ΟΙ ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διπλωματική εργασία στο μάθημα: ΔΙΚΑΙΟ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΟΙ ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΩΝ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ Οικονομίδου Μαγδαληνή (Α.Μ ) ΑΡΧΑΝΙΩΤΑ Επιβλέπων καθηγητής: Νικόλαος Τέλλης Μάϊος 2017.

2 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 5 Άρθρο I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 7 Άρθρο II. ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ Εισαγωγή Οι δικαιοπραξίες (a) Γενικά (b) Η νομική φύση των δικαιοπραξιών (c) Η νομοτυπική υπόσταση το κύρος - οι όροι του ενεργού (d) Παθολογία των δικαιοπραξιών Άρθρο III. ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ. 21 Εισαγωγή Η Γενική Συνέλευση ως όργανο του νομικού προσώπου (a) Διάκριση των Γενικών Συνελεύσεων (b) Προϋποθέσεις ύπαρξης της Γενικής Συνέλευσης (c) Διαδικασία λήψης αποφάσεων από τη Γενική Συνέλευση Οι αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης (a) Νομική φύση

4 (b) Νομοτυπική μορφή - κύρος - όροι του ενεργού αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης Οι ελαττωματικές αποφάσεις της Γενικής Συνέλευσης Άρθρο IV. ΟΙ ΑΝΥΠΟΣΤΑΤΕΣ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Εισαγωγή Νομική φύση ανυπόστατων αποφάσεων (a) Διάκριση από τις ατελείς Οι ρυθμισμένοι στο νόμο λόγοι του ανυπόστατου (a) Ανυπόστατες αποφάσεις που λαμβάνονται κατά τη συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης (b) Ανυπόστατες αποφάσεις που λαμβάνονται χωρίς συνεδρίαση της Γενικής Συνέλευσης. ( άρθρο 32 παρ. 3 Κ.Ν. 2190/1920) Νομική μεταχείριση ανυπόστατων αποφάσεων Άρθρο V. ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Άρθρο VI. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Άρθρο VII. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΕ Ανώνυμη Εταιρία ΑΚ Αστικός Κώδικας Βλ. Βλέπε Γ.Ε.ΜΗ. Γενικό Εμπορικό Μητρώο ΓΣ Γενική Συνέλευση ΔΕΕ Δίκαιο Επιχειρήσεων και Εταιριών ΔΣ Διοικητικό Συμβούλιο εδ. εδάφιο ΕλλΔνη Ελληνική Δικαιοσύνη επ. επόμενα ΕπισκΕΔ Επισκόπηση Εμπορικού Δικαίου ΕΕμπΔ Επιθεώρηση Εμπορικού Δικαίου Ι.Κ.Ε. Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρία κ.λ.π. και λοιπά Κ.Μ.Κ. Καταβεβλημένο Μετοχικό Κεφάλαιο Κ.Ν. Κανονιστικός Νόμος ΚΠολΔ Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας Μ.Α.Ε. Μητρώο Ανώνυμων Εταιριών Μ.Κ. Μετοχικό Κεφάλαιο Ν. Νόμος Ν.Δ. Νομοθετικό Διάταγμα ΝοΒ Νομικό Βήμα ΟλΑΠ Ολομέλεια Αρείου Πάγου παρ. παράγραφος π.χ. παραδείγματος χάρη σελ. σελίδα στοιχ. στοιχείο υπος. υποσημείωση ΧρΙΔ Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 5

6 6

7 Άρθρο I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Tο ζήτημα της ελαττωματικότητας των αποφάσεων της Γενικής Συνέλευσης 1 της Ανώνυμης Εταιρίας 2, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα από τα κεντρικά ζητήματα του δικαίου των ανωνύμων εταιριών. Πρόκειται για ένα ζήτημα με τεράστια πρακτική σημασία, αφού η διαπάλη των αντιτιθέμενων συμφερόντων στους κόλπους της ΑΕ κορυφώνεται συνήθως με αντιδικίες σχετικά με το κύρος των αποφάσεων των ΓΣ. Στο πλαίσιο διαμόρφωσης του μέχρι τότε μη ικανοποιητικού νομοθετικού πλαισίου (Ν.Δ. 4237/1962), ψηφίστηκε ο Ν.3604/2007, ο οποίος επέφερε ριζικές αλλαγές στο δίκαιο της ΑΕ εν γένει και ειδικότερα στο ζήτημα των ελαττωματικών αποφάσεων της ΓΣ. Η νέα νομοθετική ρύθμιση περιλαμβάνει, όπως και η παλαιά, τα άρθρα 35 α -35γ κ.ν. 2190/1920 3, με τη διαφορά ότι αντεστράφη η ακολουθία των ρυθμίσεων του προϊσχύσαντος δικαίου. Υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, η ακυρότητα αποτελούσε τον κανόνα ενώ η ακυρωσία προβλέπονταν σε δύο μόνο περιπτώσεις, δηλαδή όταν παρά το νόμο και το καταστατικό το ΔΣ απέρριπτε ή δεν εκπλήρωνε προσηκόντως αίτημα της μειοψηφίας για παροχή πληροφοριών (άρθρο 39), αλλά και όταν δεν εγκρίνονταν οι ετήσιες οικονομικές καταστάσεις μέσω οποίων και με τις προϋποθέσεις της καταργηθείσας πλέον διάταξης, λάμβανε χώρα αποθησαυρισμός των κερδών σε βάρος του δικαιώματος των μετόχων στα κέρδη 4. Επίσης, αυτοδικαίως άκυρες ήταν οι αποφάσεις που είχαν ληφθεί κατά παράβαση του νόμου ή του καταστατικού 5. Αντιθέτως, στο νέο νόμο προτάσσεται η ρύθμιση της ακυρωσίας των αποφάσεων της ΓΣ, η οποία συγκεντρώνεται μόνο σε μία διάταξη, εκείνη του άρθρου 35 α, αντί του 35β και 35γ όπως ήταν διαμορφωμένες με το προηγούμενο καθεστώς. Ομοίως, η ακυρότητα των αποφάσεων ρυθμίζεται στο 35β, αντί του προϊσχύσαντος 35 α. Παράλληλα αναμορφώθηκαν πλήρως και οι λόγοι ακυρότητας και ακυρωσίας αφού, σε αδρές γραμμές, περιορίζονται οι περιπτώσεις που καθιστούν μια απόφαση άκυρη, ενώ ταυτόχρονα διευρύνονται οι λόγοι βάσει των οποίων μια απόφαση μπορεί να 1 Στο εξής ΓΣ 2 Στο εξής ΑΕ 3 Στο εξής διατάξεις χωρίς αναφορά νόμου αφορούν στον κ.ν. 2190/ Ρ. Γιοβαννόπουλος, σε Το δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας- Κατ άρθρον ερμηνεία του Κ.Ν.2190/1920(επιμέλεια ύλης Ευάγγελος Περάκης) τόμος 1ος, Άρθρα 1-35γ,3η έκδοση, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη,2010, σελ Κατά την κρατούσα τότε άποψη σε θεωρία και νομολογία, γινόταν δεκτό ότι η απαρίθμηση των λόγων ακυρότητας ήταν ενδεικτική και μπορούσε να θεμελιωθεί και στις διατάξεις του κοινού δικαίου (174 και 178 ΑΚ). 7

8 προσβληθεί ως ακυρώσιμη 6. Ειδικότερα, από την τροποποίηση του δικαίου των ΑΕ με το Ν. 3604/2007 και στο εξής, διαδικαστικά ελαττώματα που αφορούν τη σύγκληση ή την συγκρότηση της ΓΣ ή περιπτώσεις που η λήψη της απόφασης γίνεται με τρόπο που δεν είναι σύμφωνος με το νόμο ή το καταστατικό ή δεν παρασχέθηκαν οι αιτούμενες πληροφορίες σύμφωνα με το άρθρο 39 στους μετόχους μειοψηφίας ή η απόφαση λήφθηκε κατά παράβαση του 281 ΑΚ από την πλειοψηφία, εντάσσονται στο πλαίσιο ρύθμισης του 35 α. Αντίθετα, σοβαρότερες πλημμέλειες που αφορούν κυρίως ζητήματα ουσίας, όπως η μη σύγκληση της ΓΣ ή η έκδοση απόφασης που είναι αντίθετη στο νόμο ή το καταστατικό, καθιστούν αυτή άκυρη, σύμφωνα με τη νέα διάταξη του 35β. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η παράβαση της διαδικασίας, ως παράβαση κανόνων «τάξεως» δεν έχει την ίδια σοβαρότητα που έχει το περιεχόμενο μιας απόφασης της ΓΣ. Ο νομοθέτης με την επιλογή του, να καθιερώσει ως βασική κύρωση για την παράβαση των διαδικαστικών διατάξεων την ακυρωσία αντιλαμβάνεται ότι τέτοιου είδους παραβάσεις έχουν να κάνουν με εσωτερικά ζητήματα της εταιρίας και αφορούν το συμφέρον των μετόχων και όχι των τρίτων, ανάγονται δηλαδή σε interna corporis γι αυτό και η ακύρωση των αντίστοιχων αποφάσεων θα πρέπει να επαφίεται αποκλειστικά στην πρωτοβουλία των άμεσα θιγόμενων από αυτήν. Τέλος, η σημαντικότερη αλλαγή που επέφερε όμως ο Ν. 3604/2007 ήταν ότι διεύρυνε τις πιθανές μορφές ελαττωματικότητας των αποφάσεων της ΓΣ, αφού ρυθμίστηκε για πρώτη φορά νομοθετικά η, μέχρι τότε, αμφιλεγόμενη έννοια του ανυπόστατου, ως μορφή παθολογίας 7. Στόχος του παρόντος πονήματος είναι να προσεγγιστεί η αμφιλεγόμενη φύση των ανυπόστατων αποφάσεων της ΓΣ, παραθέτοντας συγχρόνως διάφορες απόψεις που έχουν διατυπωθεί σε θεωρία και νομολογία. Συγκεκριμένα, θα γίνει μία σύντομη αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά και τη φύση των δικαιοπραξιών ώστε στη συνέχεια αυτά να συνδεθούν με την έννοια, τη νομική φύση και τις βασικές προϋποθέσεις σχηματισμού των αποφάσεων της ΓΣ. Η παράλληλη εξέτασή τους 6 Τούτο συνέβη προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια του δικαίου και των συναλλαγών. Συγχρόνως όμως και δεδομένου ότι η ακυρότητα δεν μπορεί να εξαλειφθεί ως μορφή ελαττώματος, μοναδική λύση στα χέρια του νομοθέτη υπήρξε η διεύρυνση των λόγων ακυρωσίας, αφού η ακυρώσιμη απόφαση διατηρείται και μετά την ακύρωσή της. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι η ακυρωσία παράγει ασφάλεια δικαίου, δεν θα μπορούσε να καθιερωθεί ως αποκλειστική κύρωση για κάθε είδους ελάττωμα των αποφάσεων της ΓΣ, αφού σε μια τέτοια περίπτωση η ΓΣ θα μπορούσε να αποφασίζει αντίθετα στο νόμο, εφόσον δεν θα εζητείτο η ακύρωση των αποφάσεων της 7 Άρθρο 44 του Ν. 3604/

