HOMO STUPIDUS. Γιάννης Λαιμοδέτης. Δοκίμια. CaptainBook.gr

Transcript

1 Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται από τις διατάξεις της ελληνικής νομοθεσίας (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και από τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη, η κατά οποιονδήποτε τρόπο ή οποιοδήποτε μέσο (ηλεκτρονικό, μηχανικό ή άλλο) αντιγραφή, φωτοανατύπωση, και εν γένει αναπαραγωγή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση στο κοινό, σε οποιαδήποτε μορφή και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρους του έργου. Γιάννης Λαιμοδέτης HOMO STUPIDUS Δοκίμια Διορθώσεις: Βασίλης Αργυρόπουλος Ζωγραφική Εξωφύλλου: Θωμάς Σταυρόπουλος Δημιουργία εξωφύλλου: CaptainBook.gr Επιμέλεια έκδοσης: Πλάτων Μαλλιάγκας 2015 Γιάννης Λαιμοδέτης & 2015 CaptainBook.gr Σόλωνος 99, Αθήνα τηλ: fax: info@captainbook.gr ISBN CaptainBook.gr

2 Στην Καίτη Κοντοδήμου

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ 9 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13 Α ΜΕΡΟΣ: ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ 1. HOMO STUPIDUS ΟΥΤΕ ΠΑΝΩ ΟΥΤΕ ΚΑΤΩ 39 Β ΜΕΡΟΣ: ΤΟ ΤΑΟ ΤΟΥ ΦΟΒΟΥ 1. ΦΟΒΟΣ, ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ, ΕΞΟΥΣΙΑ ΒΑΣΙΚΟ ΕΝΣΤΙΚΤΟ ΨΥΧΟΕΛΕΓΧΟΣ 87 Γ ΜΕΡΟΣ: ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΘΕΑ 1. ΜΟΛΥΝΣΗ ΣΚΕΨΗΣ ΠΕΡΙ ΓΟΗΤΡΟΥ Η ΤΙΜΗ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ 124 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 131 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 134

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο ΗΛΙΘΙΟΣ, ΤΟ ΔΑΧΤΥΛΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ Το παρόν βιβλίο είναι μια κραυγή αγωνίας για έναν κόσμο που χάνεται μπρος στην ανθρώπινη ηλιθιότητα. Πρόκειται για ένα βιβλίο σπονδυλωτό στη δομή του, καθώς αποτελείται από επιμέρους δοκίμια με διαφορετική θεματολογία, που γράφτηκαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και βραβεύτηκαν σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Αυτό που σαν κόκκινο νήμα διατρέχει όλα αυτά τα κείμενα είναι η αγωνία του συγγραφέα και ο στοχασμός του μπροστά στην ανθρώπινη ηλιθιότητα ανά τους αιώνες. Την ανθρώπινη ηλιθιότητα, που, ενώ δυστυχώς συντροφεύει κάθε ενέργεια και πράξη του ανθρώπου, δεν λαμβάνεται υπόψη όσο σοβαρά θα έπρεπε σαν παράγοντας της στρεβλής εξέλιξης και της εκτροπής της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ο συγγραφέας αρχίζει να αναρωτιέται: Πότε άρχισαν όλα; Πότε ακριβώς άρχισε εκείνη η τρομερή παρανόηση που μας έχει φέρει στο χείλος της καταστροφής; Γιατί άραγε αρχίσαμε να απομακρυνόμαστε από τη λογική βάση και τις αξίες της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης εξέλιξης; Πώς φτάσαμε στη σύγχρονη εποχή, όπου ο άνθρωπος φαντάζει ανήμπορος και δυστυ- [ 9 ]

