτιδα», ποιητική βραδιά από την Εταιρία Λογοτεχνών Συγγραφέων Ηπείρου, στη λίμνη Ιωαννίνων - «Πέτρινη Γέφυρα του Αώου» στην Κόνιτσα - Για την Προστασία του Καλαμά Ε.Γ. Συνέλευση Π.Κ.Ε.Π. στο Μαζαράκι Ιωαννίνων. Κ.ά. Με το πέρας του καλοκαιριού και των διακοπών και την επιστροφή των αποδήμων στο νέο τόπο κατοικίας τους, τα αγαπημένα μας χωριά θα περιπέσουν για ένα ολόκληρο χρόνο σε χειμερία νάρκη, ώσπου να ξανάρθει το άλλο καλοκαίρι για να ξαναζωντανέψουν και πάλι Και ως τότε, κουράγιο και καλό χειμώνα! Οι ζωηρές αναμνήσεις και οι έντονες συγκινήσεις, θα μας κρατούν συντροφιά ζεστή, ως το επόμενο καλοκαίρι. Και πάλι καλό χειμώνα (Μ.Μ.) Από την πανηγυρική Δοξολογία στη μαγευτική Μονή Κηπίνας (13/8/2010).

3 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 5 Η Πάτρα ξαναποκτά το παραλιακό της μέτωπο Όσο μας νοιάζει η γενέτειρά μας Ήπειρος, άλλο τόσο μας ενδιαφέρει και η Πάτρα, ο νέος τόπος κατοικίας μας, η δεύτερη πλέον πατρίδα μας. Γι αυτό και οι Ηπειρώτες της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής χαιρετίζουμε την οριστική απόφαση της κυβέρνησης, μετά από προσωπική επιθυμία του ίδιου του πρωθυπουργού, να αποδώσει στο φυσικό του φορέα, το Δήμο Πατρέων, χερσαία ζώνη του λιμένα Πατρών, μήκους 3,5 χιλιομέτρων. Συγκεκριμένα αποδίδονται στο Δήμο Πατρέων: 1. Το βόρειο τμήμα, από το Μείλιχο ποταμό έως την οδό Θεσσαλονίκης. 2. Το τμήμα από το Φυλάκιο Πύλης 3 (Αρχή μώλου Αγ. Νικολάου) έως Είσοδο Πύλης 1 (Λεωφόρος Γούναρη). Τα ευρισκόμενα στο τμήμα αυτό μηχανήματα θα παραμείνουν στο χώρο για την επαρκή φύλαξή τους μέχρι τη μεταφορά τους στο νέο λιμάνι με την έναρξη λειτουργίας του. 3. Το τμήμα από την Είσοδο Πύλης 1 (Λ. Γούναρη) έως οδό Παπαφλέσσα. 4. Το τμήμα από την οδό Παπαφλέσσα έως τον Διακονιάρη. Συνολικά, δηλαδή, αποδίδονται στο Δήμο, περίπου μέτρα θαλασσίου μετώπου Ο ΟΛΠΑ θα χρησιμοποιεί και θα εκμεταλλεύεται τους αναγκαίους για τη λειτουργία του χερσαίους χώρους. Η τυπική επίλυση του ζητήματος θα ολοκληρωθεί μεταξύ των αρμόδιων Υπουργείων και του Οργανισμού Λιμένος Πατρών με την ενεργό συμμετοχή της νέας Δημοτικής Αρχής και της Περιφέρειας. Στο μεταξύ χρονικό διάστημα, ήτοι από σήμερα μέχρι , ομάδα εργασίας θα εξετάσει νομικά το ζήτημα. Ήδη την ώρα που γράφουμε έχει έλθει ο αντιπρόεδρος κ. Θ. Πάγκαλος για την οριστική υπογραφή εκ μέρους της πολιτείας και η παράδοση στο Δ. Πατρέων. Ο Δήμαρχος Πατρέων κ. Ανδρέας Φούρας συνέκρινε την ως άνω απόφαση της κυβέρνησης με την ανάθεση στη χώρα μας της διεξαγωγής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, που είχε διεκδικήσει ως υφυπουργός Αθλητισμού και αφιέρωσε την όλη προσπάθεια με το αίσιο τέλος στους δημότες της Πάτρας αλλά και τους στενούς του συνεργάτες, που πάλεψαν μαζί του όλα αυτά τα χρόνια για την επίτευξη αυτού του μεγάλου στόχου. Η απόδοση του θαλασσίου μετώπου στον Δήμο Πατρέων ήταν ένας από τους τρεις μεγάλους στόχους που έθεσε ο Ανδρέας Φούρας, όταν ξεκινούσε την προεκλογική του καμπάνια το καλοκαίρι του 2006 και διεκδικούσε τη Δημαρχία. Οι άλλοι δύο στόχοι του ήταν το Παμπελοποννησιακό Στάδιο και η ανέγερση του Αστυνομικού Μεγάρου σε χώρο που δεν θα γειτνιάζει με το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο. Και οι τρεις αυτοί στόχοι έχουν επιτευχθεί επεσήμανε. Είναι πράγματι τεράστιας σημασίας για τους κατοίκους της Πάτρας και όχι μόνο, η απόφαση της κυβέρνησης, μετά από Απόλυτα ικανοποιημένος και προσωπικά δικαιωμένος από το αποτέλεσμα δήλωσε ο Δήμαρχος κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε με στελέχη της δημοτικής αρχής. Η πόλη της Πάτρας με το μεγάλο λιμάνι της προσωπική παρέμβαση του συντοπίτη πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου, να αποδοθεί το λιμάνι στο Δήμο και να ξαναγίνει η Πάτρα, παραλιακή πόλη, όπως η Θεσσαλονίκη, ο Βόλος, η Καλαμάτα και άλλες μικρότερες παραλιακές πόλεις. Η εικόνα της Πάτρας αλλάζει, επιτρέποντας στους δημότες της να βγουν από την απομόνωση και να έλθουν σε επαφή με τη θάλασσα, το πλέον ζωτικό κομμάτι της πόλεως, ένα όνειρο των Πατρινών εδώ και τόσα χρόνια (Μ.Μ.).

4 ΣΕΛ. 6 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Η ΕΛΕΝΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΜΕΛΩΝ - ΣΥΛΛΟΓΟΥ Το Δ.Σ. του Πανηπειρωτικού στην προσπάθειά του να έρθει πιο κοντά στα μέλη του και σε μια εποχή που τα προβλήματα, τα βιοτικά, τα οικογενειακά και τα επαγγελματικά αναγκαστικά σάς απορροφούν από τα όποια άλλα ενδιαφέροντα και ενασχολήσεις κι επειδή γνωρίζουμε πόσο αγαπάτε το Σύλλογό μας και θέλετε να λαβαίνετε γνώση και να συμμετέχετε στις εκδηλώσεις μας, έχουμε αναθέσει στην ηπειρωτοπούλα Ελένη Μποκογιάννη την υποχρέωση να είναι ο σύνδεσμος ανάμεσα στο Σύλλογο και τα μέλη μας. Με αυτή την επαφή, θα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ανά πάσα στιγμή τις όποιες αλλαγές, σε ονόματα, σε κατοικία, σε τηλέφωνα, ώστε να έχουμε ως Σύλλογος τη δυνατότητα να επικοινωνούμε μαζί σας, να μαθαίνουμε νέα σας και να σας ενημερώνουμε ανελλιπώς για τις δραστηριότητες και τις εκδηλώσεις μας. Σας παρακαλούμε θερμά, υποδεχτείτε την Ελένη με προθυμία και καλή διάθεση, με ευγένεια και ζεστασιά, όπως αρμόζει σε Ηπειρώτες. Μην απογοητεύσουμε ένα ηπειρωτόπουλο της αποδημίας, που αγαπάει τον τόπο του και θέλει να προσφέρει στους ανθρώπους του και στο Σύλλογό μας. Με πατριωτικούς χαιρετισμούς Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ. του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ - ΣΚΩΤΙΑ Ο ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ Συνεπής στην παράδοσή του ο Σύλλογός μας, πραγματοποίησε κι εφέτος - για 7η χρονιά - δεκαήμερη εκδρομή στην Αγγλία και Σκωτία. Η εκδρομή μας έγινε από τις 21 έως τις 30 Ιουλίου. Από την Πάτρα στο Ελευθέριος Βενιζέλος κι από κει στο αεροδρόμιο Χίθρου του Λονδίνου, σ ένα όμορφο ταξίδι 3,5 ωρών με την Ολυμπιακή. Από το Λονδίνο στην Πανεπιστημιούπολη της Οξφόρδης για να καταλύσουμε στην πόλη του Μάντσεστερ. Την άλλη μέρα στη μαγευτική περιοχή των Αγγλικών Λιμνών, με στάση στο πανέμορφο θέρετρο Windermere και κρουαζιέρα στην ομώνυμη λίμνη. Το βράδυ στη Γλασκώβη. Μετά το πλούσιο σκωτσέζικο πρωινό, αρχίζουμε να διασχίζουμε τους πρόποδες των Highlands (ηφαιστειογενή βραχώδη υψίπεδα), για να καταλύσουμε, μετά από μια σπάνιας φυσικής ομορφιάς διαδρομή, στο βορειότερο σημείο της Μ. Βρετανίας, στην πόλη Inverness. Την άλλη μέρα αρχίζει η αντίστροφη διαδρομή προς το νότο. Πύργος Σκωτίας του Blair Athol, χαράδρα killicrankie, η πόλη Περθ, για να καταλύσουμε στο Εδιμβούργο, στην Αθήνα του Βορρά, όπως λέγεται. Δυο μέρες εδώ για να θαυμάσουμε μια πόλη, ολόκληρη μουσείο, με το ξακουστό κάστρο της. Είχαμε την ευκαιρία εδώ να παρακολουθήσουμε σκωτσέζικα μπαλέτα. Διασχίζουμε προς νότο τη Σκωτία, που σημειωτέον νιώθει ξένη προς την Αγγλία κι έχει δικό της κοινοβούλιο τοπικό. Περνάμε τις πόλεις Jedburgh Newrastle - Ντάραμ - Χόρκη, διανυκτέρευση στην πόλη Leeds. Την άλλη μέρα περνάμε την πόλη Pontecraft, το Δάσος Σέργουντ του Ρομπέν των Δασών, το Χάντιγκτον, για να περιηγηθούμε τη δεύτερη διάσημη πανεπιστημιούπολη του Κέμπριτζ. Το βράδυ και για τρεις μέρες στο Λονδίνο. Μείναμε στο κεντρικότερο ξενοδοχείο, δίπλα στον Τάμεση, το Bin Ben και το Βρετανικό Κοινοβούλιο, αλλά και το ακριβότερο του Λονδίνου, στο Park Plaza. Τι να πρωτοδείς στο Λονδίνο, στην πρωτεύουσα του κόσμου, στο σταυροδρόμι Ανατολής και Δύσης. Μνημείο πρίγκιπα Αλβέρτου, Χάιντ Παρκ, πλατεία Πικαντίλι, πλατεία Τραφάλγκαρ (Ομόνοια Αθήνας), Κοινοβούλιο, Ντάουνινγκ Στρητ, παλιά πόλη City of London, ναός Αγ. Παύλου, βασιλικό χρηματιστήριο, Γέφυρα Τάμεση, Βρετανικό Μουσείο, Μουσείο κέρινων μαντάμ Τισώ, Αστεροσκοπείο Γκρήνουιτς μέσω του Τάμεση (κρουαζιέρα), Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Μουσείο Αλβέρτου κ.ά. Ανεβήκαμε στη Ρόδα κι από το φοβερό ύψος της απολαύσαμε την απέραντη πόλη του Λονδίνου. Η τελευταία ημέρα, πηγαίνοντας προς το αεροδρόμιο, μας επιφύλασσε μια φανταστική επίσκεψη στην πόλη του Γουίνσδορ, που ήταν τα θερινά ανάκτορα της βασιλικής οικογένειας. Ειμαστε τυχεροί στην ξενάγηση, γιατί ο Έλληνας (Κύπριος) ξεναγός μας ήταν καθηγητής παν/μίου Ιστορίας - Αρχαιολογίας και βαθύς γνώστης της Μ. Βρετανίας και κυρίως της Σκωτίας, γιατί είχε και τον τίτλο του Λόρδου της Σκωτίας. Για μας, για το Σύλλογό μας, οι εκδρομές μας είναι ενημερωτικές, ψυχαγωγικές, είναι εκδρομές γεμάτες γνώσεις, εμπειρίες, βιώματα, εικόνες, είναι με λίγα λόγια σχολείο και με αυτή τη λογική θα τις πραγματοποιούμε, όσο είμαστε καλά. Και του χρόνου. (Μ.Μ.) ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΝΤΑΙ ΤΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΣΤΗΝ ΚΑΝΑΚΑΡΗ Πλήρως ανακαινισμένα (αντικατάσταση κουφωμάτων, στρώσιμο με πολυτελή πλακάκια σε όλο το δάπεδο, μέσα και έξω, βάψιμο, τουαλέτες -κουζίνα) τα Γραφεία του Συλλόγου στην Κανακάρη 197 και Γούναρη, διατίθενται πλέον για ενοικίαση. Σε κεντρικό σημείο της Πάτρας, προσφέρονται κυρίως για γραφεία σε γιατρούς, δικηγόρους, φοροτεχνικούς και κάθε μορφής επαγγελματίες. Τα γραφεία μας έχουν άνετους χώρους (77 τ.μ.), είναι φωτεινά με τρεις (3) μεγάλες μπαλκονόπορτες και αντίστοιχες βεράντες με τον ήλιο και το φως να πλημμυρίζουν τις περισσότερες ώρες της ημέρας. Θα προτιμούσαμε νέους Ηπειρώτες επαγγελματίες, στους οποίους θα προσφέραμε ειδική τιμή ενοικίου. Τηλ , , ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΧΟΡΟΥ Συνεχίζονται τα μαθήματα χορού σε προχωρημένους και αρχάριους, σε τμήματα μίνι, παίδων, εφήβων, φοιτητών και ενηλίκων. Δευτέρα για ενήλικες και Παρασκευή παιδικά και για ενήλικες Ετοιμάζεται και ειδικό τμήμα για τις παραστάσεις Πληροφορίες στη δασκάλα του χορού Βίκυ Στράτη στα τηλ , και

5 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 7 ΤΟ ΧΡΟΝΟΝΤΟΥΛΑΠΟ Νοσταλγικές θύμησες από την Άρτα των πρωτινών μου χρόνων Σταύρου Ιντζεγιάννη Δεν έρχεσαι πια μου παραπονιέται. Έχει δίκιο. Είναι καιρός κοντά χρόνος μπορεί και παραπάνω που δεν έχω πάει να ανάψω κερί, στον Παντοκράτορα, να πάρω βόλτα τα στενά πίσω από την Παριορίτσα την Παναγία την Παρηγορίτισσα λένε τώρα, μα δεν μου `ρχεται, έχω μείνει αδιόρθωτα κολλημένος στη παλιά φωνητική μας παράδοση που κόβαμε τις καταλήξεις και φτιάχναμε μια δική μας ιδιόρρυθμη ντοπιολαλιά για να καταλήξω στο Μ`χούστ,να πιω καφέ σε κανένα από εκείνα τα γραφικά παραδοσιακά καφενεία με τα πράσινα τσίγκινα τραπεζάκια και τις κλασσικές, ετοιμόρροπες καρέκλες, οι περισσότερες έτοιμες να διαλυθούνε αν έκανες πως κουνιόσουν λίγο παραπάνω. Μου βάζει τα γέλια αντίφωνο μέσα μου-ο εαυτός μου. Που ζεις κύριε. Καφενεία με τραπεζάκια τσίγκινα ; Λίγο ακόμη και θα μου ζητήσεις να σου βρω το χάνι κάτω από την πλατεία Σκουφά απέναντι από το άγαλμα του Πύρου του νικητή νικημένου. Είχε μια σούδα-με πλακόστρωτο που ξάνοιγε σε μια αυλή, όπου δεξιά αριστερά υπήρχαν στάβλοι για τα μουλάρια που κατέβαιναν από τα Τζουμέρκα κουβαλώντας ξύλα για τους φούρνους, βούτυρα μέσα σε τενεκέδες δοχεία τα λένε τώρα κι αυτά κι απάνω σ` έναν ιδιότυπο εξώστη υπήρχαν δωμάτια όπου μένανε πεντ` έξη μαζί οι αγωγιάτες μια δυο βραδιές πριν πάρουν τον δρόμο της επιστροφής. Αν θυμάμαι καλά τα χάνι καταστράφηκε με τον βομβαρδισμό ανήμερα το Πάσχα του `41, τότε που τα Γερμανικά στούκας έσπειραν τον τρόμο και το θάνατο στην πόλη. Εκεί δίπλα ήταν νομίζω και το μεγαλομπακάλικο του Μανόπουλου και απέναντι στην πλατεία Κιλκίς ο μοναδικός εκείνη την εποχή κινηματογράφος του Βασίλη Τσολιά.Κιλκίς κι αυτός. Όταν ρωτάγανε τον Βασίλη τι έργο έπαιζε απαντούσε στερεότυπα με την ψευδή προφορά του «Κολοσσός» ή μάλλον όπως έλεγε κολοθόθ!!! Εκεί πρωτοείδαμε σε βουβή ταινία τους Άθλιους με πρωταγωνιστή τον Χάρυ Μπωρ και τον Μαύρο Αετό που στα χρόνια μας γυρίστηκε και παίζεται και ξαναπαίζεται ως Ζορό. Μπαίνοντας στη Σκουφά υπήρχε το πρώτο Ελληνικό σούπερ μάρκετ του Καζαναφέρη που πούλαγε από αντεπρίνες μέχρι πέταλα για τα μουλάρια και βαφές για τα ρούχα ή φακή και φασόλια μέχρι και αλεύρι ή εντομοκτόνα-εκείνες τις μυγοπαγίδες που κρεμάγαμε από το ταβάνι για να πιάνουν τις μύγες. Στην οδό Σκουφά υπήρχε διασημο το κλασσικό ουζάδικο με στραγάλια ουζερί βρε παμπάλαιε-του Κακαβά που τώρα έχει γίνει στέκι αποκλειστικό των Μελισουργιωτων. Πριν μερικά χρόνια κάθισα να πιω ένα ούζο και με κοιτάγανε περίεργα. Δε βάσταξε ένας γερό παλαιός και με ρώτησε. Σα γνωστός μου φαίνεσαι. Από πού είσαι ρε παλικάρι; Γέλασα για το παλικάρι. Δεν είμαι από τους Μελισουργούς του `πα.ντόπιος.αστός. Από δω πιο πέρα, από τη στροφή για τον Παντοκράτορα-βοήθειά μας η παντοδυναμία Του Άλλαξε ο τόπος. Δε γνωρίζω πια κανέναν. Και ποιους τάχα; Κάποιοι φίλοι συμμαθητές ή από τις τότε νεανικές παλιοπαρέες άλλοι έχουν σκορπίσει, άλλοι έχουν μετακομίσει στη γειτονιά των Αγγέλων -καθώς λέμε ψάχνοντας να ξορκίσουμε με φραστικές κουτοπονηριές τον θάνατο που είτε τον πεις θάνατο είτε τον πεις γειτονιά των Αγγέλων πες και των Αγίων ο χορός αν θέλεις -ένα και το αυτό. Χους. Χώμα πα να πει. Κάθε που τους ανάβω κερί θυμάμαι τον Μαβίλη : Μα δεν ξυπνά στον ορθρινό κανένας πεθαμένος! Ύστερα, παίρνω γύρω τον γύρω τον δρόμο, κάτω από την περιμετρική, τώρα, για να βγω- μια ώρα βόλτα- κοντά στον παλιό Κρυστάλλη και να καταλήξω γυροφέρνοντας την πόλη μέχρι το νεκροταφείο ν` ανάψω κερί στους φίλους που βιάστηκαν να πολιτογραφηθούν στη πολιτεία των ουρανών. Ο Λάκης, ο Γιώργος, ο Κωστάκης, ο,ο, ο Απών. Απών. Απών! Περπατώ στους δρόμους που άλλοτε έλεγα τόσες καλημέρεςκαλησπέρες και δεν ξέρω κανέναν,δε με ξέρει κανείς. Πως το λέει ο Φρανκ Σινάτρα σε εκέινο το χαρακτηριστικό τραγούδι του.strangers in the night. Ξένοι μέσα στη νύχτα μέσα σε μια πόλη που γυρίζω στα καλντερίμια μήπως βρω σημάδια από καμιά ξύλινη πόρτα με εκείνο τα χάλκινο χερούλι το ρόπτρον- μήπως και μου θυμίσει κάτι. Ναι σε εκείνο το σοκάκι στη γωνία δεξιά υπήρχε ένα μπαλκόνι. Κάθε απόγευμα πέρναγα όλο με κάποια αφορμή μήπως έχεις τις ασκήσεις-για να πιάσω κουβέντα. Ήταν ακόμη χωριστά τα σχολεία -αρρένων, θηλέων-να μη σταυλίζονται τα πρόβατα με τα ερίφια και γίνει Θεός φυλάξει-κανένα κακό γιέ μ`! Τι κακό δηλαδή θεια- Βασίλαινα που είμαστε ακόμη 13 χρονώ. Αμούστακα. Μόλις που είχαμε αρχίσει δε θυμάμαι και καλά, μπορεί-να γαργαλιόμαστε!!! -Τι χαλεύ`ς-με ρωτάει. - Τι να πω ; Την Καίτη, τη Νανά, την Τούλα, τη Βούλα, τη Γιούλια; Τις είχαμε ερωτευτεί όλες. Όλες, χωρίς εξαίρεση.τις βλέπαμε στην πλατεία, στη βόλτα στου Κρυστάλλη το καλοκαίρι, στο νυφοπάζαρο της οδού Σκουφά πάνω κάτω, το χειμώνα, ακόμη και με βροχή, με τις ομπρέλες! Οι λίγο πιο μεγάλοι βαστάγανε παραμάσχαλα και μια εφημερίδα σώνει και καλά να δείξουν ότι είναι μορφωμένοι και διαβάζουν εφημερίδα. Εμείς οι πιο μικροί με μόνιμο εξοπλισμό στην κωλότσεπη τη διχάλα για κουρουνόπουλα Άφθονούσαν οι κουρούνες στην Άρτα. Λίγο αργότερα με την κατοχή και πιο πέρα την διχάλα την αντικατέστησε η τσατσάρα, το μπριγιόλ που βάζαμε με το κιλό για να στέκονται και να γυαλίζουν τα μαλλιά και κολόνια λεμόνι Μενούνος με το κιλό κι αυτή ή μάλλον με την οκά δεν είχαμε ακόμη το κιλό! -Τι ψάχνεις- ρωτάω κάθε τόσο που στέκομαι μήπως κι αφουγκραστώ Γνώριμες φωνές. Μήπως δω γνώριμα παραπόρτια, ονόματα χιλιοειπωμένα ή μάτια που τ`αγάπησα. Μακάρι να `ξερα. Γυρίζω άσκοπα στα δρομάκια μα δε μου μοιάζει τίποτα πια γνωστό. Όλα και όλοι ξένοι.σα να βρίσκομαι κάπου που για πρώτη φορά επισκέπτομαι κι` αν δεν ήταν και κάποια επίθετα απογόνων ή επιγόνων στις ταμπέλες των μαγαζιών ή στους οδοδείχτες, οδός Σκουφά, Μονοπλιό, Κιλκίς, το ρολόι - θα ένοιωθα ολότελα ξένος. Χώρια που ντρέπομαι κι όλας να ρωτήσω: Ζει ο τάδε; -Ου τώρα κι πίσω; Μας άφ`σι χρόνους.από που είσι; -Από πού είμαι; Γιατί ήρθα ρωτάω τον εαυτό μου. Έχεις καιρό να έρθεις μου παραπονιέται. Έχει δίκιο. Κι αν δεν ήταν ο Παντοκράτορας να με μαλώνει ψηλά από τον τρούλο καταμεσής της εκκλησιάς του γιατί αργείς;- ίσως και να μη ξαναπήγαινα ποτέ. Ήμαρτον Κύριε, δε θα ξαργήσω! Θά` ρχομαι να σε προσκυνώ τακτικά όπως τότε που είμουνα παιδί και ξημεροβραδιαζόμουνα στο ιερό Σου. Θα `μαι τακτκός. Θα`μαι ή τάχα θα σε προσκυνώ νοερά κάθε που θα ανοίγω το χρονοντούλαπο ;