9 εξυπηρετεί εκείνες τις περιπτώσεις όπου υπάρχει κάποιο κενό στο δίκαιο των ΑΕ, το οποίο μπορεί να συμπληρωθεί, εφόσον υπάρχει ομοιότητα εννοιών και νομικών καταστάσεων, αφού το εμπορικό δίκαιο ανήκει στο σύστημα του ιδιωτικού δικαίου. Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αναλογική εφαρμογή των διατάξεων του ΑΚ δεν είναι πανάκεια στα χέρια του ερμηνευτή του δικαίου, αφού από τη φύση του το δίκαιο της ΑΕ καλείται να σταθμίσει αντιτιθέμενα συμφέροντα μεταξύ των μετόχων, τα οποία δεν μπορούν να ρυθμιστούν μόνο από τον ΑΚ. Στο τελευταίο μέρος της εισήγησης θα γίνει λεπτομερής αναφορά στους λόγους που καθιστούν ανυπόστατη μία απόφαση παραθέτοντας τις διάφορες θεωρίες που έχουν διατυπωθεί γύρω από το ζήτημα, προκειμένου να δοθεί μια γενική εικόνα για τον τρόπο αντιμετώπισης του συγκεκριμένου είδους αποφάσεων στο ισχύον καθεστώς. 9

10 Άρθρο II. ΔΙΚΑΙΟΠΡΑΞΙΕΣ Εισαγωγή Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι το εμπορικό δίκαιο ανήκει στο σύστημα του ιδιωτικού δικαίου, σε όποια σημεία ο νομοθέτης δεν αποσαφηνίζει ή υπάρχει κάποιο κενό στο δίκαιο των Α.Ε., εφαρμόζονται οι διατάξεις του αστικού δικαίου, στο μέτρο βέβαια που υπάρχει ομοιότητα εννοιών και νομικών καταστάσεων. Ειδικότερα, λόγω της γενικής αποδοχής του δικαιοπρακτικού χαρακτήρα των αποφάσεων της ΓΣ 8, η εφαρμογή των κανόνων του αστικού δικαίου για τις δικαιοπραξίες, είτε συμπληρωματικά είτε αναλογικά, αποτελεί ένα βοήθημα στα χέρια του ερμηνευτή του δικαίου 9. Έτσι, για λόγους συστηματικούς κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια σύντομη παρουσίαση ορισμένων βασικών εννοιών του αστικού δικαίου και ειδικότερα των δικαιοπραξιών, ώστε να καταστεί σαφέστερο το υπό εξέταση ζήτημα των αποφάσεων της ΓΣ και δη των ανυπόστατων. Η διεργασία αυτή κρίνεται απαραίτητη καθώς η δικαιοπραξία είναι το προσεχές γένος σε σχέση με την απόφαση 10. Οι δικαιοπραξίες. (a) Γενικά Μία από τις θεμελιώδεις αρχές που διέπουν το ιδιωτικό δίκαιο είναι η αρχή της αυτονομίας της ιδιωτικής βούλησης, υπό την έννοια ότι το πρόσωπο είναι κατ' αρχήν ελεύθερο, μέσα στο πλαίσιο που διαγράφουν το Σύνταγμα και οι νόμοι, να διαμορφώνει τις έννομες σχέσεις του (προσωπικές, περιουσιακές κ.λ.π.) κατά το δοκούν. Τούτο σημαίνει ότι το πρόσωπο είναι ελεύθερο να συναλλάσσεται ή να μην συναλλάσσεται, να επιλέγει τον αντισυμβαλλόμενό του και να διαμορφώνουν από κοινού το περιεχόμενο της συναλλαγής με τρόπο τέτοιο που να ανταποκρίνεται στη βούλησή τους. Τα παραπάνω αποτελούν ειδικότερη εκδήλωση του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος για ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και της 8 Παρακάτω αναλυτικά. 9 Π.Παναγιώτου, Η ελαττωματική άσκηση του δικαιώματος ψήφου και η επίδραση του στο κύρος της απόφασης της γενικής συνέλευσης: Υποβολή της ψήφου του μετόχου σε δικαστικό έλεγχο; Τιμητικός Τόμος Ν. Ρόκα, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2012, σελ Π. Αλικάκος, Η απόφαση στις ενώσεις προσώπων και στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλα, 2004, σελ

11 ελευθερίας των συμβάσεων (άρθρο 5 παρ. 1 Σ και 361 ΑΚ αντίστοιχα). Το βασικό πλαίσιο λοιπόν, μέσα στο οποίο το πρόσωπο διαμορφώνει τις έννομες σχέσεις του και συγχρόνως πραγματώνει τις παραπάνω ελευθερίες του, είναι η δικαιοπραξία. Αυτή κατά τη λειτουργία της συνιστά το κυριότερο μέσο των συναλλαγών, γι' αυτό και δικαιολογημένα χαρακτηρίζεται ως «μηχανισμός αυτοκαθορισμού του προσώπου» ή «εργαλείο για την πραγμάτωση της αρχής της ιδιωτικής αυτονομίας». (b) Η νομική φύση των δικαιοπραξιών H δικαιοπραξία, ως η πλέον σημαντική πράξη του δικαίου, ρυθμίζεται σε μία σειρά διατάξεων του ΑΚ, στις οποίες κυριαρχούν τα 127 επ. ΑΚ, τα οποία αφορούν σε κάθε δικαιοπραξία, εκτός αντίθετης νομοθετικής πρόβλεψης. Ωστόσο, παρά την εννοιολογική σπουδαιότητα του όρου στο ιδιωτικό δίκαιο, στον ΑΚ δεν περιέχεται κάποιος νομοθετικός ορισμός της έννοιας. Για το λόγο αυτό γίνεται άτυπα δεκτό ότι «δικαιοπραξία είναι η δήλωση βουλήσεως που κατευθύνεται μόνη της ή σε συνδυασμό με άλλες δηλώσεις βουλήσεως στην επέλευση μιας ηθελημένης έννομης συνέπειας 11, ήτοι στην ίδρυση, αλλοίωση ή κατάργηση έννομης σχέσης, η οποία επέρχεται επειδή το θέλησε ο δηλών. Το στοιχείο αυτό της δικαιοπραξίας το καλούμε δικαιοπρακτική βούληση». Επειδή όμως για να επέλθει το συγκεκριμένο έννομο αποτέλεσμα απαιτείται, πέρα από τη δήλωση βουλήσεως, και η συνδρομή κάποιων άλλων προϋποθέσεων (όπως π.χ. η τήρηση ορισμένου τύπου), πληρέστερος κρίνεται ο παρακάτω ορισμός: Δικαιοπραξία είναι το πραγματικό (νομοτυπική μορφή), το οποίο περιέχει δήλωση ή πράξη βουλήσεως και το οποίο αναγνωρίζεται από το νόμο ως λόγος για να επέλθει η έννομη συνέπεια που θέλησε ο δικαιοπρακτών. Από τον παραπάνω ορισμό συνάγεται ότι ουσιώδη εννοιολογικά στοιχεία της δικαιοπραξίας είναι α) η δήλωση βουλήσεως (μία ή σύνθεση περισσοτέρων), και β) η επέλευση των ηθελημένων έννομων συνεπειών 12, οι οποίες γ) πρέπει να είναι ακριβώς αυτές στις οποίες απέβλεψε ο δηλών. 11 Δ. Παπαστερίου, σε Δ.Παπαστερίου- Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2008, σελ. 9, Γ. Μπαλής, Γενικαί αρχαί του Αστικού Δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλα, 1961, παρ.32, σελ. 106, Ν. Παπαντωνίου, Γενικές Αρχές του αστικού δικαίου, τεύχος β, εκδόσεις Σάκκουλα, 1980, παρ.52, σελ Ακριβώς αυτό το στοιχείο διακρίνει τις δικαιοπραξίες από μία άλλη κατηγορία πράξεων, των οποίων τα αποτελέσματα επέρχονται ex lege, ανεξαρτήτως δηλαδή αν απέβλεψε ή όχι σε αυτά ο δηλών (π.χ. στην όχληση). Πρόκειται για τις λεγόμενες «οιονεί δικαιοπραξίες». Βλ αναλυτικότερα σε Γ. Μπαλή, Γενικαί αρχαί του Αστικού Δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλα, 1961, παρ.32, σελ.106, 11

