2Β ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

Transcript

1 Β ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΩΡΙΑΣ Β. Παράγοντες πο επηρεάζον την ταχύτητα αντίδρασης Oι παράγοντες πο επηρεάζον την ταχύτητα μιας αντίδρασης είναι ατοί πο καθορίζον και τον αριθμό των αποτελεσματικών σγκρούσεων μεταξύ των αντιδρώντων μορίων. Οι παράγοντες ατοί είναι οι εξής:. Η σγκέντρωση των αντιδρώντων.. Η πίεση, με την προϋπόθεση ότι ένα τολάχιστον απ τα αντιδρώντα είναι αέριο. 3. Η επιφάνεια επαφής των στερεών αντιδρώντων. 4. Η θερμοκρασία. 5. Οι ακτινοβολίες. 6. Οι καταλύτες.. Σγκέντρωση των αντιδρώντων. Με βάση τη θεωρία των σγκρούσεων τα αντιδρώντα μόρια για να αντιδράσον πρέπει να σγκροστούν και επομένως όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των σγκρούσεων, τόσα περισσότερα μόρια αντιδρούν στη μονάδα το χρόνο. Προφανώς, όμως, ο αριθμός των σγκρούσεων εξαρτάται από τον αριθμό των αντιδρώντων μορίων ανά μονάδα όγκο, δηλαδή από τη σγκέντρωση. Έτσι, η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται με την αύξηση της σγκέντρωσης των αντιδρώντων. Σε μία σγκεκριμένη αντίδραση, καθώς τα αντιδρώντα μόρια μειώνονται, μειώνεται και η ταχύτητα της αντίδρασης, μέχρις ότο τα αντιδρώντα να εξαφανιστούν και η ταχύτητα της αντίδρασης να μηδενιστεί. Τα τχόν στερεά αντιδρώντα σώματα δεν είναι ομογενώς διεσπαρμένα και αντιδρούν μόνο μέσω της επιφανείας τος. Επομένως, η ταχύτητα δεν εξαρτάται από την ποσότητά τος ανά μονάδα όγκο. Η ερώτηση της ημέρας: Παίζει ρόλο η πίεση στην ταχύτητα της αντίδρασης: CaCO 3(s) CaO(s) + CO (g). Πίεση. Η πίεση παίζει ρόλο στην ταχύτητα της αντίδρασης μόνο όταν σε ατή σμμετέχον αέρια αντιδρώντα. Η αύξηση της πίεσης με μείωση το όγκο το δοχείο της αντίδρασης έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των σγκεντρώσεων των αερίων και επομένως πάρχον περισσότερα μόρια ανά μονάδα όγκο. Επομένως, στις αντιδράσεις πο σμμετέχον αέρια αντιδρώντα, η αύξηση της πίεσης αξάνει την ταχύτητα της αντίδρασης στην οποία σμμετέχον αέρια αντιδρώντα.

2 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ 3. Επιφάνεια επαφής στερεών. Σε μία αντίδραση πο σμμετέχει ένα στερεό σώμα, η ταχύτητα αξάνεται όσο περισσότερο το στερεό είναι σε πιο λεπτό διαμερισμό, καθώς όλο και μεγαλύτερη επιφάνεια το στερεού είναι «εκτεθειμένη» στα άλλα αντιδρώντα μόρια. Έτσι, π.χ. ο C (κάρβονο) με τη μορφή σκόνης αντιδρά πιο γρήγορα με το O σε σχέση με ένα μεγάλο «σμπαγές» κάρβονο. 4. Θερμοκρασία. Η ταχύτητες όλων σχεδόν των αντιδράσεων, εξώθερμων ή ενδόθερμων, αξάνονται με την αύξηση της θερμοκρασίας και η αύξηση ατή αποδίδεται κρίως στην αύξηση το ποσοστού των αποτελεσματικών σγκρούσεων (η αύξηση το ρθμού των σνολικών σγκρούσεων είναι μικρή). Με την αύξηση της θερμοκρασίας η κινητική ενέργεια των αντιδρώντων μορίων αξάνεται σημαντικά. Έτσι, περισσότερα μόρια μπορούν να περάσον το «φράγμα» της ενέργειας ενεργοποίησης E a, ο αριθμός των αποτελεσματικών σγκρούσεων αξάνεται και επομένως αξάνεται και η ταχύτητα της αντίδρασης. Κατανομή Maxwell - Bolzmann. Η ταχύτητα με την οποία κινούνται τα μόρια ενός αερίο δεν είναι η ίδια αλλά κατανέμεται σε ένα μεγάλο εύρος τιμών, από πολύ μικρές έως πολύ μεγάλες. Η κατανομή Maxwell - Bolzmann αποδίδει γραφικά την κατανομή των μορίων των αερίων σε σχέση με την κινητική τος ενέργεια (ή την ταχύτητά τος). Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες (Τ ) μικρό ποσοστό των μορίων ξεπερνάει το φράγμα της ενέργειας ενεργοποίησης Ε a. Σε μεγαλύτερες θερμοκρασίες (Τ > Τ ) όλο και μεγαλύτερο ποσοστό μορίων ξεπερνάει το φράγμα ατό. Το σνολικό εμβαδόν κάτω και από τις δύο γραμμές είναι το ίδιο, καθώς αντιστοιχεί στο σνολικό αριθμό των μορίων. Ποσοστό μορίων Τ Τ > Τ Ε a Αν και η διπλανή κατανομή ενεργειών κατά Maxwell - Bolzmann εφαρμόζεται στα (ιδανικά) αέρια, τα σμπεράσματα πο βγάζομε μπορούν να εφαρμοστούν και για αντιδράσεις σε γρή φάση. Σε αρκετές περιπτώσεις, αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0ºC κατά προσέγγιση διπλασιάζει την ταχύτητα μιας αντίδρασης. Κινητική ενέργεια Εφαρμογή Σε μία αντίδραση αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0ºC διπλασιάζει την ταχύτητά της. Κατά πόσο θα μεταβληθεί η ταχύτητα της αντίδρασης αν η θερμοκρασία μεταβληθεί κατά 30ºC; Έστω η ταχύτητα της αντίδρασης στος θºc. Στος (θ + 0)ºC η ταχύτητα θα είναι, στος (θ + 0)ºC η ταχύτητα θα είναι () = 4, ενώ στος (θ + 30)ºC η ταχύτητα θα είναι (4) = 8. Δηλαδή η ταχύτητα της αντίδρασης θα οκταπλασιαστεί. Σε μία αντίδραση η ταχύτητα της οποίας διπλασιάζεται με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0 ο C, ισχύει: Δθ 0 όπο Δθ = θ θ η αύξηση της θερμοκρασίας, η ταχύτητα της αντίδρασης σε θερμοκρασία θ και η ταχύτητα σε θερμοκρασία θ.

3 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ 5. Ακτινοβολίες. Ορισμένες χημικές αντιδράσεις επηρεάζονται από την επίδραση ακτινοβολιών κατάλληλο μήκος κύματος και σνήθως αξάνον την ταχύτητά τος. Η αύξηση της ταχύτητας στις περιπτώσεις ατές αποδίδεται σνήθως στην αλλαγή το μηχανισμού διεξαγωγής της αντίδρασης με τη σμμετοχή και της ακτινοβολίας σε κάποια στάδιά της. Σημαντικός είναι ο ρόλος των ακτινοβολιών σε μια σειρά βιοχημικών αντιδράσεων, όπως είναι ο μηχανισμός όρασης και η φωτοσύνθεση, αλλά και σε πολλές άλλες αντιδράσεις με ενδιαφέροσες εφαρμογές (φωτογραφία κτλ.). Ο κλάδος της Χημείας πο α- σχολείται με τη μελέτη της επίδρασης το φωτός στις χημικές ενώσεις και τις χημικές αντιδράσεις ονομάζεται φωτοχημεία. Β. Καταλύτες Τα δατικά διαλύματα το περοξειδίο το δρογόνο, H O, φαίνονται μάλλον σταθερά στη σνηθισμένη θερμοκρασία. Στην πραγματικότητα, όμως, διασπώνται πολύ αργά σύμφωνα με την εξίσωση: H O (aq) H O(aq) + O (g) Παρατηρούμε ότι αν σε δατικό διάλμα H O προσθέσομε, μικρή ποσότητα KI ή ένα κομμάτι μεταλλικού P ή ακόμη λίγες σταγόνες αίμα (!), το H O διασπάται ταχύτατα ακριβώς στα ίδια προϊόντα. Άλλο ένα παράδειγμα: To O παρασκεάζεται εργαστηριακά με θέρμανση χλωρικού καλίο, KClO 3(s). Αν στο KClO 3 προσθέσομε μικρή ποσότητα MnO (s), η αντίδραση διάσπασης είναι ταχύτερη και μπορεί να γίνει σε χαμηλότερες θερμοκρασίες. Το MnO μένει αναλλοίωτο και για το λόγο ατό αναγράφεται πάνω από το βέλος της εξίσωσης: MnO(s) KClO 3(s) KCl(s) + 3O (g) Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνον την επίδραση των καταλτών στην ταχύτητα μιας αντίδρασης. Δηλαδή: Καταλύτης ονομάζεται μια οσία, η οποία με την παροσία της σε μικρά ποσά αξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης, ενώ στο τέλος της αντίδρασης παραμένει οσιαστικά αμετάβλητος τόσο στη μάζα όσο και στη χημική το σύσταση. Τρία βασικά κριτήρια πρέπει να ικανοποιούνται, ώστε μία οσία να θεωρείται καταλύτης σε μία αντίδραση: α) Ο καταλύτης αξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης. β) Ο καταλύτης δεν καταναλώνεται θεωρητικά κατά τη διάρκεια της αντίδρασης. γ) Πολύ μικρή ποσότητα καταλύτη είναι ικανή να επηρεάσει σημαντικά την ταχύτητα της αντίδρασης. Προσέξτε τώρα δύο άλλες αντιδράσεις πο γίνονται παροσία καταλύτη: HO(g) CO(g) + O (g) CO (g) VO5(s) SO (g) + O (g) SO 3(g) Στην η περίπτωση ο καταλύτης και το καταλόμενο σύστημα (αντιδρώντα) βρίσκονται στην ίδια φάση. Λέμε ότι η κατάλση είναι ομογενής. Στη η περίπτωση τα αντιδρώντα είναι σε αέρια φάση, ενώ ο καταλύτης ( V O 5, πεντοξείδιο το βαναδίο) είναι σε στερεή φάση και επομένως η κατάλση χαρακτηρίζεται ως ετερογενής. 3