6 ΣΕΛ. 8 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΕΚΕΙΝΟΙ ΠΟΥ ΦΕΥΓΟΥΝ ΠΑΥΛΟΣ ΒΡΕΛΛΗΣ ( ) (Ο Μεγάλος Δημιουργός Το καύχημα της Ηπείρου) Από το Σπύρο Εργολάβο Στις 23 Ιουλίου 2010, ο Παύλος Βρέλλης άφησε την τελευταία του πνοή. Ένας ακόμα άνθρωπος της δημιουργίας, του πνεύματος, και της τέχνης έφυγε από κοντά μας. Δυσαναπλήρωτο το κενό που αφήνει πίσω του. Η Ήπειρος δε γίνεται απλώς πιο φτωχή στον τομέα που έδρασε και δημιούργησε ο Παύλος Βρέλλης. Καθώς τέτοιες δημιουργικές μορφές χάνονται, αρχίζει και το τοπίο να ερημώνει. Το Μάρτη του 1923 είδε το φως της ζωής ο Παύλος Βρέλλης. Τρομερά τα χτυπήματα που δέχτηκε ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Σε ηλικία 4 χρονών χάνει τη μητέρα του, σε ηλικία 9 ετών χάνει και τον πατέρα του. Απ τα πρώτα, τα πιο όμορφά χρόνια, η ορφάνια σημαδεύει τη ζωή του. Σκληρή, σαν πέτρα, η ζωή του. Ο άνθρωπος κοντά στην πέτρα έγραψε ο Καμύ γίνεται και ο ίδιος πέτρα. Αυτό ακριβώς συνέβη και με τον Παύλο Βρέλλη. Σ αυτό συμβάλλει αποφασιστικά η θεία του, αδελφή της μητέρας του, Σοφία Παραμυθιώτη, απ τη μεγάλη οικογένεια που έλκει την καταγωγή της απ την Παραμυθιά Θεσπρωτίας. Δύσκολος, αλλά ταυτόχρονα ευχάριστος ο ρόλος της. Γυναίκα με πλούσια πνευματική καλλιέργεια ήταν δασκάλα η ίδια και σπουδαία καλλιτεχνική αγωγή, γίνεται, για τον Παύλο Βρέλλη, μητέρα και παιδαγωγός συνάμα. Αυτή διαμορφώνει το χαρακτήρα του, αυτή τον προετοιμάζει κατάλληλα για να ανταποκριθεί στις ποικίλες απαιτήσεις της ζωής. Δε συναντάει δυσκολίες απ την πλευρά του εκπαιδευόμενου, σ αυτή την προσπάθεια. Δίπλα στη φροντισμένη αγωγή που του προσφέρει η ίδια βρίσκεται η κατά Πλάτωνα - ευτυχής φύσις, ο ζωντανός και δημιουργικός χαρακτήρας του Παύλου Βρέλλη. Έτσι οι δυσκολίες που προβάλλουν μπροστά του δυσκολίες που διογκώνονται, κάτω από τις σκληρές συνθήκες του Πολέμου, Ο Παύλος Βρέλλης της Κατοχής και του Εμφύλιου γίνονται για τον Παύλο Βρέλλη, όχι ανασταλτικοί παράγοντες, αλλά κίνητρα δράσης και δημιουργίας. Η πνευματική και καλλιτεχνική του καλλιέργεια ξεκινάει από τη Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία στην οποία εγγράφεται κατά προτροπή της θείας του το έτος 1945, και από την οποία αποφοιτά το έτος Σ αυτή την περίοδο των σπουδών του εντάσσεται και η πρώτη καλλιτεχνική του δημιουργία με τη φιλοτέχνηση προτομών γνωστών προσωπικοτήτων της Ηπείρου. Τότε ακριβώς αποκαλύπτεται και το καλλιτεχνικό του ταλέντο. Δυο χρόνια αργότερα, στα 1949, τον βρίσκουμε σπουδαστή στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, καθώς ήταν σφοδρή η επιθυμία του να συνδυάσει τη ζωή του με την τέχνη. Είχε συνειδητοποιήσει από τα εφηβικά του χρόνια ο Παύλος Βρέλλης ότι η ζωή του ανθρώπου δεν είναι μονάχα γνώση που εξασφαλίζεται με την επιστήμη, αλλά είναι και ποιητική (δημιουργική) ενέργεια που εκδηλώνεται με την τέχνη. Με την τέχνη απαθανατίζεται η ίδια η ζωή του ανθρώπου και δεν καταστρέφεται με το πέρασμα του χρόνου. Ό,τι είναι τα μαθηματικά έλεγε ο ίδιος για τη φυσική επιστήμη, είναι και η τέχνη για τη ζωή. Με την τέχνη ο άνθρωπος μορφώνει καλλιτεχνήματα όμοια με τον εαυτό του και μέσα σ αυτά βρίσκει το νόημα της ζωής. Η τέχνη είναι το ποτάμι της ομορφιάς, στο οποίο ο άνθρωπος, όταν λούζεται, ξαναβρίσκει τα νιάτα του και χαίρεται τη ζωή του. Μέσα σ αυτό το ποτάμι της ομορφιάς έλουσε τη ζωή του ολόκληρη ο Παύλος Βρέλλης. Στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών δοκιμάζεται στη Ζωγραφική και στη Χαρακτική, και αποσπάει τις εγκωμιαστικές κριτικές των καθηγητών του. Φύση ανήσυχη και δημιουργική, καθώς ήταν, δε χάνει καμιά ευκαιρία να ολοκληρώσει τις σπουδές του και να τελειοποιήσει την τέχνη του. Διδάσκεται και ταυτόχρονα διδάσκει, μορφώνεται και ταυτόχρονα μορφώνει. Ταξιδεύει στο εξωτερικό για να πλουτίσει τις γνώσεις του και να αποκαλύψει, όσο γίνεται, περισσότερα μυστικά από το λαβύρινθο της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Στα ενδιαφέροντά του ο αθλητισμός, η ποίηση, η βυζαντινή μουσική. Προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες σε μουσεία της πατρίδας μας, ξεναγεί σε αρχαιολογικούς χώρους επισκέπτες με καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα. Όμως η μεγάλη αγάπη του παραμένει η Ήπειρος. Προσκολλημένος στις ρίζες του αναζητάει την ευκαιρία να επιτρέψει και να προσφέρει τις υπηρεσίες του εκεί απ όπου ξεκίνησε. Ξέρει καλά ο Παύλος Βρέλλης πως ο άνθρωπος, όταν αποκοπεί από τις ρίζες του, μοιάζει με τα δέντρα που αποκόπτονται απ το έδαφος και τότε είναι κατάλληλα μονάχα για καυσόξυλα, χρήσιμα για τις μασίνες και τα τζάκια. Στην Ήπειρο εργάζεται κυρίως ως καθηγητής των καλλιτεχνικών Μαθημάτων σε Γυμνάσια και Λύκεια, με επίκεντρο τη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων. Εκεί τον γνώρισα, ως συνάδελφο και γρήγορα εκτίμησα το χαρακτήρα του και συνειδητοποίησα την προσφορά του. Προσφορά που ολοκληρώνεται με τη δημιουργία του μοναδικού σε ολόκληρη την Ελλάδα, και ενός από τα καλύτερα σε ολόκληρο τον κόσμο Μουσείου Κέρινων Ομοιωμάτων, πρώτα στο χωριό Μουζακαίοι και στη συνέχεια στο Μπιζάνι. Για το Μουσείο Βρέλλη, γνωστό σε ολόκληρη την Ελλάδα και σε πολλά μέρη του κόσμου δε χρειάζεται να προσθέσει κανείς τίποτε. Δεν θα καταλάβεις την αξία του, αν δεν το επισκεφθείς και αν δε θαυμάσεις από κοντά το υπέροχο αυτό δημιούργημα και, μαζί μ αυτό, και το μεγάλο δημιουργό του, τον Παύλο Βρέλλη, που αποτελεί πραγματικό καύχημα για την Ήπειρο και για ολόκληρη την Ελλάδα. Μαζί με τα συλλυπητήρια στην οικογένειά του, ήθελα στα δυο παιδιά του, την Άννα και τον Κωνσταντίνο να τους ευχηθώ να διατηρήσουν το Μουσείο, όπως το ονειρεύτηκε ο πατέρας τους. Θα είναι η καλύτερη προσφορά στη μνήμη του.

7 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 9 ΜΝΗΜΗ ΠΑΥΛΟΥ ΖΑΒΑΛΙΑΝΗ Προέδρου Εφετών Από το Μανόλη Μαγκλάρα* Και όμως μέχρι την τελευταία στιγμή ελπίζαμε, ελπίζαμε ότι δεν μπορεί, δε γίνεται, είναι άδικο για τον Παύλο να φύγει για πάντα από κοντά μας. Δεν μπορούσαμε να συνειδητοποιήσουμε ότι αυτός ο άγγελος, αυτός ο γλυκύτατος ο μελιστάλακτος Παύλος, ο ιδανικός πατέρας, ο σπάνιος σύζυγος, ο άριστος δικαστικός φεύγει για πάντα. Αλλά αλλά Αλλά, νόμος αιώνιος κι ακατάλυτος. Νόμος σκληρός, αλλά δίκαιος; Έχει καθορίσει ότι παν γεννώμενο θα πεθάνει, ότι έχει αρχή, έχει και τέλος. Μόνο ο θεός ως άναρχος είναι αιώνιος. Έρχεται ο θάνατος ο λυτρωτής των πόνων και των βασάνων, σε ώρες που είναι αδύνατο να το υποπτευθούμε. Θλιβερό καθήκον, καθήκον θρησκευτικό, καθήκον κοινωνικό, μας έφερε όλους, την οικογένειά σου, τ αδέρφια σου, τους συγγενείς σου, τους φίλους, τους συναδέλφους και τους συμπατριώτες σου εδώ στον ιστορικό για την πόλη της Άρτας Ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, σήμερα 11 του Σεπτέμβρη του έτους 2010 στο έμπα του φθινοπώρου, με τη φύση να συμμετέχει - λες - στο πένθος της Άρτας, για να σε ξεπροβοδίσουμε για την τελευταία σου κατοικία, για να σου πούμε το στερνό αντίο, πολυαγαπημένε μας Παύλο. Είναι βαθύτατο το πένθος που μας βύθισε ο απρόσμενος, όσο και άδικος χαμός σου, εκλεκτό τέκνο της μάνας Ηπείρου. Είναι αβάστακτος ο πόνος για τη λατρευτή σου Χρυσούλα, τα πολυαγαπημένα σου παιδιά, το Γιώργο, το Γιάννη και την Αθηνά, τη χαροκαμένη γερόντισσα μάνα σου, τα προσφιλή σου αδέρφια και τους άλλους στενούς συγγενείς σου. Σε θρηνεί η αγαπημένη σου Άρτα, ιδιαιτέρως η γενέτειρά σου Μαρκινιάδια Φτενός ο τόπος μας, τραχειά η σάρκα της ηπειρώτικης γης, δεν κράτησε τους ανθρώπους της. Μετανάστες στο εξωτερικό, αναγκαστικοί μετανάστες στην ίδια τους την πατρίδα, αναζήτησαν με τη βακτηρία και το δισάκκι του οδοιπόρου καλύτερη ζωή. Μετά το Δημοτικό στη γενέτειρά του, έτσι κι ο Παύλος θα κάνει την αρχή της νέας ζωής του από την Άρτα, το Α Γυμνάσιο Αρρ. Άρτας, προσδοκώντας να ξεφύγει από τη φτώχεια, την ανέχεια και τη μιζέρια των ορεινών χωριών του Ν. Άρτας. Εκεί θα τον γνωρίσω κι εγώ, σ ένα στενόχωρο δωματιάκι στο μπαρμπα-βασίλη, σκαρφαλωμένο σε μιαν απότομη πλαγιά της Περάνθης, κατά την Κ. Παναγιά, συγκάτοικος με το φίλο και συμμαθητή μου στο Β Γυμν. Αρρ. Άρτας Τάκη Βοντήτσο. Ένα ευγενικό, καλοσυνάτο, μετρημένο και πολύ πολύ σεβαστικό παιδί, με κέρδισε αμέσως. Έκτοτε οι δρόμοι μας χωρίσανε. Εγώ στη Φιλολογία, εκείνος στη Νομική Αθηνών και μετά στο Δικαστικό, τη μεγάλη αγάπη του. Σμίξαμε μετά από πολλά χρόνια, μεγαλωμένοι πια, οικογενειάρχες κι οι δυο, φτασμένοι πια επαγγελματίες. Εκείνο το ευγενικό, το καλοκάγαθο, το μετρημένο παιδί δεν είχε αλλάξει σε τίποτα, παρά τα χρόνια και την ιδιότητα του δικαστικού. Λιτός, σχεδόν απέριττος ο λόγος του, θαρρείς βγαλμένος από τα κατάβαθα της δωρικής ηπειρ. Γης. Ένας καλοβαλμένος και αξιοπρεπής, ακέραιος Παύλος, γνώστης βαθύς της επιστήμης του, ένας αδέκαστος δικαστής, αυστηρός στα καθήκοντά του και ταυτόχρονα ανθρώπινος κι ευαίσθητος στα προβλήματα του απλού κόσμου και συμπαραστάτης στον ανθρώπινο πόνο. Την αγαπούσε πολύ τη δουλειά του ο Παύλος και δε δίσταζε να βοηθά τους νεότερους και άπειρους συναδέλφους του, τη γνώση και την εμπειρία του δεν την κρατούσε μόνο για τον εαυτό του. Την ευαισθησία και την ανθρωπιά του Παύλου είχε την τύχη και τη χαρά να την εισπράξει και η οικογένειά μου. Τόσο ο ίδιος, όσο και η Χρυσούλα συμμετείχαν στην αγωνία της οικογένειάς μου, όταν έδινε εξετάσεις η κόρη μου στο Δικαστικό αλλά και στη Σχολή Δικαστών μετά φρόντισε να τη φέρει σε επαφή με συνάδελφό του, επιστήθιο φίλο του και συμπατριώτη μας Κώστα, για να έχει στήριγμα στις πρώτες δύσκολες στιγμές της. Θαρρείς γεννημένος για δικαστικός

8 ΣΕΛ. 10 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ λειτουργός. Ήταν ερωτευμένος ο Παύλος με τη δουλειά του, το όνειρό του ήταν να εξαντλήσει τη δικαστική ιεραρχία. Όπου να ναι μου έλεγε λίγο πριν έρθει το κακό - θα γίνω Αεροπαγίτης. Με τις ώρες σκυμμένος πάνω στα δικόγραφά του, του αρκούσε μόνο μια βόλτα στα Ψηλά Αλώνια με το φίλο του Χρήστο. Και ενώ όλα έβαιναν κατ ευχήν και στη δουλειά του, αλλά και στην οικογένειά του, φρόντισε να σπουδάσει και ν αποκαταστήσει και τα δυο του παιδιά, ενώ φαινόταν ότι όλη του η ζωή τού είχε χαμογελάσει, βάσκανη μοίρα έκλωθε στο φαρμακερό της ιστό τα φονικά της βέλη. Ο Παύλος είναι άρρωστος. Το σοκ ήταν μεγάλο για όλους μας. Δε το βάζει κάτω, με τη Χρυσούλα κοντά του, αντιπαλεύει με νύχια και δόντια. Δε θα με πάρει από κάτω, μου έλεγε, είμαι πολύ δυνατός για να τα παρατήσω. Ο αγώνας είναι σκληρός, αδυσώπητος, ο εχθρός είναι ύπουλος, δυσπολέμητος, ανίκητος και η καταιγίδα φαίνεται να έρχεται. Ο Παύλος έφυγε μ ένα μεγάλο παράπονο, παράπονο απ την υπηρεσία του στην οποία είχε ταχθεί. Περίμενε μέχρι την τελευταία στιγμή μια μικρή αναγνώριση για την τεράστια προσφορά του προς το λειτούργημα του δικαστικού. Όμως το πρόσωπο του δημοσίου, είναι πολύ σκληρό για να μπορεί να συναισθανθεί, να νιώσει τις βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου. Αυτός που αλώνισε κυριολεκτικά την Ελλάδα, στα πρωτοδικεία και τα εφετεία από τη Θεσπρωτία, τη Ζάκυνθο, την Αμαλιάδα ως το Ναύπλιο, από το Μεσολόγγι και το Αγρίνιο ως τα Γιάννενα (2 φορές) την Πάτρα και την Αθήνα, ήθελε μια ελάχιστη αναγνώριση. Αλλά Παύλο, μη στεναχωριέσαι, τα αξιώματα και τους τίτλους, τους δίνει, καλέ μου, η κοινωνία και για μας όλους, απ την οικογένειά σου, ως τους φίλους, τους συγγενείς, τους συναδέλφους, τους συμπατριώτες σου, είσαι ο ανώτατος δικαστής, ο μοναδικός σύντροφος, ο τέλειος πατέρας, ο αγνός πατριώτης, ο άδολος φίλος. Και αυτοί οι τίτλοι είναι άγραφοι μεν και γι αυτό θα μείνουν εσαεί, στον αιώνα τον άπαντα. Ξέρεις, Παύλο, χτες το βράδυ μίλησα με τον παλιό σου συγκάτοικο τον Τάκη, συγκλονίστηκε όταν το έμαθε. Να πεις, μου είπε, εκ μέρους μου ότι ο Παύλος, ήταν ένας άγγελος, ήταν ο ίδιος ο Χριστός, ακόμα και οι πέτρες θα κλάψουν με το χαμό του. Φεύγεις, Παύλο, φεύγεις για πάντα. Όμως αφήνεις πίσω σου, μια σπάνια οικογένεια, σπουδαία παιδιά, αλλά και το εγγόνι σου που θα συνεχίσει το όνομά σου. Αφήνεις φίλους πολλούς, ανθρώπους που σ αγάπησαν και θα σ αγαπούν και θα μιλάνε πάντα για σένα με τα καλύτερα λόγια. Αφήνεις ένα όνομα σεβαστό στην κοινωνία. Δεν είναι δα και μικρό πράγμα, δεν το πετυχαίνουν όλοι αυτό. Αγαπημένε μας Παύλο Είμαστε όλοι εδώ μπρος στη σορό σου σιωπηλοί. Ήρθε η ώρα να σε αποχαιρετήσουμε. Τώρα που θα πάρεις το δρόμο για την παντοτινή σου κατοικία, στο αγαπημένο σου χωριό. Εύχομαι ο παντοδύναμος να σε τάξει «ένθα οι δίκαιοι» και να ενσταλάξει βάλσαμο παρηγοριάς στη Χρυσούλα, στα παιδιά και σ όλους τους στενούς συγγενείς σου. Ας είναι ελαφρό και στοργικό το χώμα της φιλόξενης ηπειρώτικης γης, που σε λίγο θα σε αγκαλιάσει κοντά σ αγαπημένα πρόσωπα, σε συμπατριώτες σου, κοντά στη γη των πατέρων ΣΟΥ. Αιωνία σου η μνήμη Αλησμόνητε Παύλο. 1. Είναι ο επικήδειος που εκφώνησε ο Μ. Μαγκλάρας κατά τη νεκρώσιμη ακολουθία στον Ι.Ν. Αγ. Δημητρίου Άρτας, στις 11 Σεπτεμβρίου.

9 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 11 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Ειρήνη Μπόμπολη Το Τρίτο Ημισφαίριο* Του Αλέξανδρου Χάιδα, Φιλολόγου ΜΕd Άφησε τον καιρό να ωριμάσει, τα ποιήματα να δουλευτούν. Δεν βιάστηκε. Σαν τη σχέση που θέλει το χρόνο της, να δοκιμαστεί πριν επισημοποιηθεί. Έτσι και η ποίηση της Ειρήνης Μπόμπολη. Κυκλοφόρησε για να εκτεθεί στα μάτια των αλάθητων κριτών, αυτά των αναγνωστών. Προσωπικά θεωρώ πως η Ειρήνη Μπόμπολη δεν θα μπορούσε να μη γράψει ποίηση. Μετά το επιτυχημένο πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Το πεπρωμένο μύριζε ορχιδέα ή πράγματα μικρά» (2007, εκδόσεις Επιφανείου) και που έκανε πολλούς αναγνώστες να ψάχνουν μάταια την περίφημη οδό Ηλιοδώρου 15, ήταν ζήτημα χρόνου να μας δώσει κι άλλα, ανώτερα δείγματα γραφής. Αυτή τη φορά στο πεδίο της ποίησης με μια συλλογή 53 ποιημάτων. Τίτλος πρωτότυπος, εξώφυλλο προσεγμένο, ποιότητα χαρτιού πολύ καλή. Ταιριαστές και οι ζωγραφικές εικόνες - δημιουργήματα μαθητών τής ποιήτριαςπου στολίζουν το βιβλίο. Ανάλογη και η δουλειά των ηπειρώτικων εκδόσεων «Πέτρα». Ο χωρισμός των ποιημάτων γίνεται σε δύο ενότητες: η πρώτη ατιτλοφόρητη, ενώ η δεύτερη με τον μυστηριακό τίτλο «Πρελούδιο αθανασίας». Ειδικότερα, παίρνοντάς το στα χέρια του ο αναγνώστης θα διαπιστώσει από τις πρώτες κιόλας γραμμές πως «Το Τρίτο Ημισφαίριο» δεν είναι ένας καθησυχαστικός σύντροφος καλοκαιρινής ρέμβης. Η κεντρική ιδέα τού Έρωτα που κυριαρχεί στο βιβλίο συνδέεται με σημεία τα οποία σχεδόν όλοι μας διστάζουμε φανερά να τα αναγνωρίσουμε στο βαθμό που τους αναλογεί. Και τούτα δεν είναι άλλα από τις αποσιωπημένες και συγκαλυμμένες περιοχές του έρωτα: μοναξιά, προδοσία, λησμονιά, πένθος, θάνατος, αθανασία, ένωση. Η Ειρήνη έχει το χάρισμα να μπορεί να κάνει ακριβή γραφή αυτά που συλλογίζεται. Δεν ψάχνει λέξεις ωραιοπάθειας, εξεζητημένες ή σπάνιες για να εντυπωσιάσει. Μπορεί και κινητοποιεί τον αναγνώστη με τη δύναμη που εμπεριέχει το ταίριασμα ακόμα και απλών λέξεων. Τις ελάχιστες φορές που εντοπίζουμε αρχαΐζουσες λέξεις σημάδι της φιλολογικής της ιδιότητας- αυτές είναι οργανικά τοποθετημένες χωρίς να διαταράσσουν τη λειτουργικότητα του ποιήματος. Πρωτότυπες και οι μικρές εισαγωγές που βάζει πριν από μερικά ποιήματα εν είδει οδηγού. Εμβαθύνοντας περισσότερο στα νοήματα των ποιημάτων ίσως κληθούμε, ανάλογα με την προσωπική ιστορία τού καθένα, να μπούμε στην τροχιά αναζήτησης ενός «Άλλου», καθοριστικής σημασίας, «Αντικειμένου». Να ανακαλύψουμε αυτόν τον «Ορισμένο», που θα αφυπνίσει, θα διατηρήσει, θα εξελίξει ή θα σβήσει τον έρωτα μας, που θα τον επιστρέψει στην πηγή, στο παντοτινό, ακόμα και στην αθανασία. Αυτός είναι και ο κεντρικός πυρήνας της ποιητικής προσπάθειας της Ειρήνης Μπόμπολη που συντελείται μέσω μιας τρίτης διάστασης, μέσω ενός Τρίτου Ημισφαίριου, μιας σύνδεσης της μοίρας εκείνων που ψάχνουν να δώσουν πληρότητα στη ζωή τους ξεθάβοντας τα φαντάσματα του έρωτος χρόνου-άχρονου. Διαβάζουμε στο ποίημα «Εν τη απουσία σου», (σελ. 32): Στην Τρίτη διάσταση του Έρωτα/ κομίζω το πέλαγος/ της οδύνης/ και της άφωνης σιωπής.. νανουρίζω το αίμα της αγάπης/ που δεν ξέρω το χρώμα της./ Νανουρίζω το θαμπό της θλίψης./ Εν τη απουσία σου. Σε άλλα σημεία συναντάμε μια Ειρήνη γεμάτη ανάλαφρο λυρισμό, θαρρείς πως φανερώνεται (σελ. 54 «Τα λάμδα και τα ρω»): Επειδή τις λέξεις μου αγαπάς και θέλεις/ όλα τα λάμδα και τα ρω κι όλα τα ασημογράμματα/ θα τα γεμίσω θάλασσα/ και με το γάργαρο νερό τα πόδια σου θα πλύνω Ο έρωτας είναι εγκατεστημένος εκ βάθρων στις γραμμές των ποιημάτων της Ειρήνης. Ένας έρωτας που βρίσκεται μέσα μας εκ γενετής ίσως και να είναι ο λόγος που γεννηθήκαμε. Εξάλλου, ως θεός, γιος του Πόρου και της Πενίας, δύναται να δώσει και να πάρει, να συνδιαλαγεί για να εξυψώσει, συνάμα, όμως, και να γκρεμίσει. Χαρακτηριστικά, αναφέρει η ποιήτρια (σελ. 70: «Λάφυρο»): Μου πήρε μια άνοιξη αυτή η θλίψη/ και ακόμα δεν μπορώ να την κοιτάξω μες τα μάτια./ πάντως μου χάρισε κορδέλα βυσσινιά, όχι από αίμα. Τέλος, τα ερωτήματα που αναδύονται από το βιβλίο είναι βαθιά και καίρια: Μπορούμε να σκεφτούμε τον έρωτα έξω από το απαραίτητο γίγνεσθαι της ψυχής; Μπορούμε να ξεφύγουμε από την αλχημεία του ξελογιάσματος, από το παιχνίδι της αμοιβαίας έλξης, από τον πειρασμό μιας συνάντησης που μας εισάγει στη συνείδηση της μοναξιάς; Πόσο εκπαιδευμένοι είμαστε για να τολμήσουμε να περπατήσουμε στα ίχνη του ερωτικού μας ενστίκτου; Βαδίζοντας πάνω σ αυτές τις αναζητήσεις, η Ειρήνη Μπόμπολη μετατρέπει θεωρώ την ποίηση σε ένα μυστικό πλησίασμα συνενοχής, γεννώντας οριακές απορίες και μέσω μιας επίφασης αντιφάσεων ανοίγει στον αποδέκτη γοητευτικές ατραπούς. Αγαπούμε για να εφεύρουμε μια πρώτη πηγή αγάπης. Πονούμε καθόσον είμαστε διαφορετικοί από τους άλλους. Και όλα τούτα γιατί ποθούμε να ενωθούμε σε μια τρίτη διάσταση, σε αυτή του Τρίτου Ημισφαιρίου Ειρήνη, καλοτάξιδο.. * Το νέο πόνημα της Ειρήνης Μπόμπολη προγραμματίζει να παρουσιάσει σε ειδική εκδήλωση ο Πανηπειρωτικός στα μέσα του προσεχούς Δεκέμβρη.