12 Ειδικότερα, Α. Η δήλωση βουλήσεως αποτελεί το αφετηριακό σημείο για την κατάρτιση οποιασδήποτε δικαιοπραξίας. Παρά τη σπουδαιότητά της, δεδομένου ότι χωρίς αυτήν δεν υφίσταται δικαιοπραξία, ούτε εδώ ο νόμος παρέχει ένα σαφή ορισμό για την έννοια της δήλωσης βουλήσεως. Σε εννοιολογικό πεδίο επικρατέστερη φαίνεται να είναι η άποψη που τη χαρακτηρίζει ως «εξωτερίκευση 13» ορισμένης βούλησης του δικαιοπρακτούντος κατευθυνόμενης στη δημιουργία ορισμένου εννόμου αποτελέσματος, ήτοι στη σύσταση, μετάθεση, αλλοίωση ή κατάργηση έννομης σχέσης. Με άλλα λόγια πρόκειται για τη βούληση να δεσμευτεί κάποιος από δικαιοπραξία (δικαιοπρακτική βούληση). Η δήλωση βουλήσεως λοιπόν έχει συντελεσθεί όταν συντρέχουν τα εξής στοιχεία: α) το εξωτερικό, άλλως η δήλωση, και β) το εσωτερικό, άλλως η βούληση. Ως εσωτερικό, υποκειμενικό στοιχείο, η βούληση είναι το αφετηριακό σημείο για τη δήλωση βουλήσεως, αφού πρόκειται για μία ιδέα, σκέψη η οποία ανδρώνεται στο μυαλό του προσώπου και η οποία τείνει προς εξωτερίκευση. Ωστόσο, μέχρι να εξωτερικευθεί παραμένει ως ενδιάθετη κατάσταση, ενώ κατά το χρονικό σημείο που δηλώνεται (εξωτερικεύεται), μετουσιώνεται σε δήλωση δηλωμένη. Κατά κανόνα, σύμφωνα με το άρθρο 167 ΑΚ, η δήλωση βουλήσεως παράγει νομική ενέργεια μόνο από τη στιγμή που θα φτάσει στο πρόσωπο το οποίο απευθύνεται (απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως). Με βάση την παραπάνω διάταξη, συμπεραίνουμε ότι στον ΑΚ, εφαρμόζεται η θεωρία της λήψεως ή παραλαβής, τουτέστιν, η δήλωση βουλήσεως αποκτά ενέργεια από τη στιγμή που αυτή θα περιέλθει στο πρόσωπο το οποίο απευθύνεται, ήτοι όταν εισέλθει στη σφαίρα επιρροής του λήπτη. Επομένως, δεν θεωρείται αρκετή ούτε η απλή εξωτερίκευση της βούλησης (θεωρία της εκδηλώσεως), αλλά ούτε η απλή αποστολή της (θεωρία της αποστολής) 14. Απαιτείται η δήλωση να περιέλθει σε βιοτικό χώρο ελεγχόμενο από τον λήπτη, έτσι ώστε αυτός να είναι σε θέση, κατά τη συνήθη πορεία των πραγμάτων, να πληροφορηθεί το περιεχόμενό της. Η περιέλευση της δήλωσης μπορεί να γίνει αμέσως, όταν υπάρχει άμεση επικοινωνία δηλούντος-λήπτη, οπότε εξωτερίκευση και λήψη της δηλώσεως συμπίπτουν χρονικά ή εμμέσως, όταν για τη λήψη της δηλώσεως απαιτείται η περιέλευση ορισμένου χρονικού διαστήματος από την εξωτερίκευση της. Στην Ι.Δεληγιάννη, Εισηγήσεις Αστικού Δικαίου, Α Τεύχος, εκδόσεις Σάκκουλα, 1976, σελ Δ. Παπαστερίου, σε Δ.Παπαστερίου-Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2008, σελ. 9 και Ι.Δεληγιάννη, Εισηγήσεις Αστικού Δικαίου, Α Τεύχος, εκδόσεις Σάκκουλα, 1976, σελ

13 περίπτωση της άμεσης περιέλευσης, συντέλεση και η ενέργεια της δηλώσεως βουλήσεως συμπίπτουν χρονικά. Άπαξ και εξωτερικευθεί η βούληση, ως δήλωση βουλήσεως, γεννάται μία νέα νομική οντότητα, που έχει τη δική της νομοτυπική μορφή, ξεχωριστές προϋποθέσεις κύρους και όρους του ενεργού. Ως προς το εξωτερικό στοιχείο, τη δήλωση, νοείται τόσο ότι το πρόσωπο προβαίνει εκούσια σε κάποια ενέργεια με την οποία εξωτερικεύει τη βούλησή του, όσο και ότι μέσω αυτής της ενέργειας αυτό αποβλέπει στην παραγωγή κάποιου ηθελημένου έννομου αποτελέσματος. Β. Η δήλωση βουλήσεως πρέπει ταυτόχρονα να κατευθύνεται στην παραγωγή μιας έννομης συνέπειας, η οποία συνδέεται από το νόμο με αυτή τη δήλωση βουλήσεως. Η επερχόμενη με τη δικαιοπραξία έννομη συνέπεια πρέπει να είναι ηθελημένη από τα υποκείμενα της δικαιοπραξίας. Θα πρέπει δηλαδή ο δικαιοπρακτών να γνωρίζει ότι η συγκεκριμένη δήλωσή του θα επιφέρει το ορισμένο και επιθυμητό έννομο αποτέλεσμα 15. (c) Η νομοτυπική υπόσταση το κύρος - οι όροι του ενεργού. Παραπέρα, η ύπαρξη της δικαιοπραξίας εξαρτάται και από τη συνδρομή κάποιων άλλων προϋποθέσεων που σχετίζονται με τη νομοτυπική της μορφή, το κύρος και την ενέργειά της. Η υπόσταση, το κύρος και η ενέργεια είναι τα τρία διακριτά στάδια από τα οποία διέρχεται η δικαιοπραξία για να επέλθουν τα έννομα αποτελέσματά της (νομοτυπική μορφή με την πλατιά και τη στενή έννοια του όρου). Για την υπόσταση εξετάζουμε τα στοιχεία της νομοτυπικής μορφής, για το κύρος τις προϋποθέσεις του κύρους και στην ενέργεια αναζητούμε τους όρους του ενεργού 16. Ειδικότερα, Ως νομοτυπική μορφή, άλλως πραγματικό, αντικειμενική υπόσταση ή αντικειμενικό της δικαιοπραξίας, δηλώνεται το σύνολο στοιχείων που βρίσκονται σε οργανική μεταξύ τους ενότητα προκειμένου να επιφέρουν τις ηθελημένες έννομες συνέπειες. Ο συγκεκριμένος ορισµός κινείται στο πλαίσιο της κρατούσας άποψης σχετικά με τη νομική προσέγγιση της δικαιοπραξίας, σύµφωνα µε τον οποίο «δικαιοπραξία είναι το πραγµατικό που περιέχει δήλωση ή δηλώσεις βούλησης και το 15 Α. Γεωργιάδης- Μ. Σταθόπουλος, ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΞ, κατ άρθρον ερμηνεία Ι, ΓΕΝΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ, εισαγωγικές παρατηρήσεις , 1978, σελ. 183, Γ. Μπαλής, Γενικαί αρχαί του Αστικού Δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλα, 1961, παρ.32, σελ Δ. Παπαστερίου, σε Ι. Κλαβανίδου- Δ. Παπαστερίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2008, σελ

14 οποίο αναγνωρίζεται από το νόµο ως λόγος για να επέλθει η έννοµη συνέπεια που θέλησε ο δικαιοπρακτών». Απαιτείται η κάλυψη όλων των στοιχείων της νομοτυπικής μορφής μιας δικαιοπραξίας, άλλως η συνδρομή όλων εκείνων των νομικών γεγονότων που κατά το νόμο ανταποκρίνονται σε κάθε ένα από τα στοιχεία της νομοτυπικής μορφής. Αν ένα από αυτά δεν πληρούται, η δικαιοπραξία δεν αποκτά υπόσταση (ανυπόστατη) και δεν μπορούν να επέλθουν οι έννομες συνέπειες στις οποίες απέβλεψαν τα μέρη κατά την κατάρτιση αυτής 17. Η νομοτυπική μορφή της δικαιοπραξίας διακρίνεται σε νομοτυπική μορφή με την πλατιά και με την στενή έννοια του όρου 18. Στη στενή έννοια του όρου συμπεριλαμβάνονται τα στοιχεία που κρίνονται από το νόμο ή την ιδιωτική βούληση ως απαραίτητα για να λάβει η δικαιοπραξία μια συγκεκριμένη υπόσταση, να καταρτιστεί, να υπάρξει ως νομικό γεγονός. Η αναζήτηση της νομοτυπικής μορφής με τη στενή του όρου έννοια αποκτά κεφαλαιώδη σημασία, καθώς αυτή κατατάσσει τη δικαιοπραξία σε ένα ορισμένο τύπο - είδος δικαιοπραξιών, διαχωρίζοντάς την συγχρόνως από τις υπόλοιπες. Τα υπό στενή εννοία στοιχεία του πραγματικού διακρίνονται σε ουσιώδη και επουσιώδη, ήτοι σε: essentialia negotii (ουσιώδη), naturalia negotii (φυσικά επουσιώδη, συνήθη) και accidentalia negotii (τυχαία, ενδεχόμενα, συμπτωματικά, πρόσθετα, μη συνήθη) 19 Ουσιώδη στοιχεία της δικαιοπραξίας (essentialia negotii), χαρακτηρίζονται εκείνα που κατά το νόμο απαιτείται να συντρέχουν ώστε να υπάρχει ορισμένη δικαιοπραξία. Η δήλωση βουλήσεως πρέπει να καλύπτει πλήρως τα essentialia negotii, διαφορετικά, είτε δεν θα υπάρχει δικαιοπραξία, θα είναι δηλαδή ανυπόστατη (negotium non existens), είτε δεν θα υφίσταται ο συγκεκριμένος τύπος δικαιοπραξίας αλλά, ενδεχομένως, μπορεί να πληρούται η νομοτυπική μορφή ενός άλλου τύπου 20. Με αυτό τον τρόπο η δικαιοπραξία εντάσσεται σε ένα από τα πρότυπα δικαιοπραξιών που έχει 17 Η δικαιοπραξία ως γενική και αφηρηµένη έννοια περιέχει οπωσδήποτε στη νοµοτυπική της µορφή τουλάχιστον µία δήλωση βούλησης. Αυτή η νοµοτυπική µορφή ονοµάζεται «ελάχιστη νοµοτυπική µορφή» της δικαιοπραξίας. 18 Μ. Καράσης, Γενικές Αρχές του Αστικού Δικαίου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 1996, σελ. 187 επ., ο οποίος αμφισβητεί τη διάκριση σε νομοτυπική μορφή υπό πλατιά και στενή έννοια. 19 Α. Γεωργιάδης- Μ. Σταθόπουλος, ΑΣΤΙΚΟΣ ΚΩΔΙΞ, κατ άρθρον ερμηνεία Ι, ΓΕΝΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ, εισαγωγικές παρατηρήσεις , 1978, σελ Ν. Παπαντωνίου, Γενικές Αρχές του αστικού δικαίου, τεύχος β, εκδόσεις Σάκκουλα, 1980, παρ.52, σελ