4 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ Σε μία άλλη περίπτωση κατάλσης, την ατοκατάλση, ένα από τα προϊόντα μιας αντίδρασης δρα ως καταλύτης της ίδιας αντίδρασης. Από τα πιο κλασικά παραδείγματα ατοκατάλσης είναι η οξείδωση διαλύματος οξαλικού οξέος, (COOH), από όξινο διάλμα περμαγγανικού καλίο, KMnO 4, σύμφωνα με την εξίσωση: KMnO 4 + 5(COOH) + 3H SO 4 K SO 4 + MnSO 4 + 0CO + 8H Ο άχρωμο ροδόχρωμο Η αντίδραση είναι πολύ αργή στη θερμοκρασία δωματίο, ακόμη και στος 60 C. Και ατό φαίνεται από το γεγονός ότι η αποχρωματισμός το ροδόχρωμο διαλύματος των ιόντων MnO 4 γίνεται πολύ αργά. Αν στο δοχείο της αντίδρασης προσθέσομε λίγο στερεό MnSO 4 το διάλμα αποχρωματίζεται γρήγορα και ατό δείχνει ότι τα ιόντα Mn + λειτοργούν ως καταλύτης της παραπάνω αντίδρασης. Αλλά, καθώς η αντίδραση είναι πολύ αργή, τα ιόντα Mn + σχηματίζονται πολύ αργά. Έτσι, αν δεν προσθέσομε μόνοι μας ιόντα Mn + η αντίδραση αρχικά γίνεται αργά, αλλά σταδιακά επιταχύνεται, καθώς η αντίδραση σχηματίζει μόνη της τον καταλύτη της! Παράδειγμα ατοκατάλσης είναι και η οξείδωση ενός σιδερένιο αντικειμένο, η οποία ε- πιταχύνεται από το ίδιο το προϊόν της, δηλαδή, τη σκοριά (FeO3 xho)! Aς προσέξομε την καμπύλη της παραπάνω αντίδρασης: [ΜnO4 ] H αντίδραση αρχίζει αργά, αλλά επιταχύνεται, λόγω σχηματισμού των ιόντων Μn + (καταλύτης) από την ίδια την αντίδραση! H αντίδραση αρχίζει με μεγάλη ταχύτητα πο με την πάροδο το χρόνο μειώνεται Η ταχύτητα μιας τπικής αντίδρασης σε σχέση με το χρόνο Μερικές οσίες έχον την ικανότητα να απορροφώνται πολύ έντονα και μη αντιστρεπτά στα ενεργά κέντρα των καταλτών (περιοχές το καταλύτη στις οποίες παροσιάζεται η καταλτική δράση) με αποτέλεσμα να τος απενεργοποιούν. Οι οσίες ατές αναφέρονται ως δηλητήρια καταλτών. Τέτοια δράση δείχνον κρίως ορισμένα βαρέα μέταλλα, όπως είναι ο Pb και ο Hg. Για παράδειγμα, μικρές ποσότητες As (αρσενικό) εκμηδενίζον την καταλτική δράση το P στην αντίδραση: SΟ (g) P(s) + O (g) SO 3(g) Β.3 Πως ερμηνεύεται η δράση των καταλτών Οι αντιδράσεις με μεγάλες ενέργειες ενεργοποίησης είναι αργές καθώς μικρό ποσοστό των αντιδρώντων μορίων έχει αρκετή κινητική ενέργεια για να ξεπεράσει το ενεργειακό φράγμα της αντίδρασης και να οδηγήσει στα προϊόντα. Αντίθετα αντιδράσεις με μικρές ενέργειες ενεργοποίησης είναι γρήγορες. Οι καταλύτες έχον μεγάλη βιομηχανική σημασία, καθώς επιταχύνον διάφορες αντιδράσεις, μειώνοντας το κόστος παραγωγής. Παροσιάζον εξειδικεμένη δράση, ενώ σε πολλές περιπτώσεις η εκλογή κατάλληλο καταλύτη μπορεί να καθορίσει και τα προϊόντα! Εκτός από μία μικρή κατηγορία αντιδράσεων πο χαρακτηρίζονται ως απλές, οι περισσότερες αντιδράσεις αποτελούνται από στάδια το σύνολο τον οποίων αποτελεί το μηχανισμό της α- ντίδρασης, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο τα αντιδρώντα μετασχηματίζονται στα προϊόντα. 4

5 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ Οι καταλύτες αξάνον την ταχύτητα των αντιδράσεων παράγοντας ένα νέο μηχανισμό (διαφορετικά στάδια αντίδρασης) με μικρότερη ενέργεια ενεργοποίησης, E a, όπως φαίνεται στο σχήμα πο ακολοθεί. Με την παροσία το καταλύτη σχηματίζεται ένα διαφορετικού τύπο ενεργοποιημένο σύμπλοκο με τη σμμετοχή και το καταλύτη, μικρότερης ε- νέργειας από το αρχικό. Γενικά, ο καταλύτης δημιοργεί νέο μηχανισμό στην αντίδραση, με περισσότερα στάδια και επομένως περισσότερα ε- νεργοποιημένα σύμπλοκα: αντιδρώντα ΔΗ < 0 H Ε a χωρίς καταλύτη προϊόντα αντιδρώντα ΔΗ: ίδια H Ε a μειώνεται παροσία καταλύτη προϊόντα πορεία της αντίδρασης Με τον τρόπο ατό, ένα μεγαλύτερο ποσοστό των σγκρούσεων μεταξύ των αντιδρώντων μορίων έχον αρκετή ενέργεια για να ξεπεράσον το «φράγμα» της ενέργειας ενεργοποίησης με αποτέλεσμα η ταχύτητα της αντίδρασης να αξάνεται. Δύο βασικές θεωρίες ερμηνεύον τη δράση των καταλτών, η θεωρία των ενδιαμέσων προϊόντων και η θεωρία της προσρόφησης. Θεωρία ενδιαμέσων προϊόντων. Στην προηγούμενη παράγραφο είδαμε την καταλτική επίδραση το KI στην αντίδραση: H O (aq) H O(aq) + O (g). Χωρίς τη χρήση καταλύτη, η αντίδραση γίνεται σε ένα στάδιο. Με τη χρήση το καταλύτη, όμως, γίνεται σε δύο στάδια, δηλαδή αλλάζει ο μηχανισμός της αντίδρασης: H O (aq) + I (aq) H O(aq) + OI (aq) ο στάδιο OI (aq) + H O (aq) H O(aq) + O (g) + I (aq) ο στάδιο H O (aq) H O(aq) + O (g) σνολική εξίσωση Στην παραπάνω αντίδραση ο καταλύτης (I ) καταναλώνεται στο ο στάδιο παράγοντας ένα ενδιάμεσο προϊόν (το ΟΙ ) και αναγεννάται στο ο. Έτσι, η σγκέντρωση το καταλύτη δεν αλλάζει, με αποτέλεσμα μικρή ποσότητα καταλύτη να είναι αρκετή για την καταλτική δράση. Τα δύο στάδια είναι πιο γρήγορα (έχον μικρότερη E a) με αποτέλεσμα η σνολική αντίδραση να είναι ταχύτερη. Θεωρία της προσρόφησης. Η θεωρία της προσρόφησης εφαρμόζεται στην ετερογενή κατάλση. Ας δούμε ένα παράδειγμα πο είχαμε και προηγομένως χρησιμοποιήσει: Ni(s) CH =CH (g) + H (g) CH 3CH 3(g) Στάδια καταλτικής δράσης, σύμφωνα με τη θεωρία της προσρόφησης. Κατά τη διάρκεια της καταλτικής δράσης, τα μόρια το CH =CH και τα μόρια H προσροφώνται στην επιφάνεια το Ni(s). Με την προσρόφηση ατή, ο δεσμός C=C και ο δεσμός Η Η εξασθενίζον και τελικά «σπάζον» με αποτέλεσμα να είναι πιο εύκολος ο σχηματισμός των επιπλέον δεσμών C H πο πάρχον στα προϊόντα. 5