5 χής απέναντι στις ίδιες τις επιλογές του; Γιατί, ενώ έχουμε κάνει τόσα τεχνολογικά άλματα, εγκαταλείψαμε την επιδίωξη του «ευ ζην» και συμβιβαστήκαμε με ένα απλό και αβέβαιο «ζην»; Με αυτόν τον τρόπο ο συγγραφέας αρχίζει να εξετάζει και να αναζητεί το σημείο καμπής, το σημείο όπου η ανθρώπινη ηλιθιότητα έγινε η κυρίαρχη κοινωνική συνθήκη. Εξετάζει επίσης τον τρόπο και τους μηχανισμούς που επέβαλαν και ανέδειξαν την ανθρώπινη ηλιθιότητα σε modus vivendi και περιπλανιέται στους λαβυρίνθους του σύγχρονου Μίνωα εξετάζοντας τους βασικούς νόμους της ανθρώπινης ηλιθιότητας και θέτοντας τα παρακάτω αμείλικτα ερωτήματα: Ποιος άραγε κερδίζει από την ανθρώπινη ηλιθιότητα; Πώς διαιωνίζεται η κυριαρχία της ανθρώπινης ηλιθιότητας; Είναι φανερό ότι η ανθρώπινη ηλιθιότητα διαιωνίζεται από εμάς τους ίδιους. Ποιος εσωτερικός μηχανισμός μπορεί όμως να διαιωνίζει μια συνθήκη που προκαλεί πόνο και δυστυχία; Τι είναι αυτό που συντρίβει κάθε ανθρώπινη προσπάθεια για κάτι καλύτερο; Ο φόβος! Ο ανθρώπινος φόβος και οι επιπλοκές που προκαλεί αυτός. Ο φόβος, που είναι ένα βασικό συναίσθημα πολλοί υποστηρίζουν ότι είναι η πηγή των περισσότερων συναισθημάτων, αλλά και ένα βασικό εργαλείο χειραγώγησης, καθοδήγησης και ελέγχου. Ο φόβος λοιπόν, συνδυαζόμενος με την άγνοια, φαίνεται πως διαιωνίζει την ανθρώπινη ηλιθιότητα. Στο σημείο αυτό ο συγγραφέας παρατηρεί μια θεμελιώδη αντινομία, ένα αιώνιο δίπολο: Την τάση του ανθρώπου να παραμείνει ένα ξεχωριστό ον με τις ιδιαιτερότητές του και την ταυτόχρονη ανάγκη του να ανήκει κάπου και να είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, μιας κοινωνίας. Εδώ ο συγγραφέας αναγνωρίζει τη συνύπαρξη δύο ζευγών φόβων: α) του φόβου της αφοσίωσης, β) του φόβου της αυτονομίας, γ) του φόβου της αλλαγής και δ) του φόβου της αναγκαιότητας. Στη συνέχεια ο συγγραφέας επιχειρεί να εξετάσει τα προβλήματα που προκαλούν οι επενέργειες αυτών των φόβων συνδυαστικά φτάνοντας σε ακραία φαινόμενα παθογένειας και προβληματικού συμπεριφορισμού. Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι απλή, σαφής και κατανοητή, σχεδόν δημοσιογραφική. Η γραφή του είναι απλή και κατά διαστήματα μοιάζει αποσπασματική, ενώ πολλές φορές γίνεται παρενθετική, καθώς επιχειρεί να συνθέσει με μεθοδικότητα τα κομμάτια και τα θραύσματα ενός πολύπλοκου ηλίθιου παζλ. Φαίνεται να έρχεται σε μια χρονική στιγμή που κλείνει ένας γνωστικός και εμπειρικός κύκλος και ανοίγει κάποιος άλλος, ευρύτερος. Μοιάζει να είναι ένας πικρός απολογισμός των λαθών, των προλήψεων, των προκαταλήψεων και των παθογενειών που οδήγησαν τον σύγχρονο άνθρωπο από την εξέλιξη στη μη εξέλιξη και από τον Homo sapiens στον ανεύθυνο και παντοδύναμο καταστροφέα επίγονό του, τονhomo stupidus. Γιάννης Μπαζός [ 10 ] [ 11 ]