15 διαμορφώσει η έννομη τάξη, και διαχωρίζεται συνάμα από άλλους τύπους δικαιοπραξιών 21. Επουσιώδη στοιχεία της δικαιοπραξίας (naturalia και τα accidentalia negotii) χαρακτηρίζονται εκείνα τα στοιχεία που και χωρίς αυτά (αν δηλαδή η δήλωση βουλήσεως δεν καταλαμβάνει τα naturalia ή δεν αναφέρεται στα accidentalia), η δικαιοπραξία θα υφίσταται, εφόσον έχουν πληρωθεί τα essentialia. Ουσιαστικά, πρόκειται για στοιχεία τα οποία δεν μεταβάλλουν τον τύπο της δικαιοπραξίας, όταν προστίθενται σε αυτή, αλλά εισάγουν αποκλίσεις από διατάξεις ενδοτικού δικαίου ή ρυθμίζουν θέματα που δεν προβλέπονται από το νόμο. Συγκεκριμένα, τα πρώτα (naturalia) είναι προκαθορισμένα από την έννομη τάξη και επέρχονται ex lege, έστω και αν δεν τα ήθελε ή δεν τα γνώριζε καν ο δικαιοπρακτών 22, ενώ τα δεύτερα (accidentalia) υπάγονται στο χώρο της αυτόνομης δικαιοπρακτικής ρυθμίσεως αφού είτε τροποποιούν τα naturalia negotii του συγκεκριμένου δικαιοπρακτικού τύπου, εφόσον αυτό επιτρέπεται, είτε προσθέτουν όρους στη δικαιοπραξία, όπως συμβαίνει με τις αιρέσεις, προθεσμίες κ.λ.π. 23. Με την πλήρωση των παραπάνω στοιχείων της νομοτυπικής μορφής, η δικαιοπραξία αποκτά νομική υπόσταση. Η κατάρτισή της είναι δεδομένη και χαρακτηρίζεται πλέον ως υποστατή δικαιοπραξία 24. Ωστόσο, μόνη η πλήρωση των στοιχείων της νομοτυπικής μορφής «υπό στενή έννοια», δεν αρκεί για να επέλθει η έννομη συνέπεια αλλά θα πρέπει συγχρόνως να συντρέξουν και άλλα γεγονότα ή καταστάσεις 25. Τα γεγονότα αυτά συνθέτουν τη νομοτυπική μορφή της δικαιοπραξίας με την «πλατιά του όρου έννοια». Πρόκειται δηλαδή για το σύνολο των προϋποθέσεων που επιβάλλεται να συντρέξουν, ώστε η 21 Π.χ. για να υπάρχει σύμβαση πώλησης (513επ. ΑΚ), πρέπει οι δηλώσεις βουλήσεως των μερών να αναφέρονται στο πωλούμενο πράγμα και στο τίμημα που συμφωνείται για την πώληση. Αν αυτό δεν συμβεί, η συγκεκριμένη δικαιοπραξία δεν μπορεί να ενταχθεί στο 513επ. ΑΚ. Ενδεχομένως όμως να υφίσταται ως άλλου τύπου δικαιοπραξία (π.χ. δωρεά), ή ακόμα και να μην υφίσταται (ανυπόστατη δικαιοπραξία) 22 Στο προαναφερθέν (αριθμός παραπομπής 21) παράδειγμα της πώλησης, στα naturalia negotii της σύμβασης εντάσσονται π.χ. Το 534 επ. ΑΚ περί ευθύνης του πωλητή για την ύπαρξη πραγματικών ελαττωμάτων. Επίσης, οι διατάξεις για τον κίνδυνο ή την ευθύνη για πραγματικά ελαττώματα στην πώληση κ.λ.π. 23 Ι. Σπυριδάκης, Essentialia, Naturalia, Accidentalia Negotii, ΝοΒ 1994, 42, 1, Απ. Γεωργιάδης, σε Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου (Συντετμημένη έκδοση προς χρήση φοιτητών), εκδόσεις Σάκκουλα, 2007,σελ Από αυτό το χρονικό σημείο και εφεξής αρχίζει η παραγωγή των έννομων συνεπειών της συγκεκριμένης δικαιοπραξίας, υπό την αίρεση της ύπαρξης ελαττωμάτων που σχετίζονται με το κύρος της. 25 Α. Γεωργιάδης σε, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου (Συντετμημένη έκδοση προς χρήση φοιτητών), εκδόσεις Σάκκουλα, 2007,σελ

16 δικαιοπραξία να μπορεί ακώλυτα να αναπτύξει τις έννομες συνέπειές της. Αυτά είναι (α) οι προϋποθέσεις κύρους και (β) οι όροι του ενεργού μιας δικαιοπραξίας Α. Ως προϋποθέσεις κύρους, χαρακτηρίζονται εκείνες που πρέπει να συντρέχουν κατά το χρόνο κατάρτισής της δικαιοπραξίας ούτως ώστε να είναι αυτή έγκυρη και να επέρχονται ακώλυτα έννομα αποτελέσματά της. Ως τέτοιες νοούνται π.χ. η ικανότητα για δικαιοπραξία, το σύννομο κλπ (127, 159, 174, 175, 176 ΑΚ). Β. Ως όρος του ενεργού χαρακτηρίζεται τo ελλείπον στοιχείο από την πλήρωση του οποίου εξαρτάται η παραγωγή των εννόμων αποτελεσμάτων της ολοκληρωμένης, κατά τα λοιπά, έγκυρης δικαιοπραξίας. Τούτο έχει την έννοια ότι ναι μεν έχουν τελεσθεί και ολοκληρωθεί όλα τα νομικά γεγονότα της δικαιοπραξίας τα οποία είναι απαραίτητα για την παραγωγή των σκοπούμενων αποτελεσμάτων, ωστόσο λείπουν εκείνα τα γεγονότα τα οποία θα οδηγήσουν την υποστατή και έγκυρη δικαιοπραξία να αποκτήσει πλήρως την ενέργειά της. Κατά τον χρόνο που εκκρεμεί η πλήρωση του όρου, η ισχύς της δικαιοπραξίας είναι μετέωρη, αφού μέχρι και την πλήρωση ή ματαίωσή του (όρου), αποκτάται απλά μια προσδοκία δικαιώματος. Αν ο όρος πληρωθεί, η δικαιοπραξία αποκτά πλήρη ενέργεια, ενώ αντίθετα εάν δεν πληρωθεί, καθίσταται άκυρη (229, 233, 239 παρ. 2, 1194 ΑΚ). Η παραπάνω διάκριση, μεταξύ προϋποθέσεων κύρους και όρων του ενεργού της δικαιοπραξίας, έχει σημασία για την κατανομή του βάρους αποδείξεως αφού στην πρώτη περίπτωση, ο εναγόμενος βαρύνεται να αποδείξει πως δεν είναι έγκυρη η δικαιοπραξία, ήτοι ότι δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις κύρους της δικαιοπραξίας, ανάποδα με ό, τι συμβαίνει στην απόδειξη των όρων του ενεργού που βαρύνεται εκείνος που επικαλείται την ενέργεια της δικαιοπραξίας 26. Συμπερασματικά, τα παραπάνω τρία στάδια (κατάρτιση, κύρος, ενέργεια) πλήρωσης της δικαιοπραξίας, συγκροτούν ένα σύστημα παραγωγής εννόμων αποτελεσμάτων και βρίσκονται μεταξύ τους σε μία λογική σειρά, με πρώτο την κατάρτιση, δεύτερο το κύρος και τρίτο την ενέργεια, την οποία διέπει μία νομική αλληλουχία, ενταγμένη στο σύστημα νομικών πράξεων του αστικού δικαίου Α. Γεωργιάδης σε, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου (Συντετμημένη έκδοση προς χρήση φοιτητών), εκδόσεις Σάκκουλα,2007, σελ , Ν. Παπαντωνίου, Γενικές αρχές του αστικού δικαίου, β τεύχος, β έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, παρ.52, σελ Δ. Παπαστερίου σε, Δ.Παπαστερίου-Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2008, σελ