6 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ Εφαρμογή Ποια θεωρία εξηγεί την καταλτική δράση το Au(s) στην αντίδραση: Αu(s) Ν Ο(g) Ν (g) + O (g) Β.4 Ένζμα ή βιοκαταλύτες Τα ένζμα είναι μακρομόρια πρωτεϊνικής σνήθως φύσης και άρα πολύπλοκης δομής, πο καταλύον κρίως βιοχημικές αντιδράσεις, δηλαδή αντιδράσεις πο σμβαίνον στος οργανισμούς. Τα ένζμα είναι πολύ σημαντικά στη διατήρηση της ζωής, καθώς οι περισσότερες χημικές αντιδράσεις θα σνέβαιναν πολύ αργά ή θα οδηγούσαν σε διαφορετικά και μη επιθμητά προϊόντα. Παροσιάζον εξειδικεμένη δράση και σχνά απόλτη εξειδίκεση για μία σγκεκριμένη αντίδραση. Όπως όλοι οι καταλύτες, τα ένζμα παρέχον έναν «εναλλακτικό δρόμο» μικρότερης ενέργειας ενεργοποίησης σε μια βιοχημική αντίδραση, αξάνοντας με τον τρόπο ατό την ταχύτητά της, σχνά αρκετά εκατομμύρια φορές. Η δραστικότητά τος επηρεάζεται, όπως σε όλες τις πρωτεΐνες, από το ph και από τη θερμοκρασία (η δράση των ενζύμων αξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας, αλλά σε θερμοκρασίες πάνω από 50 o C δε λειτοργούν, λόγω αλλαγής στη δομή τος). Παραδείγματα δράσης των ενζύμων. α) Η πταλίνη είναι ένζμο πο πάρχει στο σάλιο και επιταχύνει τη μετατροπή το αμύλο σε σάκχαρο. β) Στην αλκοολική ζύμωση χρησιμοποιείται το ένζμο ζμάση. γ) Πρωτεάσες, λιπάσες και αμλάσες, χρησιμοποιούνται σε οικιακά απορρπαντικά, για τη διάσπαση λεκέδων από πρωτεΐνες, λίπη ή άμλο σε ρούχα, πιατικά κτλ. δ) Λιπάσες χρησιμοποιούνται στην παρασκεή τριών, όπως το καμαμπέρ ή το ροκφόρ. ε) Πολλά ένζμα βρίσκον εφαρμογή στην παραγωγή φαρμάκων, π.χ. αντιβιοτικών. Μοντέλο δομής και δράσης για το ένζμο οξειδάση το κτοχρώματος C, ένα μεγαλομόριο πρωτεϊνικής φύσης πο βρίσκεται στο μιτοχόνδριο πο μετατρέπει το μοριακό Ο σε ΗΟ. Η καταλτική δράση το ενζύμο σμβαίνει σε μία πολύ μικρή περιοχή το πο αναφέρεται ως ενεργό κέντρο το ενζύμο. Πάνω από ένζμα είναι σήμερα γνωστά και καθένα ε- ξπηρετεί μία ειδική λειτοργία. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Να εξηγήσετε αν ισχύον ή όχι οι ακόλοθες προτάσεις. α) H αύξηση της θερμοκρασίας αξάνει την ταχύτητα μόνο των ενδόθερμων αντιδράσεων. β) Επειδή η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0 o C διπλασιάζει την ταχύτητα, είναι φανερό ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 40 o C θα 4πλασιάζει την ταχύτητα. γ) Αν διπλασιάσομε τον όγκο το δοχείο στο οποίο διεξάγεται η αντίδραση: A(g) + B(g) Γ(g), η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται (διπλασιάζεται). δ) Σκόνη Ζn(s) μάζας m αντιδρά με περίσσεια διαλύματος HCl ταχύτερα από ό,τι σύρμα Zn(s) της ίδιας μάζας. ΑΠΑΝΤΗΣΗ α) Λανθασμένη. Η αύξηση της θερμοκρασίας αξάνει τον αριθμό των αποτελεσματικών σγκρούσεων. Άρα αξάνεται και η ταχύτητα της αντίδρασης ανεξάρτητα αν ατή είναι ενδόθερμη ή εξώθερμη. 6

7 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ β) Λανθασμένη. Αν η αντίδραση στος θ ο C έχει ταχύτητα, στος (θ + 0) ο C θα έχει ταχύτητα, στος (θ + 0) ο C θα έχει ταχύτητα () = 4, στος (θ + 30) ο C θα έχει ταχύτητα (4) = 8 και στος (θ + 40) ο C θα έχει ταχύτητα (8) = 6. Με άλλα λόγια, η ταχύτητα τα 6πλασιαστεί. γ) Λανθασμένη. Με την αύξηση το όγκο το δοχείο, μειώνεται η πίεση στο δοχείο με αποτέλεσμα να μειώνονται και οι σγκεντρώσεις των αντιδρώντων. Έτσι, η ταχύτητα της αντίδρασης μειώνεται. δ) Σωστό. Η ταχύτητα μιας αντίδρασης στην οποία σμμετέχον στερεά αντιδρώντα εξαρτάται από την επιφάνεια επαφής το στερεού, καθώς όσο πιο λεπτόκοκκο είναι το στερεό τόσο μεγαλύτερη η ταχύτητα της αντίδρασης. Έτσι, η σκόνη Ζn(s) αντιδρά ταχύτερα με περίσσεια διαλύματος HCl από ό,τι το σύρμα Zn(s) της ίδιας μάζας. CO(g) σλλογή CO(g) MgCO3(s) + HCl(aq). Όταν προστεθεί περίσσεια σκόνης MgCO 3(s) σε 50 ml διαλύματος HCl M λαμβάνει χώρα η αντίδραση: MgCO 3(s) + HCl(aq) MgCl (aq) + H O(l) + CO (g). α) Να προβλέψετε την επίδραση πο θα έχον οι ακόλοθες μεταβολές (i-vii) στην αρχική ταχύτητα της αντίδρασης (βραδύτερη - ταχύτερη - ίδια). Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Εκτός από τη μεταβολή vii η θερμοκρασία παραμένει σταθερή. i. Ίδια ποσότητα MgCO 3 προστίθεται πό τη μορφή μεγαλύτερων κόκκων σκόνης. ii. 00 ml διαλύματος HCl M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl Μ. iii. 50 ml διαλύματος HCl M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl Μ. iv. 5 ml διαλύματος HCl M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος HCl M. v. Ίσος όγκος νερού προστίθεται στο οξύ πριν από την προσθήκη το MgCO 3(s). vi. 0,0 mol NaOH(s) διαλύεται στο οξύ πριν την προσθήκη το MgCO 3(s), χωρίς μεταβολή στον όγκο το διαλύματος. vii. Αύξηση στη θερμοκρασία το διαλύματος. β) Να πολογίστε το σνολικό όγκο το CO (g) σε STP πο θα σχηματιστεί σε καθεμία από τις περιπτώσεις (i-vii). ΑΠΑΝΤΗΣΗ α) i. Βραδύτερη, γιατί οι μεγαλύτεροι κόκκοι μειώνον την επιφάνεια επαφής το στερεού αντιδρώντος και άρα μειώνεται και η ταχύτητα της αντίδρασης. ii. Ίδια. Η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης εξαρτάται από τη σγκέντρωση το HCl πο είναι η ίδια. iii. Ταχύτερη. Η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης εξαρτάται από τη σγκέντρωση το HCl πο είναι μεγαλύτερη. iv. Ταχύτερη. Η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης εξαρτάται από τη σγκέντρωση το HCl πο είναι μεγαλύτερη. v. Βραδύτερη, γιατί η σγκέντρωση το HCl μειώνεται με την προσθήκη νερού, λόγω αραίωσης. vi. Βραδύτερη. Η προσθήκη της ποσότητας το NaOH(s) έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της ποσότητας το HCl, λόγω αντίδρασης (εξοδετέρωσης): ΝaOH + HCl NaCl + H O 0,0 0,0 mol H ποσότητα το HCl πο απομένει είναι 0,05 0,0 = 0,04 mol πο αντιστοιχεί σε σγκέντρωση 0,04/0,05 = 0,8 Μ (μικρότερη). 7