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ζούμε σε έναν κόσμο που στερείται νοήματος, ένα ψυχρό και άνυδρο σύμπαν, το οποίο χρωματίζει μόνο η έμβια παρουσία. Ο άνθρωπος καλείται να δώσει νόημα και χρώμα σε ένα νεκρό τοπίο. Πέρα από κάθε ντετερμινισμό, ο άνθρωπος είναι αυτός που δημιουργεί με τις πράξεις του τίποτε παραπάνω. Δεν υπάρχει καμιά πρότερη φύση και καμιά «ουσία», εκτός από τη δράση και τα αποτελέσματά της. Η ευθύνη βαρύνει την πλάτη του ανθρώπου, ο οποίος πολλές φορές, φοβούμενος, θυσιάζει το υπέρτατο αγαθό της ελευθερίας σε βάρος μιας επιζητούμενης δικαιοσύνης, κάνοντας έτσι μετάθεση της ευθύνης του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αν ο άνθρωπος δεν δημιουργούσε ομάδες και κοινωνίες, δεν θα κατάφερνε να επιβιώσει. Το σύμπαν θα έχανε τον χρωματισμό του. Η δημιουργία κοινωνιών αφαίρεσε πολλούς κινδύνους και κάλυψε αρκετές ανάγκες, δημιούργησε όμως νέες. Οι κανόνες και τα όρια μεταξύ του εγώ και του εσύ δεν ακολούθησαν ποτέ την οδό της αρμονίας. [ 13 ]

7 Οι νέες ανάγκες δημιούργησαν νέους προβληματισμούς, απαιτώντας νέα δράση. Ο άνθρωπος αναζητώντας το ευ ζην δεν κατόρθωσε καν να επιτύχει το ζην για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας. Παρ ότι σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος, στις χώρες της Δύσης το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου είναι μεγαλύτερο από ποτέ. Κύριος παράγοντας για τα ανωτέρω είναι η ανθρώπινη ηλιθιότητα. Για το θέμα έχουν γραφτεί πολλά βιβλία και έγιναν πολλές προσπάθειες για τη μείωση του φαινομένου από τα αρχαία χρόνια έως σήμερα. Εδώ επιχειρείται να δοθεί μια νέα οπτική στον σύγχρονο ηλίθιο του 21ου αιώνα. Οι γενεσιουργές αιτίες της ανθρώπινης δυστυχίας είναι πολλές. Στα επόμενα κεφάλαια θα δούμε μια προσπάθεια εξήγησης του παραδόξου. Ο φόβος, η ανθρώπινη επιθετικότητα, η διαιώνιση των στερεοτύπων, ο έλεγχος του ανθρώπου και η μη καθαρή οπτική είναι μερικά από τα θέματα του παρόντος συγγράμματος. Πέρα από κάθε -ισμό, δόγμα και πεποιθήσεις, υπάρχει η ανθρώπινη ύπαρξη. Είναι το μόνο δεδομένο και αυτό που χρειάζεται να υπερασπιστούμε με κάθε τίμημα. Δίνοντας ώθηση στη ζωή, το σύμπαν αποκτά νόημα και ουσία. Το αντίθετο αυτού περιλαμβάνει μια περιορισμένη οπτική, η οποία είναι η γενεσιουργός αιτία για κάθε τοίχο ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο άνθρωπος καλείται να δώσει νόημα σε έναν κόσμο που κατακλύζεται από καταστροφικές ενορμήσεις, τις οποίες δεν κατάφερε να εμποδίσει η επιστήμη και η τεχνολογία, ίσως όμως κάποτε το κατορθώσει η φιλοσοφία. Τα αιώνια ζητούμενα της ελευθερίας και της δικαιοσύνης ως προαπαιτούμενα για την οδό της ευτυχίας μπορούν να επιτευχθούν μόνο αν στη θέση των βεβαιοτήτων τεθούν ερωτήσεις, μόνο αν δούμε τον κόσμο σφαιρικά, μέσα απ το πρίσμα της αρμονίας και του μέτρου. Γιάννης Λαιμοδέτης Νοέμβριος 2014 [ 14 ] [ 15 ]

8 «Των γαρ ηλιθίων απείρων γένεθλα». Σιμωνίδης ο Κείος ( π.χ.) Η ανθρώπινη ηλιθιότητα είναι συνοδοιπόρος της ανθρώπινης ύπαρξης από τα πρώτα βήματά της στον πλανήτη Γη. Έχει περιγραφεί και αναλυθεί αρκετά. Τίποτα καινούριο ως εδώ. Στις επόμενες σελίδες γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης των καταστάσεων που οδήγησαν στη δημιουργία του νεοηλίθιου ανθρώπου στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Ο άνθρωπος κατόρθωσε για άλλη μια φορά να ανατρέψει τα δεδομένα και τις αισιόδοξες προβλέψεις και να οδηγηθεί στον δρόμο της υποδούλωσης. Το παρόν δοκίμιο βραβεύτηκε από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών το 2014.