10 ΣΕΛ. 12 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Η εσωστρέφεια υποσκάπτει τα θεμέλια της Πανηπειρωτικής Το διχαστικό ενδοπαραταξιακό κλίμα που επικρατεί στην πλειοψηφούσα παράταξη Πανηπειρωτική Ενωτική Ανεξάρτητη Κίνηση (Π.Ε.Α.Κ.) από την εκλογή των νέων μελών της διοίκησης της Πανηπειρωτικής Συνομοσπονδίας Ελλάδας (ΠΣΕ), εδώ και επτά μήνες, θέτει σε κίνδυνο την πορεία ακόμη και την ύπαρξη της κορυφαίας οργάνωσης της ηπειρώτικης αποδημίας. Η εσωστρέφεια, οι αντιπαραθέσεις, οι αντεγκλήσεις και η διαμάχη που εκπορεύονται από τη διεκδίκηση της προεδρίας και άλλως θέσεων στο διοικητικό συμβούλιο αποτελούν ανυπέρβλητα εμπόδια στη λειτουργία της Συνομοσπονδίας και στην προσπάθεια ορισμένων μελών να παραγάγουν έργο. Γεγονός που επισημάνθηκε με ανακοίνωση καταγγελία της Ηπειρώτικης Συσπείρωσης, στην προσπάθειά της να ενημερώσει τις αδελφότητες και τους απανταχού απόδημους για το αρνητικό κλίμα που σοβεί στην ΠΣΕ. Εξαιτίας αυτών των φαινομένων που παρατηρούνται μεταξύ των 16 συμβούλων που εξέλεξε η Π.Ε.Α.Κ. μέλη της που κατέχουν θέσεις στη διοίκηση δεν εμφανίζονται ούτε στις συγκλήσεις του προεδρείου, ούτε στην ολομέλεια του σώματος, προκαλώντας τοιουτοτρόπως δυσχέρειες στην απρόσκοπτη και ομαλή λειτουργία της Συνομοσπονδίας. Αλλά και όσοι εμφανίζονται το μόνο που κάνουν είναι να προκαλούν προσκόμματα στην παραγωγή έργου και τη συμμετοχή τους σ αυτό και βεβαίως ν αναδεικνύουν την εσωστρέφεια που τρώει σαν σαράκι την παράταξη της Π.Ε.Α.Κ. και υποσκάπτει τα θεμέλια της Πανηπειρωτικής. Σαράκι που μεταφράζεται σε πλήρη αδιαφορία για την κατιούσα που έχει πάρει η Συνομοσπονδία, με την εσαεί απουσία τους, με τη μη συμμετοχή στον προγραμματισμό και την ανυπαρξία τους στα οικονομικά. Αγιάτρευτο τραύμα τα οικονομικά, αφού το ταμείο είναι μείον, οι υποχρεώσεις «τρέχουν» και η διοίκηση αδυνατεί ν ανταπεξέλθει σ αυτές, με ότι αυτό συνεπάγεται για το παρόν και το μέλλον της ΠΣΕ. Και οι τρέχουσες υποχρεώσεις είναι πολλές κοινόχρηστα, εφορία, ΙΚΑ, ΔΕΗ, ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, καθαρίστρια, υπαλληλικό προσωπικό, λειτουργικά έξοδα γραφείου, έντυπα, στεφάνια, τηλεγραφήματα κ.λπ., Και φως στο βάθος του τούνελ δεν φαίνεται. Αναρωτήθηκαν αραγε οι υπεύθυνοι, και υπόλογοι, αυτής της κατάστασης που οδηγούν το καράβι που λέγεται Πανηπειρωτική; Δεν βλέπουν πως η Ομοσπονδία μας, ένα ιστορικό σωματείο που αριθμεί 75 και πλέον έτη ζωής, κινδυνεύει να υποπέσει στην ανυποληψία και την απαξίωση, απειλούμενη με λουκέτο εξαιτίας της στάσης τους; Ή να σκεφτούμε πως ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτούλη τους και όχι για τους χιλιάδες απόδημους Ηπειρώτες που διαβιούν ανά την Ελλάδα και την αλλοδαπή και στους οποίους η Πανηπειρωτική πρόσφερε και προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες τόσο στον πολιτισμικό όσο και στον κοινωνικό τομέα; Ή να υποθέσουμε πως στην Του Χαράλαμπου Γαλιάνδρα - Αρτινού περίπτωσή τους ισχύει το μωραίνει Κύριος ον βούλεται απωλέσει; Κι επειδή η κατάσταση έχει φτάσει στο μη παρέκει, καλό είναι να συνευρεθούν και τα 16 μέλη που συγκροτούν την παράταξη της Π.Ε.Α.Κ. ν αναλάβει έκαστο τις ευθύνες που του αναλογούν και να δώσουν άμεση λύση στο τεράστιο πρόβλημα λειτουργίας της Πανηπειρωτικής που οι ίδιοι δημιούργησαν. Και ας έχουν κατά νου πως το «Μαζί και χώρια» ή το «από δω πάμε εμείς, απ εκεί πάνε οι άλλοι» δεν έχει θετικό αποτέλεσμα. Όσο για τη λύση που θα δώσουν, αυτή θα πρέπει να σηματοδοτεί την πορεία της Συνομοσπονδίας από δω και πέρα. Στο χέρι τους είναι να μην αμαυρώσουν το όνομά τους, αλλά ούτε και να ζημιώσουν την Πανηπειρωτική και την αποδημία. Γιατί η πανηπειρωτική είναι ιδέα, πάνω από κόμματα, παρατάξεις και ιδιοτελείς επιδιώξεις. Και βέβαια πρέπει να ζήσει, για το κοινό συμφέρον όλων των Ηπειρωτών, και θα ζήσει κόντρα στις αντίθετες βλέψεις ή βλακείες ορισμένων. Και θα ζήσει είτε με τους ίδιους είτε με κάποιους άλλους. Και κάτι τελευταίο: κάνω έκκληση στις διοικήσεις των ομοσπονδιών, αδελφοτήτων και ηπειρώτικων συλλόγων, απ όπου εκπορεύονται τα μέλη τα οποία διοικούν τη Συνομοσπονδία μας, να επέμβουν δυναμικά και ν απαιτήσουν από τους εμπλεκόμενους να άρουν άμεσα το πρόβλημα που τους ταλανίζει και που έχει αρνητικές επιπτώσεις στη διοίκηση της Πανηπειρωτικής. Αφού βέβαια πρώτα συνειδητοποιήσουν πως το δικό τους πρόβλημα δεν μπορεί να γίνεται και πρόβλημα της Συνομοσπονδίας. Και στο κάτω κάτω, αν δεν μπορούν να το λύσουν ας πάνε στα σπίτια τους, αν και στην υπόθεση της πανηπειρωτικής αποδημίας δεν περισσεύει κανένας. Άλλωστε θα πρέπει να γνωρίζουν πότε πληρώνεται ο χρόνος της αποχώρησης, που πρέπει να γίνεται με το κεφάλι ψηλά. Κι ας πάψουν να πιστεύουν πως μετά απ αυτούς θα υπάρξει χάος. Ουδείς αναντικατάστατος.

11 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 13 ΤΥΡΟΚΟΜΙΚΑ ΠΕΤΡΑΚΗ - Όλα τα τυροκομικά ΔΩΔΩΝΗΣ Φέτα Γραβιέρα Κεφαλογραβιέρα Γιαούρτια Ξυνόγαλο - Τυροκομικά ΚΑΡΑΛΗΣ Φέτα πρόβεια Φέτα γίδινη Γραβιέρα Κεφαλογραβιέρα Γαλοτύρι - Κοτόπουλα Ιωαννίνων ΠΙΝΔΟΣ (Αυθημερόν από Γιάννενα) - Αλαντικά ΒΙ.Κ.Η. Μακεδονίας 65, Πλατεία Αγίας Λαύρας, Αγ. Αλέξιος Πάτρα, Τηλ

12 ΣΕΛ. 14 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ - Έλα να σι κιράσω καφέ πού πας βιαστικός; - Να μι κιράεις αλλά πού να κάτσουμε ιδώ όξω κάνει κρύου πάμε μέσα.. - Δε γένηται ιγώ θέλω όξω αφού είμι καπνιστής!! - Κι γω τι χρουστάω να μι κόβ`..το αγιάζ` κι να τουρτουρίζω ιπειδή ισύ ιπειδιώκεις να πας σών` κι καλά μια ώρα αρχήτερα στον άλλο κόζμο μ`αυτή τη μπαλιοσυνήθεια που έχ`ς!! - Τότε μπες κι κάτσε από μέσα απ` τη τζαμαρία κοντα στο τζάμ` κι συ κι γω, ο ένας από μέσα κι ο άλλος απ` όξω!! - Δηλαδή σα να λέμε ισύ στη μπολ`κή ζώνη κι γω στ`ν εύκρατ` κι η τζαμαρία να είνι ο τροπικός του αιγωκέρου ή του καρκίνου αναλόγως.το ημισφαίριο!! Κι δε μπλές κι τι θα κάνουμι θα κοιτάει ο ένας τον άλλο ή θα κουβεντιάζουμι με νουήματα;!!! - Κι τ`ντιχνουλουγία τι τ`ν έχουμι!! Κιν`τό δεν έχ`ς; κι.ανλίμιτιντ έχουμι κι σήμα καμπάνα έχουμι.. πού είνι το πρόβλημα δε γκατάλαβα!!! - Δε μπλες βιντιουκλήσ` έχει το κιν`τό σ`; - Έχει πώς δεν έχει τι το πέρασες..είνι θρι τζι δεν είνι.παντόφλα!! - Το κιν`τό σ` μπορεί να είνι θρι τζι.ημείς όμως είμιστι. οάν τζί κι δε συμβαδίζουμι!! Κι στο κάτω κάτω τι είμι φυλακισμένος κατάδ`κος είμι να κάθουμι κι να μιλάου τηλιφων`κά μι σένα που είσι απ` όξω σαν να μι επισκέφτ`κες στον κουρυδαλλό;!!! - Τότε βρες μια λύσ` τι να κάνουμι.. - Να!.να κάτσουμε μέσα κι συ να κόψεις το τζγάρο.. να γίν`ς άνθρουπος!!! - Τέλους πάντουν να κάτσουμε μέσα κι γω να κάνω μια θυσία έτσ` για τ` φιλία μας κι να δω πώς θ` αντέξ` η καρδιά σ` να μι γλέπ`ς να υπουφέρου! - Δε μπλες κείνον ικεί απ` κάθητι στ` γουνία τον ξέρ`ς ή όχι; - Σαν γνουστός μ` φαίνητι αλλά δε μ` πάει το μυαλό ποιος νάναι! - Γλέπω τράει τσι δω κι χαμογιαλάει!! - Α!! δε γκατάλαβες ρε χαμένε γιατί γιαλάει σα χαζός; Υπουψήφιος είνι.αν χαμογιαλάει πολύ πάει για δημοτ`κός συμβουλος αν χομογιαλάει λιγότιρο, τότε πάει για τοπικο συμβούλιο!!! Έπρεπε να τόχ`ς κατάλάβ` νωρίτερα!! - Δεν έπρεπε να φουράει κοστούμ`;.τι είδους υπουψήφιος είνι.να μην έχ` μια γραβάτα!!! - Γραβάτα φοράει μοναχά όποιος πάει για δήμαρχος για να ξεχουρίζ` απ` τον απλό υπουφήφιο!!! Κι επιπλέον αυτός είνι κι πιο γηρασμένος με πολλές ρυτίδες στο πρόσωπο!! Αυτός επιδής πρέπ` να χαμογιαλάει συνέχεια για δυο μήνες ή κι παραπάν` σχηματίζ`νται στο στόμα τ` δυο μιγάλες ρυτίδες σαν.μισοφέγγαρα απ` εδώ κι απ` εκεί κι το χειρότιρο είνι ότι τα μάτια τ` μοιάζ`ν σαν στιφάν` μι ακτίνες από πουδήλατο απ` τ`ς πολλές ρυτίδες!!!κι μοιάζ` κι μι κινέζο!! Κάπως έτσ` τόπαθε κι ο Σιμίτ`ς κι τ` βήκε τόνομα τ` ανθρώπ`!!! - Κι τώρα π`τόφερε η κουβέντα.ήξιρες πριν δεκαπέντε είκοσ` χρόνια πώς ήταν οι Κινέζ`; - Πραγματ`κά τώρα που το σκέφτουμι ήταν είδος.προς εξαφάνισ`δε γκζέραμαν πώς ήταν!! - Τώρα όπ` να γυρίεις τα μάτια σ` κινέζο γλέπ`ς και κυρίους αν τράς`.. χαμ`λά!!! - Κι τι κάν`ν τόσ` κινέζ` ιδώ στ`ν Ιλλάδα όλοι μπιχλιμπίδια π`λάν; - Οι μ`σοί π`λάν μπιχλιμπίδια κι οι άλλοι μ`σοί ομπρέλες!!! Υπάρχ`ν κι πολλοί που.κλείν τα δ`κά μας μαγαζιά κι ανοίγ`ν δ`κα τ`ς.άκ`σα πώς σιγά σιγά θα μας π`λάν κι πιδιά!!! Επειδής ικεί δεν τ`ς ιπιτρέπ`ν να κάν`ν πολλά πιδιά.θα νάρχονται ιδώ θα γιννάν.κι θα μας τα πλάν!!!...είνι εμπορικός λαός όχι σαν ημάς. Τ`ν άλλη φορά που έρθε ένας για πρώτ` φορά κοντοστάθ`κι όξω απ` όνα καφινείο κι τήραε μέσα μια ώρα κάθονταν όρθός κι προσπάθαε να καταλάβ` τι κάνουν τόσ` ανθρώπ` μέσα!!! Νόμ`ζε δούλεβαν αλλά δεν κατάλαβε τι είδους δ`λειά ήταν αυτή πόκαναν!!! Αφού στάθ`κι ορθός για καμιά ώρα ακόμα έφ`χε κι αμφιβάλλω αν κατάλαβε τι κάναμαν τόσ` νομάτ` μαζιμέν` ικεί μέσα!!! ΟΜΙΛΟΣ ΑΣΠΙΔΑ ΟΜΙΛΟΣ ΑΣΠΙΔΑ

13 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 15 Κομμένου μνήμη Κομμένο σχοινί Γράφει ο Δημήτρης Χρ. Βλαχοπάνος Το Κομμένο του χρόνου θα υπάρχει ως μαρτυρικός τόπος, αλλά δε θα υπάρχει ως μαρτυρική κοινότητα. Δε θα είναι ο κοινοτάρχης ή ο δήμαρχος Κομμένου που θα οργανώσει το μνημόσυνο των 317 και θα προσκαλέσει τον κόσμο να τους τιμήσει με την παρουσία του. Θα είναι ο δήμαρχος Νικολάου Σκουφά που θα μεριμνήσει γι αυτά και θα χει το γενικό πρόσταγμα. Πώς θα νιώσουν οι λίγοι επιζώντες του ολοκαυτώματος, που μπορούν ακόμη να σκέφτονται και να θυμούνται, κανένας δεν ξέρει. Ακριβώς γι αυτό είχαν ένα ιδιαίτερο περιεχόμενο και νόημα οι φετινές εκδηλώσεις μνήμης που οργανώθηκαν στο Κομμένο για να τιμηθούν τα 317 μαρτυρικά θύματα της σφαγής και του ολοκαυτώματος του χωριού από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής τη 16η Αυγούστου Αποτέλεσαν μια έντονη διαμαρτυρία των κατοίκων και των φίλων του Κομμένου στη νέα διοικητική μεταρρύθμιση και στο νέο διοικητικό χάρτη της χώρας μας, στον οποίο δε θα υπάρχει πλέον το όνομα του Κομμένου. Οι κάτοικοι του Κομμένου θέλησαν να στείλουν, και μέσω των εκδηλώσεών τους, ένα ηχηρό ΟΧΙ σ αυτή την περιφρόνηση του αιτήματός τους να παραμείνουν κοινότητα, διεκδικώντας το πιο απλό και αυτονόητο: να μη χαθεί το όνομα του Κομμένου από τη γεωγραφία της χώρας μας. Στο πλαίσιο αυτής της διαμαρτυρίας και διεκδίκησης εντάχτηκε η 3η κρουστοπανήγυρις, η οποία άνοιξε τις πύλες της τη Δευτέρα 9 Αυγούστου και κορυφώθηκε την άλλη Δευτέρα, 16 Αυγούστου, ημέρα τέλεσης του μνημόσυνου. Η 3η κρουστοπανήγυρις, υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Νίκου Τουλιάτου, περιλάμβανε μουσικές συναυλίες με ονόματα από τον ελληνικό και διεθνή καλλιτεχνικό χώρο, μαθήματα κρουστών και χορού, εικαστικό και θεατρικό εργαστήρι, βραδιές rock, διάφορα δρώμενα, συζητήσεις κλπ. Εκατό περίπου κατασκηνωτές είχαν την ευκαιρία, μαζί με τα μαθήματα που παρακολουθούσαν και τις εκδηλώσεις στις οποίες έπαιρναν μέρος, να γνωρίσουν τις φυσικές ομορφιές, αλλά και την ιστορία του Κομμένου. Εξαιρετική εντύπωση προκάλεσε ο Άραχθος και το ειδυλλιακό τοπίο του, καθώς και ο Αμβρακικός με την απέραντη και γλυκιά ηρεμία του. Παράλληλα οι κατασκηνωτές επισκέπτες του Κομμένου συζήτησαν με τους κατοίκους του και, φεύγοντας, πήραν μαζί τους τρυφερές εικόνες της απλότητας και της αυθεντικότητας των ανθρώπων του κάμπου. Το φετινό μνημόσυνο τελέστηκε χωρίς την παρουσία κυβερνητικών βουλευτών και επισήμων. Αίτημα των κατοίκων ήταν να τιμηθεί η μνήμη των νεκρών του με μια σεμνή και λιτή τελετή, με κύριο χαρακτηριστικό της την απλότητα και την ανθρωπιά. Γι αυτό και δεν επιτράπηκε να καταθέσουν στεφάνι οι κυβερνητικοί βουλευτές και εκπρόσωπος του υπουργείου Εσωτερικών. Το Κοινοτικό Συμβούλιο αποφάσισε να περιοριστούν αισθητά τα στεφάνια που κάθε χρόνο κατέθεταν οι προσκεκλημένοι εκπρόσωποι φορέων, προκειμένου να αποκτήσει η τελετή ένα πιο ουσιαστικό και πιο συγκινησιακό περιεχόμενο, όπως άλλωστε ταιριάζει σ ένα μνημόσυνο. Έτσι για πρώτη φορά κατέθεσαν στεφάνι οι επιζώντες κάτοικοι του Κομμένου, στους οποίους δόθηκε ιδιαίτερος χώρος για να παρακολουθήσουν την τελετή. Για πρώτη φορά, επίσης, έλαβαν μέρος σ αυτή κατασκηνωτές - μουσικοί της κρουστοπανήγυρης. Στη διάρκεια της τελετής μέλη της ομάδας απέδιδαν τιμές με μουσικές συνθέσεις ειδικά διαμορφωμένες για το πνεύμα του μνημόσυνου. Η Σοφία Ανδριανού έκλεισε το πρόγραμμά τους με το τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου «Κάποτε θα ρθουν να σου πουν», αφιερωμένο στα 96 παιδιά που δολοφονήθηκαν κτηνωδώς τη μέρα εκείνη μέσα στη φρίκη της σφαγής και της καταστροφής. Στη σύντομη εισαγωγική του ομιλία, ο πρόεδρος της κοινότητας Χρήστος Κοσμάς εξέφρασε την έντονη διαμαρτυρία και το θυμό των κατοίκων του Κομμένου για το σχέδιο Καλλικράτης, που αφανίζει το χωριό τους περιφρονώντας την ιστορικότητά του και τη μαρτυρικότητά του. Η περίπτωση του Κομμένου είναι ζώσα ιστορία και συνιστά ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Την κύρια ομιλία με το ιστορικό της καταστροφής εκφώνησε η Λαμπρινή Βλαχοπάνου, απόφοιτη του τμήματος Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Ιδιαίτερη στιγμή των φετινών εκδηλώσεων ήταν η ανακήρυξη του Γερμανού καθηγητή και πρώην πρύτανη του Πανεπιστημίου Δρέσδης Gunter Baby Sommer ως επίτιμου δημότη Κομμένου. Ο μουσικολόγος καθηγητής Gunter Baby Sommer επισκέφτηκε για τρίτη συνεχή χρονιά το χωριό και, όπως ο ίδιος δήλωσε δημοσίως, έχει μετατρέψει τον εαυτό του σε πρεσβευτή του Κομμένου. Όπου και να ταξιδέψει στον κόσμο, μιλά πάντα για το Κομμένο και το ολοκαύτωμά του. Κατά τις δύο προηγούμενες, εξάλλου, χρονιές έλαβε μέρος στην κρουστοπανήγυρη και καθήλωσε κυριολεκτικά το κοινό με μουσικές συνθέσεις εμπνευσμένες από τη σφαγή του Κομμένου και τη δολοφονία των 96 παιδιών του. Σε λίγο τα πράγματα θα χουν αλλάξει. Τι θα χει απομείνει απ το Κομμένο; Κανένας δεν ξέρει. Όταν πέσει ο πυρετός των εκλογών κι επιστρέψουν οι άνθρωποι στα σπίτια τους και τον εαυτό τους, μπορεί να συλλογιστούν. Μπορεί και να μη συλλογιστούν. Τρέχουν τα ρέματα δυνατά και μας παρασέρνουν. Και μαζί μας μπορεί να παρασυρθεί και η ιστορία και η παράδοση και η μνήμη. Κανένας δεν ξέρει πώς θα τελεστεί το επόμενο μνημόσυνο του Προσκύνημα στον Ιερό Χώρο του Κομμένου