8 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ vii. Ταχύτερη. Με την αύξηση της θερμοκρασίας η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται. β) Καθώς το MgCO 3(s) είναι σε περίσσεια η σνολική ποσότητα το σχηματιζόμενο CO (g) εξαρτάται αποκλειστικά από την ποσότητα το HCl στο διάλμά το. H αρχική ποσότητα το HCl είναι n = 0,05 = 0,05 mol και επομένως θα προκύψον σνολικά 0,05 mol CO (g): MgCO 3(s) + HCl(aq) MgCl (aq) + H O(l) + CO (g) 0,05 mol 0,05 mol H ποσότητα ατή το CO (g) αντιστοιχεί σε V = 0,05,4 = 0,56 L. i. Η ποσότητα το ΗCl δεν μεταβάλλεται και επομένως θα προκύψον πάλι 0,05 mol CO (g) ή 0,56 L. ii. Η ποσότητα το HCl είναι n = 0, = 0, mol και επομένως η σνολική ποσότητα το σχηματιζόμενο CO (g) θα είναι 0,05 mol πο αντιστοιχεί σε, L. iii. Η ποσότητα το HCl είναι n = 0,05 = 0, mol και επομένως η σνολική ποσότητα το σχηματιζόμενο CO (g) θα είναι 0,05 mol πο αντιστοιχεί σε, L. iv. Η ποσότητα το ΗCl δεν μεταβάλλεται (n = 0,05 = 0,05 mol) και επομένως θα προκύψον πάλι 0,05 mol CO (g) ή 0,56 L. v. Η ποσότητα το ΗCl δεν μεταβάλλεται και επομένως θα προκύψον πάλι 0,05 mol CO (g) ή 0,56 L. vi. Λόγω της αντίδρασης με το NaOH η ποσότητα το HCl είναι τώρα 0,05 0,0 = 0,04 mol και επομένως σχηματίζονται 0,0 mol CO (g) ή 0,448 L. vii. Η ποσότητα το ΗCl δεν μεταβάλλεται και επομένως θα προκύψον πάλι 0,05 mol CO (g) ή 0,56 L. 3. Ποια από τις παρακάτω γραφικές παραστάσεις αντιπροσωπεύει καλύτερα την ταχύτητα μιας ενζμικά καταλόμενης αντίδρασης στον ανθρώπινο οργανισμό σε σνάρτηση με την αύξηση της θερμοκρασίας; Να αιτιολογήσετε την επιλογή σας. Α) Β) Γ) Δ) θ θ θ θ ΑΠΑΝΤΗΣΗ Επιλογή Γ. Η δράση των ενζύμων αξάνεται με την αύξηση της θερμοκρασίας. Όμως, σε θερμοκρασίες πάνω από τη θερμοκρασία το ανθρώπινο οργανισμού (37 ο C) αρχίζον να αδρανοποιούνται λόγω αλλαγών στη δομή τος, γεγονός πο έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση της αντίδρασης την οποία καταλύον. 8

9 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ Β.. Ποιοι από τος παράγοντες πο ακολοθούν επηρεάζον την ταχύτητα μιας αντίδρασης;. Η χρήση καταλύτη. Η θερμοκρασία 3. Η σγκέντρωση των αντιδρώντων 4. Η φύση των αντιδρώντων Α) Μόνο οι παράγοντες και 3 Β) Μόνο οι παράγοντες και 4 Γ) Μόνο οι παράγοντες και 3 Δ) Όλοι οι παράγοντες,, 3 και 4 Β.. Όλοι οι παράγοντες πο ακολοθούν μπορούν να ε- πηρεάσον την ταχύτητα μιας αντίδρασης της γενικής μορφής, A(aq) + B(aq) Γ(aq) + Δ(aq), εκτός από έναν. Ποιος είναι; Α) Η φύση των αντιδρώντων Β) Η σγκέντρωση των αντιδρώντων Γ) Η θερμοκρασία Δ) Η πίεση Β.3. Η ταχύτητα της αντίδρασης: A(s) + B(g) Γ(g), αξάνεται, όταν: Α) αξηθεί η σγκέντρωση το Α Β) ελαττώνεται η σγκέντρωση το Β Γ) ελαττώνεται η σγκέντρωση το Γ Δ) αξηθεί η θερμοκρασία Β.4. H αύξηση της θερμοκρασίας αξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης επειδή: Α) η σχνότητα των σγκρούσεων των μορίων αξάνεται εντπωσιακά Β) αξάνεται η ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης Γ) μεγαλύτερο ποσοστό μορίων έχει την ελάχιστη ενέργεια, ώστε να δώσει αποτελεσματικές σγκρούσεις Δ) οι δεσμοί στα αντιδρώντα μόρια χαλαρώνον Β.5. Η μεταβολή της πίεσης επηρεάζει την ταχύτητα της αντίδρασης, Α + Β Γ + Δ μόνο στην περίπτωση κατά την οποία: Α) μεταξύ των αντιδρώντων πάρχει κάποιο αέριο Β) η αντίδραση γίνεται σε δατική φάση Γ) όλα τα αντιδρώντα σώματα είναι αέρια Δ) όλα τα σώματα, αντιδρώντα και προϊόντα, είναι αέρια Β.6. Κατά τη διάρκεια της αντίδρασης πο περιγράφεται από την εξίσωση, Α(g) + B(g) Γ(g), η ταχύτητά της ε- λαττώνεται. Ατό μπορεί να οφείλεται: Α) στην αύξηση της θερμοκρασίας το σστήματος Β) στην ελάττωση της σγκέντρωσης των αντιδρώντων Γ) στη μείωση της πίεσης Δ) στην αύξηση της σγκέντρωσης των προϊόντων Β.7. Μεταξύ των αποτελεσμάτων πο ακολοθούν, ποια οφείλονται σε μία αύξηση της θερμοκρασίας κατά τη διάρκεια μιας αντίδρασης σε αέρια φάση; I. Αύξηση των αριθμών των σγκρούσεων II. Αύξηση της κινητικής ενέργειας των αντιδρώντων μορίων III. Αύξηση της κινητικής ενέργειας των προϊόντων μορίων IV. Αύξηση το αριθμού των αποτελεσματικών σγκρούσεων Α) Ι μόνο Β) ΙΙ και ΙΙΙ μόνο Γ) Ι, ΙΙ και IV μόνο Δ) Ι, ΙΙ, ΙΙΙ και IV Β.8. Η αύξηση της σγκέντρωσης των αντιδρώντων έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ταχύτητας μιας αντίδρασης. Ατό οφείλεται βασικά: Α) στην αύξηση το αριθμού των μορίων Β) στην αύξηση το όγκο Γ) στην αύξηση το αριθμού των σγκρούσεων ανά μονάδα χρόνο Δ) στην αύξηση της ενέργειας των μορίων Β.9. Σε δοχείο εφοδιασμένο με έμβολο πραγματοποιείται η αντίδραση: Ν (g) + 3Η (g) ΝΗ 3(g). Η ταχύτητα σχηματισμού της αέριας ΝΗ 3 αξάνεται με: Α) προσθήκη ΝΗ 3 Β) προσθήκη Ν Γ) μείωση της θερμοκρασίας Δ) αύξηση το όγκο το δοχείο Β.0. Έστω η αντίδραση: I (aq) + S O 8 (aq) I (s) + SO 4 (aq) Ποιος από τος παράγοντες πο ακολοθούν δεν επηρεάζον την ταχύτητα της αντίδρασης; Α) Η αύξηση της σγκέντρωσης των ιόντων I Β) Η προσθήκη καταλύτη Γ) Η μεταβολή της θερμοκρασίας Δ) Η μεταβολή της πίεσης Β.. Σε δοχείο εισάγεται ποσότητα αερίο CO καθώς και περίσσεια στερεού C, οπότε σε κατάλληλες σνθήκες διεξάγεται η αντίδραση: C(s) + CO (g) CO(g). Η ταχύτητα της παραπάνω αντίδρασης δεν επηρεάζεται από: Α) τη σγκέντρωση το CO Β) τη σγκέντρωση το CO Γ) τη θερμοκρασία Δ) την επιφάνεια επαφής το στερεού C Β.. Η πλειονότητα των αντιδράσεων σε αέρια φάση δεν είναι πολύ γρήγορες. Σε μία τέτοια αντίδραση πως μπορούμε να αξήσομε τον αριθμό των αποτελεσματικών σγκρούσεων μεταξύ των αντιδρώντων μορίων; Α) Αξάνοντας τη θερμοκρασία και μειώνοντας τατόχρονα την πίεση Β) Αξάνοντας τη θερμοκρασία και μειώνοντας τατόχρονα τον όγκο το δοχείο Γ) Αξάνοντας τον όγκο και μειώνοντας τατόχρονα τη θερμοκρασία Δ) Αξάνοντας τη σγκέντρωση των αντιδρώντων αερίων και μειώνοντας τατόχρονα τη θερμοκρασία 9