17 (d) Παθολογία των δικαιοπραξιών. Παραπάνω, εντοπίσαμε τα τρία διακριτά στάδια (υπόσταση- κύρος- ενέργεια) από τα οποία διέρχεται η δικαιοπραξία προκειμένου να επιφέρει τα έννομα αποτελέσματά της. Η σκοπιμότητα αυτής της διάκρισης εντοπίζεται στο γεγονός ότι εάν λείπει κάποιο από τα ουσιώδη στοιχεία του πραγματικού (essentialia negotii) δεν υπάρχει δικαιοπραξία (ανυπόστατη), ενώ αν λείπει κάποια από τις προϋπόθεσεις κύρους, η δικαιοπραξία είναι μεν ισχυρή αλλά δεν είναι έγκυρη (άκυρη ή ακυρώσιμη). Λογικό επακόλουθο είναι ότι προηγείται ο έλεγχος της συνδρομής των στοιχείων του πραγματικού, προκειμένου να κριθεί αν όντως υπάρχει ή όχι δικαιοπραξία, και σε δεύτερο χρόνο ελέγχεται η εγκυρότητα ή ελαττωματικότητα καθώς και η ενέργειά της. Έτσι, οι δικαιοπραξίες διακρίνονται σε υποστατές και ανυπόστατες, ανάλογα με το αν πληρούνται ή όχι τα στοιχεία του ειδικού πραγματικού τους, ενώ σε σχέση με το κύρος τους διακρίνονται σε έγκυρες, άκυρες ή ακυρώσιμες 28. (i) Άκυρες Άκυρες είναι οι δικαιοπραξίες οι οποίες έχουν μεν την εξωτερική μορφή της δικαιοπραξίας (πραγματικό), ωστόσο εμποδίζεται η επέλευση των έννομων συνεπειών τους εξαιτίας κάποιου ελαττώματος το οποίο σχετίζεται με το κύρος τους (λόγος ακυρότητας). Οι λόγοι που καθιστούν άκυρη μια δικαιοπραξία αναφέρονται στον ΑΚ και σε ειδικούς αστικούς νόμους 29. Παρά την ύπαρξη ελαττώματος, η δικαιοπραξία ως πραγματικό γεγονός υφίσταται κανονικά απλώς δεν επέρχεται κανενός είδους μεταβολή στο νομικό κόσμο. Η έννοια της ακυρότητας αποτυπώνεται στο άρθρο 180 ΑΚ σύμφωνα με το οποίο: «η άκυρη δικαιοπραξία θεωρείται σαν να μην έγινε». Το πλάσμα του άρθρου 180 ΑΚ («θεωρείται σαν να μην έγινε») δεν υποδηλώνει ότι η δικαιοπραξία δεν υφίσταται ως πραγματικό γεγονός 30 (ότι είναι δηλαδή ανύπαρκτη), αλλά ότι η δήλωση βουλήσεως απλώς δεν παράγει τα ηθελημένα έννομα αποτελέσματα στα 28 Αντίθετα, σε Α. Γεωργιάδης σε, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου( Συντετμημένη έκδοση προς χρήση φοιτητών), εκδόσεις Σάκκουλα, 2007, σελ. 489, όπου προτείνεται η ευρύτερη έννοια της ελαττωματικής πράξης, στην οποία υπάγεται, εκτός από το άκυρο ή ακυρώσιμο, και το ανυπόστατο. 29 Ενδεικτικά άκυρη είναι η δικαιοπραξία που είναι αντίθεση στο νόμο και στα χρηστά ήθη (174 και 179 ΑΚ αντίστοιχα), ή εκείνη που δεν τηρείται ο τυχόν προαπαιτούμενος τύπος για τη δήλωση βουλήσεως (159 ΑΚ), ή όταν ελλείπει η δικαιοπρακτική βούληση κλπ. 30 Μ. Μαρίνος, Ανυπόστατες αποφάσεις ΓΣ Συμβολή στην ερμηνεία του άρθρου 35γ του Κ.Ν.2190/1920 και στην έννοια της συλλογικής δικαιοπραξίας «απόφαση νομικού προσώπου», σε ΧρΙΔ ΙΓ/2013, 241, σελ. 241, με τις εκεί παραπομπές. 17

18 οποία απέβλεψαν τα μέρη και ότι πρακτικά δεν επέρχεται καμία μεταβολή στην νομική κατάσταση που υπήρχε πριν από την δικαιοπραξία 31. Σημειωτέον ότι η ακυρότητα ναι μεν αναχαιτίζει την επέλευση των σκοπούμενων από την δήλωση βούλησης αποτελεσμάτων, δεν εμποδίζει όμως, ανάλογα με τις περιστάσεις, την επέλευση άλλων συνεπειών, όπως για παράδειγμα την ευθύνη που γεννάται από τις διαπραγματεύσεις ( ΑΚ), και την βάσει αυτής αξίωση αποζημίωσης, ή αποζημίωση λόγω αδικοπραξίας (914 ΑΚ) ή αξίωση για απόδοση αδικαιολογήτου πλουτισμού. Επειδή όπως ειπώθηκε και ανωτέρω η άκυρη δικαιοπραξία, είναι μία καταρχήν υποστατή δικαιοπραξία, αφού πληρούνται τα ουσιώδη στοιχεία του πραγματικού της, μπορεί κατά περίπτωση να ισχύσει κατά μετατροπή ως άλλη δικαιοπραξία (της οποίας το κύρος δεν βλάπτεται από το ελάττωμα της άκυρης) ή η ακυρότητα να περιοριστεί σε μέρος μόνο της δικαιοπραξίας 32. Τέλος, η ακυρότητα επέρχεται αυτοδίκαια 33, ήτοι χωρίς να είναι αναγκαία η κήρυξη της ακυρότητας με δικαστική απόφαση 34.. Πάντως μπορεί να ζητηθεί και η αναγνώρισή της με την άσκηση αναγνωριστικής αγωγής (70 ΚπολΔ), η οποία δεν υπόκειται σε χρονικό περιορισμό (προθεσμία ή παραγραφή), εφόσον ο ενάγων δικαιολογεί προς τούτο έννομο συμφέρον. Η ακυρότητα είναι οριστική και αθεράπευτη και η δικαιοπραξία που πάσχει από ακυρότητα δεν ανακτά το κύρος της από τη μεταγενέστερη άρση του λόγου ακυρότητας. (ii) Ακυρώσιμες Ακυρώσιμη είναι η δικαιοπραξία της οποίας η δήλωση βουλήσεως είναι προϊόν πλάνης, απάτης, απειλής (140, 147 και 150 ΑΚ 35 ), όμως αυτή (η δικαιοπραξία) παράγει κανονικά τα έννομα αποτελέσματά της και έχει πλήρη ενέργεια και μέχρι να ακυρωθεί αποτελεί έγκυρη δικαιοπραξία που επιφέρει όλες τις έννομες συνέπειες. Η ακύρωσή της μπορεί να επιδιωχθεί δικαστικά με την άσκηση διαπλαστικής αγωγής, από πρόσωπο που δικαιολογεί έννομο συμφέρον 36. Το αποτέλεσμα της ακυρώσεως, περιγράφεται στη διάταξη του άρθρου 184 ΑΚ 31 Ν. Τριάντο, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο), εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ. 223, με τις εκεί παραπομπές σε νομολογία. 32 Ν. Τριάντος, ΑΚ (ερμηνεία κατ άρθρο), εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015 σελ Με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις που αναφέρονται ρητά στο νόμο (101, 1372 και 1376 ΑΚ) 34 Εξαίρεση από τον αυτοδίκαιο χαρακτήρα της ακυρότητας αποτελούν οι άκυρες αποφάσεις της ΓΣ (35β Κ.Ν. 2190/1920), όπως θα αναλυθεί το σχετικό ζήτημα στο οικείο κεφάλαιο. 35 Περιοριστική απαρίθμηση των λόγων που καθιστούν ακυρώσιμη μια δικαιοπραξία. 36 Τέτοια πρόσωπα είναι ο πλανηθείς, ο απατηθείς και ο απειληθείς. 18