14 ΣΕΛ. 16 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ M.D., Ph.D. A / (Brown University) /. - - / / / : 28,, : , : , vasovlaha@mail.gr ÊáñÜëçò Á.Å. Âéïìç áíßá ÃÜëáêôïò Çðåßñïõ 9ï ëì. Å.Ï. ñôáò - Éùáííßíùí, Ô.Ê Ôçë , Fax: karalis@karalis.gr ÂÉÏÅÑÃÁÓÔÇÑÉÁÊÇ Æ. ÌÅÍÔÆÁ É. ÁÍÁÓÔÁÓÉÏÕ Ï.Å. ÔÌÇÌÁÔÁ ÌÉÊÑÏÂÉÏËÏÃÉÊÏ ÂÉÏ ÇÌÉÊÏ ÁÉÌÁÔÏËÏÃÉÊÏ ÏÑÏËÏÃÉÊÏ ÁÍÏÓÏËÏÃÉÊÏ ÏÑÌÏÍÏËÏÃÉÊÏ ÏÕÑÏËÏÃÉÊÏ ÓÕà ÑÏÍÏ ÂÉÏÐÁÈÏËÏÃÉÊÏ ÅÑÃÁÓÔÇÑÉÏ ïò Êïñßíèïõ 273à 2 üñ., ÐÜôñá Ôçë./Fax: , vioergastiriaki@otenet.gr

15 Ø ñéóôïãéüííç ¼ëãá Øõ ïëüãïò Ìáéæþíïò 37 (2ïò üñïöïò), ÐÜôñá Ôçë , êéí

16 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 25 Ναι, είμαι Ηπειρώτισσα κι εγώ... Γράφει η Αγγελική Ζολώτα, Καθηγήτρια Φιλόλογος (Απόσπασμα από το βιβλίο «ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ») - Αλήθεια, θυμάσαι, είπε σε μένα ο μεγάλος μου αδερφός, τον Ιούνιο του 1943, που πήγαμε στο Εκκλησάκι της Φανερωμένης στον δώθε μαχαλά του χωριού (Άγναντα), για να βαφτίσουμε τον Θοδωράκη; Σ εκείνη τη βάφτιση ήταν ακόμα πόλεμος ήμασταν όλα κι όλα πέντε έξι άτομα. Τότε οι νουνοί έδιναν στο παιδί ό,τι όνομα τους κάπνιζε, χωρίς να ρωτήσουν τους γονείς, οι οποίοι συχνά κυριολεκτικά χτυπιούνταν με των παιδιών τους τα ονόματα. Σ εκείνη τη βάφτιση λοιπόν του μικρού μου αδερφού, θυμάμαι, οι γονείς μου αναρωτιόντουσαν ανήσυχοι: «Τι όνομα θα του δώσει άραγε η κουμπάρα;» Η κουμπάρα, Θεοδώρα σύζυγος Λάμπρου Γιώτη ή Τσιλιγιάννη από την Πράμαντα, ανήκε σε οικογένεια και χωριό κτηνοτρόφων, που κάθε Νοέμβριο κατέβαιναν από την Πίνδο στην Ακαρνανία με τα πόδια άνθρωποι και ζωντανά, χρειάζονταν περίπου 15 μέρες - και τέλος Απριλίου ανέβαιναν πάλι στα βουνά όλα εκείνα τα κοπάδια, χιλιάδες γιδοπρόβατα, με τα άγρια τσοπανόσκυλα περνούσαν απ το δρόμο μας και ήταν ο φόβος και ο τρόμος για μένα τότε που πήγαινα στο Γυμνάσιο και ήμουνα στο δρόμο ολομόναχη. Οι γονείς μου λοιπόν γνωρίστηκαν με τους Γιωταίους και έπιασαν φιλίες, μας έδιναν τυρί, και μαλλιά για τον αργαλειό, τους έδιναν και οι γονείς μου προϊόντα απ τα χωράφια μας και τελικά έγιναν κουμπάροι. Τότε οι μανάδες των παιδιών δεν επιτρεπόταν να παρευρίσκονται στη βάφτιση. Εγώ, μικρούλι τόσο δα κι αδύνατο για πεθαμό, καθώς πηγαίναμε για το Εκκλησάκι, περπατούσα πίσω απ την κουμπάρα σαν κουτάβι, και της έλεγα: Γιώργο να το βγάλεις το παιδί! Γιώργος ήταν ο παππούς μου ο Ζολώτας. Αλλά η γιαγιά μου η Βαγγελιώ επέμεινε και βαφτίστηκε Χρήστος ο μεγάλος αδερφός, γιατί είχε η γιαγιά μου μεγάλο πόνο για τον Χρήστο Μ., τον άντρα της κόρης της Βάσως που σκοτώθηκε 25 χρόνων το 22 στη Μικρά Ασία. Έτσι λοιπόν τώρα έπρεπε να βγει και του παππού το όνομα. Γι αυτό εγώ, ίσως δασκαλεμένη απ τους γονείς μου, της έλεγα σιγά και ντροπαλά κάθε τόσο: «Γιώργο να το ονομάσεις το παιδί!» Μόλις μπήκαμε στη Φανερωμένη, η νουνά με το μωράκι αγκαλιά και πέντε έξι οι υπόλοιποι η βάφτιση βέβαια πολύ απλή, ίσα ίσα το Μυστήριο, ήταν ακόμα πόλεμος, αλλά και φτώχεια μόνιμη τη στιγμή που ήμασταν πια δίπλα στην κολυμπήθρα, σκύβει η κουμπάρα και μου λέει σιγά: «Θόδωρο θα το βγάλω» Εγώ στενοχωρήθηκα. Αυτό το όνομα οι γονείς μου δεν το ήθελαν καθόλου. Το γιατί είναι μια άλλη ιστορία. Άκουγα συχνά να λέει ο πατέρας μου: «Αν είχα παιδί μ αυτό το όνομα, θα το ξεφλούδιζα και θα το Τζουμέρκα μου περήφανα παλικαριών λημέρια... ξαναβάφτιζα» έλεγε!!! Όμως η φιλία των οικογενειών δεν διαταράχτηκε, και ήταν πάντοτε βαθειά και αληθινή. Ο γιος των κουμπάρων ο Ηλίας, στεφάνωσε το 75 το μικρό μου αδερφό, είναι αγαπημένοι, βλέπονται συχνά. ( Τα περισσότερα παιδιά εκείνης της γενιάς γεννημένα μετά το 40 έχουν σπουδάσει και κατέχουν τώρα πολύ σπουδαίες θέσεις). Τα καλοκαίρια πηγαίναμε στην Πράμαντα στο σπίτι τους πάντοτε Κυριακή. Στις 15 Αυγούστου στο Εκκλησάκι της Παναγίας, που βρίσκεται κοντά στο δρόμο καθώς μπαίνεις στο χωριό, γινόταν ωραίο πανηγύρι κι ολόγυρα έστεκαν οι γυμνές βουνοκορφές με χιόνι ακόμα μέσα στις χαράδρες. Τα κορίτσια τα πιο πολλά με κόκκινα μάγουλα και μάτια γαλανά χόρευαν, κι ο Γεροδήμος με το κλαρίνο οδηγούσε τα βήματά τους; Το φεγγάρι κάνει βόλτα Στης αγάπης μου την πόρτα! Το φεγγάρι κάνει κύκλο Στης αγάπης μου τον κήπο! Κι οι τσοπάνηδες, ακουμπισμένοι στις γκλίτσες τους, μελετούσαν τα χαρίσματά τους (των κοριτσιών), και διάλεγαν σε ποια θα φορτωθούνε διάλεγαν την καλότυχη. Σ αυτό το πανηγύρι πηγαίναμε στην Πράμαντα οικογενειακώς, μαζί κι η οικογένεια του Γιάννη Μ., η Βούλα είχε εκεί το πατρικό της. Οι κουμπάροι μας ο Λάμπρος Γιώτης κι η γυναίκα του, που είχαν βαφτίσει τον μικρό μου αδερφό, και ο Γιώργος Γιώτης ο αδερφός του, που τη μικρή του κόρη, έκτο παιδί, είχαν βαφτίσει «Αγγελικούλα» οι γονείς μου οι κουμπάροι μας περιποιούνταν με κρέας και τυρόπιτες, έλεγαν ιστορίες απ τη ζωή τους πάνω στο βουνό στις στρούγκες με τα πρόβατα (κρύο, ξενύχτι, λύκοι, ξένοι τσοπάνηδες που έπεφταν να κλέψουν ), και όταν φεύγαμε μας φίλευαν τυρί, κάτι πελώρια κομμάτια. Θυμάμαι πάνω σε κάτι ράφια είχαν όρθια μεγάλα στρογγυλά καρβέλια ψωμί από σιτάρι. Εμείς στο σπίτι μας τρώγαμε κυρίως ψωμί καλαμποκίσιο ή ανάμικτο, που εμένα δεν μου άρεσε καθόλου, και γι αυτό, μικρό παιδί, κοίταζα εκείνα τα καρβέλια και ονειρευόμουν: «Αχ, να έκοβαν ένα κομμάτι να μου δώσουν!» Και ήρθε κάποτε ο καιρός και χόρτασα το ψωμί αυτό και εδώ και πολλά χρόνια ζυμώνω με προζύμι πάντοτε το ψωμί μόνη μου. - Αμάν, οι Ηπειρώτισσες! Μου λένε. - Ναι, είμαι Ηπειρώτισσα κι εγώ.

17 ΣΕΛ. 26 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Το Γιοφύρι της Άρτας Ανάμεσα στο θρύλο και την ιστορία Της Σάλλα Πόπης. Το γιοφύρι της Άρτας είναι γέφυρα του ποταμού Αράχθου, κοντά στην πόλη της Άρτας, που έγινε πασίγνωστη από το ομώνυμο θρυλικό δημοτικό τραγούδι που αναφέρεται στην εξ ανθρωποθυσίας θεμελίωσή του. Ο ίδιος όρος αποτελεί επίσης σύγχρονη έκφραση, όταν αναφέρονται έργα τα οποία αργούν να ολοκληρωθούν, όπως και στο θρύλο του τραγουδιού («Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν») Η γέφυρα και ο θρύλος Η γέφυρα αυτή, κατά τον χρονογράφο της Ηπείρου, είναι κτίσμα των προ Χριστού Ρωμαϊκών χρόνων. Σύμφωνα όμως με μερικές παραδόσεις κτίσθηκε, όταν η Άρτα έγινε πρωτεύουσα πόλη στο Δεσποτάτο της Ηπείρου (ήταν ένα από τα κράτη που προέκυψαν από την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Δ Σταυροφορία το 1204), ίσως και επί Δεσπότη Μιχαήλ Β Δούκα. Ως χρονολογία οικοδόμησης φέρονται κατ άλλους το 1602 και κατ άλλους το Ο Μητροπολίτης Άρτας Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος έχει σημειώσει ότι αυτή κτίσθηκε κατά μια παράδοση από κάποιον Αρταίο ορθόδοξο παντοπώλη. Κατά το δημοτικό τραγούδι που ανήκει στα άσματα του ακριτικού κύκλου 1300 κτίστες, 60 μαθητές, 45 μάστοροι (μηχανικοί) υπό τον αρχιμάστορα, προσπαθούσαν να κτίσουν τη γέφυρα της οποίας τα θεμέλια κάθε πρωί ήταν κατεστραμμένα. Τελικώς ένα πτηνό με ανθρώπινη φωνή γνωστοποίησε πως για να στεριώσει η γέφυρα απαιτείται η ανθρωποθυσία της συζύγου του πρωτομάστορα. Το οποίο και έγινε με κατάρες που καταλήγουν σε ευχές. Το τραγούδι αυτό είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο (πολιτικό στίχο: ονομάζεται το δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο ιαμβικό μέτρο το οποίο χρησιμοποιήθηκε από το 10ο αιώνα στο Βυζάντιο). Το δημοτικό ποίημα: Της Άρτας το Γιοφύρι Σαράντα πέντε μάστοροι κι εξήντα μαθητάδες, γιοφύρι εθεμέλιωναν στης Άρτας το ποτάμι. Ολημερίς το χτίζανε, το βράδυ εγκρεμιζόταν. Μοιρολογούν οι μάστοροι και κλαίν οι μαθητάδες. «Αλλοίμονο στους κόπους μας, κρίμα στις δούλεψές μας, ολημερίς να χτίζουμε το βράδυ να γκρεμιέται». Πουλάκι εδιάβη κι έκατσε αντίκρυ στο ποτάμι, δεν εκελάηδε σαν πουλί, μηδέ σαν χελιδόνι, παρά εκελάηδε κι έλεγε ανθρώπινη λαλίτσα. «Αν δε στοιχειώσετε άνθρωπο, γιοφύρι, δε στεριώνει, και μη στοιχειώσετε ορφανό, μη ξένο μη διαβάτη, παρά του πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα, που έρχεται αργά τ αποταχύ και πάρωρα το γιόμα». Τ άκουσ ο πρωτομάστορας και του θανάτου πέφτει. Πιάνει, μηνάει της λυγερής με το πουλί τ αηδόνι. Αργά ντυθεί, αργά αλλαχτεί, αργά να πάει το γιόμα, αργά να πάει και να διαβεί της Άρτας το γιοφύρι. Και το πουλί παράκουσε κι αλλιώς επήγε κι είπε: «Γοργά ντύσου, γοργά άλλαξε, γοργά να πας το γιόμα, γοργά να πας και να διαβείς της Άρτας το γιοφύρι». Νάτηνε κι εξανάφανεν από την άσπρην στράτα. Την είδ ο πρωτομάστορας, ραγίζεται η καρδιά του. Από μακριά τους χαιρετά κι από κοντά τους λέει: Γεια σας, χαρά σας, μάστοροι και σεις οι μαθητάδες, μα τι έχει ο πρωτομάστορας και είναι βαργιομισμένος;» Το δαχτυλίδι το πεσε στην πρώτη την καμάρα και ποιος να μπει, και ποιος να βγει, το δαχτυλίδι να βρει; Μάστορα, μην πικραίνεσαι κι εγώ να πα σ το φέρω, εγώ να μπω, κι εγώ να βγω, το δαχτυλίδι να βρω. Μήδε καλά εκατέβηκε, μήδε στη μέση επήγε. «Τράβα καλέ μ τον άλυσο, τράβα την αλυσίδα κι όλον τον κόσμο ανάγειρα και τίποτες δεν ήβρα». Ένας πηχάει με το μυστρί κι άλλος με τον ασβέστη, παίρνει κι ο πρωτομάστορας και ρίχνει μέγα λίθο. Αλίμονο στη μοίρα μας, κρίμα στο ριζικό μας. Τρεις αδερφάδες είμαστε κι οι τρεις κακογραμμένες, η μια έχτισε το Δούναβη, κι άλλη τον Αφράτη κι εγώ η πλιό στερνότερη της Άρτας το γιοφύρι. Ως τρέμει το καρυόφυλλο, να τρέμει το γιοφύρι κι ως πέφτουν τα δεντρόφυλλα να πέφτουν οι διαβάτες. «Κόρη, το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δώσε, πο χεις μονάκριβο αδερφό, μη λάχει και περάσει». Κι αυτή το λόγον άλλαξε κι άλλη κατάρα δίνει. «Αν τρέμουν τ άγρια βουνά, να τρέμει το γιοφύρι, κι αν πέφτουν τ άγρια πουλιά, να πέφτουν οι διαβάτες, τι έχω αδερφό στην ξενιτιά, μη τύχει και περάσει».

18 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 27 Ιστορία του θρύλου Η ιστορική έρευνα διατυπώνει ότι ο θρύλος αυτός έκρυβε πολλά χρόνια μια ιστορική αλήθεια για την περιοχή της Άρτας και γενικότερα της Ηπείρου. Όταν χρειάστηκε να περάσει από την περιοχή μεγάλη δύναμη τουρκικού στρατού, ζητήθηκε η βοήθεια των κατοίκων για τη δημιουργία μιας γέφυρας. Τότε προστρέξανε πάρα πολλοί δηλώνοντας ότι γνωρίζουν να κτίζουν, προκειμένου να κερδίσουν κάποια εύνοια. Όταν όμως έμαθαν οι κάτοικοι το σκοπό για τον οποίο θα πέρναγε το τούρκικο ασκέρι πήγαιναν τη νύχτα και γκρέμιζαν ό,τι την προηγούμενη οι ίδιοι είχαν φτιάξει. Όταν οι Τούρκοι ζήτησαν να μάθουν γιατί αργεί τόσο πολύ το έργο, εκείνοι απάντησαν ότι τελικά είναι στοιχειωμένο το μέρος,πιστεύοντας ότι οι Τούρκοι ή δεν θα πέρναγαν ή ότι θα επέστρεφαν. Τότε ο τούρκος διοικητής (πουλάκι) διέταξε τη σύλληψη του πρωτομάστορα και της γυναίκας του και τη θανάτωσή τους. Φοβούμενοι όλοι οι άλλοι εμπλεκόμενοι στο έργο της ανέγερσης Έλληνες για την τύχη που θα τους περίμενε, έσπευσαν να ολοκληρώσουν το γεφύρι συνοδεύοντας με κατάρες το τούρκικο ασκέρι αναπολώντας την αλλοτινή δόξα της φυλής, που επί Μ. Αλεξάνδρου έφθασαν από Δούναβη μέχρι Ευφράτη. Μετά όμως την εθνεγερσία του 1821 και αναμένοντας την απελευθέρωσή τους υπό τον ελληνικό στρατό (αδερφό στη ξενιτιά) οι προηγούμενες κατάρες έγιναν ευχές. Σημειώσεις. - Μια άλλη παραλλαγή, πιο ήπια, στο επίμαχο σημείο της «βίαιης» ανθρωποθυσίας του θρύλου λέει πως μόλις έφθασε στο γεφύρι η γυναίκα του πρωτομάστορα εκείνος: «Ευθύς τον ίσκιο άρπαξε και παίρνει και τη στοιχειώνει» Και αφού πήρε το ανάστημά της από τον ίσκιο, της λέγει: «Σύρε, κυρά μου, στο καλό και στη καλή την ώρα κι όσο να πα στο σπίτι της πέφτει και αποθαίνει». (Δηλαδή το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα, αφού η γυναίκα του μένει σαν οπτασία, χωρίς πλέον ίσκιο, δεν ακούγεται όμως τόσο μακάβριο). - Ο συγκινησιακός φόρτος του ποιήματος με τα ανάμικτα συναισθήματα της υποταγής αλλά και της ελπίδας της ανεξαρτησίας όχι μόνο είχε ξεπεράσει τον ελλαδικό χώρο, αλλά ακριβώς μέσα από τα μεγάλα «έργα» της εποχής, πέρναγε και ως μήνυμα. Έτσι παραλλαγές του περνούσαν και σε άλλους βαλκανικούς λαούς ακόμη και σε ποντιακή διάλεκτο σε ανάλογες παραδόσεις. Την ελληνικότητα όμως του ποιήματος απέδειξε ο Ντίντεριχ (ή Ντίντρηχ) από τα στοιχεία που παρέχει αυτό το ίδιο το ποίημα. - Αξιοπρόσεκτα λαογραφικά σημεία στο δημοτικό αυτό τραγούδι είναι η αξία του δακτυλιδιού, της βέρας, ως πετυχημένο εύρημα του ποιητή που εκτός από τα στέφανα του γάμου, δίπλα στα εικονίσματα, κανένα άλλο σύμβολο δεν θα μπορούσε να σημειώσει μεγαλύτερη επιρροή στην τότε εποχή. Επίσης το στοιχείο της πιστής συζυγικής αγάπης, αλλά και η σημασία του ξενιτεμένου και μονάκριβου αδερφού που αποτελεί πανηγυρική επανάληψη της βεβαίωσης του Ευριπίδη «Στύλοι δε οίκων παίδες άρσενες» ή όπως η αρχαία Αντιγόνη ομολογεί «Άνδρα μπορεί να πάρω οποιοδήποτε, όμως αδερφό δεν μπορώ να ξανάβρω» Σύγχρονη χρήση/παρομοίωση Στην καθομιλούμενη η φράση «Το γιοφύρι της Άρτας» χρησιμοποιείται για έργα τα οποία αργούν πολύ να τελειώσουν. Παραδείγματα: σαν της Άρτας το γιοφύρι, ούτε της Αρτας το γιοφύρι να ήταν: Κάτι σαν γιοφύρι της Άρτας, αν συλλογιστούμε πόσες φορές σχεδιάστηκε, κτίστηκε, γκρεμίστηκε, ξανασχεδιάστηκε. Σε σύγχρονο «γιοφύρι της Άρτας» εξελίσσεται το σχέδιο Επίσης έτσι είχαν χαρακτηριστεί, κατά καιρούς από τον ελληνικό ημερήσιο τύπο διάφορα δημόσια έργα όπως οι διαμορφώσεις των πλατειών Ομόνοιας και Συντάγματος της Αθήνας, η έναρξη λειτουργίας δυο νοσοκομείων (Θεσσαλονίκης και Ελευσίνας), το αεροδρόμιο των Σπάτων και ο σχεδιασμός του μετρό της Αθήνας που κράτησε 30 χρόνια, όσο δηλαδή η ανέγερση της μεγαλύτερης πυραμίδας της Αιγύπτου. Επιρροές Το γεφύρι της Άρτας έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς και με βάση αυτό έχουν γραφεί αρκετά έργα: - Το γιοφύρι της Άρτας» του Ηλία Βουτιερίδη, περιοδικό «Νουμάς», «Το ανεχτίμητο» του Παντελή Χορν, δημοσιευμένο σε ανεξάρτητο τόμο μαζί με το μονόπραχτό του «Ο ξένος», «Ο Πρωτομάστορας», τραγωδία που έγραψε ο Νίκος Καζαντζάκης το 1909, μελοποίησε ο Μανώλης Καλομοίρης και παίχτηκε στην Αθήνα το «Θυσία της Άρτας» του Στέλιου Σεφεριάδη - «Της Τρίχας το γεφύρι» του Παν. Φωτιάδη «Τη Τρίχας το γεφύρι» του Θόδωρου Κανονίδη, «Γεφύρι της Άρτας» του Γ. Θεοτοκά, «Η γυναίκα του πρωτομάστορα» του Φίλωνος Κτενίδη στην ποντιακή γλώσσα, «Το γεφύρι της Άρτας» του Γιάννη Ανδρίτσου, «Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες» του Αλβανού συγγραφέα ισμαήλ Κανταρέ, 1989 Αναφορές 1. Μπάμπης Δερμιτζάκης, Τα τρία «γεφύρια της Άρτας» και Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες», φιλολογική, Απρίλιος Μάιος Ιούνιος 2001, τεύχος 75 σελ Αικατερίνη Πολυμέρου Καμηλάκη, ο Διγενής Ακρίτας στη νεοελληνική Δραματουργία, Ευρωπαϊκή Ακριτική παράδοση: από το Μεγαλέξανδρο στο Διγενή Ακρίτα». Εκδ. Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Αθήνα Ισμαήλ Κανταρέ. Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες, Αθήνα 1969, εκδόσεις του 21ου σελ. 121