10 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ Β.3. Η αντίδραση, Α(g) + B(g) Γ(g), διεξάγεται σε δύο ίδια δοχεία Δ και Δ με τις ίδιες αρχικές σγκεντρώσεις 4 των Α(g) και Β(g). Το δοχείο Δ βρίσκεται σε περιβάλλον θερμοκρασίας Τ ενώ το δοχείο Δ σε θερμοκρασία Τ > Τ. Ποιες από διπλανές καμπύλες -4 αποδίδον τη μεταβολή της [Γ] σε σχέση με το χρόνο στα δύο δοχεία Δ και Δ; Α) Η καμπύλη για το δοχείο Δ και η καμπύλη για το Δ Β) Η καμπύλη για το δοχείο Δ και η καμπύλη 3 για το Δ Γ) Η καμπύλη 3 για το δοχείο Δ και η καμπύλη 4 για το Δ Δ) Η καμπύλη 4 για το δοχείο Δ και η καμπύλη για το Δ Β.4. Όταν ρινίσματα Μg(s) μάζας m αντιδράσον με περίσσεια ΗCl(aq) M σμβαίνει η αντίδραση: Μg(s) + HCl(aq) MgCl (aq) + H (g) To διάγραμμα πο ακολοθεί δίνει το όγκο το Η (g) πο ελεθερώνεται ως σνάρτηση το χρόνο. Σε ένα άλλο πείραμα αντιδρά η ίδια ποσότητα των ρινισμάτων Μg(s) με περίσσεια ΗCl(aq) Μ αντί για Μ. Ποιο από τα διαγράμματα,, 3 ή 4 πο α- κολοθούν θα αποδίδει τον όγκο το Η (g) σαν σνάρτηση το χρόνο; V(H) σε L V(H) σε L Β.5. Σε τρία κλειστά δοχεία σταθερού όγκο πραγματοποιούνται οι αντιδράσεις: C + O CO, ΔΗ < 0 (I) HgO Hg + O, ΔΗ > 0 (II) A + B Γ + Δ, ΔΗ = 0 (III) Αν αξήσομε τη θερμοκρασία των τριών σστημάτων, τότε οι ταχύτητες, και 3 των αντιδράσεων (I), (IΙ) και (III) αντίστοιχα μεταβάλλονται ως εξής: 0 3 [Γ] V(H) σε L V(H) σε L V(H) σε L 3 4 Α) η αξάνεται, η ελαττώνεται, ενώ η 3 δε μεταβάλλεται Β) αξάνονται και οι τρεις Γ) η ελαττώνεται, η αξάνεται, ενώ η 3 δε μεταβάλλεται Δ) δε μεταβάλλεται καμία Β.6. Ποιο από τα παρακάτω αξάνει τη σχνότητα των σγκρούσεων μεταξύ των αντιδρώντων; Α) Αν έχομε ένα στερεό στα αντιδρώντα, να το σπάσομε σε όσο το δνατόν μικρότερα κομμάτια Β) Αν έχομε αέρια στα αντιδρώντα να μειώσομε την πίεση, αξάνοντας τον όγκο το δοχείο Γ) Η μείωση της θερμοκρασίας Δ) Για αντιδράσεις πο γίνονται σε διαλύματα να μειώσομε τις σγκεντρώσεις των αντιδρώντων. Β.7. Θεωρούμε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0 C διπλασιάζει την ταχύτητα μιας αντίδρασης. Αν σε θερμοκρασία 0 C η αρχική ταχύτητα είναι, σε θερμοκρασία 50 C και για σταθερή σγκέντρωση το Α η ταχύτητα θα είναι: Α) 4 Β) 8 Γ) 6 Δ) 50 Β.8. Ποια από τις παρακάτω προτάσεις εξηγεί καλύτερα τη δράση ενός καταλύτη; Α) Αξάνει την απόδοση της αντίδρασης Β) Αξάνει την κινητική ενέργεια των μορίων των αντιδρώντων Γ) Δίνει έναν άλλο μηχανισμό στην αντίδραση Δ) Αξάνει την ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης Β.9. Οι καταλύτες; Α) αξάνον την ενθαλπία της αντίδρασης Β) τροποποιούν την ενέργεια ενεργοποίησης και την ενθαλπία της αντίδρασης Γ) παρεμβαίνον μόνο στο τελικό στάδιο και τελικά εξαφανίζονται Δ) αξάνον την ταχύτητα της αντίδρασης μειώνοντας την ενέργεια ενεργοποίησης E a Β.0. Στην ομογενή κατάλση: Α) τα αντιδρώντα και ο καταλύτης είναι στην ίδια φάση Β) τα αντιδρώντα, τα προϊόντα και ο καταλύτης είναι στην ίδια φάση Γ) τα αντιδρώντα σώματα και τα προϊόντα είναι στην ίδια φσική κατάσταση Δ) τόσο το καταλόμενο σύστημα, όσο και ο καταλύτης είναι αέρια Β.. Το Η Ο διασπάται σύμφωνα με την εξίσωση: H O (aq) H O(l) + Ο (g) Με την προσθήκη μικρής ποσότητας FeCl 3(aq) η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται θεαματικά. Ποιος όρος περιγράφει το ρόλο το FeCl 3; A) Μεταβατική κατάσταση B) Ενδιάμεσο αντίδρασης Γ) Ετερογενής κατάλση Δ) Ομογενής κατάλση

11 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ Β.. Όταν ένας καταλύτης προστεθεί σε μία χημική αντίδραση πο παριστάνεται από το ενεργειακό διάγραμμα πο ακολοθεί, ποιο ή ποια από τα μεγέθη, ή 3 θα μεταβληθεί-ούν; Ε αντιδρώντα Α) Το και το Β) Το και το 3 Γ) Το και το 3 Δ) Το, το και το 3 Β.3. Το οξαλικό οξύ, (COOH), οξειδώνεται προς CO από όξινο διάλμα ΚΜnO 4 στος 70 ο C. Όταν λίγες σταγόνες το όξινο διαλύματος ΚΜnO 4 προστεθούν σε θερμό διάλμα (COOH), παρέρχονται λίγα δετερόλεπτα πριν το ιώδες διάλμα το ΚΜnO 4 αποχρωματιστεί. Στη σνέχεια προσθέτομε λίγες ακόμη σταγόνες διαλύματος ΚΜnO 4, ο- πότε το ιώδες χρώμα το εξαφανίζεται αμέσως. Με βάση τα παραπάνω, ποια από τις ακόλοθες προτάσεις είναι ορθή; Α) Το οξαλικό οξύ είναι ασθενές διπρωτικό οξύ Β) Η αντίδραση επιβραδύνεται από το εκλόμενο CO Γ) Η αντίδραση ατοκαταλύεται από τα Mn + (aq) Δ) το οξαλικό οξύ είναι σε περίσσεια Β.4. Ποια από τις χημικές εξισώσεις πο ακολοθούν δείχνει την παροσία καταλύτη; A) A + B Δ + B B) A + B Γ + Δ Γ) A Δ Δ) A B + Γ Β.5. Για την καταστροφή το όζοντος στη στρατόσφαιρα έχει προταθεί ο παρακάτω μηχανισμός: O 3 + Cl ClO + O ClO + O 3 Cl + O Με βάση τον παραπάνω μηχανισμό προκύπτει ότι: A) Τα άτομα χλωρίο (Cl ) είναι ο καταλύτης της αντίδρασης B) Το O είναι ο καταλύτης της αντίδρασης Γ) Η σνολική εξίσωση της αντίδρασης είναι: 3O O 3 Δ) Ο αριθμός των mol το O πο παράγονται είναι ίσος με τον αριθμό των mol το O 3 πο καταναλώνονται Β.6. Nα εξηγήσετε αν ισχύον οι προτάσεις πο ακολοθούν. α) Όλες οι σγκρούσεις μεταξύ των αντιδρώντων μορίων με ενέργεια μεγαλύτερη της ενέργειας ενεργοποίησης είναι αποτελεσματικές. β) Αν στο δοχείο πο διεξάγεται η αντίδραση: H (g) + Cl (g) HCl(g), εισάγομε ποσότητα ΗCl πό σταθερή πίεση, η ταχύτητα της αντίδρασης δε μεταβάλλεται. 3 προϊόντα πορεία της αντίδρασης γ) Επειδή η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0 C διπλασιάζει την ταχύτητα, είναι φανερό ότι η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 00 C θα εικοσαπλασιάζει την ταχύτητα. δ) Η αύξηση της θερμοκρασίας αξάνει την ταχύτητα μιας α- ντίδρασης καθώς μειώνει την ενέργεια ενεργοποίησης (Ε α). Β.7. Δίνεται η χημική εξίσωση της αντίδρασης: Fe(s) + HCl(aq) FeCl (aq) + H (g) Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες. Να δικαιολογήσετε τις απαντήσεις σας. α) Η αύξηση της σγκέντρωσης το διαλύματος HCl(aq) μειώνει την ταχύτητα της αντίδρασης. β) Η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται, όταν ο Fe(s) έχει τη μορφή σκόνης παρά τη μορφή σύρματος. γ) Όταν αξάνεται η πίεση πό την οποία πραγματοποιείται η αντίδραση και η θερμοκρασία παραμένει σταθερή, η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται. Β.8. Οι προτάσεις α - ε είναι σωστές ή λανθασμένες; α) Η δρογόνωση το C H 4(g) παροσία Ni(s) σύμφωνα με την εξίσωση: C H 4(g) + H (g) C H 6(g), είναι μια περίπτωση ομογενούς κατάλσης. β) Η καταλτική δράση των δρατμών στην αντίδραση: CO(g) + O (g) CO (g), είναι μορφή ομογενούς κατάλσης. γ) Η παροσία καταλύτη σε μία αντίδραση αξάνει την ε- νέργεια ενεργοποίησής της. δ) Αν για την δρογόνωση 00 ml αιθενίο απαιτούνται g καταλύτη Ni, τότε για την δρογόνωση 400 ml αιθενίο απαιτούνται 4 g το καταλύτη ατού. ε) Η αντίδραση: Ι + KCl KΙ + Cl, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, παροσία όμως κατάλληλο καταλύτη πραγματοποιείται σχετικά γρήγορα. Β.9. Μία αντίδραση παροσία καταλύτη γίνεται μέσω των παρακάτω δύο σταδίων: Α + Β Γ (γρήγορη αντίδραση) και Γ + Δ Ε + Β (γρήγορη αντίδραση) α) Να γράψετε την εξίσωση της σνολικής αντίδρασης. β) Ποια από τις οσίες πο σμμετέχον στα δύο στάδια είναι ο καταλύτης της αντίδρασης; Ποιο είναι το ενδιάμεσο της αντίδρασης; Β.30. Έστω η αντίδραση: Α(g) + Β(g) Γ(g) + Δ(g). Στο διπλανό διάγραμμα φαίνονται οι σγκεντρώσεις των σωμάτων Α και Β σε σνάρτηση με το χρόνο και σε σταθερή θερμοκρασία Τ. α) Nα εξηγήσετε ποια καμπύλη αντιστοιχεί στο σώμα A και ποια στο Β. c (M) β) Να κατασκεάσετε το ίδιο διάγραμμα, αν η αντίδραση πραγματοποιηθεί σε θερμοκρασία Τ > Τ. γ) Να κατασκεάσετε το διάγραμμα της σγκέντρωσης των Γ και Δ σε σνάρτηση με το χρόνο, στη θερμοκρασία Τ. I II