19 σύμφωνα με την οποία «ακυρώσιμη δικαιοπραξία μετά την ακύρωση της εξομοιώνεται με την εξαρχής άκυρη». Αυτό σημαίνει ότι με την τελεσιδικία της ανατρέπονται αναδρομικώς και αυτοδικαίως οι συνέπειές της, με την επιφύλαξη των διατάξεων για εμπράγματα δικαιώματα που τυχόν απέκτησαν τρίτοι από σύμβαση που ακυρώθηκε. Ωστόσο, εν αντιθέσει με τις άκυρες δικαιοπραξίες, στις ακυρώσιμες, το δικαίωμα ακύρωσης μπορεί να αποσβεστεί με παραίτηση του δικαιούχου (156 ΑΚ) ή με την πάροδο της διετούς (αποσβεστικής) προθεσμίας (157 ΑΚ). Συνέπεια της απόσβεσης του δικαιώματος ακύρωσης είναι ότι η δικαιοπραξία ισχυροποιείται οριστικώς και καθίσταται απρόσβλητη σε σχέση με το συγκεκριμένο ελάττωμα εξακολουθώντας να παράγει κανονικά τις έννομες συνέπειές της, σαν να πρόκειται για εξαρχής ισχυρή δικαιοπραξία. (iii) Ανυπόστατες 37. Σε διαφορετική κατηγορία εντάσσονται οι ανυπόστατες δικαιοπραξίες. Στην ελληνική έννομη τάξη δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο νομοθέτημα στο οποίο να δίνεται κάποιος ορισμός για την ανυπόστατη δικαιοπραξία 38. Ωστόσο έχει επικρατήσει στην ελληνική θεωρία και νομολογία να χαρακτηρίζεται ως ανυπόστατη η δικαιοπραξία που λαμβάνεται μόνο κατά φαινόμενο ή όταν λείπει, εν όλω ή εν μέρει, μόνιμα και οριστικά ένα τουλάχιστον από τα στοιχεία της νομοτυπικής της μορφής (negotium non existens) που συνθέτουν την ολότητα ή το πραγματικό της (essentialia negotii) 39, εξισώνοντάς την ουσιαστικά με «μη δικαιοπραξία 40». Άμεση συνέπεια από τα παραπάνω είναι ότι δεν επέρχονται τα ηθελημένα έννομα αποτελέσματα και ως προς αυτό συμπίπτουν με τις άκυρες. Επιπλέον, κήρυξη της 37 Πολλές φορές συναντώνται ως «ανίσχυρες» ή «ανενεργές» δικαιοπραξίες. Η χρήση διαφορετικών ονομασιών δεν είναι τυχαία, αλλά αντανακλά την έλλειψη συμφωνίας που υπάρχει στο περιεχόμενο της έννοιας που προσδιορίζουν οι όροι. Βλ. αναλυτικότερα σε Χ. Βούσουρα, Οι ανυπόστατες αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων ανώνυμης εταιρίας- Σκέψεις κριτικής και δικαιοπολιτικής προσέγγισης των άρθρων 35β-γ του Ν. 2190/1920 (άρθρ. 43 και 44 ν. 3604/2007), ΝοΒ 2012, σελ. 519, Δ. Παπαστερίου σε, Δ.Παπαστερίου -Δ. Κλαβανίδου, Δίκαιο της Δικαιοπραξίας, εκδόσεις Σάκκουλα, 2008, σελ Μοναδικές εξαιρέσεις εντοπίζονται στον ΑΚ σε δύο διατάξεις : α) στο άρθρο 1372 παρ. 2 ΑΚ, όπου γίνεται λόγος για τον ανυπόστατο γάμο, εκείνο δηλαδή που δεν έχει τελεστεί με κανέναν από τους προβλεπόμενους στο άρθρο 1367 ΑΚ τύπους, και β) στο 1868 ΑΚ σχετικά με το ανυπόστατο δικαίωμα κληρονόμου. 39 Ως ενδεικτικά παραδείγματα ανυπόστατων δικαιοπραξιών μπορούμε να αναφέρουμε την περίπτωση της ενοχικής σύμβασης της πώλησης(513ακ), όταν σε αυτή ελλείπει συμφωνία σχετικά με το τίμημα (essentialium). 40 Βλ. αναλυτικότερα σε Π. Αλικάκο, Η απόφαση στις ενώσεις προσώπων και στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλα, 2004, σελ

20 ακυρότητας με δικαστική απόφαση δεν απαιτείται, παρόλα αυτά υπάρχει η δυνατότητα άσκησης αναγνωριστικής αγωγής για την διαπίστωση του ανυπόστατου και επίσης δεν υπάρχει δυνατότητα εφαρμογής των διατάξεων για την μετατροπή (182 ΑΚ) ή επικύρωση (183ΑΚ). 20

21 Άρθρο III. ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ Εισαγωγή Το τρίτο κεφάλαιο του Κ.Ν. 2190/1920 περιλαμβάνει διατάξεις σχετικές με τη ΓΣ της AE (άρθρα 25-35γ), και συγκεκριμένα διατάξεις για τον τόπο και τον χρόνο της συνεδρίασης της τακτικής ΓΣ (άρθρο 25), για τον χρόνο, το περιεχόμενο και τις δημοσιεύσεις της πρόσκλησης (άρθρα 26 και 26α), για τα δικαιώματα των μετόχων πριν τη συγκληθείσα ΓΣ και ενόψει συνεδρίασής της (άρθρο 27), για τη νομιμοποίηση των μετόχων και των αντιπροσώπων προς συμμετοχή τους στη συνέλευση (άρθρο 28), για τα απαιτούμενα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας (άρθρα 29 και 31), για το δικαίωμα ψήφου, την άσκησή του και την υποχρέωση τήρησης της αρχής της ισότητας μεταξύ των μετόχων (άρθρα 30-30β), για τον τρόπο της τήρησης των πρακτικών της ΓΣ (άρθρο 32), για τη σχέση της ΓΣ με τα λοιπά όργανα του νομικού προσώπου αλλά και τις αυτοτελείς αρμοδιότητές της (άρθρα 33-35) και τέλος ρυθμίσεις που αφορούν τις ελαττωματικές αποφάσεις της ΓΣ (άρθρα 35 α -35γ). Η Γενική Συνέλευση ως όργανο του νομικού προσώπου. Όργανο σχηματισμού της εταιρικής βούλησης της ΑΕ είναι η ΓΣ των μετόχων της εταιρίας υπό τους όρους του νόμου και του καταστατικού. Πρόκειται για όργανο έκφρασης της καθολικής βούλησης των μελών. Η ΓΣ είναι το μόνο εταιρικό όργανο το οποίο απαρτίζεται από τα νομιμοποιούμενα να συμμετάσχουν σε αυτή πρόσωπα (μέτοχοι) και μέσω αυτού οι τελευταίοι συνδέονται «οργανικά» με το νομικό πρόσωπο της εταιρίας. Εντάσσεται στα υποχρεωτικά όργανα της ΑΕ (όπως και το ΔΣ) και χαρακτηρίζεται ρητά στο άρθρο 33 ως το ιεραρχικά ανώτερο όργανό της. Το όργανο αυτό κατέχει την ανώτατη εξουσία στη διοίκηση της εταιρίας και αποτελεί την κυρίαρχη δύναμη του εταιρικού οργανισμού, εφόσον απαρτίζεται από το σύνολο των μετόχων, ενώ παράλληλα δικαιούται να αποφασίζει για κάθε εταιρική υπόθεση που εμπίπτει των αρμοδιοτήτων της, όπως αυτές προβλέπονται στο νόμο ή το καταστατικό, δεσμεύοντας όχι μόνο τα παρόντα αλλά και τα απόντα και διαφωνούντα 21

22 μέλη 41, το ΔΣ αλλά και τα πρόσωπα που ασκούν, κατ ανάθεση, αρμοδιότητες του ΔΣ. Η ΓΣ έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να αποφασίζει για θέματα τα οποία ο νομοθέτης θεωρεί μείζονα για την ύπαρξη και γενικά την λειτουργία της εταιρίας. Τα ζητήματα αυτά απαριθμούνται ρητά στο άρθρο (ενδεικτικά να αναφερθεί η τροποποίηση καταστατικού συμπεριλαμβανομένων και των αυξήσεων ή μειώσεων του εταιρικού κεφαλαίου, η εκλογή των μελών του ΔΣ, η συγχώνευση, διάσπαση, μετατροπή κ.λ.π.), στο 35 παρ. 1, 22 β κ.λ.π.. Πέρα από τις αρμοδιότητες που ορίζονται ρητά στο νόμο, καταστατικά μπορεί να προβλέπεται ότι αυτή η ΓΣ μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις και για άλλα ζητήματα ή να χαράσσει το γενικό πλαίσιο δράσης και να θέτει τις κατευθυντήριες γραμμές προς το ΔΣ, αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαθίσταται στις αρμοδιότητες των άλλων οργάνων. Ως προς τη λειτουργία της ΓΣ, αυτή αποτελεί όργανο της εσωτερικής λειτουργίας της ΑΕ, υπό την έννοια ότι δεν έχει εξουσία εκπροσώπησης του νομικού προσώπου όπως συμβαίνει με το ΔΣ. Επίσης, εν αντιθέσει με το τελευταίο το οποίο είναι όργανο διαρκούς χαρακτήρα και λειτουργεί σε ολόκληρη τη διάρκεια της θητείας του νομικού προσώπου, η ΓΣ είναι όργανο περιοδικό. Αυτή λειτουργεί μόνον κατά περιόδους (π.χ. άρθρο 25), ενώ τον υπόλοιπο χρόνο βρίσκεται σε ανυπαρξία. Το πέρας των εργασιών της σηματοδοτεί και την ανυπαρξία της ως οργάνου, ενώ κάθε επόμενη δεν αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης, αφού πολύ πιθανό να συγκροτείται από εντελώς διαφορετικά πρόσωπα. (a) Διάκριση των Γενικών Συνελεύσεων Οι ΓΣ μπορούν να διακριθούν σε επιμέρους κατηγορίες με βάση τη: (i) συχνότητα σύγκλησης. 41 ΟλΑΠ 23/1998, ΔΕΕ 1999, 66, ΟλΑΠ 26/1998, ΔΕΕ 1998, 851 με παρατηρήσεις Π. Σελέκου. 42 Παρόλο που το καταστατικό μιας ΑΕ είναι δυνατόν να αφαιρεί από τη ΓΣ ορισμένες αρμοδιότητές της ή ακόμα και η ίδια η ΓΣ με απόφασή της είναι δυνατό να αποξενώνεται από ορισμένες εξουσίες, η παραπάνω απαρίθμηση έχει την έννοια ότι για τα θέματα που αναφέρονται ρητά στο νόμο, αυτά ουδέποτε είναι δυνατόν να αφαιρεθούν από την αρμοδιότητά της. Πρόκειται για ρύθμιση αναγκαστικού δικαίου(ius cogens). 22