19 ΣΕΛ. 28 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΧΡΥΣΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑ ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Κ.: ΥΔΡΑΥΛΙΚΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ, ΚΑΛΟΡΙΦΕΡ, ΤΕΧΝΙΚΟΣ - ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 14, ΤΗΛ , ΟΙΚ , ΚΙΝ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Ν. ΑΛΚΗΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΓΟΥΝΑΡΗ 21-23, ΤΗΛ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΓΟΥΝΑΡΗ 21-23, ΤΗΛ , FAX: , KIN , anagnost@lawyer.com ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΓΡΑΦΙΣΤΑΣ, ΓΟΥΝΑΡΗ 21-23, KIN ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Α. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, ΑΡΧ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ 10, ΤΗΛ , ΚΙΝ , anagnostopoulou_83@yahoo.gr ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Π. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: ΥΔΡΟΓΕΙΟΣ ΑΝΩΝΥΜΟΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ & ΑΝΤΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 155, ΤΗΛ , , FAX: ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ 195, ΤΗΛ , ΟΙΚ ΑΝΔΡΕΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ-ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ, ΠΑΡΑΛΙΑ ΠΑΤΡΩΝ, ΤΗΛ , Αγαθή ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ Μ. ΔΙΑΚΟΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Δ.: "ΡΟΖ ΜΠΑΛΟΝΙ" ΠΑΙΔ. ΣΤΑΘΜΟΣ, Γ. ΔΡΟΣΙΝΗ 8 ΕΞΩ ΑΓΥΙΑ, ΤΗΛ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΑΦΟΙ: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ & ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 360 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , , FAX: ΑRΙΩΝ ΤΖΙΟΥΝΗΣ ΑΛΕΞΗΣ: ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΙ - ΚΑΜΕΡΕΣ - ΘΥΡΟΤΗΛΕΦΩΝΑ, ΑΝΩ ΚΑΣΤΡΙΤΣΙ, ΤΗΛ , ΑΣΠΡΟΥΔΗΣ ΘΩΜΑΣ: ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΖΩΗΣ, ΛΕΟΩΦ. ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 270 & ΠΡΙΑΜΟΥ 1, ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΤΗΛ , FAX: , ΚΙΝ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ Γ. : AVLON ΧΟΝΔΡΙΚΟ & ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΠΙΠΛΩΝ, ΕΙΔΗ ΔΩΡΩΝ & ΟΙΚΙΑΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ, ΑΜΕΡΙΚΗΣ 62 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: ΒΑΣΑΚΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ-ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ-ΜΗΧ/ΣΗ, ΠΑΤΡΕΩΣ 46-50, ΤΗΛ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ-ΔΡΙΒΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ: ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟΣ, ΑΡΧ. ΙΕΡΟΘΕΟΥ 100, ΤΗΛ ΒΛΑΧΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ:ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΣ ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΟΣ -ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ, 28ης ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΡΙΟ, ΤΗΛ , ΒΕΡΓΟΥ Λ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΚΑΝΑΡΗ 54 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ./FAX: , ΚΙΝ , nadiavergou@gmail.com ΒΟΥΚΕΛΑΤΟΥ ΕΥΡΩΠΙΑ: ΕΙΔΙΚΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΕΡΜΟΥ 53 & ΜΑΙΖΩΝΟΣ (2ος όρ.) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΟΙΚ , ΚΙΝ ΒΟΥΛΓΑΡΗ ΜΑΡΙΑ: ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΑ & ΔΙΑΘΕΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ, ΠΛ. ΥΨΗΛΩΝ ΑΛΩΝΙΩΝ 16, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ/FAX: , , ΚΙΝ ΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Σ. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: ΔΑΚΤΥΛΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ-ΦΩΤΟΤΥΠΙΕΣ, ΒΟΤΣΗ ΑΡ. 33, ΤΗΛ ΠΑΤΡΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ - ΔΗΜΗΤΡΑ: ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ, ΑΓ. ΑΝΔΡΕΟΥ 71 & ΣΤΕΝΟ ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΥ, ΤΗΛ , 2610 ΤΗΛ./FAX: , ΚΙΝ ΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΣΚΟΥΦΗ ΜΑΡΙΑ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, ΔΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ 149, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΓΙΑΝΝΑΚΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ: ΙΑΤΡΟΣ - ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ, ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΚΑΝΑΚΑΡΗ, ΤΗΛ , ΠΑΤΡΑ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥ - ΣΕΡΠΑΝΟΥ ΛΟΥΚΙΑ: ΙΑΤΡΟΣ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ, ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ κανακαρη, ΤΗΛ , ΚΙΝ ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ: ΦΡΟΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, ΠΛΑΤΕΙΑ ΝΟΡΜΑΝ ΚΑΙ ΜΟΥΡΟΥΖΗ ΠΑΤΡΑ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΒΕΡΓΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΗ: "ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΕΣ" ΚΟΥΡΤΙΝΕΣ-ΚΟΥΡΤΙΝΟΞΥΛΑ-ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ, ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ 14 Α ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΓΙΑΠΡΑΚΑΣ ΚΩΝ. ΓΙΩΡΓΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 178 (1ος όρ.) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , KIN , giorgegiap@yahoo.gr ΓΙΑΡΑΛΗ-ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ: ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Τ.Ε. ΦΙΛΟΠΟΙΜΕΝΟΣ 30, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΓΚΑΤΖΟΓΙΑΣ ΑΡΗΣ: ΠΟΛ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΦΙΛΟΠΟΙΜΕΝΟΣ 43 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ./FAX: , ΚΙΝ arisgatzogias@yahoo.com ΓΚΕΚΑΣ ΛΑΖΑΡΟΣ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΣ ΜΑΙΖΩΝΟΣ 65, ΤΗΛ , FAX: ΓΟΥΔΕΒΕΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ: ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟΙ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΙΚΟΙ ΚΕΡΜΑΤΟΔΕΚΤΕΣ, ΑΜΥΚΛΩΝ 7-Κ. ΣΥΧΑΙΝΑ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΔΗΜΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ:ΣΥΝΤΗΡΗΤΗΣ ΚΟΛΥΜΒΗΤΙΚΩΝ ΔΕΞΑΜΕΝΩΝ, ΜΑΙΖΩΝΟΣ 7 ΠΑΤΡΑ, DIMOIL: Α.Ε. ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ, ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΟΥ, ΒΙ.ΠΕ ΠΑΤΡΩΝ, ΤΗΛ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΑΓΑΘΗ ΚΩΝ/ΝΟΥ: ΕΣΩΡΟΥΧΑ-ΜΑΓΙΩ-ΡΟΥΧΑ-ΦΟΡΜΕΣ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ 77 & ΚΩΝ/ΠΟΛΕΩΣ ΤΗΛ ΕΥΘΥΜΙΟΥ Δ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: ΙΑΤΡΟΣ, ΕΙΔΙΚΟΣ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ, ΓΕΡΟΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ 31-33, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ EMPHASIS ADV.: ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, ΡΗΓΑ ΦΕΡΡΑΙΟΥ 108, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΣΠ. ΚΩΝ/ΝΟΣ: ΔΙΚΑΣΤΙΚΟΣ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 199, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΖΩΤΟΥ ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ: ΔΙΠΛ. ΠΟΛΙΤΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΒΟΤΣΗ 58, ΤΗΛ , ΟΙΚ , ΚΙΝ ΖΩΤΟΣ ΝΑΠΟΛΕΩΝ: ΔΙΠΛ. ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - Ε.Δ.Ε., ΒΟΤΣΗ 58, ΤΗΛ , ΟΙΚ , ΚΙΝ ΖΩΤΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 55, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΘΕΟΦΥΛΑΤΟΥ - ΑΡΓΥΡΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ: ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ (GOLDEN HOUSE) ΜΑΙΖΩΝΟΣ 16 & ΓΚΟΤΣΗ (ΕΝΑΝΤΙ ΑΡΣΑΚΕΙΟΥ) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ INFOSYSTEM: ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΗΡ. ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 60Α, ΤΗΛ , FAX: , Ηλίας, Σούζη , ΑΧΟΝ ΚΑΛΟΓΗΡΟΥ-ΜΗΛΙΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ: SPA ΡΟΔΟ, ΒΟΤΣΗ 39 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , , ΚΑΡΑΜΠΙΝΑΣ Δ. ΣΤΕΦΑΝΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΜΑΙΖΩΝΟΣ 124, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: , IN , skarabinas@iahoo.com ΚΑΡΑΜΠΙΝΑ-ΧΑΣΑΠΟΠΟΥΛΟΥ ΑΡΕΤΗ: ALPHA ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ, ΤΟΥ ΟΜΙΛΟΥ ΤΗΣ ALPHA ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ, ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ 75 & ΑΓ. ΝΙΚΟΑΟΥ (1ος ΟΡ.)TΗΛ , , OIK , KIN ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Β. ΙΩΑΝΝΗΣ: ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΣΤΡΥΜΩΝΟΣ 1, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΟΙΚ ΚΙΕΚΑ ΕΛΕΝΗ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 178, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΚΙΤΣΟΥ Θ. ΚΑΤΕΡΙΝΑ: ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, ΜΑΓΟΥΛΑ - Κ. ΚΑΤΣΡΙΤΣΙ ΡΙΟΝ, ΤΗΛ , ΚΟΛΙΟΦΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ-ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΑ-ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 369, ΠΡΟΑΣΤΕΙΟ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ/FAX: , KIN ΚΟΛΙΟΦΩΤΗΣ ΦΩΤΗΣ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ Μ.Ε. "ΘΕΜΕΛΙΟ" ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ & ΚΟΡΥΔΑΛΕΩΣ, ΠΡΟΑΣΤΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, ΤΗΛ , FAX: ΚΟΝΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ: "ΚΥΡΗΝΕΙΑ" ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΤΑΒΕΡΝΑ, ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 63, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΚΟΝΤΟΣ Σ. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ.: ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ - ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΑ - ΜΗΧΑΝΟΓΡΑΦΗΣΗ ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟΥ - ΟΙΚΟΝΟΜΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ - ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ - ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΣ 137, ΑΓΥΙΑ, ΤΗΛ , ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ Γ. ΛΕΩΝ: JUNIOR' SPORT, ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΕΙΔΗ, ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ 184 ΤΗΛ , , ΚΙΝ , Κατερίνα ΚΟΣΙΝΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ & ΚΟΣΙΝΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΛΑΚΙΔΙΩΝ ΠΑΝΤΟΣ ΤΥΠΟΥ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 376 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ , , ΚΙΝ "KOTSIS" ΑΡΗΣ & ΡΑΝΙΑ ΚΩΤΣΗ: ΠΑΙΔΙΚΑ ΕΠΙΠΛΑ, ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΜΕΣΟΥ 7 ΤΗΛ , KOTSIS: ΕΠΙΠΛΑ, Ν.Ε.Ο. ΠΑΤΡΩΝ - ΑΘΗΝΩΝ 119 ΤΗΛ , FAX: , ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ & ΛΟΥΔΙΑ, ΑΓΥΙΑ, ΤΗΛ , ΘΡΑΚΗΣ ΚΑΙ ΛΕΜΕΣΟΥ 7, ΤΗΛ ΚΟΥΡΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 130 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ ΚΟΦΑ ΧΑΡ. ΕΛΕΝΑ: ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΑΡΠΑΣΙΑΣ 8, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΚΡΟΝΟΣ - Ν. ΚΑΡΑΚΙΤΣΟΣ ΑΕΒΕ: SUPER MARKET, ΘΟΥΚΥΔΙΚΟΥ 91 CASH & CARRY, ΠΑΤΡΑ, THΛ , ΙΩΝΙΑΣ 90 & ΔΑΜΩΝΟΣ, TΗΛ , Γ ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΟΥ 42 TΗΛ ΚΑΝΑΚΑΡΗ TΗΛ , ΣΚΑΓΙΟΠΟΥΛΕΙΟΥ 41 & ΝΑΥΑΡΙΝΟΥ ΤΗΛ ΓΟΥΝΑΡΗ 36 & ΚΑΝΑΚΑΡΗ ΤΗΛ , ΕΥΒΟΙΑΣ 160 ΖΑΡΟΥΧΛΕΪΚΑ ΤΗΛ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 146 & ΗΛΕΙΑΣ Κ. ΟΒΡΥΑ ΤΗΛ ΜΟΥΡΟΥΖΗ & ΑΣΤΙΓΓΟΣ ΤΗΛ , ΕΛΛΗΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ 94 ΤΗΛ , ΑΘΗΝΩΝ ΡΙΟΝ ΤΗΛ , ΝΟΤΑΡΑ 141 ΑΓΥΙΑ ΤΗΛ FONTANA ΚΟΡΙΝΘΟΥ 211 ΤΗΛ ΙΩΝΙΑΣ 122 (ΚΡΟΝΟΣ STOCK SHOP) ΤΗΛ ΣΩΜΕΡΣΕΤ 62 ΡΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΗΛ , PANDA ΗΛΕΙΑΣ 3 ΤΗΛ ΧΕΛΜΟΣ Α.Ε. ΤΥΡΟΚΟΜΙΑ ΣΑΝΤΑΜΕΡΙ ΑΧΑΪΑΣ ΤΗΛ ΚΟΥΤΡΟΥΚΗΣ Γ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ-ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, ΠΛ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 20, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΛΑΜΠΡΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΤΕΧΝΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΛΟΠΟΙΪΑ, ΒΑΣ. ΡΟΥΦΟΥ 40, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΑΦΟΙ Ν. ΛΙΑΡΗ Ο.Ε.: ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ-ΖΑΧ/ΚΗ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 53, ΤΗΛ ΜΑΛΤΕΖΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ-ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ, ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ (5ος όρ.) ΤΗΛ , ΟΙΚΙΑΣ ΜΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ: ΕΙΔΗ ΥΨΗΛΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΩΜΑ, ΓΕΡΟΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ 7 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΜΑΛΑΜΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ 123 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΚΙΝ ΜΑΛΑΜΗΣ Γ. & ΥΙΟΙ: ΜΑΧΙΜ, ΚΑΦΕΤΕΡΙΑ, ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΟΥ 55, ΤΗΛ ΜΑΛΛΙΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΕΜΠΟΡΙΟ ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ-ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ-ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ, ΤΡΙΩΝ ΝΑΥΑΡΧΩΝ 3 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΜΑΛΤΕΖΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ: ΜΑΡΜΑΡΑ-ΓΡΑΝΙΤΕΣ, Ν.Ε.Ο. ΠΑΤΡΩΝ ΑΘΗΝΩΝ 126, ΤΗΛ , FAX: ΜΑΓΓΙΩΡΟΥ ΓΙΩΤΑ: ΚΑΤΑΣΤΗΜΑ ΕΤΟΙΜΩΝ ΕΝΔΥΜΑΤΩΝ FONDO, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 251, ΤΗΛ , ΠΑΤΡΑ

20 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 29 ΜΑΓΓΙΩΡΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: COMPUTER "PRACTIKA" ΕΡΜΟΥ & ΜΑΙΖΩΝΟΣ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , , , FAX: ΜΑΝΤΖΙΚΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: ΜΕΛΑΝΙΑ ΕΚΤΥΠΩΤΩΝ, ΕΠΑΝΑΓΕΜΙΣΜΑ - ΤΟΝΕΡ, ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΗΣ 53, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: ΜΑΡΑΓΚΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ, ΚΥΠΡΟΥ 45, ΤΗΛ ΜΑΡΙΝΑΚΗ ΦΩΤΕΙΝΗ: ΑΙΣΘΗΤΙΚΟΣ, ΤΗΛ , , ΠΑΤΡΑ ΜΑΡΤΣΕΚΗΣ Γ. ΛΟΥΚΑΣ: ΕΙΔΙΚΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΙΑΤΡΕΙΟ: ΠΑΤΡΕΩΣ ΚΑΙ ΚΑΝΑΚΑΡΗ , ΤΗΛ , ΟΙΚ. ΑΝΤ. ΜΑΡΤΕΛΑΟΥ 1, ΤΗΛ , ΜΕΝΤΖΑ Ζ. - ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ Ι. Ο.Ε.: ΒΙΟΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 273Γ (2ος ΟΡΟΦΟΣ) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ./FAX: ΜΗΣΙΑΚΟΥΛΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ: ΕΛΑΙΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ-ΣΤΕΓΑΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ, ΑΛΙΣΟΣ, ΤΗΛ ΜΕΓΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ - ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΟΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΧΑΝΙΩΝ ΑΚΤΑΙΟ ΡΙΟΥ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΜΙΝΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΔΙΠΛ. ΧΗΜΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΔΙΠΛ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ 213, ΤΗΛ ΜΟΣΧΟΣ Δ. ΚΩΝ/ΝΟΣ: ΕΛΑΙΟΧΡΩΜΑΤΙΣΤΗΣ, ΔΣΥΜΕΩΝΟΣ 8 ΠΡΟΑΣΤΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, ΤΗΛ ΜΠΑΛΑΟΥΡΑΣ ΜΙΧ. ΜΗΝΑΣ: TASTY CORNER ΦΑΣΤ ΦΟΥΝΤ - ΣΝΑΚ ΜΠΑΡΑ, ΑΘΗΝΩΝ 47 ΡΙΟ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΜΠΑΛΑΤΣΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ: ΓΕΩΛΟΓΟΣ-ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΛΟΓΟΣ, ΓΟΥΝΑΡΗ 5, ΤΗΛ ΜΠΛΩΝΗ ΕΥΣΤΑΘΙΑ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΤΣΑΜΑΔΟΥ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΜΠΟΥΓΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ-ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΙΔΩΝ ΘΕΡΜΑΝΣΕΩΣ, ΛΕΥΚΩΣΙΑΣ 7 & ΑΘΗΝΩΝ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡΓ. ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ: ΚΛΩΣΤΙΚΑ - ΚΕΝΤΗΜΑΤΑ "ΚΑΙΤΗ" ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 33 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΝΤΑΓΚΑΣ Α. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ, ΣΙΣΣΙΝΗ 12-14, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: , ΚΙΝ , dntagkas@aias.gr ΝΤΟΚΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: ΨΙΛΙΚΑ ΠΑΙΓΝΙΔΙΑ, ΕΡΜΟΥ 38, ΤΗΛ ΞΥΛΕΜΠΟΡΙΚΗ ΠΑΤΡΩΝ: ΑΚΤΗ ΔΥΜΑΙΩΝ 167 ΠΑΤΡΑ, Δ/ΝΤΗΣ Κ. ΤΣΙΡΗΣ, ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ-ΤΟΡΝΙΒΟΥΚΑ ΧΑΡΑ: ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ, ΠΛ. ΓΕΩΡΓΙΟΥ 20 (4ος όρ.) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟΝ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 405 & ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑ, ΤΗΛ ΠΑΠΑΝΙΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ:. ΟΠΤΙΚΑ, ΓΟΥΝΑΡΗ 37, ΤΗΛ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ: ΠΕΡΙΦ. Δ/ΝΤΗΣ "ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ" ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 3, ΤΗΛ ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ: ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟ - ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΟ STROUNEL, ΠΑΤΡΩΝ ΚΛΑΟΥΣ 80, ΤΗΛ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ: ΛΕΥΚΑ ΕΙΔΗ-ΧΑΛΙΑ-ΜΟΚΕΤΤΕΣ-ΚΟΥΡΤΙΝΕΣ 1ο) ΙΕΡΟΘΕΟΥ & ΣΟΛΩΜΟΥ, ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ ο) ΝΟΤΑΡΑ & ΑΓ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ, ΤΗΛ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ-ΒΟΜΒΑ ΓΕΩΡΓΙΑ: ΧΕΙΡ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ 195, ΤΗΛ , ΠΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Γ.: "ΑΡΓΟΣ" ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΥΠΟΥ, Κ. ΚΑΣΤΡΙΤΣΙ, ΤΗΛ , , ΠΕΤΡΑΚΗ ΑΘΗΝΑ: S/M ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ 65 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ: ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΠΡΟ-ΠΟ, ΑΡΕΘΑ 5 ΑΓΥΙΑ, ΤΗΛ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΛ. ΚΩΝ/ΝΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΠΛ. ΟΜΟΝΟΙΑΣ 34 & ΓΟΥΝΑΡΗ, ΤΗΛ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ - ΤΡΙΑΝΤΟΥ ΧΑΡΙΤΙΝΗ: ΔΕΡΜΑΤΟΛΟΓΟΣ - ΑΦΡΟΔΙΣΙΟΛΟΓΟΣ, ΑΡΑΤΟΥ 12 1ος ΟΡ. ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ./FAX: ΚΙΝ ΠΕΤΤΑΣ ΓΕΩΡΓ. & ΑΝΔ.: CITROEN ΑΝΤΑΛΛΑΚΤΙΚΑ-ΣΥΝΕΡΓΕΙΟ, ΑΚΤΗ ΔΥΜΑΙΩΝ 26 (ΠΑΤΡΩΝ - ΠΥΡΓΟΥ) ΤΗΛ , ΠΛΙΑΤΣΙΚΑΣ ΑΝΔΡΕΑΣ: ΚΑΦΕ MAGNIFICO, ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ 1 ΠΑΡΑΛΙΑ ΡΙΟΥ, ΤΗΛ ΠΛΙΑΤΣΙΚΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ: ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ 4 ΕΠΟΧΕΣ, ΠΟΣΕΙΔΩΝΟΣ 7 ΡΙΟΝ, ΤΗΛ PORTO RICO: Γ. ΨΥΛΛΙΑ: ΠΙΤΣΑΡΙΑ ΙΙΙ ΝΑΥΑΡΧΩΝ & ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ 202 ΤΗΛ PORTO RICO: Ν. ΨΥΛΛΙΑ: ΠΙΤΣΑΡΙΑ, Ν. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ 6-8, ΑΓΥΙΑ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΠΡΑΠΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ: ACHAIA MARINE, ΣΚΑΦΗ ΑΝΑΨΥΧΗΣ, ΕΓΝΑΤΙΑΣ 7 ΡΙΟ ΠΑΤΡΩΝ, ΤΗΛ , FAX: , ΚΙΝ ΡΑΠΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ & ΝΙΚΟΛΑΟΣ: ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ - ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΑΚΑΤΕΡΓΑΣΤΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΡΓΑΣΜΕΝΩΝ ΔΕΡΜΑΤΩΝ, ΑΛ. ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ 147 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: ΡΙΖΟΥ ΑΚΡΙΒΗ ΣΥΖ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: ΠΡΟ-ΠΟ, ΣΥΝΤ. ΖΗΣΗ 71Β ΑΡΟΗ, ΤΗΛ ΡΟΚΚΑΣ Γ. ΑΙΜΙΛΙΟΣ-ΣΤΑΘΗΣ Θ. ΗΛΙΑΣ: ΧΕΙΡ. ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΙ, ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 16-18, ΤΗΛ , ΡΟΠΗ ΑΤΕ, ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ ΠΑΥΛΟΣ: ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ , ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΡΟΥΣΚΑ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ: ΟΒΕΛΙΣΤΗΡΙΟ "ΤΟ ΖΑΓΟΡΙ", ΑΓ. ΤΡΙΑΔΟΣ 46, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΡΟΥΣΣΟΣ Κ.-Ε. ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ: ΓΕΩΠΟΝ. ΑΧΑΪΑΣ, ΓΕΩΡΓΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ-ΣΠΟΡΟΙ-ΛΙΠΑΣΜΑΤΑ, ΑΛ. ΥΨΗΛΑΝΤΟΥ 142, ΤΗΛ ΣΑΛΗΚΟΣ ΕΛ. ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 206, ΤΗΛ ΣΙΜ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ: ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΑ - ΔΩΡΑ, ΑΙΗΤΟΥ 12 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , FAX: , ΚΙΝ ΣΙΩΖΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ: ΘΕΡΜΟΪΛ Α.Ε., ΠΕΤΡΕΛ. - ΟΡΥΚΤΕΛ. - ΘΕΡΜΑΝΣΗ - ΚΛΙΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΕΛΛ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ 88, ΤΗΛ , FAX: ΣΚΟΥΦΗΣ ΣΠΥΡ.: ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ, ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΔΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ 149, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΣΟΜΠΟΛΟΣ Κ. ΙΩΑΝΝΗΣ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ 28Α (1ος όρ.) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΟΙΚ , ΚΙΝ ΣΤΑΣΙΝΟΣ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: ΠΡΟ-ΠΟ "ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΥΧΗΣ", ΕΓΛΥΚΑΔΟΣ 237, ΤΗΛ./FAX: ΣΤΑΣΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ: ΚΑΘΑΡΙΣΤΗΡΙΟ, ΕΛΛ. ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ 74 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΣΤΑΦΥΛΑΣ Κ. & ΣΙΑ Ε.Ε.: SOUPER MARKET "ΑΦΡΟΔΙΤΗ", ΖΑΚΥΝΘΟΥ 20, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ης ΜΑΡΤΙΟΥ 2, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΣΦΗΚΑΣ Α. ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΙΑΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΟΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ , ΤΗΛ ΤΑΒΑΝΤΖΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΠΡΙΣΜΑ, ΑΘ. ΔΙΑΚΟΥ 24 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΤΑΓΚΑΛΑΚΗ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ, ΠΑΝΑΧΑΪΚΟΥ 95, ΤΗΛ , ΚΥΠΡΟΥ 10 ΡΙΟ, ΤΗΛ ΤΑΞΙΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΑ: ΕΤΟΙΜΑ ΑΝΔΥΜΑΤΑ ΑΝΔΡΙΚΑ - ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ, ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ ΕΝΔΥΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΕΡΜΑΤΙΝΩΝ ΠΑΝΤΟΣ ΤΥΠΟΥ, ΚΑΘΑΡΙΣΤΗΡΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ, ΤΕΛΛΟΥ ΑΓΡΑ 12 ΕΞΩ ΑΓΥΙΑ ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ ΤΑΤΣΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ: ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ-ΦΟΡΟΤΕΧΝΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ, ΑΓ. ΑΝΔΡΕΟΥ 55 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΤΖΙΜΑ-ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ ΙΟΥΛΙΑ: ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ, ΑΓΥΙΑΣ 98, Ε. ΑΓΥΙΑ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΤΖΩΡΟΥ ΕΡΜΙΟΝΗ: ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ, ΚΑΡΟΛΟΥ & ΡΗΓΑ ΦΕΡΡΑΙΟΥ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΤΖΩΡΤΖΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ: ΕΙΔΙΚΟΣ ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΟΣ, ΚΑΝΑΚΑΡΗ 80 1ος όρ., ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ , christinatzortzi@hotmail.com ΤΡΙΓΓΟΣ ΚΩΣΤΑΣ: ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ, ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ 48, ΤΗΛ , ΠΑΤΡΑ ΤΣΑΠΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΤΗΛ , ΤΣΕΦΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ: ΥΔΡΑΥΛΙΚΑ-ΚΑΛΟΡΙΦΕΡ, ΣΑΝΤΟΡΙΝΗΣ 3, ΤΗΛ ΤΣΙΑΚΟΥ ΕΛΕΝΗ: ΙΑΤΡΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΟΣ, ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ & ΚΑΝΑΚΑΡΗ, ΤΗΛ , ΩΡΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 9-1 π.μ., 6-9 μ.μ. ΤΣΙΑΤΣΗΣ ΣΠΥΡΟΣ: ΓΕΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΤΗΛ , ΤΣΙΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ, ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ 124 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΤΣΙΠΡΑΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ: ΠΙΤΣΑΡΙΑ RIMINI, ΑΚΡΩΤΗΡΙΟΥ 105, ΤΗΛ , ΤΣΟΓΚΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ: ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ 251 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ.: ΤΣΟΥΝΗ ΕΛΕΝΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ: ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΓΕΡΜΑΝΟΥ 130 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΦΑΡΙΝΑ: ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΡΤΟΠΟΙΪΑ-ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗ, ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΤΡΩΝ - ΑΘΗΝΩΝ 82, ΤΗΛ ΦΕΛΟΥΚΙΔΟΥ - ΡΟΔΟΠΟΥΛΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ: ΦΑΡΜΑΚΕΙΟ, ΓΕΡΜΑΝΟΥ 131, ΤΗΛ ΦΩΤΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ: ΕΡΓΟΔ. ΔΟΜΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ, ΤΗΛ ΦΩΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ: PARKING, Δ. ΓΟΥΝΑΡΗ 123 & ΒΑΣ. ΡΟΥΦΟΥ, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ ΧΑΡΙΣΙΑΔΗ ΜΑΡΙΝΑ: ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ, ΓΕΡΟΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ 24, ΤΗΛ , ΠΑΤΡΑ ΧΑΡΙΣΙΑΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ: ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΟΣ, ΚΟΡΙΝΘΟΥ , 4ος ΟΡΟΦΟΣ, ΤΗΛ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ: ΚΤΙΣΜΑΤΑ, Β. ΚΟΡΝΑΡΟΥ 66, ΤΗΛ ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ & ΔΗΜ.: ΧΩΜΑΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ, ΠΑΜΙΣΟΥ 28, ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ , ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΗ ΟΛΓΑ: ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ, ΜΑΙΖΩΝΟΣ 37 (2ος ΟΡΟΦΟΣ) ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ: ΕΡΓΟΛΑΒΟΣ ΕΛΑΙΟΧΡΩΜΑΤΙΣΜΩΝ, ΤΗΛ ΨΥΛΛΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ: ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΜΕΤΑΚΟΜΙΣΕΙΣ, ΛΟΧ. ΜΕΝΟΥΝΟΥ 5 ΠΑΤΡΑ, ΤΗΛ , ΚΙΝ