12 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ Β.3. Το CaCO 3(s) αντιδρά με το HCl σύμφωνα με την ε- ξίσωση: CaCO 3(s) + HCl(aq) CaCl (aq) + H O(l) + CO (g) α) Να ποδείξετε τρεις τρόπος (εκτός από καταλύτες) με τος οποίος μπορούμε να αξήσομε την ταχύτητα της α- ντίδρασης. β) Στο σχήμα πο ακολοθεί εμφανίζεται ο όγκος το CO (g) σε σχέση με το χρόνο, όταν περίσσεια κόκκων CaCO 3(s) σγκεκριμένο μεγέθος αντιδράσον με διάλμα ΗCl στις εξής 3 περιπτώσεις: Ι. Περίσσεια CaCO 3(s) α- ντιδρά με x ml HCl M. II. Περίσσεια CaCO 3(s) α- ντιδρά με x ml HCl M. III. Περίσσεια CaCO 3(s) αντιδρά με x ml HCl M. Η θερμοκρασία είναι η ίδια και στις 3 περιπτώσεις. i. Nα αντιστοιχήσετε τα διαγράμματα, και 3 με τις περιπτώσεις Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. ii. Nα αιτιολογήσετε την απάντησή σας. Β.3. Σε δοχείο Α όγκο L εισάγομε mol H και mol Ι, στος 400 C. Μετά από 0 s και πριν η αντίδραση ολοκληρωθεί βρίσκομε ότι έχον παραχθεί n Α = 0,8 mol HΙ. Επαναλαμβάνομε το ίδιο πείραμα σε 3 δοχεία Β, Γ και Δ με τα ακόλοθα δεδομένα. Στο δοχείο Β όγκο L εισάγομε mol H και mol Ι στος 400 C. Στο δοχείο Γ όγκο L εισάγομε mol H και mol Ι στος 400 C. Στο δοχείο Δ όγκο L εισάγομε mol H και mol Ι στος 300 C. i. Μετά από 0 s για τις ποσότητες n B, n Γ, n Δ το HΙ πο βρίσκονται στα δοχεία Β, Γ και Δ αντίστοιχα ισχύει: Α) n B > n Α, n Γ > n Α, n Δ > n Α Β) n B > n Α, n Γ < n Α, n Δ < n Α Γ) n B < n Α, n Γ < n Α, n Δ < n Α Δ) n B > n Α, n Γ = n Α, n Δ < n Α ii. Να εξηγήσετε γιατί η ταχύτητα με την οποία αρχίζει να πραγματοποιείται η αντίδραση στα δοχεία Γ και Δ διαφέρει από την αρχική ταχύτητα της αντίδρασης στο δοχείο Α. Β.33. Το καλαμοσάκχαρο δρολύεται ως εξής: C H O (aq) + H O(l) C 6H O 6(aq) + C 6H O 6(aq) γλκόζη φροκτόζη Να εξηγήσετε τις παρακάτω πειραματικές παρατηρήσεις: Διάλμα καλαμοσακχάρο για να δρολθεί πρέπει να θερμανθεί μέχρι βρασμού για πολύ χρόνο, ενώ παροσία ελάχιστης ποσότητας οξέος η δρόλση πραγματοποιείται σε λίγα λεπτά. Β.34. α) Η αύξηση της θερμοκρασίας επιφέρει μικρή αύξηση το ρθμού των σγκρούσεων. Παρόλα ατά η ταχύτητα της αντίδρασης αξάνεται θεαματικά. Γιατί; β) Αύξηση της θερμοκρασίας κατά 0 ο C διπλασιάζει την ταχύτητα της αντίδρασης: A(g) B(g) + Γ(g). Σε δοχείο όγκο V πο βρίσκεται σε θερμοκρασία 40 ο C εισάγεται ποσότητα Α(g) και η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης είναι. Αν η ίδια ποσότητα το A(g) εισαχθεί στο ίδιο δοχείο αλλά σε θερμοκρασία 80 ο C η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης είναι. Να πολογιστεί ο λόγος /. Β.35. Όταν περίσσεια κιμωλίας (CaCO 3) σε σκόνη προστεθεί σε 50 ml δατικού διαλύματος HCl M λαμβάνει χώρα η αντίδραση πο περιγράφεται από την εξίσωση: CaCO 3(s) + HCl(aq) CaCl (aq) + CO (g) + H O(l) Πως θα μεταβληθεί: i. η αρχική ταχύτητα της αντίδρασης και ii. ο σνολικός όγκος το αερίο CO πο ελεθερώνεται μέχρι το τέλος της αντίδρασης (μετρημένος στις ίδιες σνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας) αν γίνον οι μεταβολές πο ακολοθούν (ξεχωριστά η καθεμία): α) Ίδια ποσότητα κιμωλίας προστίθεται πό τη μορφή μικρότερων κόκκων σκόνης. β) 50 ml διαλύματος HCl Μ χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος ΗCl Μ. γ) 5 ml διαλύματος HCl Μ χρησιμοποιούνται αντί 50mL διαλύματος ΗCl Μ. δ) Ίσος όγκος νερού προστίθεται στο οξύ πριν από την προσθήκη της κιμωλίας. ε) 00 ml διαλύματος ΗCl M χρησιμοποιούνται αντί 50 ml διαλύματος ΗCl M. ζ) Διεξάγομε την αντίδραση σε μεγαλύτερη θερμοκρασία η) Μικρή ποσότητα βάσης, π.χ. NaOH, διαλύεται στο οξύ πριν προστεθεί η ποσότητα της κιμωλίας. Β.36. Σε κλειστό δοχείο και σε θερμοκρασία T, ποσότητα αερίο ΗΙ διασπάται σύμφωνα με την αντίδραση: ΗΙ(g) Η (g) + I (g) α) Πώς θα μεταβληθεί η ταχύτητα της αντίδρασης αν ελαττωθεί ο όγκος το δοχείο; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. β) Η διάσπαση το αερίο ΗΙ μπορεί να γίνει και καταλτικά παροσία στερεού χρσού. Πώς ονομάζεται η κατάλση στην περίπτωση ατή; γ) Πώς ονομάζεται η θεωρία πο ερμηνεύει ικανοποιητικά την παραπάνω κατάλση; Χημεία και τέρατα: «Geoffrey Wilkinson» Ο Sir (παρακαλώ!) Geoffrey Wilkinson (9-996). Άγγλος χημικός γεννημένος στο Yorkshire. Βραβείο Νόμπελ Χημείας το 973. Καθηγητής στο Imperial College of Science and Technology, στο Πανεπιστήμιο Berkeley, στο Harvard και στο περίφημο ΜΙΤ. Έγινε γνωστός για τις εργασίες το στις οργανομεταλλικές ενώσεις και κρίως για τον περίφημο «καταλύτη Wilkinson», ένα σύμπλοκο το ροδίο (Rh) με τύπο: Rh(PPh3)3Cl, πο χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων και στις εκλεκτικές δρογονώσεις αλκενίων σε ομογενείς σνθήκες, π.χ. στις δρογονώσεις φτικών ελαίων για παραγωγή μαργαρίνης.

13 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ - ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Β Στις παρακάτω ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής -0, να σημειώσετε απλά τη σωστή απάντηση.. Ποια από τις μεταβολές πο ακολοθούν δεν αξάνει την ταχύτητα μιας αντίδρασης; Α) Η αύξηση της θερμοκρασίας Β) Η προσθήκη κατάλληλο καταλύτη Γ) Η αύξηση της σγκέντρωσης ενός αντιδρώντος Δ) Η αύξηση της επιφάνειας επαφής ενός στερεού αντιδρώντος Ε) Η αύξηση το όγκο το δοχείο της αντίδρασης. Μία ομογενής αντίδραση: A(l) + B(l) Γ(l) + Δ(l) θερμαίνεται ώστε να αξηθεί η ταχύτητά της. Με τη θέρμανση η ταχύτητα αξάνεται γιατί: A) αξάνεται η ενθαλπία της αντίδρασης B) μειώνεται η ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης Γ) Ποσότητα των αντιδρώντων εξατμίζεται Δ) αξάνεται η μέση κινητική ενέργεια των αντιδρώντων μορίων 3. Σε κατάλληλο δοχείο εισάγονται ένα κομμάτι C(s) και ποσότητα CO (g) σε πίεση am και θερμοκρασία 000 Κ, οπότε διεξάγεται η αντίδραση: C(s) + CO (g) CO(g), ΔΗ = 7 kj Ποια από τις μεταβολές πο ακολοθούν θα προκαλέσει αύξηση της ταχύτητας της αντίδρασης; Α) Μετατροπή το κομματιού το C(s) σε σκόνη Β) Μείωση της θερμοκρασίας Γ) Αύξηση το όγκο το δοχείο της αντίδρασης Δ) Μείωση της πίεσης στο δοχείο 4. Με βάση το διάγραμμα κατά Maxwell - Bolzmann πο ακολοθεί σε ποια περιοχή αντιστοιχούν μόρια με την α- παιτούμενη ενέργεια για αποτελεσματικές σγκρούσεις; ποσοστό μορίων Α) Στην περιοχή Ι Β) Στην περιοχή ΙΙ Γ) Στην περιοχή ΙΙΙ Δ) Στην περιοχή ΙV I II III κινητική ενέργεια 5. Η δράση ενός καταλύτη οφείλεται στη μείωση της: Α) ενέργειας ενεργοποίησης της αντίδρασης Β) ενθαλπίας των προϊόντων Γ) ενθαλπίας των αντιδρώντων Δ) ενθαλπίας της αντίδρασης Εa IV 6. Για την αντίδραση πο παριστάνεται με την εξίσωση: Ν Ο(g) + ΝΟ(g) Ν (g) + ΝΟ (g) είναι γνωστές οι τιμές της ενέργειας ενεργοποίησης και της ενθαλπίας της αντίδρασης ΔΗ, ίσες με Ε a = 09 kj.mol και ΔΗ = 38 kj mol. Πως θα μεταβληθούν τα μεγέθη ατά παροσία καταλύτη; Α) Η Ε a θα μειωθεί και η ΔΗ θα παραμείνει η ίδια Β) Η Ε a θα αξηθεί και η ΔΗ θα παραμείνει η ίδια Γ) Η Ε a θα μειωθεί και η ΔΗ θα μειωθεί Δ) Η Ε a παραμείνει η ίδια και η ΔΗ θα μειωθεί 7. Η σχέση της ταχύτητας () της αντίδρασης, Α(s) + B(g) Γ(g) + Δ(g) με τη θερμοκρασία, με ποιο από το παρακάτω διάγραμμα (-4) μπορεί να αποδοθεί; θερμοκρασία θερμοκρασία Α) Από το διάγραμμα Β) Από το διάγραμμα Γ) Από το διάγραμμα 3 Δ) Από το διάγραμμα 4 8. Σε ένα πείραμα ποσότητα ρινισμάτων Mg(s) αντιδρά με περίσσεια διαλύματος ΗCl(aq) M σύμφωνα με την εξίσωση: Μg(s) + HCl(aq) MgCl (aq) + Η (g). Σε ένα άλλο πείραμα η ίδια ποσότητα των ίδιων ρινισμάτων Mg(s) αντιδρά με περίσσεια διαλύματος ΗCl(aq) M, στην ίδια θερμοκρασία. Αν στο πρώτο πείραμα ο εκλόμενος ό- γκος το Η (g) σε σνάρτηση με το χρόνο δίνεται από την καμπύλη () στο διπλανό σχήμα, ποια καμπύλη θα αποδίδει τον εκλόμενο όγκος το Η (g) σε σνάρτηση με το χρόνο στην περίπτωση το δεύτερο πειράματος; Α) Η καμπύλη () Β) Η καμπύλη (3) Γ) Η καμπύλη (4) Δ) Η καμπύλη (5) 4 V (H) θερμοκρασία θερμοκρασία

14 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ 9. Σε μία ανοικτή φιάλη γίνεται η αντίδραση: Α(aq) + B(s) Γ(aq) + Δ(aq) Ποιος από τος παράγοντες πο ακολοθούν δεν επηρεάζει την ταχύτητα της αντίδρασης; A) Η σγκέντρωση το Α(aq) Β) Η εξωτερική πίεση Γ) Το μέγεθος των κόκκων το Α(s) Δ) Η θερμοκρασία 0. Η σχέση της ταχύτητας () της αντίδρασης, Α(s) + B(aq) Γ(aq) + Δ(g) με το μέγεθος των κόκκων το στερεού αντιδρώντος, με ποιο από το παρακάτω διάγραμμα (-4) μπορεί να αποδοθεί; Α) Από το διάγραμμα Β) Από το διάγραμμα Γ) Από το διάγραμμα 3 Δ) Από το διάγραμμα 4. Σε δοχείο εισάγεται ποσότητα Α(g) και σε θερμοκρασία Τ πραγματοποιείται η αντίδραση: Α(g) Β(g) + Γ(g). Το ενεργειακό διάγραμμα της αντίδρασης δίνεται στο σχήμα πο ακολοθεί: Ε μέγεθος κόκκων μέγεθος κόκκων Α(g) 3 Η ίδια αντίδραση γίνεται ξανά με μοναδική αλλαγή την παροσία Νi(s) ως καταλύτη. α) i. Nα χαρακτηρίσετε την αντίδραση ως εξώθερμη ή ενδόθερμη. ii. Ποιο από τα διανύσματα () ή () το διαγράμματος αντιστοιχεί στην ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης; B(g) + Γ(g) πορεία αντίδρασης μέγεθος κόκκων μέγεθος κόκκων 4 iii. Να σημειώσετε αν η κατάλση χαρακτηρίζεται ως ομογενής ή ετερογενής. iv. Να αναφέρετε τη θεωρία πο είναι πιθανόν να εξηγεί την καταλτική δράση το Ni(s). Δεν απαιτούνται αιτιολογήσεις των απαντήσεων. β) Να σημειώσετε αν και πως θα μεταβληθούν με την παροσία καταλύτη τα εξής μεγέθη: i. Η ενθαλπία (ΔΗ) της της αντίδρασης. ii. Η ενθαλπία των αντιδρώντων και η ενθαλπία των προϊόντων. iii. Η ενέργεια ενεργοποίησης της αντίδρασης. iv. Οι ποσότητες των Β(g) και Γ(g) στo τέλος της αντίδρασης. v. Ο χρόνος στο οποίο ολοκληρώνεται η αντίδραση. vi. O ρθμός κατανάλωσης το Α(g), για = 0. Δεν απαιτούνται αιτιολογήσεις των απαντήσεων.. Κόκκοι ΜgCO 3(s) αντιδρούν με διάλμα HCl σύμφωνα με την εξίσωση: ΜgCO 3(s) + HCl(aq) MgCl (aq) + H O(l) + CO (g) α) Να ποδείξετε τρεις τρόπος με τος οποίος μπορούμε να αξήσομε την ταχύτητα της αντίδρασης. β) Στο σχήμα πο ακολοθεί εμφανίζεται ο όγκος το CO (g) σαν σνάρτηση το χρόνο, όταν περίσσεια κόκκων MgCO 3(s) σγκεκριμένο μεγέθος αντιδράσον με διάλμα ΗCl στις εξής 3 περιπτώσεις: Ι. Περίσσεια MgCO 3(s) αντιδρά με x ml HCl M. II. Περίσσεια MgCO 3(s) αντιδρά με x ml HCl M. III. Περίσσεια MgCO 3(s) αντιδρά με x ml HCl M. Η θερμοκρασία είναι η ίδια και στις 3 περιπτώσεις. V (CO) 3 i. Nα αντιστοιχήσετε τα διαγράμματα, και 3 με τις περιπτώσεις Ι, ΙΙ και ΙΙΙ. ii. Nα αιτιολογήσετε την απάντησή σας. 3. Οι αέριες οσίες Α και Β σμμετέχον στην αντίδραση: Α(g) Β(g). Να αντιστοιχήσετε την κάθε τιμή της [Α] σε ορισμένη χρονική στιγμή (στήλη I) με την τιμή της [Β] την ίδια χρονική στιγμή (στήλη II), καθώς και με την τιμή της ταχύτητας της αντίδρασης (στήλη III). (I) (II) (III) [Α] σε mol L [B] σε mol L σε mol L s Α. 8 α. 4. 0,6 Β. 7 β. 6., Γ. 6 γ. 4 3.,4 Δ. 3 δ. 8 4.,6 4