23 Διακρίνουμε δύο είδη ΓΣ: την τακτική, την έκτακτη 43. Η τακτική ΓΣ προσδιορίζεται στο άρθρο 25 και θεωρείται εκείνη η οποία συνέρχεται υποχρεωτικά τουλάχιστον μία φορά κάθε εταιρική χρήση 44 και αποφασίζει για την έγκριση των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων και τη διάθεση των ετήσιων κερδών (άρθρο 34 παρ. 1 στοιχ. γ και δ ). Επίσης αυτή είναι αρμόδια να αποφασίζει και για την απαλλαγή των μελών του διοικητικού συμβουλίου από την ευθύνη τους για αποζημίωση της εταιρίας (άρθρο 35 παρ. 1), όπως επίσης και για οποιοδήποτε άλλο θέμα που είναι εγγεγραμμένο στην ημερήσια διάταξη 45. Αντιθέτως, έκτακτη ΓΣ συγκαλείται όταν το ζητήσει η μειοψηφία μετόχων που εκπροσωπούν το 1/20 του Κ.Μ.Κ, οπότε και το ΔΣ υποχρεούται να συγκαλέσει ΓΣ. (ii) θεματολογία. Ανάλογα με τη σπουδαιότητα των θεμάτων για τα οποία πρόκειται να ληφθεί η απόφαση, η ΓΣ διακρίνεται σε συνήθη και εξαιρετική. Η πρώτη, αποφασίζει για θέματα λιγότερο σημαντικά σε σχέση με την εξαιρετική ΓΣ ενώ συνεδριάζει και λαμβάνει αποφάσεις με τη μικρή απαρτία και πλειοψηφία αντίστοιχα 46. Αντίθετα, η εξαιρετική ΓΣ, αποφασίζει για θέματα μείζονος σημασίας, κυρίως ζητήματα για τα οποία επιβάλλεται τροποποίηση του καταστατικού (εξ ου και ο χαρακτηρισμός), με τα αυξημένα ποσοστά απαρτίας και πλειοψηφίας, όπως αυτά ορίζονται στα άρθρα 29 παρ. 3 και 4 47 και 31 παρ. 2 48, αντίστοιχα. Τα θέματα για τα οποία αποφασίζει η εξαιρετική ΓΣ απαριθμούνται στα άρθρα 29 παρ. 3 αλλά και 3 α, 3β, 8 παρ. 4, 13 παρ. 4 περ. α, 45 παρ. 3, 47 α παρ. 4, 66 παρ. 1. Ωστόσο με καταστατική πρόβλεψη μπορούν να ορίζονται και άλλα θέματα για τα οποία απαιτείται απόφαση της εξαιρετικής ΓΣ. 43 Η διάκριση μεταξύ τακτικής και έκτακτης ΓΣ δεν ορίζεται ευθέως στο νόμο αλλά στηρίζεται στο περιεχόμενο της ημερήσιας διάταξης, στις αποφάσεις δηλαδή που καλείται να λάβει μία ΓΣ. 44 Σύμφωνα με το άρθρο 42, κάθε εταιρική χρήση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερους από 12 μήνες, εκτός της πρώτης εταιρικής χρήσης μετά την ίδρυση της εταιρίας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει μέχρι και 24 μήνες. 45 Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών- Κεφαλαιουχικές εταιρίες, τεύχος β, Γ έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, 2009, σελ Ως προς την απαρτία, 1/5 του Κ.Μ.Κ στην αρχική ΓΣ και οποιοδήποτε ποσοστό σε τυχόν επαναληπτική (άρθρο 29 παρ. 1) και ως προς την πλειοψηφία, απόλυτη πλειοψηφία των εκπροσωπούμενων ψήφων, ήτοι 50% +1 (άρθρο 31 παρ.1 ). 47 Τα 2/3 του Κ.Μ.Κ. στην αρχική ΓΣ και 1/2, 1/3 ή 1/5 σε τυχόν επαναληπτική. 48 Τα 2/3 των εκπροσωπούμενων ψήφων. 23

24 (iii) είδος (ειδικές μορφές Γενικής Συνέλευσης). Ειδική μορφή ΓΣ αποτελεί (α) η καθολική ΓΣ, ήτοι η συνέλευση στην οποία παρίστανται ή αντιπροσωπεύονται μέτοχοι που εκπροσωπούν το σύνολο του Μ.Κ. (κοινοί ή προνομιούχοι, με ή χωρίς δικαίωμα ψήφου), με σκοπό να λάβουν αποφάσεις για θέματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά της, έστω και χωρίς να έχει προηγηθεί πρόσκληση για σύγκλησή της εφόσον όμως κανένας από τους μετόχους δεν αντιλέγει στην πραγματοποίησή της και στη λήψη αποφάσεων και (β) η ΓΣ των προνομιούχων μετόχων, συμπεριλαμβανομένων και όσων έχουν προνομιούχες μετοχές χωρίς δικαίωμα ψήφου (άρθρο 3 παρ. 4), η οποία συνέρχεται μόνον όταν πρόκειται να καταργηθούν ή να περιοριστούν τα προνόμια των προνομιούχων μετόχων. Απαιτείται πλειοψηφία των 2/3 του εκπροσωπούμενου στη συνέλευση αυτή προνομιούχου κεφαλαίου (άρθρο 3 παρ. 5) 49. (b) Προϋποθέσεις ύπαρξης της Γενικής Συνέλευσης. Παρόλο που ο νόμος δεν ορίζει ρητά τις προϋποθέσεις για την ύπαρξη μιας ΓΣ, ήδη υπό το προϊσχύσαν δίκαιο, είχαν αποκρυσταλλωθεί οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για να υπάρξει μια ΓΣ. Αυτές προκύπτουν από την ίδια την έννοια της ΓΣ και δεν είναι άλλες από αυτές που απαριθμεί η απόφαση ΜΠΛαρ. 139/1988. Συγκεκριμένα, για να είναι υποστατή μία ΓΣ θα πρέπει να πληρούνται σωρευτικά οι εξής προϋποθέσεις: 1) Συγκέντρωση των μετόχων. Είναι αδιάφορο αν παρέστησαν όλοι οι μέτοχοι ή ένας μόνο. Αρκεί να τηρήθηκαν οι διατυπώσεις σύγκλησης 50. 2) Δυνατότητα συμμετοχής όλων των μετόχων: για να υπάρξει απόφαση ΓΣ, πρέπει να συμμετέχουν σ αυτήν μέτοχοι, με την έννοια ότι σε όλους τους μετόχους θα πρέπει να παρέχεται σε όλους τους μετόχους, 3) Η βούληση του εταιρικού οργάνου, θα πρέπει να έχει προέλθει από πραγματική άσκηση του δικαιώματος ψήφου, ανεξάρτητα αν είναι θετική ή αρνητική και τέλος, (4) ο σκοπός της συγκέντρωσης να είναι η άσκηση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που ειδικά προβλέπονται στο νόμο. Πεδίο άσκησης των παραπάνω δικαιωμάτων και υποχρεώσεων είναι αποκλειστικά η ΓΣ αφού εκτός αυτής είναι αδύνατη η εκπλήρωση των σκοπών της. Επομένως δεν υφίσταται ΓΣ όταν οι μέτοχοι συνήλθαν τυχαία, μη έχοντες την 49 Ε. Αλεξανδρίδου, Δίκαιο Εμπορικών Εταιριών- Κεφαλαιουχικές εταιρίες, τεύχος β, Γ έκδοση, Σάκκουλας, 2009, σελ Ακόμη και στην περίπτωση που όλες οι μετοχές είχαν περιέλθει σ ένα μόνο πρόσωπο, θα πρέπει να λάβει χώρα συνέλευση. Ο μοναδικός μέτοχος συνιστά από μόνος του καθολική γενική συνέλευση. 24

25 συνείδηση ότι συγκεντρώνονται και απαρτίζουν το εταιρικό όργανο. Στην περίπτωση αυτή μάλιστα (της τυχαίας συνάντησης), δεν παίζει κανένα ρόλο αν στην συνάντηση που είχαν μεταξύ τους οι μέτοχοι συζητήθηκαν θέματα τα οποία ανήκουν στην αρμοδιότητα της ΓΣ. Βέβαια, η αυστηρότητα της παραπάνω διαδικασίας έχει υποχωρήσει σημαντικά στην πράξη, αν λάβει κανείς υπόψη ότι πλέον είναι δυνατή η διεξαγωγή της ΓΣ με τηλεδιάσκεψη, όπως και η λήψη αποφάσεων χωρίς να έχει μεσολαβήσει συνεδρίαση απλά δια περιφοράς με υπογραφή πρακτικού (32 παρ. 3). (c) Διαδικασία λήψης αποφάσεων από τη Γενική Συνέλευση. (i) Πολυπρόσωπες αποφάσεις Για να πραγματοποιηθεί και να λάβει εγκύρως αποφάσεις η ΓΣ των μετόχων, πρέπει να τηρηθούν οι διατυπώσεις που προβλέπει ο νόμος και αφορούν στη σύγκληση και συγκρότηση της. Τούτο είναι επιβεβλημένο για την εξασφάλιση της προάσπιση των συμφερόντων των μετόχων, αφού οι μεν διατυπώσεις σύγκλησης δίνουν τη δυνατότητα σε όλους τους μετόχους να προετοιμαστούν εγκαίρως για τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις, οι δε διατυπώσεις συγκρότησης της ΓΣ αποβλέπουν στη διασφάλιση της νόμιμης σύνθεσης του οργάνου προκειμένου να λάβει, καταρχήν, υποστατές αποφάσεις. Η διαδικασία λήψης της απόφασης διακρίνεται κατά κανόνα σε δύο φάσεις, οι οποίες διαδέχονται χρονικά η μία την άλλη, μέχρι να καταρτιστεί τελικά η απόφαση. Η πρώτη φάση (προδικασία), περιλαμβάνει την εν γένει σύγκληση των μετόχων, ήτοι την ενημέρωσή τους για την επικείμενη συνέλευση και για τα θέματα που πρόκειται να συζητηθούν, καθώς και τη συγκρότηση, ήτοι τη διαδικασία νομιμοποίησης των μετόχων, ούτως ώστε αυτοί να λάβουν έγκυρα μέρος στη ΓΣ και τη συμμετοχή στη συζήτηση. Η καθιέρωση της «προδικασίας» αποτρέπει τον κίνδυνο να ληφθούν αποφάσεις εξ υφαρπαγής. Η δεύτερη φάση, αντιστοιχεί στην «κύρια διαδικασία» λήψης της απόφασης, όπου εκεί διατυπώνονται οι προτάσεις σχετικά με τα θέματα ημερήσιας διάταξης, επάνω στα οποία τα μέλη θα εκφράσουν τη βούλησή τους μέσω της ψηφοφορίας, επιδοκιμάζοντας ή αποδοκιμάζοντας τις προτάσεις που κατατέθηκαν στη συζήτηση με την παροχή ή μη ψήφου. Η σύμπτωση των βουλήσεων ορισμένου αριθμού μελών, αν έχει ως αποτέλεσμα το σχηματισμό πλειοψηφίας, καταλογίζεται στην πλειονότητα προσώπων ως τελική βούληση και ανάγει την επικρατέστερη πρόταση σε απόφαση. Τέλος, πέρα από τη την ανακοίνωση του 25

26 αποτελέσματος της ψηφοφορίας από το επιφορτισµένο µε τη σχετική αρµοδιότητα όργανο, απαιτείται να υποβληθεί στο Υπουργείο Εμπορίου μέσα σε είκοσι μέρες επικυρωμένο αντίγραφο των πρακτικών της ΓΣ και εφόσον η απόφαση υπόκειται σε δημοσιότητα κατά το άρθρο 7β, απαιτείται και η καταχώρισή της στο ΜΑΕ. 1) Η προδικασία a) Η σύγκληση. Η έναρξη της προδικασίας ταυτίζεται με τη «σύγκληση» 51 των μελών της ΓΣ. Ως σύγκληση χαρακτηρίζεται η απευθυντέα στους μετόχους δημόσια ενημέρωση και πρόσκληση 52 συμμετοχής στην επικείμενη ΓΣ ενόψει συγκεκριμένων σκοπών. Η σύγκληση αφορά κατά νομική ακρίβεια τη ΓΣ ως όργανο της ΑΕ, το οποίο υφίσταται μόνο όταν συγκαλείται νομίμως. Με άλλα λόγια, η σύγκληση της ΓΣ είναι ουσιώδες διαδικαστικό και συγχρόνως απαραίτητο εννοιολογικό στοιχείο για την συγκρότηση των μετόχων, προκειμένου αυτή να υπάρξει ως όργανο της ΑΕ που μπορεί να λάβει υποστατές αποφάσεις. Αρμόδιο όργανο να συγκαλέσει τη ΓΣ είναι το ΔΣ 53, το οποίο δρα συλλογικά (collegium). Η σύγκληση της ΓΣ αποτελεί καθήκον του ΔΣ, το οποίο υποχρεούται να το πράξει όταν συντρέχει είτε νόμιμος είτε καταστατικός λόγος σύγκλησης 54. Εναλλακτικά, δικαίωμα να συγκαλέσουν έκτακτη ΓΣ έχουν και οι μέτοχοι της μειοψηφίας που εκπροσωπούν το 1/20 του Κ.Μ.Κ, μετά από αίτησή τους, σε περίπτωση που το ΔΣ δεν συγκαλέσει συνέλευση μέσα σε 20 ημέρες από την επίδοση 51 Η «σύγκληση» της ΓΣ περιλαμβάνει όλες τις διαδικαστικές πράξεις, από τη λήψη της σχετικής απόφασης του ΔΣ έως την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσίευσης της πρόσκλησης στο ΤΑΕ και στον τύπο, κατά τα ειδικότερα οριζόμενα στο άρθρο 26 παρ. 2. Β. Αντωνόπουλος, Δίκαιο Ανώνυμης Εταιρίας και ΕΠΕ, 4η έκδοση, εκδόσεις Σάκκουλα, 2012, σελ Ειδικά για την πρόσκληση, να επισημάνουμε ότι αυτή αποτελεί προϋπόθεση για το νομότυπο της σύγκλησης και σχετίζεται άμεσα με τη διαδικασία λήψης της απόφασης καθώς και το κύρος αυτής. Αυτή δεν ταυτίζεται εννοιολογικά με την σύγκληση, αν και στη νομολογία οι δύο όροι χρησιμοποιούνται αδιαχώριστα 53 Ωστόσο να επισημάνουμε ότι στο τρίτο κεφάλαιο του νόμου 2190/1920, δεν ορίζεται ρητά το αρμόδιο όργανο που συγκαλεί τη ΓΣ σε συνεδρίαση και προσκαλεί τους μετόχους σε αυτή, δεν χωρεί όμως καμία αμφιβολία ότι το αρμόδιο να συγκαλέσει τη ΓΣ είναι πρωτίστως το ΔΣ, στο πλαίσιο του άρθρου 95ΑΚ, «η διοίκηση συγκαλεί τη συνέλευση» αλλά και άρθρο 35β παρ.2, «για να είναι να είναι νόμιμη η σύγκληση θα πρέπει να προέρχεται από την εταιρία». Ένα ακόμα στοιχείο ενδεικτικό της αρμοδιότητας του ΔΣ να καλεί τη ΓΣ προκύπτει και μέσα από εκείνες τις διατάξεις που αναγνωρίζουν το δικαίωμα ορισμένων προσώπων να ζητήσουν από το ΔΣ να συγκαλέσει συνέλευση (39 παρ.1). 54 Ρήτρες του καταστατικού που περιορίζουν ή θέτουν υπό όρους την αρμοδιότητα του ΔΣ να συγκαλέσει τη ΓΣ, θεωρούνται άκυρες, ενώ αντίθετα ρήτρες του καταστατικού, οι οποίες θέτουν πρόσθετες διατυπώσεις για τη γνωστοποίηση της πρόσκλησης στους μετόχους με σκοπό την ασφαλέστερη ενημέρωσή τους είναι καταρχήν έγκυρες. Βλ αναλυτικότερα σε Ι. Μάρκου, Η Γενική Συνέλευση των Μετόχων της ΑΕ Ερμηνεία άρθρων 25-35γ Κωδ. Ν. 2190/1920, εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2015, σελ

27 της αίτησης. Στην περίπτωση αυτή, η σύγκληση γίνεται μετά από απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου, κατά την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρο 39 παρ. 1). Αντίθετα, σε περίπτωση που συγκληθεί ΓΣ χωρίς να υπάρχει σχετική ανάγκη, δεν προκαλείται ελάττωμα στη συγκληθείσα ΓΣ αλλά ούτε καθίσταται ελαττωματική η ληφθείσα στο πλαίσιο αυτής (ΓΣ), απόφαση. Παραβίαση του διοικητικού καθήκοντος του ΔΣ να συγκαλέσει τη ΓΣ στις προβλεπόμενες περιπτώσεις από το νόμο ή το καταστατικό, γεννά αξίωση αποζημίωσης της εταιρίας έναντι των μελών του, όχι μόνο επί δόλιας παραβάσεως του άρθρου 57 στοιχ. δ', αλλά και όταν συντρέχει αιτιώδης ζημία συνεπεία υπαίτιας παράβασης του παραπάνω καθήκοντος σύγκλησης της ΓΣ, ειδικά όταν αυτή (σύγκληση) επιβάλλεται από το συμφέρον της εταιρίας. Επίσης, ως περιοδικό όργανο η ΓΣ πρέπει να συγκαλείται ορισμένο χρόνο πριν την συνεδρίαση, να έχει ορισμένο σκοπό και να υποβάλλεται στην προκαθορισμένη δημοσιότητα. Ειδικότερα, η ΓΣ πρέπει να συγκαλείται νομίμως σε συνεδρίαση είκοσι (20) τουλάχιστον πλήρεις μέρες πριν την ημέρα συνεδρίασης 55 (η ημέρα δημοσίευσης της πρόσκλησης και η ημέρα συνεδρίασης δεν συνυπολογίζονται 56 ), ενώ η εξωτερίκευση της απόφασης του ΔΣ περί σύγκλησης της ΓΣ περιάπτεται τον τύπο της έγγραφης 57 πρόσκλησης και περιέχει υποχρεωτικά την επωνυμία και την έδρα της εταιρίας, το οίκημα με ακριβή διεύθυνση, τη χρονολογία και την ώρα της συνεδρίασης, τα θέματα της ημερήσιας διάταξης με σαφήνεια, τους μετόχους που έχουν το δικαίωμα συμμετοχής, καθώς και ακριβείς οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο οι μέτοχοι θα μπορέσουν να μετάσχουν στη συνέλευση και να ασκήσουν τα δικαιώματά τους αυτοπροσώπως ή δι αντιπροσώπου ή ενδεχομένως και εξ αποστάσεως (άρθρα 25, 26 παρ. 2 και 28 παρ. 6 και 7). Επιπλέον, σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 2, 2α και 2β του άρθρου 26, η πρόσκληση υποβάλλεται στις διατυπώσεις δημοσιότητας, όπως αυτές περιγράφονται εκτενέστερα στις οικείες παραγράφους 58. Ωστόσο, ο νόμος για τις εταιρίες με μη 55 Εξαιρέσεις 29 παρ. 2 και 4, 26 παρ. 2, 39 παρ ΑΚ Ο έγγραφος τύπος προφανώς επιβάλλεται κυρίως για λόγους σαφήνειας ασφάλειας δικαίου και ευχέρειας απόδειξης. 58 Σύμφωνα με το άρθρο 26 παρ. 2, η πρόσκληση θα πρέπει να δημοσιεύεται στο ΤΑΕ και ΕΠΕ, σε μία ημερήσια πολιτική εφημερίδα των Αθηνών και σε μία ημερήσια οικονομική εφημερίδα από εκείνες που εκδίδονται έξι μέρες την εβδομάδα και επί τρία έτη συνεχώς ως καθαρά οικονομικές εφημερίδες, έχουν ορισμένη κυκλοφορία και πληρούν τις προϋποθέσεις που καθορίζονται με κοινή απόφαση των ως άνω συναρμόδιων υπουργών. καθώς και σε μία εφημερίδα που εκδίδεται στον τόπο της έδρας της εταιρίας, αν η εταιρία έχει την έδρα της εκτός Αθηνών (26 παρ. 2) 27