21 ΣΕΛ. 30 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Βόρειος Ήπειρος: Στη δίνη των πολέμων, της πολιτικής και της διπλωματίας. Ευρυδίκη Παπάζογλου Στη μνήμη της μητέρας μου, η οποία το 1945 και σε ηλικία δεκαπέντε ετών έφυγε από τη Σωπική της Βορείου Ηπείρου και βάδιζε επί μέρες, μαζί με άλλους συγχωριανούς της, στη χιονισμένη Νεμέρτσικα για να καταλήξει πρόσφυγας στα Γιάννενα. Το φθινόπωρο του 1912 τέσσερα βαλκανικά κράτη - Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία και Μαυροβούνιο - συμμαχούν και κηρύσσουν πόλεμο εναντίον των Τούρκων, με στόχο την απελευθέρωση εδαφών τους από την παραπαίουσα Οθωμανική αυτοκρατορία, τον μεγάλο ασθενή κατά τις ισχυρές ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής. Ο πόλεμος αυτός, γνωστός ως Α Βαλκανικός πόλεμος, συνέταξε τους Αλβανούς με ομόφωνη απόφαση της ηγετικής τους ομάδας στο πλευρό των Τούρκων. Πολύ νωρίς έγινε εμφανές ότι το αποτέλεσμα της ένοπλης αυτής αναμέτρησης και στην ξηρά και στη θάλασσα ήταν ευνοϊκό για τους συμμάχους, γεγονός που ώθησε την Πύλη να ζητήσει την υπογραφή ανακωχής στις 3 Δεκεμβρίου του Λίγες ημέρες μετά, ο Αλβανός Μπέης της Αυλώνας Ισμαήλ Κεμάλ Βλιώρας, παρακινούμενος από την Ιταλία και την Αυστροουγγαρία κηρύσσει την ανεξαρτησία της Αλβανίας, όμως η ενέργειά του αυτή επισκιάζεται από τον Εσσάτ Πασά, διοικητή της Σκόδρας, ο οποίος μετά την παράδοση της πόλης στους Μαυροβούνιους κατεβαίνει προς τα Τίρανα και το Δυρράχιο με την υποστήριξη μεγάλου αριθμού μωαμεθανών Αλβανών του βορρά, νοσταλγών της τουρκικής κυριαρχίας και δημιουργεί δεύτερη κυβέρνηση. Στο μεταξύ η προέλαση του ελληνικού στρατού συνεχίζεται, με το κύριο στράτευμα να προχωρεί προς τα Γιάννενα, ενώ η 3η ελληνική μεραρχία απελευθερώνει την Κορυτσά, το Αργυρόκαστρο, την Κλεισούρα και το Τεπελένι, το Μάρτιο του Η Χειμάρρα είχε απελευθερωθεί νωρίτερα από εθελοντές με επικεφαλής το Βορειοηπειρώτη μακεδονομάχο Σπ. Σπυρομήλιο. Η προέλαση του ελληνικού στρατού προς την Αυλώνα ανακόπτεται λόγω των διαβημάτων της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας, αφού η καθεμία διεκδικούσε προς όφελός της την κατοχή αυτής της εισόδου στην Αδριατική. Ο Α Βαλκανικός πόλεμος λήγει με την υπογραφή της συνθήκης Ειρήνης του Λονδίνου στις 30 Μαΐου του 1913, στην οποία κατόπιν επιμονής της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας ανατίθεται στις έξι μεγάλες δυνάμεις Αγγλία, Αυστροουγγαρία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία και Ρωσία ο διακανονισμός των συνόρων της Αλβανίας και όλων των ζητημάτων που την αφορούν. Δηλαδή ερήμην των Αλβανών διεξάγονται συνομιλίες σχετικές με την εδαφική και κρατική συγκρότηση ενός λαού, ο οποίος ως τότε δεν είχε εγείρει αξιώσεις εδαφικής συγκρότησης, δεν αγωνίστηκε ποτέ για κάτι τέτοιο, ανέκαθεν συνέδεε την ύπαρξή του με την Οθωμανική αυτοκρατορία και στη γλώσσα του δεν καταγράφεται καν το εθνώνυμο Αλβανός. Οι ίδιοι αυτοαποκαλούντο σκιπετάρ, όρος κατά τον Petar Skok παράγωγος από το τοπωνύμιο Σκόπια με προσθήκη του επιθήματος και επίταξη άρθρου που σημαίνει αετάνθρωποι. Ετσι, η Αλβανία προκύπτει ως απαραίτητο εδαφικό μόρφωμα για την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων: της Αυστροουγγαρίας που θέλει πάσει θυσία να αποτρέψει την έξοδο της Σερβίας στη Αδριατική και της Ιταλίας που θεωρεί την Αλβανία βάση για τα επεκτατικά της σχέδια με τη διασφάλιση της δυνατότητάς της για ανάμειξη στα βαλκανικά θέματα. Το άρθρο 5 της συνθήκης ειρήνης του Λονδίνου του 1913 στο οποίο ανατίθεται στις έξι μεγάλες δυνάμεις που προαναφέραμε η διευθέτηση του αλβανικού, αναθέτει στις ίδιες δυνάμεις να αποφανθούν και για τη τύχη όλων των οθωμανικών νησιών του Αιγαίου με εξαίρεση την Κρήτη και τη χερσόνησο του Όρους Άθω. Η εκκρεμότητα του ζητήματος των νησιών του Αιγαίου έως την οριστική ρύθμιση των ελληνοαλβανικών συνόρων, αποτελεί μέσο πίεσης προς την Ελλάδα, στην οποία θα παραχωρούντο τα νησιά μόνο αν δεχόταν να συμπεριληφθεί η Βόρειος Ήπειρος εντός των Αλβανικών συνόρων. Έτσι, τα νησιά του Αιγαίου, αν και ελεύθερα, δεν επιδικάζονται επίσημα στην Ελλάδα, ούτε κατά την υπογραφή της Συνθήκης του Βουκουρεστίου στις 10 Αυγούστου του 1913, με την οποία τερματίζεται και ο Β Βαλκανικός πόλεμος. Ακόμη και η προσάρτηση της Καβάλας στην ελληνική επικράτεια συνδεόταν με το διακανονισμό των ελληνοαλβανικών συνόρων, όπως ετέθη το θέμα από τον Άγγλο υπουργό των εξωτερικών σερ Εντουαρντ Γκρέυ: «Η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει τα πάντα. Και αν κρατήσει την Καβάλα, οφείλει να μη δημιουργεί δυσκολίες, όσον αφορά τα νότια σύνορα της Αλβανίας». Το Δεκέμβριο του 1913 υπογράφεται το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, με το οποίο παραχωρείται στην Αλβανία η ελληνική περιοχή της Βορείου Ηπείρου. Το κείμενο που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση από τους διπλωματικούς αντιπροσώπους το Φεβρουάριο του 1914 είναι ενδεικτικό της αποφασιστικότητας των έξι δυνάμεων να παραδώσουν τη Βόρειο Ήπειρο στην Αλβανία: η οριστική παραχώρηση των νησιών του Αιγαίου στην Ελλάδα θα καταστεί δυνατή, μόνο όταν τα ελληνικά στρατεύματα εκκενώσουν τα παραχωρηθέντα προς την Αλβανία εδάφη. Βέβαια, ενώ επιβάλλουν στην Ελλάδα την άμεση εκτέλεση των όρων του Πρωτοκόλλου και η Ελλάδα τους αποδέχεται, δεν επιβάλλουν αντίστοιχα στην Τουρκία την αναγνώριση των νησιών του Αιγαίου ως ελληνική επικράτεια. Η αναγνώριση αυτή πραγματώνεται μετά τη συνθήκη της Λωζάνης! Την επομένη της γνωστοποίησης του Πρωτόκολλου της Φλωρεντίας οι Βορειοηπειρώτες εξεγείρονται αρχής γενομένης από τη Χειμάρρα. Η πανηπειρωτική συνέλευση το Φεβρουάριο του 1914 στο Αργυρόκαστρο στην οποία συμμετείχε και ο βορειοηπειρώτης πολιτικός Γεώργιος Χρηστάκης Ζωγράφος αποφάσισε, αφού η ενσωμάτωση στην Ελλάδα δεν είναι εφικτή, τη διαπραγμάτευση της τοπικής αυτονομίας ή της διεθνούς κατοχής για να προληφθούν βιαιότητες. Καμία ανταπόκριση δε βρήκε αυτό το αίτημα και η πανηπειρωτική συνέλευση κηρύσσει την Αυτόνομη Δημοκρατία της Βορείου Ηπείρου με προσωρινή κυβέρνηση και πρωθυπουργό το Γ. Ζωγράφο. Οργανώνεται αξιόμαχος επαναστατικός στρατός, με εμπειρία

22 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. από τους βαλκανικούς πολέμους και εύκολα καταλαμβάνει τις βορειοηπειρωτικές πόλεις και απωθεί βορειότερα τις στρατιωτικές δυνάμεις του νεοσύστατου Αλβανικού κράτους, των οποίων επικεφαλής ήταν Ιταλοί και Αυστριακοί αξιωματικοί. Οι εχθροπραξίες τερματίζονται με το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας τον Μάιο του 1914 όπου αναγνωρίζεται η αυτονομία της Βορείου Ηπείρου, ο Γουλιέλμος Βήδ αναγνωρίζεται ως βασιλέας της, αποστέλλονται βουλευτές στο Αλβανικό κοινοβούλιο, επίσημη γλώσσα και διδασκόμενη στα σχολεία γλώσσα ορίζεται η ελληνική και αναγνωρίζεται το δικαίωμα διατήρησης στρατιωτικής δύναμης. Η περίοδος που ακολουθεί βρίσκει την Ελλάδα στην δίνη μεγάλων εντάσεων: διαδοχικές εκλογές, διαδοχικές παραιτήσεις του Βενιζέλου, εθνικός διχασμός, εκθρόνιση του Κωνσταντίνου, δυστοκία στην απόφαση για τη στήριξη της Αντάντ στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Ιταλία επωφελείται από την πολιτική αστάθεια στην Ελλάδα και το πολεμικό κλίμα στην Ευρώπη και προωθεί στρατεύματα στο Αργυρόκαστρο. Τον Ιούνιο του 1917 έχει στην κατοχή της όλη τη Βόρειο Ήπειρο. Ο Βενιζέλος μάταια ζητά την παρέμβαση των συμμάχων. Το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου επαναφέρει στο διπλωματικό προσκήνιο τη χάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων και μάλιστα με την ανάμειξη των Αμερικανών. Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι καταδικάζουν το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας και τον Ιανουάριο του 1920 εγκρίνεται από το ανώτατο συμβούλιο των συμμάχων και από την Αμερικανική Γερουσία η προσάρτηση της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα. Όμως, το Νοέμβριο του 1921, πριν την εφαρμογή της συμφωνίας και ενώ η Ελλάδα ήταν απορροφημένη στο μικρασιατικό πόλεμο, η Ιταλία επαναφέρει το θέμα των συνόρων στη διάσκεψη του Παρισιού, στην οποία αποφασίζεται η επαναχάραξη των ελληνοαλβανικών συνόρων κατά το πρωτόκολλο της Φλωρεντίας, με τον όρο ότι η Αλβανία θα αναλάμβανε την υποχρέωση σεβασμού των θρησκευτικών ελευθεριών και εκπαιδευτικών δικαιωμάτων των ελληνικών πληθυσμών της Βορείου Ηπείρου. Η κατάσταση δεν μεταβάλλεται ως την έναρξη του Β Παγκοσμίου πολέμου, με σημαντικότερο ίσως σταθμό την απόφαση του δικαστηρίου της Χάγης το οποίο δικαιώνει την προσφυγή των Βορειοηπειρωτών για καταπάτηση των θρησκευτικών ελευθεριών τους και των εκπαιδευτικών τους δικαιωμάτων εκ μέρους των Αλβανών. Κατά το Β Παγκόσμιο πόλεμο η Αλβανία γίνεται ενεργός σύμμαχος της Ιταλίας με τακτικό στρατό και εθελοντικά τάγματα. Η νικηφόρα προέλαση του ελληνικού στρατού στις πόλεις και τα χωριά της Βορείου Ηπείρου αναζωπυρώνει τις ελπίδες τους για ένωση με την Ελλάδα. Μετά την αναγκαστική αποχώρηση του ελληνικού στρατού τον Απρίλιο του 1941, λόγω της Ιταλογερμανικής κατοχής, οι βορειοηπειρώτες λαμβάνουν ενεργό μέρος στην αντίσταση και γι αυτό από τον Ιούνιο του 1942 η εξόριστη στην Αίγυπτο ελληνική κυβέρνηση ζητά με υπόμνημα από τους συμμάχους την απόδοση της Βορείου Ηπείρου στην Ελλάδα μετά το τέλος του πολέμου. Όμως, μετά το τέλος του πολέμου, η νέα εθνική περιπέτεια του εμφυλίου, η επικράτηση του διπολικού συστήματος, ο ψυχρός πόλεμος και η προστατευτική στάση της Ρωσίας προς τη νεοπαγή κομμουνιστική Αλβανία δεν παρέχουν και πολλά περιθώρια πρωτοβουλιών σχετικών με το βορειοηπειρωτικό. Το 1946 στη διάσκεψη των εικοσιένα εθνών στο Παρίσι η Ελλάδα ζητά τη συζήτηση του θέματος. Η συζήτηση αναβάλλεται. Όταν δύο μήνες μετά σε επόμενη συνεδρία το θέμα επανέρχεται με παρέμβαση της Ρωσίας και της Γιουγκοσλαβίας παραπέμπεται η συζήτησή του στο απώτερο μέλλον. Την ίδια περίοδο η αμερικανική Γερουσία διακηρύσσει επίσημα ότι η Βόρειος Ήπειρος και η Δωδεκάνησος θα πρέπει να αποδοθούν στην Ελλάδα. Το Νοέμβριο του 1947, εν μέσω εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, επιδίδεται στην ελληνική κυβέρνηση από την κυβέρνηση των Η.Π.Α ανακοίνωση που επιμαρτυρεί την εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας και την εκκρεμότητα της ελληνοαλβανικής συνοριακής γραμμής. Στα επόμενα χρόνια το θέμα δεν ανακινείται. Τον Ιούνιο του 1960 ο Σοφοκλής Βενιζέλος συζητά με τον Γενικό Γραμματέα του κομμουνιστικού κόμματος της Ρωσίας Νικήτα Χρουτσώφ για τις συνθήκες ζωής των βορειοηπειρωτών, το ζήτημα της γλώσσας και της εκπαίδευσης χωρίς να τίθεται καν θέμα εδαφικής τροποποίησης. Ο Χρουτσώφ απαντά πως θα θέσει το θέμα υπόψη των Αλβανών ιθυνόντων. Κατά την περίοδο της δικτατορίας στην Ελλάδα, το 1971, αποκαθίστανται οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδας Αλβανίας σε πολύ χαλαρή μορφή δεδομένου ότι δεν έχει ακόμη αρθεί η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ των δύο χωρών. Η άρση της συντελέστηκε το 1987 και το 1989 άνοιξαν τα σύνορα με αποτέλεσμα να ενωθούν οικογένειες και πάλι, να γνωριστούν συγγενείς μεταξύ τους, να επισκεφθούν πρόσφυγες βορειηπειρώτες τα σπίτια που μεγάλωσαν, να υπάρξει ένα σημαντικό μεταναστευτικό ρεύμα βορειοηπειρωτών προς την Ελλάδα, οι οποίοι εξεπλάγησαν δυσάρεστα όταν διαπίστωσαν ότι το μεγαλύτερο μέρος της ελληνικής κοινωνίας τους θεωρούσε Αλβανούς, ως αποτέλεσμα του πέπλου της σιωπής για το βορειοηπειρωτικό που σκέπαζε την ελληνική πολιτική ζωή, την ελληνική εκπαίδευση και την ελληνική κοινωνία για πολλά πολλά χρόνια. Την ίδια έκπληξη αιστάνθηκαν και όσοι από το γηγενή πληθυσμό δε γνώριζαν ότι ο πληθυσμός της Βορείου Ηπείρου είχε την ίδια γλώσσα, την ίδια θρησκεία, τα ίδια έθιμα με κείνους. Με το πέρασμα των χρόνων και με το συγχρωτισμό των Βορειοηπειρωτών με το γηγενή πληθυσμό όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται το γιγάντιο αγώνα των ανθρώπων αυτών για να διατηρήσουν σε ασφυκτικές συνθήκες την ελληνική τους συνείδηση. ΛΑΖΑΡΟΣ Χ. ΓΚΕΚΑΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ - ΟΦΘΑΛΜΙΑΤΡΟΣ Τ. ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΟΦΘΑΛ/ΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΤΡΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΘΕΙΣ ΕΙΣ ΗΠΑ & ΑΓΓΛΙΑ ΕΠΙΣΤ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΣΤΟ ΟΛΥΜΠΙΟΝ ü ΕΓΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΟΥ ü ΜΕ ΕΝΔΟΦΑΚΟ ΛΕΪΖΕΡ & ΔΙΑΘΛΑΣΤΙΚΗ ü ΦΛΟΥΡΟΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΕΙΕΣ ü ΠΛΑΣΤΙΚΕΣ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ü ΜΕΤΡΗΣΗ ΜΥΩΠΙΑΣ -ΥΠΕΡΜΕΤΡΩΠΙΑΣ - ΑΣΤΙΓΜΑΤΙΣΜΟΥ ΜΕ COMPUTER ΔΕΧΕΤΑΙ: Π.Μ. ΜΕ ΡΑΝΤΕΒΟΥ & Μ.Μ. ΕΚΤΟΣ ΤΕΤΑΡΤΗΣ - ΣΑΒΒΑΤΟΥ ΜΑΙΖΩΝΟΣ ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ

23 ΣΕΛ. 32 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Καλόν χινόπωρο Του Γιώργου Σιμιτζή Στ αγαπημένο μου χωριό, ήμουνα απ το έμπα Τρυητή και τσικεί. Έκατσα κάμποσες μέρες στο χωριό και το θελα σαν βαθιότερο πόθο της καρδιάς μου. Χρόνια είχα να βρεθώ στο χωριό και να χορτάσω και να θιαμάσω τα πρωτοβρόχια και τ αποπρωτοβρόχια. Και θυμιέμαι καλά πότε πέσαν και χόρτασε η γης νερό και ξεδίψασαν τ αγριοχόρταρα και τα δέντρα. Το θελα να μαι στο χωριό και να γλέπω, τις ουράνιες λίρες τα ουράνια γρόσια ως τα λέγαν οι παλιοί τα πρωτοβρόχια να πέφτουν όχι γδαρτά, αλλά απαλά... σιγαλά σαν αποστακαματονέρια απ τις σκεπές των σπιτιών. Μόνος μου στεκόμουνα στο πλατύσκαλο της βεράντας στο σπίτι μου και λόγιαζα τα πρωτοβρόχια, που για τον παλιακό κόσμο ήταν χατηρτζίτ κο για το φτωχοντουνιά, θέλημα θεού. Πέφτουν τα πρωτοβρόχια σήμερα και η χαρά μας είναι απερίγραφτη σάματις να λάβαμαν πιταγή απ τον ταξιοδεμένο γυιέκα. Τώρα θα γκουμώσουν και θα χορτάσουν νερό και οι νεροφαγιές ακόμα στα ψωμοτόπια μας. Θα γένουν τα χωράφια μας για να σπείρουμε τα χασίλια και άλλα με πρωιμιές. Θα ξεπλυθούν τα φύλλα απ τα ντούσκα, τα γράβα, τις τσιρμιτζέλιες, τις κουτσπιές, τα σφιντάνια, τα φτελιάδια και τα μουσφακίδια. Θα βγάλ η γης χορτάρι. Θα πετάξουν οι χερσοτοπιές μουχρίτσες και σιδεροχόρταρα. Θα κινήσουν τα κουτσουλάκια, οι λάκκοι και τα μπρύμια. Θα χορτάσουμε καλ μέρες απ τα μαθητούρια, όντας θα κινάν ή γυρίζουν απ το σχολείο. Θα γένουν για μάσ μο τα σταφύλια, τα σύκα θα σκλικιάσουν και δεν θα ναι ούτες και για σκουμαΐδες. Οι πόροι απ το ποτάμι μας θα να ναι απέραγοι σαν βύρες. Τα σφαχτά δεν θα θέλουν πότο δυο βολές τη μέρα, όπως το καλοκαίρι. Θα θέλ ς σκουτί για σκέπασμα τ νύχτα από δω και πέρα. Στ απόσκιο στα δέντρα και στους ακροφράχτες θα βγούνε κυκλάμενα... έμορφα με λιανοκορμάκια, που η ειδή τους σου παίρει τα φαρμάκια και σου δίνει χαρές. Σιαπέρα τ ς δρόμ ς, θα γλέπουμε χωραφιάρ κα βόγια, δεμένα απ την τριχιά το να μπρουστά και τ άλλο πίσω και αχπίσου τους ο ζευγολάτης ο χωριάτης με το ζ γό φορτωμένο στον πλάτη του! Θα χορτάσουν τ αυτιά μας το κουβεντολόημα του ζευγά με το ζευγάρι στον σπαρμό. Όλο αα... Αα... Οω... Οω... Οω...! θα λέει σε ταύτο! Τα χνώτα μας θα μυρίζουν ως το γιόμα χορτασιά από τραχανά και κουρκούτι. Τα φασούλια θα μας περιμένουν, σαν οι μυλωνάδες τ αλέσματα, στα ποτισκά μας. Τα καρίκια τους θα παίρουν να κιτρινίζουν και να μαραγκιάζουν και τα δασούλια να γεροντοριάζουν. Τα γκορτσάπ δα θα δαγκώνονται και θα τρώονται σε λίγο. Στο ποτάμι θα γλέπουμε κίτιρα φύλλα, να πααίνουν για ταξίδι αγύριστο και θα σε πιάνει λύπηση γι αυτά τ ανήμπορα και άψ χα. Οι αντάρες τα προυνά θα κατσουλώνουν τις ποταμιές, τους λάκκους και τ απόσκια κυλώματα στις ράχες. Σύννεφα με λογιών - λογιών χρώματα θα διαβαίνουν στα ουράνια, γι άλλους κόσμους, γι άλλους τόπους. Την ήθελα τούτη τη χαρά, σαν λουλουδιασμένο δρόμο να διαβώ, σαν διάφανο ορίζοντα για να γλέπω τα βιώματά μου στον τόπο τους να ραδίζουν. Θυμάμαι το δειλ νό βγήκα στο μεσοχώρι κι αντάμωσα λιγοστό χωριανόκοσμο. Μερικοί ακουμπάγαν στις καρέκλες τα τσιαγούλια τους, σάμπως να θέλαν κι αυτά φορτωτήρα. Άλλοι πίναν ρακιά με μεζέ γαλοτύρι και ντοματοσαλάτα με πιπεριές καφτερές. Καμπόσοι παίζαν τάβλι και τσουπαίναν. Ακ γες μόνο τον αχό απ τις ζαριές, που έκοβαν την τσουπαμάρα και τη βουβαμάρα τους. - Πέσαν τα πρωτοβρόχια διποτώρας... προ ολίγου. Καθόμουνα στο βεραντόσπιτο και τα είδα που πέσαν. Ωρέ οι παλιοί, πως τα λαχταράγαν και τα περιμέναν. Παρακαλάγαν να πέσουν για να σπείρουν τις πρωιμιές για τα γαλάρια και τα χαμοσιαψαλ σμένα χορτάρια, να μαλακώσουν και να γένουν για φάουμα απ τα πρόβατα. Αν δεν πέφταν τα πρωτοβρόχια καένας δεν έλεγε, ότι έφ κε το καλοκαίρι κι έρθε ο χινόπωρο. Μόνο τότες είπα εγώ. Κι ένας ταξιδεμένος χωριανομεσόκοπος μ απάντ σε λέγοντας: - Τ αφήκαν όλοι τα χωράφια χέρσα κι αδούλευτα και φύαμαν απ το χωριό. Τ αφήκαμαν μηλάτ ς και όντας συλλογιέμαι αυτό σκρουμπίλα μυρίζει το θυμητικό μας. Με πονάει το κεφάλι σαν να το βάρεσα και να γινε τζιούμα. Ζούμε χωρίς απαντοχές εμείς στην πρωτεύουσα. Όλα τα πετροβολήσαμε εθίματα, μεντάτια, βοήθεια σαν τ αχαμνόπαιδα και κρούχτ κα παιδιά. Μπορεί να ναι μαθ μένο το λινάρ να χει το λουλούδι στην κορφή, αλλά εμείς που κουναρθήκαμαν στο χωριό, δεν βρίσκομαι αναπαμό μ ετούτο το κατάντιο. Θα φάμε το γάλα με το π ρούν και όχι με το χ λιάρ. Ούτες πέτσα απ το γάλα και ούτες μπουσλίγκα τερί δεν θα γλέπουμε στο χωριό μας. Εμείς οι μεγάλοι στα χρόνια τα καϊρτεράγαμαν σαν οι χωριανόβαβες τον παπά, για να ρίξ ν τρισάγιο στον τάφο του πεθαμένου άντρα τους. Αλλάξαν τα πράματα. Το ποδάρια βαράνε το κεφάλι. Αλλιά το κουμάντο μας. Κρίμα στο κατάντιο μας. Ξεράθ καν τα αιστήματα μας και γίν καν ξύλα. Ζουρλαθήκαμαν - κουρλαθήκαμαν απ τον ήλιο της καλοπέρασης, που μας πατσιάρωσε ψ λά στο κουρκουκέφαλό μας. Πιάκαμαν οχτριά με τ δ λειά με τα χουράφια μας. Με λαβώσαν αυτάγια τα λόγια στα τρίσβαθα της καρδιάς μου. Με ταξιδέψαν σε χρόνια που μουνα μαθητόπαιδο εδώ στο χωριό. Αλήθεια σ εκείνα τα χρόνια, που ο κόσμος δεν ήταν παϊμένος ταξίδι κι έσπερνε με τ αποπρωτοβρόχια όλα τα χωράφια που ταν ταμένα για πρωιμιές. Ήθελα να πάρω πολλά για έχος απ τα πρωτοβρόχια και υστερότερα. Δεν με γιόμ ζε χαρά μόνο το μπακάλ κο, οι άνθρωποι στην πλατέα και το σπίτι μου. Τα μάτια μου άλλα γύρευαν κι άλλα ζήλευαν για να χαρούνε κι αυτά και στην καρδιά μου να χωράνε. Δεν ήθελα να βρεθώ σε πολύβουες και πολυάνθρωπους δρόμους. Δεν ήθελα να γλέπω αμάξια. Ήθελα να ρθει η νύχτα και το ξημέρωμα της μέρας και να βγω και να σκαπετήσω όξου απ το χωριό και να το χω αγνάντιο του. Να δω τόπο, χερσότοπο, λακκιές, ράχες, προσήλια, βαρκά, μπουστάνια, ακροποταμιές, κλαριά, γύρες και γυρίτσες σαν κουρίτες με νερό. Το θελα να τα δω όλ αυτά, γιατί θα φευγα σε δυο μέρες απ το χωριό και ήθελα να πάρω απ αυτό όχι ένα παράκλι καναβέτας αναμνήσεις σε φωτογραφίες, αλλά μια καρσέλλα. Φωτογραφίες, που στις πόλεις θα να ταν τριαντάφυλλα όχι κλειστά, αλλά ανοιχτά και με μοσχοβουλιά σαν δέμα σταλμένο απ το χωριό μας. Το γλυκοχάραμα ξύπνησα. Τα χωριά Πέρα Καλαμά το τσιαρακλιμάνι τωριανή Καλλιθέα, το Ριζό, η Γρανιτσοπούλα, η Λεφτοκαρυά, η Κεραμίτσα, η Ραβενή, η Τζαρκοβίστα και το Σουλόπ λο, ήταν πιν μένα στην αντάρα άκρη σ άκρη. Ο ήλιος δεν είχε βγει στ αντικρινό χινκιώτ κο βουνό. Ο αέρας μύριζε νοτισμέ-

24 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 33 νο χώμα, σταφύλλια αμπελίσια γινωμένα, απίδια αυγουστάπ δα και μπουστάνια χορταμένα από νερά. Πλιο πέρα στην κουτσπιά ένα φύλλο ολοκίτιρο στα μεσόκλαρα πάσκιζε να μη πέσει με τον αέρα. Ο άκαρδος αέρας το βάρεγε αλύπητα, σαν ορισμένοι τζιουμπαναραίοι το ζουλουμ κιάρκο σφαχτό κι εκείνο αγωνίζονταν να μη φύει απ την κλάρα. Πάσκιζε με νύχια και δόντια να μη ξεκολλήσει και πάει σαν σκ λί στο λάκκο. Πάσκ ζε. Έβαζε όλα τα δυνατά του, σαν οι παλιοί όντας θέλουν να κόψουν για κλάρο την παραφούντα στον δέντρο. Πάσκ ζε να μη παραδοθεί στον αέρα, σάμα να ξερε το αισθητικό του τέλος και το δρόμο τ αφανισμού. Αυτός δεν ήξερε από σώκαρδους πόθους και μακρινές αγάπες και σ ένα βάρεμα, το ρ ξε στο σιάδι και τ αναμέρ σε στα ζέρβια του δρόμου. Το κοίταζα ως έπεφτε και μ έπιακε ένας πόνος σαν σφάχτης στο ίδιο μέρος του κορμιού μου. Μου στοίχισε ετούτο το φύλλο, που ανικήθ κε απ τον αέρα. Το γλυκοχάραμα διάβαινε. Εγώ είχα πικροχάραμα μ ετούτο το φύλλο, μέσ στ αχνογάλανο τ ουρανού το ξημέρωμα. Δεν μπόρ γα να κάτσω σ εκείνο τ ακρόσκαλο του σπιτιού μου. Καλέσματα λάβαινα, να επισκεφτώ τόπο όξου απ το χωριό. Να πάρω τα πόδια μου και να φύω. Φέοντας είπα στον εαυτό μου: - Αχ! Ωρέ φύλλο αεροαν κημένο με πόνεσες, σαν το πεσμένο λιασογέφυρο, που διάβαζε ο πατέρας μου αχπέναντι τη στάνη του. Με πόνεσες σαν τις παλιές νυφάδες, που θέλαν φωτογραφία μετά τα στέφανα όξου στον αυλόυρο της εκκλησιάς και δεν είχαν παράδες και δεν καλέσαν φωτογράφο. Με πόνεσες σαν το γέροντα που θέλει καφέ στο μπακάλ κο και δεν βγαίνει στο σ μάδ απ τα λεφτά που έχει. Ξεκίν σα απ το σπίτι. Άφ κα πίσω το μαχαλά μας. Ύστερα το λάκκο. Έφτακα στο Τζιαντέ, στο δρόμο. Τι καλοπλεμένα μου φάν καν τα φύλλα απ τα κλαριά. Καλοπλεμένα και σάμα να περιμέναν γ ναίκες για γυάλισμα και τσιούπρες για καθρέφτ σμα. Ακόμα και γαμπρούδια για να γυαλιστούνε. Προχώρησα κι άλλο. Καλημέρ σα κόσμο στο σπιτότοπο του μαχαλά του. Καλημέρ σα ν κοκυραίους στον παραπέρα μαχαλά. Τα πόδια μου έστεργαν την αγλήορη περβατ σιά. Βιάζονταν, σαν να θέλαν να προκάνουν τις εμορφιές της φύσης στην καλότατή της ώρα. Έφτακα στην Αϊ-Τριάδα. Είχα αγνάντιο όλο το χωριό, που τα σπίτι του ήταν ξυπνημένα. Έκατσα σε μια χαμόπετρα φυτευτή σαν μάρτυρας παλιού καιρού στα σύνορα των χωραφιών, απ την κοινότητα. Όλα χέρσα και στα βατσούνια πιν μένα τα χωράφια. Χέρσα και τα παραπέρα. - Θε μου τι γένονταν σ ετούταγια τα μέρια κάποτες τ αποπρωτόβροχο είπα από μέσα μου. Κούονται οι ζευγολάτες, που πααίναν ανίλα με τα βόια απ το σχολείο. Στα διαλείμματα βγαίναμαν στα χαμολίθαρα σε σωρό και τ ακούμαν και χαιρόμασταν, σάμπως ν ακούμαν τον πατέρα μας ή το μπάρμπα μας. Ξέραμαν και τα ονόματα απ τα βία και ποιο τράβαε καλύτερα. Εδώ μας έφερνε ο δάσκαλος ψια υστερότερα τέλη τρυητή περίπατο και γλέπαμαν μιτωμένες και φυτρωμένες τις πρωιμιές και ματαχαιρόμασταν σάμπως να γλέπαμαν ψηλωμένα αρνιά στα χασίλια πέρα το Γενάρη. Ο δρόμος εδώ ήταν γιομάτος από τορούς. Τορούς από βόια, γαλατσοποδεμένους, χωριανούς, ξυπόλητα φτωχοπαιδάκια, σφαχτά σ κλιά και γουμάρια. Τώρα π θινά τορός και ο δρόμος μ φαίνεται άγριος σαν λόγγος αβόσκητος από στάνες και κουπάδια. Στενοχωρέθ κα Καταστενοχωρέθ κα. Έκατσα και φικράστ κα μην ακούσω τζιουμπαναραίους να χουγιάζουν όπως παλιά μετά τα πρωτοβρόχια. Τίποτας δεν άκ σα. Σ κώθ κα και πάισα στ απέναντι κοντόραχο για να φικραστ κώ καλύτερα. Φικράστ κα ξαναφικράστ κα. Τίποτας δεν άκ σα. Τζιάν... τζιουν όλα. Φικράστ κα μην ακούσω κ δούνια και κυπριά να λαλάνε από κοπάδια χωριανόκοσμου. Πάλε τίποτας δεν άκ σα. Όλα ερημιά, σαν χάνι στο ντερβένι, που δρόμος δεν διαβαίνει από κει. Έστησα αυτί μην ακούσω τα μαθητόπαιδα στο σχολείο να παίζουν, να τους μαθαίνει ο δάσκαλος τα γράμματα της Αλφαβήτας φωναχτά. Κι απ αυτό μ έπιακε απογοητεμάρα. Τίποτας δεν άκ σα. Τίποτας σας λέω ούτε γουμάρια να γκαρίζουν, περίνια να λαλάνε, σκλιά ν αλυχτάνε, βάβες να μαλώνουν τ αγγόνια τους, μανάδες να δίνουν παραγγελιά στον άντρα τι να τους ψιωνίσ απ το μπακάλ κο. Κοίταξα θυμάμαι το ρολόι μου και ξαναείπα: - Τέτοια ώρα κατηφόρ ζε απ τη ράχη της Γαβρίλας το λεωφορείο αγόνου Γραμμής και κόρναρε στην κατηφόρα της. Τήραξα τσικεί. Λόγιασα καλά. έστ σα τ αυτί μου. Τίποτας δεν είδα και τίποτας δεν άκ σα και η λυπ μάρα μου, έγινε τζιαμάλα στο κεφάλι και σκουτούρα στο μυλό μ. Το νιωθα ότι ήταν χινόπωρος. Το καταλάβαινα απ τον αέρα, απ τον ήλιο, απ την μόστρα στα κλαριά απ τα λασπωμένα χώματα. Προχώρ σα κι άλλο στο κοκκινόχωμα για τη ράχη του Βασιουγγέλου για ν αγναντέψω τα ποτισκά στο χλιμόδι, στην Παλιουρή και στα Γλάδια, το ποτάμι, τη βέτσα στις ακροποταμιές και τους πόρους απ το ποτάμι. Εκεί έκατσα κι αναθυμήθ κα ότι κάποτες από δω διάβαινε γυναικόκοσμος, τσιουπρόκοσμος για τους κάμπ ς για φασούλια, για ξεσουρτή στα ποτισκά, γ αστάκια στα ποτισκά. - Τώρα όλα ερημιά σε μια ανώτερη ερημιά, την παντερημιά, θύμ σα στον εαυτό μου. Ύστερα αγνάντεψα τους ποτισκούς κάμπους. Εφτά γιώρες με πιάκαν που ταν όλοι χέρσοι απ τ ν κορφή ως τον πάτο. Π θινά κλουνί καλαμπόκι, π θινά φασ λιά, το ποτάμι εκεί ήταν, στο ίδιο μέρος με τα θεόρατα πλατάνια από δώθε κι εκείθε του, να το φυλάνε. Ας ήταν ακόμα τα νερά του θελά από την κατεβασιά του, ήταν γιέμορφο σαν τ ανοιξιάτ κο τριαντάφυλλο. Ατήραγο σ εμορφιά και σε θέα. Καλόν χινόπωρο ποτισκά μου. Καλόν χινόπωρο ποτάμι μας με τα χιλιοκαλά σου. Καλόν χινόπωρο ακροποταμιές μας βαθύσκιωτες, που σασταν στάλκοι στα ζωντανά μας. Ας μη γλέπετε πλιο χωριαν κό κόσμο να ρχεται για καλαμπόκια και φασούλια. Μεσ στο νου μου είστε σαν οι τάφοι των γονιών μου. Πήρα το δρόμο για το χωριό. Ο ήλιος άσκιαχτος απ τα σύννεφα σαν το φεγγάρι, όταν δεν έχει ολόϋρα και σε δρασκιλιά σύννεφα τη νύχτα, ουρανοανηφόρ ζε. Εγώ κοίταζα τα ποτισκά, το ποτάμι, τις ακροποταμιές,, τα λόγγα και ξαναευχόμουνα καλόν χινόπωρο. Γύρ ζα συνέχεια πίσω το βλέμμα μου που θελε αυτά να γλέπει μονάχα. Προχώρησα κι άλλο για το χωριό. Το χα μπροστά μου σαν ζωγραφιά στα ισιοτόπια και στα πλάγια και φώναζα από μέσα μου, σαν ν ανέβαινα σε γκρεμό και να θελα ρίζα να πιαστώ. - Καλόν χινόπωρο χωριό μου γλυκοποθητό. Ας φύω σε δυο μέρες. Θέλω από δώγια να σου ευχηθώ όχι με πέτρα την καρδιά, αλλά με μοσχολούλουδο καλόν χινόπωρο. Καλόν χινόπωρο.

25 ΣΕΛ. 34 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Στην Ελληνίδα Αγρότισσα Σιμιτζής Γεώργιος* Κυρία εκπρόσωπε του Νομάρχη! Κύριοι Δήμαρχοι, Κυρίες και Κύριοι! Οφείλουμε αγέραστες μνήμες σεβασμού κι αιώνιας ευγνωμοσύνης, σε πρόσωπα, που χαν την κοινωφέλεια ως σημαία και την ανθρωπιά ως λάβαρο όσο ζούσαν! Αλήθεια! Αυτά τα πρόσωπα στόλισαν το χώρο κι εγκαλλώπισαν το χρόνο τους κι έμειναν λησμοανίκητα για πάντα, σαν χρονοανεξίτηλη γραφή! Εκείνη όμως η ανώνυμη κι επώνυμη ύπαρξη, που αφυδατοποιήθηκε να προσφέρει κι πρόσφερε αναρίθμητα και έως αφάνταστου εσωαφομοιωτικότητας, είναι ομολογουμένως η ελληνίδα αγρότισσα. Η ελληνίδα μητέρα αγρότισσα, με το παρομοιώδες και μνημειώδες έργο της. Είναι συνειδησιακή κοινοτοπία και γενικευμένη ομογνωμία αυτό. Όλοι το λένε και το ομολογούν και το εγκωμιάζουν διθυραμβικά. Το λένε τα φύλλα, που θροΐζουν εύρυθμα μελωδικά Το λένε τα νερά απ τα ποτάμια γλυκόφθογγα, όντας πιάνουν της μοίρας τους την κατηφόρα Το λένε τα πυκνά αγριοχόρταρα, όταν σμίγουν και χορεύουν σαν χορευτές σε απαλοπνοές, ωδικού αέρα. Το λένε τα χαμηλοπετούμενα και ψηλοπετούμενα πουλιά με το ηδύληλο και καλλιεπές κελάηδημά τους. Είναι μαρτυρία βαθιάς κι ενδοβιωμένης πεποίθησης μας, η πολύπτυχη προσφορά της ελληνίδας αγρότισσας της μάνας μου της μάνας σας της μάνας μας όλων, που καταγόμαστε από τα νοσταλγικοεύλαλα χωριά μας. Από πού ν αρχίσει κανείς ν απαριθμεί με αίσθημα προσκυνηματικού σεβασμού και γονυπετούς ευλάβειας στην ελληνίδα αγρότισσα, που δικαιωματικά το διάβα του χρόνου την αποκάλεσε ιριδοχρωμοφωτολαμπή ύπαρξη Ανταποκρίθηκε επάξια κι επεύφημα σ όλες τις κλήσεις και τους εκμαυλισμούς της ιστορίας, της φαμίλιας, του μαχαλά, του χωριού, του τόπου και του νοικοκυριού της. Πρωτοστάτησε, όπου την κάλεσαν οι ακαρτέρεγες, χαρούμενες, λυπημένες και εορτάσιμες και ανεόραστες στιγμές κι έδωσε το παρών το ενεργό και με ακάματη φερεπονία. Κουβάλησε ζαλώθηκε στους ώμους της, στις πλάτες της κατά τοπικιστική στερεότυπη έκφραση και στις πλάτες, τις φορτοαλύγιστες, πολεμοφόδια πυρομαχικά στα κακοτράχαλα, πετρόστρωτα και αιχμηροχαμολίθαρα δίκορφα, τρίστρατα και τετράψηλα της βορείου Ηπείρου της Αλβανίας Άφησε κι εκεί τις πατημασιές της στα λασπόστρατα. Μια πατημασιά αυταπάρνησης και ηρωισμού και ταμένης στο χρέος προς την πατρίδα Υμνήθηκε αυτή η αποστολή της από τη Δημώδη Το άγαλμα της Ελληνίδας Αγρότισσας στο Καλοχώρι Ιωαννίνων Μούσα, τη λογοτεχνία και την ποίηση. Εκτιμήθηκαν απ την Τέχνη, αυτοί οι ηράκλειοι άθλοι της. Πέντε μεράδια πίκρας η ζωή της κι ένα μεράδι μονάχα χαράς. Μια φορά έσμιξαν τα χείλη της για γέλιο και ενεννήντα εννιά βολές σμίξανε και είπανε το αχ και ωχ, τα θλιβερόηαχοταξίδευτα. Τράβηξε η ελληνίδα αγρότισσα, της πικροελιάς τα βάρσανα, του λιναριού τα πάθια και του παλιού ταξιδεμένου τους αναστεναγμούς. Που είδαν αυτές διασκέδαση; Πού είδαν αυτές χαρά διάρκειας; Που είδαν αυτές καινούργια σκουτιά; Που είδαν αυτές αγοραστά παπούτσια; Που είδαν αυτές στο θέρο ψαθάκι; Που είδαν αυτές ανέμελη ξένοιαστη και ξεσκουμπέγιαστη ζωή, που λέμε εμείς εδώ στα χωριά της Ντουσκάρας. Που είδαν αυτές περπατησιά περβατ σιά δίχως συλλογιά και σκέψη; Ας μην είδαν. Έμειναν αδούλωτες ακάματες και ασυμβίβαστες με την καλοπέραση της δική τους. Χαρά τους και άδυτος πόθος ήταν η χαρά της φαμίλιας, της γειτονιάς, του χωριού η προκοπή των τέκνων της και το καλό ανάμι τους. Πολλές στη χρονοαγύριστη στιγμή του γάμου τους, παντρεύτηκαν σαν οι παλιακές ζωντοχήρες, χωρίς νυφικό άσπρο, σαν τα λαμπριάτια άμφια του παπά Μ ένα βελούδο και μια καρφίτσα στα δέξια, παντρεύτηκαν στην εκκλησιά, ή στο σπίτι του πεθερού τους. Τίμησαν στο έπακρο τα απαιτητικά και σκληρά ορισμένες φορές πεθερικά τους, τα κουνιάδια, τις κουνιάδες και όλο το αντροσόι τους. Ήταν πάντα σε ετοιμότητα σάμα να ταν επιστρατευμένες απ τις ανάγκες που τις περιζώναν και δεν νικιόντανε, σαν αγέρευτες αρρώστιες. Γέννησαν στα χαμόσπιτα, ή στα κατώγια από μαμή πρακτικιά του χωριού! Χωρίς να σαραντήσει έκανε τα πηρέτια και χίλιες δυο άλλες δουλειές δίχως δυσανασχέτηση και χωρίς μεμψιμοιρία Οι παλιές αγρότισσες, έπιασαν τη χειρολαβή απ τ αλέτρι κι έσπειραν τα ψωμοχώραφα με πρωιμιές κι οψιμιές. Μέσ στον ήλιο ψένονταν και δεν καταριούνταν. Γλυκομίλησαν στ αναργοκίνητα χωραφιάρικα βόδια και πέταξαν τις πέτρες απ το γουνί