15 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β.. Δ. Β.. Δ. Β.3. Δ. Β.4. Γ. Β.5. Α. Β.6. Β. Β.7. Δ. Β.8. Γ. Β.9. Β. Β.0. Δ. Β.. Α. Β.. Β. Β.3. Γ. Β.4. Το διάγραμμα. Β.5. Β. Β.6. Α. Β.7. Β. Β.8. Γ. Β.9. Δ. Β.0. Α. Β.. Δ. Β.. Α. Β.3. Γ. Β.4. Α. Β.5. Α. Β.6. α) Λ. Πρέπει παράλληλα η σύγκροση να έχει και το σωστό προσανατολισμό. β) Λ. Με την εισαγωγή της ποσότητας το HCl πό σταθερή πίεση θα πρέπει να αξηθεί ο όγκος το δοχείο, οπότε μειώνονται οι σγκεντρώσεις των αντιδρώντων και επομένως η πίεση μειώνεται. γ) Λ. Θα αξηθεί κατά 0 φορές. δ) Λ. Η αύξηση στην τιμή της ενέργειας ενεργοποίησης (Ε α) ε- πιφέρει μείωση της ταχύτητας της αντίδρασης. Β.7. α) Λ. Η αύξηση της σγκέντρωσης των αντιδρώντων αξάνει την ταχύτητα της αντίδρασης. β) Σ. Αξάνεται η επιφάνεια επαφής το στερεού. γ) Λ. Δεν πάρχει αέριο αντιδρών. Β.8. α) Λ. Ο καταλύτης και τα αντιδρώντα δεν είναι στην ίδια φάση. β) Σ. Ο καταλύτης και τα αντιδρώντα είναι στην ίδια φάση. γ) Λ. Το αντίθετο. δ) Λ. Ο καταλύτης χρησιμοποιείται σε πολύ μικρές ποσότητες. ε) Λ. Ο καταλύτης αξάνει την ταχύτητα των πραγματοποιήσιμων αντιδράσεων. Β.9. α) Α + Δ Ε. β) Καταλύτης είναι η οσία Β (χρησιμοποιείται στο ο στάδιο και αναγεννάται στο ο). Ενδιάμεσο είναι η οσία Γ πο παράγεται στο πρώτο στάδιο, αλλά καταναλώνεται στο δεύτερο. Τόσο ο καταλύτης, όσο και το ενδιάμεσο δεν εμφανίζονται στη σνολική εξίσωση. Β.30. α) Η καμπύλη Ι αντιστοιχεί στο Α και η καμπύλη ΙΙ στο Β. β) Οι δύο καμπύλες θα είναι πιο απότομες αλλά θα καταλήγον στις ίδιες τελικές σγκεντρώσεις: γ) c (M) I II c (M) Β.3. α) i. Αύξηση της θερμοκρασίας, ii. αύξηση της σγκέντρωσης το HCl, iii. αύξηση της επιφάνειας επαφής το CaCO 3(s) (πιο λεπτόκοκκο). β) i. I-3, II-, III-. ii. Στην περίπτωση Ι έχομε τη μεγαλύτερη ταχύτητα ενώ η σνολική ποσότητα το CO (g) είναι 0,00x. Στη περίπτωση ΙΙ η ταχύτητα της αντίδρασης είναι μικρότερη γιατί έχομε μικρότερη σγκέντρωση HCl και η ποσότητα το CO (g) είναι μικρότερη (0,0005x). Στη περίπτωση ΙΙΙ η ταχύτητα της αντίδρασης είναι μικρότερη σε σχέση με την περίπτωση Ι αλλά η ποσότητα το CO (g) είναι ίδια (0,00x). Β.3. i. β, ii. Στο δοχείο Β έχομε μεγαλύτερη σγκέντρωση Η, οπότε η ταχύτητα είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα στο Α. Το δοχείο Γ έχει μεγαλύτερο όγκο, οπότε οι σγκεντρώσεις το Η και το Ι είναι μικρότερες και άρα η ταχύτητα είναι μικρότερη από την ταχύτητα στο Α. Στο δοχείο Δ έχομε μικρότερη θερμοκρασία, οπότε η ταχύτητα είναι μικρότερη από την ταχύτητα στο Α. Β.33. Προφανώς η δρόλση γίνεται αργά και απαιτεί θέρμανση. Η παροσία καταλύτη (Η + ) αξάνει θεαματικά την ταχύτητα της αντίδρασης. Β.34. α) Με την αύξηση της θερμοκρασίας αξάνεται ο α- ριθμός των αποτελεσματικών σγκρούσεων. β) / = 6. Β.35. α. i. θα αξηθεί, ii. θα παραμείνει ο ίδιος, β. i. θα αξηθεί, ii. θα αξηθεί, γιατί θα πάρχον περισσότερα mol HCl(aq), γ. i. θα αξηθεί, ii. θα παραμείνει ο ίδιος γιατί ο α- ριθμός mol ΗCl είναι ο ίδιος, δ. i. θα μειωθεί, ii. θα παραμείνει ο ίδιος, ε. i. θα παραμείνει η ίδια, ii. θα αξηθεί, γιατί θα έ- χομε μεγαλύτερο αριθμό mol ΗCl, ζ. i. θα αξηθεί, ii. θα παραμείνει ο ίδιος, απλά θα παραχθεί πιο γρήγορα, η. i. θα μειωθεί, καθώς η σγκέντρωση το HCl(aq) θα μειωθεί λόγω α- ντίδρασή το με το NaOH, ii. θα μειωθεί, καθώς θα πάρχει μικρότερη ποσότητα HCl(aq). Β.36. α) Θα αξηθεί, λόγω της αύξησης της σγκέντρωσης το αντιδρώντος. β) Ετερογενής. γ) Θεωρία της προσρόφησης. ΦΥΛΛΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Ε.. Δ. 3. Α. 4. Δ. 5. Α. 6. Α. 7. Δ. 8. Γ. 9. Β. 0. Δ.. α) i. Εξώθερμη (ΔΗ < 0). ii. Το διάνσμα (). iii. Ετερογενής. iv. Θεωρία της προσρόφησης. β) i. Ίδια. ii. Ίδιες. iii. Μειώνεται. iv. Ίδιες. v. Μειώνεται. vi. Αξάνεται.. α) i. Αύξηση της θερμοκρασίας, ii. αύξηση της σγκέντρωσης το HCl, iii. αύξηση της επιφάνειας επαφής το MgCO 3(s) (πιο λεπτόκοκκο). β) i. I-3, II-, III-. ii. Στην περίπτωση Ι έχομε τη μεγαλύτερη ταχύτητα ενώ η σνολική ποσότητα το CO (g) είναι 0,00x (από τη στοιχειομετρία της αντίδρασης. Στη περίπτωση ΙΙ η ταχύτητα της αντίδρασης είναι μικρότερη γιατί έ- χομε μικρότερη σγκέντρωση HCl και η ποσότητα το Δ Γ 5

16 ΧΗΜΕΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΥΧΟΣ Γ CO (g) είναι μικρότερη (0,0005x). Στη περίπτωση ΙΙΙ η ταχύτητα της αντίδρασης είναι μικρότερη σε σχέση με την περίπτωση Ι αλλά η ποσότητα το CO (g) είναι ίδια (0,00x). 3. Α-α-4, Β-β-3, Γ-δ-, Δ-γ-. 6