26 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 35 στον όχτο Έριξαν με τράγια τσιάντα στην πλάτη σπυριά καλαμπόκι Σκάλισαν καλαμπόκια Θέρισαν τις πρωιμιές Τις στούμπισαν στ αλώνια και τα μεσημέρια με τη θέρμη λύχνιζαν και λέγανε του αέρα: - Φύσα αέρα! Έλα κατεβατός να ναι να λυχνιώ η έρμη, το στάρι. Έχω φαμίλια μεγάλη και καρτερώ το καθάριο ψωμί, σαν οι πεντάρφανες χελιδονιές τα χελιδόνια το Μάρτη να γυρίσουν. Έχω μικρότεκνα, που το καθάριο ψωμί, θα το φάνε, σαν τυρί τυροβάρελα. Έλα κατεβατέ μου αέρα. Έλα. Τώρα είσαι χρειαζούμενος, σαν στα γεροντάματα η αγάπη των παιδιών. Πότισε η ελληνίδα αγρότισσα τη μέρα, αλλά και τη νύχτα με τη λάμπα χωράφια. Κοιμήθηκε στο χωράφι για να ναι το θεοχάραμα εκεί για να προλάβει να σχολάσει τον έργο. Κουβάλησε ξύλα ζαλωμένη, φτσέλα για νερό, λιθάρια με τριχιά και σανίδια στην πλάτη της, για το σπίτι να χτίσει, μπάλλες χορτάρι, αλεσιές, γεννήματα στα σακιά, χειροβολίστρες για τ αλώνισμα, κλαρί για τα σφαχτά στη στρίξη, όταν δεν βρίσκανε το καλοκαίρι τα σφαχτά. Πήρε αγκαλιά το παιδί το άρρωστο και το διάβασε από πόρο σε ποτάμι για να το πάει στο γιατρό και να γένει καλά και να γειάνει. Κράτησε το καπίστρι απ το χοντρό ζώγο, που στέκονταν αντρίτικα καβάλα ο πεθερός της, ή γυναικίτικα, η πεθερά της για να ανεβούνε στο ρημοκκλήσι στα στανοτόπια τους ψηλά και σιμά στα φρύδια του βουνού. Πήγε κοντά με τα ζωντανά τα γιδοπρόβατα και τα γελάδια Βράχτηκε απ την ασίγαστη βροχή και τη γδαρτή. Άρμεξε τα γαλάρια. Πήρε αγκαλιά τ αρνιά στα δύσβατα κατσικοδρόμια. Μάλωσε τα γεράκια και τις αλεπούδες, που πάσχιζαν ύπουλα και δόλια να τις αρπάξουν τις «μπουφιάρες κότες». Δούλεψε σε προσωπική εργασία της κοινότητας με αξιάδα και πίστη στη δουλειά. Χτύπησε την πόρτα του δάσκαλου και του πε: - Κύρ Δάσκαλε. Κυρ Δάσκαλε. Να το κόψω το παιδί μου απ το Σχολειό μια ολάκερη βδομάδα; Θέλω να κρατάει την τσιάντα στο σπαρμό και να ρίχνει σπ ριά καλαμπόκι κάθε χάπα και σπ ρί. Έχουμε μοναξιά. Δεν τα βγάζουμε πέρα μοναχοί μας. Κατέβηκε με σαρμανίτσα για σκάλο. Ή έβαλε σε σακκούλι φασκιωμένο το μωρό και το κρέμασε σε χλωρόκλαδο για να το φτάνει. Κι όλο ο νους της, όντας σκάλιζε σ αυτό πάαινε και γύρ ζε ασταμάτηγα. Ξεκίνησε άντρα, παιδιά για τα ξένα τσιούπρες για την ξενιτιά και για δούλες. Καρτέρεσε κι έμεινε χωρίς άντρα κι έκανε την υπομή ελπίδα για το γυρισμό του. Φορτώθηκε το στέα του ταξιδεμένου της παιδιού και το βγάλε ως πέρα στ αγνάντιο στη ράχη. Εκεί το φίλησε και το αγκάλιασε και τα δάκρυά της πααίναν τον κατήφορο και του πε όλο φαρμακωμένη. - Καλό ταξίδι γυιέκα μου και καζάντησμα να χεις. Καλό καταντιό. Μη σε κολλήσει αρρώστεια στ αχαμνά τα ξένα. Τήρα, τώρα στα στερνοαποχαιρέτμα που είναι ο ήλιος. Ποια σύννεφα έχει πλάι του και παρέκει του; Τήρα πού χαμοφτάνει ο ίσκιος απ το ακρόκλαδο στο δρόμο. Άκου! Άκου! Τα κυκοπροκούδουνα που λαλάνε. Καλό ταξίδι σου εύχονται με το αχό τους Άκου το λάκκο πως βουίζει; Ξανατήρα στερνόβολα του γλυκό χωριό μας. Μη τα ξαστοχήσεις όλ αυτά και να γυρίεις στο έμορφο χωριό μας σαν το πουλί το κοντοσούρουπο στον δέντρο να κοιμηθεί. Μη τ αλησμονήσεις. Με σημαδεύει ο ξεχωρισμός σου, ο πικρός σαν τα άγουρο αγραπίδι το γκόρτσο γυιέκα μου γραμμένε. Με σακατεύει λεβέντ μου. Κοψιά μεγάλη είναι, μέσα στην καρδιά μου. Ό,τι κι αν ειπώθηκαν και θα ειπωθούν για την ελληνίδα αγρότισσα, είναι ελάχιστα έως λίγα. Δεν εκφράζεται η προσφορά της. Είναι πενιχρές και άνανθες οι λέξεις, να την αποδώσουν σαν νόημα διαχρονικό, σαν αξία οικουμενική. Στέκεται ψηλά στην εκτίμησή μας. Στέκεται αιθέρια και φτάνει στα μεσοουρανοθέμελα. Ο ουρανός της θύμησής μας, είναι διάφανος σαν το φθινοπωριάτικο απόβροοχο και βλέπουμε μεγεθυντικά τα έργα της ελληνίδας αγρότισσας. Για τρόπαιο είναι τα έργα της κι αναθηματική στήλη, που η λησμονιά δεν τ αγγίζει με τα χέρια της τα λερωμένα *. Από την ομιλία που εκφωνήθηκε στο Καλοχώρι Ιωαννίνων, στις 22 Αυγούστου 2010, με την ευκαιρία της επετειακής γιορτής μπροστά στο άγαλμα της Ελληνίδας αγρότισσας.

27 ΣΕΛ. 36 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Φόβος για το σκοτάδι ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΗ ΟΛΓΑ Ψυχολόγος Πάρα πολλά παιδιά φοβούνται το σκοτάδι και αυτό δημιουργεί προβλήματα στο βραδινό ύπνο.γιατί όμως παρουσιάζουν τα παιδιά αυτούς τους φόβους; Κατά κανόνα οι γονείς-χωρίς βέβαια να το καταλαβαίνουν-ευθύνονται για τους φόβους αυτούς. Όταν το νεογέννητο, ενώ κοιμάται, κλάψει λόγω ενός κοιλόπονου ή όταν πεινάσει ή κρυώσει ή βραχεί, η μητέρα θα το ακούσει και θα πάει να το βοηθήσει. Μπαίνοντας όμως στο δωμάτιο ανάβει το φως και αρχίζει να το παρηγορεί και να το καθησυχάζει. Με τον τρόπο αυτό όμως το σκοτάδι συνδέεται με μια δυσάρεστη κατάσταση (πείνα, κρύο, εφιάλτης) και το φως με τη θετική (ερχομός και παρουσία της στοργικής μητέρας). Προτιμότερο θα ήταν να μπει η μητέρα στο δωμάτιο χωρίς να ανάψει το φως, να μιλήσει στο παιδί της, να το κάνει να νιώσει σιγουριά και αν παραστεί ανάγκη να ανάψει το φως. Σε περίπτωση που το παιδί έχει ήδη μάθει να φοβάται το σκοτάδι, επειδή άκουσε τρομακτικές ιστορίες από άλλα παιδιά για φαντάσματα, η τιμωρία είναι εντελώς απρόσφορη. Δεν μπορεί να βοηθήσει να διώξει τους φόβους του. Σαν αποτέλεσμα η τιμωρία έχει το παιδί να χάσει την εμπιστοσύνη στους γονείς του και στο εξής να κρύβει τους φόβους του. Μία πρόταση για να βοηθήσουμε το παιδί που φοβάται το σκοτάδι είναι να το μάθουμε τεχνικές να αντιμετωπίζει μόνο του το συγκεκριμένο φόβο. Για παράδειγμα μπορούμε να αφήσουμε το φως αναμμένο, όταν το παιδί πάει να κοιμηθεί και να το σβήσουμε όταν το πάρει ο ύπνος. Είτε να αφήσουμε την πόρτα του δωματίου του ανοικτή με ένα φως αναμμένο έξω από το δωμάτιο ώστε όταν ξυπνήσει να μη βρεθεί εντελώς στο σκοτάδι. Επίσης για να προλάβουμε να μην τρομάξει το παιδί αν ξαφνικά ξυπνήσει μέσα στη νύχτα μπορούμε να του δείξουμε πώς να ανάβει και να σβήνει το φως, ώστε μόνο του να ενεργεί και να μη νιώθει αβοήθητο. Σκοπός είναι να μην αφήσουμε να περάσει από το νου του παιδιού η ιδέα ότι σβήνουμε το φως για να το τιμωρήσουμε. ΧΑΡΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΤΟΡΝΙΒΟΥΚΑ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ -ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ 124 & ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΗΣ (4ος όροφος) ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ ,

28 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 37 ΕΡΓΑ ΣΤΗΝ ΠΡΕΒΕΖΑ Βελτιώνεται η 1η Επαρχιακή Οδός Πρέβεζας Σε σημαντική βελτίωση της 1ης Επαρχιακής οδού από Πρέβεζα προς Άγιο Θωμά, προχωρά η Νομαρχία τις τελευταίες ημέρες. Όπως είναι γνωστό στο συγκεκριμένο δρόμο, ο οποίος έχει ιδιαίτερα αυξημένη κίνηση, είχε προγραμματισθεί και αναβαθμισθεί πλήρως, με διαπλατύνσεις, πεζοδρόμια, ποδηλατόδρομο, κόμβους αλλά και επαρκή φωτισμό. Το έργο μάλιστα είχε ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με προϋπολογισμό περίπου 4 εκατομμύρια ευρώ. Επειδή, όμως, υπήρξαν ενστάσεις επί της συγκεκριμένης μελέτης από παρόδιους ιδιοκτήτες, με απόφαση του Νομάρχη έγινε αναστολή του έργου και ξεκινά η εκπόνηση νέας μελέτης με χαρακτηριστικά που θα έχουν τη συναίνεση των πολιτών της περιοχής. Επειδή, όμως, η ολοκλήρωση της νέας μελέτης θα έχει μια σημαντική καθυστέρηση και εξαιτίας του ότι ο δρόμος αυτός έχει υποστεί, λόγω των διαδοχικών έργων αποχέτευσης, σημαντικές φθοράς, εκτιμήθηκε ότι απαιτούνται άμεσα παρεμβάσεις. Γι αυτό το λόγο, με πόρους της Νομαρχίας ξεκίνησαν εργασίες αναβάθμισης του συγκεκριμένου δρόμου, οι οποίες αφορούν νέο ασφαλτοτάπητα 4 περίπου χιλιομέτρων, νέες διαγραμμίσεις και σημάνσεις. Ο Νομάρχης Πρέβεζας, υιοθετώντας αίτημα του Συλλόγου Γονέων έδωσε εντολή να αναβαθμιστεί και το οδικό τμήμα που οδηγεί προς το 7ο Δημοτικό Σχολείο Πρέβεζας, με στόχο την εξυπηρέτηση των μαθητών. Νέος ασφαλτοτάπητας στο τμήμα που συνδέει το Λούρο με την 8η Επαρχιακή οδό (Παλιά Επαρχιακή). Διανοίξεις και ασφαλτοστρώσεις στο οδικό Τμήμα προς Τρίκαστρο-Σερτζιανά (περιοχή Σικίτσα) Κατασκευή σύγχρονου κόμβου, (με διαπλάτυνση, ασφαλτόστρωση, φωτισμό και τις απαραίτητες κάθετες και οριζόντιες σημάνσεις) στη διασταύρωση των οδών προς Βρυσούλα, Ρεματιά, Σκιαδά. Ασφαλτοστρώσεις, αγροτικού και βασικού δικτύου στο Δ.Δ. Άνω Ράχης. Συνεχίζεται ο καθαρισμός του Λούρου Ποταμού Με εντατικούς ρυθμούς συνεχίζονται οι παρεμβάσεις στο Λούρο ποταμό με στόχο πριν από τον ερχόμενο Χειμώνα να έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες ενέργειες αποφυγής πλημμυρικών καταστάσεων. Μηχανήματα της Νομαρχίας όσο και μισθωμένα μηχανήματα αυτήν την περίοδο επιχειρούν ευρύτατες επεμβάσεις καθαρισμού στην περιοχή του Αγίου Βαρνάβα Λούρου και ήδη τα αποτελέσματα είναι εμφανή, αφού η στάθμη του νερού έχει πέσει. Όλες οι εργασίες γίνονται σε συνεργασία με το Φορέα Διαχείρισης Αμβρακικού αλλά και έχοντας πάρει όλες τις απαραίτητες αδειοδοτήσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Ο σχεδιασμός προβλέπει παρεμβάσεις και σε άλλα σημεία του ποταμού και ιδιαίτερα στην περιοχή του Δήμου Φιλιππιάδας, σε συνεργασία με το Δήμο αλλά και τον αρμόδιο Τ.Ο.ΕΒ. ( Ηπειρ. Αντίλ. ) Άποψη της Πρέβεζας στο θαλάσσιο μέτωπό της Βελτιώνεται σημαντικά το οδικό δίκτυο στο Δήμο Λούρου Συγκεκριμένα, οι βελτιώσεις αφορούν τα εξής έργα: Νέος ασφαλτοτάπητας στο Επαρχιακό δίκτυο Λούρου-Ωροπού Ο δραστήριος Νομάρχης Πρέβεζας Βασίλης Ιωάννου επιβλέπει προσωπικά τον καθαρισμό του Λούρου

29 ΣΕΛ. 38 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΤΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ ΒΙΚΟΥ ΑΩΟΥ ΣΤΟ Ευρωπαϊκο Δικτυο της UNESCO Ένα από τα 77 αναγνωρισμένα παγκοσμίως! Η διάκριση αυτή θα βοηθήσει σημαντικά στην προβολή και ανάπτυξη της Ηπείρου Το πρώτο αναγνωρισμένο Γεωπάρκο απέκτησε η Ήπειρος, γεγονός που ανακοινώθηκε επίσημα και πανηγυρικά στο 9ο Ευρωπαϊκό και 40 Παγκόσμιο Συνέδριο Γεωπάρκων, που πραγματοποιήθηκε στη Μυτιλήνη την περασμένη εβδομάδα. Έτσι μετά από συντονισμένες ενέργειες της «Αναπτυξιακής Ηπείρου Α.Ε.» και του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ), η περιοχή Βίκου Αώου αναγνωρίστηκε ως Γεωπάρκο και εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτό στην Ήπειρο αποτελεί ένα από τα τέσσερα που υπάρχουν σε όλη τη χώρα (τ άλλα τρία είναι τα εξής: Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου, Ψηλορείτης, Χελμός Βουραϊκός). Στην Ευρώπη υπάρχουν 42 αναγνωρισμένα Γεωπάρκα, ενώ σε όλο τον κόσμο μόνο 77. Η «ΗΠΕΙΡΟΣ ΑΕ» ως επικεφαλής και υπεύθυνος φορέας λειτουργίας του Γεωπάρκου Βίκου Αώου, έχει αναλάβει τη διαχείρισή του σε συνεργασία με το ΙΓΜΕ και τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, οι οποίοι μαζί με τους υπόλοιπους φορείς (Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων, Διεύθυνση Δασών Ν. Ιωαννίνων, Δήμοι Κόνιτσας, Κεντρικού Ζαγορίου, Τύμφης και Κοινότητα Παπίγκου) αποτελούν το Συντονιστικό Όργανο Διοίκησης του Γεωπάρκου με την ονομασία «Επιτροπή Διαχείρισης Γεωπάρκου Βίκου Αώου» (Ε.ΔΙΑ.ΓΕ.Βίκου Αώου). Στο Γεωπάρκο Βίκου Αώου περιλαμβάνονται η οροσειρά της Τύμφης, η χαράδρα του Βίκου και του Βοϊδομάτη, η χαράδρα του Αώου, το όρος Τραπεζίτσα, η περιοχή της ένωσης των ποταμών Αώου, Βοϊδομάτη, Σαραντάπορου, τα όρη Σμόλικας και Κλέφτης, καθώς και οι ιαματικές πηγές Καβασίλων και Αμαράντου. Ο σχεδιασμός για την ανάδειξη, προβολή και προστασία του Γεωπάρκου θα είναι το άμεσο αντικείμενο της Ε.ΔΙΑ.ΓΕ. Βίκου Αώου με προτάσεις για χρηματοδότηση από προγράμματα της Δ Προγραμματικής Περιόδου, μελέτες για τη διαχείριση του χώρου και έργα για την τουριστική και επιστημονική αξιοποίησή του. Η σημαντική αυτή διάκριση δίνει τη δυνατότητα για περαιτέρω προβολή και ανάπτυξη της περιοχής, προσθέτοντας ένα νέο ενδιαφέρον στοιχείο που αφορά τα γεωλογικά μνημεία της φύσης, τα πετρώματα και την ιστορία τους, τα οποία πρέπει να αναδειχθούν και να αξιοποιηθούν και τουριστικά μέσα από ειδικές διαδρομές, με την προβολή και την ερμηνεία τους με πινακίδες, φυλλάδια, περιηγητικούς οδηγούς, με συνέδρια και γενικότερες δράσεις και δραστηριότητες, με γνώμονα πάντα την προστασία τους. Ασφαλώς σε ένα Γεωπάρκο εκτός από τα γεωλογικά και γεωμορφολογικά στοιχεία του, άρρηκτα δεμένα με τις οποιεσδήποτε δράσεις προβολής ανάδειξεις, είναι και το ευρύτερο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον με τον ιδιαίτερο τοπικό πολιτισμό και ιστορία. ( Ηπειρ. Αντίλ. )

30 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 39 Πολυαρχία: Τα πρόβατα που χουν πολλά αφεντικά, τα τρώει ο λύκος Πολυγνωμία: Οι πολλές γνώμες, βουλιάζουν το καράβι. Οι πολλοί μάγειροι, χαλούν το φαΐ. Πολυπραγματοσύνη: Όποιος θέλει να βρίσκεται παντού, δεν βρίσκεται πουθενά Ή ρούφα, ή φύσα, και τα δύο μαζί δεν γίνονται. Δυο λαγοί μ ένα σκύλο, δεν κυνηγιούνται. Πολυτεχνίτης και ερημοσπίτης: Που πας κακή τύχη; στου ερημοσπίτι το σπίτι. Μην κυνηγάς μαζί λαγούς και πουλιά.

31 ΣΕΛ. 40 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ, ΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΜΑΣ Ξενοδοχεία Ιδιοκτήτης Περιοχή/ Διεύθυνση Τηλέφωνο ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΙΩΑΝΝΑ Ιωάννα Σολδατου Περιγιαλι Λευκάδας ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ Ιωάννης Κουτσούμπας Φιλοθεη Αρτας ΠΡΕΒΕΖΑ CITY Ευστρ.Ιωάννου Πρέβεζα ΡΟΜΠΟΛΟ Βας. Πιπίκου Λάιστα Ζαγορίου ΒΕΛΙΣΑΡΙΑ Βελισαρία Φίτσιου Καπεσοβο Ζαγορίου ΒΥΖΑΝΤΙΟ Αφοι Βλάχου Ιωάννινα ΝΙΚΗ Νικη Βέη Λαιστα Ζαγοριου ΖΗΣΗΣ Αφοι Ζηση Αρίστη Ζαγορίου ΒΙΚΟΣ Κων/να Βλάχου Μονοδενδρι Ζαγορίου ΜΕΛΙΤΕΙΟΝ Νίκη Λαδιά Ασπράγγελοι Ζαγορίου ΠΙΝΔΟΣ Βας. Τσουμάνης Σκαμνέλι Ζαγοριου ΑΣΤΡΑΚΑ Χαρ. Κωτσορίδης Πάπιγκο Ζαγορίου ΔΡΑΚΟΛΙΜΝΗ Αφοι Αθανασούλα Τσεπέλοβο Ζαγοριου ΔΕΝΔΡΟ Κατ. & Ιωαν. Μουρεχίδη Κόνιτσα EPIRUS PALACE Αφοι Νάτση Ιωάννινα -7οχλμ Ιωαννινων-Αθηνων ΒΙΚΤΩΡΙΑ Ζήσης Βαδεβούλης Μέτσοβο ΖΗΚΑΣ Χρ. Ζήκας Πρέβεζα ΘΕΑ ΔΩΔΩΝΗΣ Αφοι Τσόκη Μαντείο Δωδωνης Ιωάν ΝΤΟΒΙΤΕΛ Γεωρ.Ντόβας Πέραμα Ιωαννίνων ΜΑΡΟΥΣΙΩ Βας. Παβασιλειου Ροδαυγη Αρτας MIRTALI ART ΗOTEL Αικατ. Μιχέλη Μαντειο Δωδωνης Ιωαν CASSA CALDA Καλ.Ντόντορου Συρράκο Ιωαννίνων ΟΙΚΟΤΡΟΦΕΙΟ Σωτηρ. Γαλανη Συρράκο Ιωαννίνων ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΤΑΛΥΜΑ Χρ. Χασάνης Συρράκο Ιωαννίνων ΛΑ ΝΟΪ Ηλίας Τέφας Συρράκο Ιωαννίνων ΚΑΙΤΗ Κλεονίκη Παπακώστα Πάπιγκο Ζαγορίου ΟΡΙΖΩΝ Μαριάνθη Παππά Λυγγιάδες Ιωαννίνων ΑΜΕΛΙΚΟ Μιλτ. Ρήτας Ανω Πεδινα Ζαγοριου ΠΟΡΦΥΡΟΝ Ιωαν. Κυρλιγκιτσης Ανω Πεδινα Ζαγοριου ΕΝ ΧΩΡΑ ΒΙΖΙΤΣΑ Αννα Ευθυμίου Βίτσα Ζαγορίου ΦΥΛΥΡΑ Αλεξ. Βαταβάλης Βιτσα Ζαγορίου ΡΟΔΙ Δημ. Τζομάκης Πάπιγκο Ζαγορίου ΔΙΑΣ Αφοι Τζουμάνη Μικρο Παπιγκο Ζαγοριου ΜΠΟΥΡΑΖΑΝΙ Αφοι Τάσου Μπουραζανι Κόνιτσας ΚΑΡΠΟΥΖΗ Σωτ.Καρπουζης Βίκος Ζαγοριου GALAXY Δημ. Στάμος Ιωάννινα ΜΠΙΤΟΥΝΗ Αφοι Μπιτούνη Μετσοβο ΓΑΛΑΞΙΑΣ Γιολάντα Μπαρμπαγιαννη Μετσοβο ΟΛΥΜΠΙΚ Γεωρ.Ζουβγιας Μετσοβο ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Βασιλικη Θεοδωρου Μενιδι Αιτωλ/νιας ΔΕΛΦΙΝΙ Σωτηρ. Παντιωρας Μενιδι Αιτωλ/νιας ΙΛΙΑΝΑ Βας. Τσωλης Φιλιππιάδα Πρεβέζης ΑΦΡΙΚΑ Ανδρ. Κουράτορας Ελαιώνας Διακοπτού Αιγιου ΚΑΛΟΓΡΙΑ BEACH Νικ. Παπαλέξης Καλόγρια Αχαιας ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΠΑΤΡΩΝ Αφοι Μαντα Ρ.Φεραιου 106 Πάτρα ΠΕΤΡΟΤΕΧΝΟ Ντίνα Κώστα Τσεπέλοβο Ζαγορίου KANALI BEACH Ν. Δήμας Κανάλι Πρέβεζας ΔΑΣΙΚΟ ΧΩΡΙΟ Χρ. Λάμπρης Καταρράκτης Άρτας ΕΓΝΑΤΙΑ Αφοι Ταλάρη Μέτσοβο Ιωάννινων ΓΕΦΥΡΙ Ευθ. Κυρτζόγλου Κόνιτσα Ιωαννίνων ΜΙΝΩΑ Αφοί Καρδάμη Καρόλου 12, Αθήνα ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΑ Ερασμία Δεληγιάννη Τσεπέλοβο Ζαγορίου ΕΝΟΙΚΙΑΖΟΜΕΝΑ ΔΩΜΑΤΙΑ Σταυρ. Βερύκιου - Κακλαμάνη Περιγιάλι Λευκάδας ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΗ Βαγγέλης Βλαχόπουλος Κήποι Ζαγορίου Επιθυμούμε από καρδιάς να εκφράσουμε τα πιο θερμά ευχαριστήρια στα ξενοδοχεία της Ηπείρου και των άλλων περιοχών, που στα πλαίσια της συνεχούς συνεργασίας μας και εφέτος μας έκαναν για τον Αποκριάτικο χορό μας σημαντικές προσφορές για επίσκεψη και γνωριμία με τον όμορφο τόπο μας. Εμείς σε κάθε ευκαιρία και με κάθε μέσο θα γίνουμε οι καλύτεροι πρεσβευτές τους. Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ. του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών