Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ κομματικής δομής και εκλογικής επιρροής.

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Συγκλίσεις και αποκλίσεις μεταξύ κομματικής δομής και εκλογικής επιρροής. Η περίπτωση του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές του 2009 και Ονοματεπώνυμο: Σακελλαρίου Χρήστος Α.Μ. 124 Επιβλέπων Καθηγητής :κ. Βερναρδάκης Χριστόφορος Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 2013

2 Περιεχόμενα Κατάλογος Γραφημάτων 3 Κατάλογος Πινάκων Εισαγωγή Οι σχέσεις μεταξύ κόμματος και κοινωνίας α Τι είναι το Κόμμα β Κοινωνία και κομματική δομή (τύποι κομμάτων)- τυπολογία γ Τα τρία πρόσωπα ενός κόμματος δ Οργάνωση και δομή των κομμάτων ε Λειτουργία των Κομμάτων Θεωρητική προσέγγιση της έννοιας της Αντιπροσώπευσης β Πολιτική αντιπροσώπευση: «Ο νόμος της καμπυλόγραμμης ανομοιότητας» γ Κοινωνική αντιπροσώπευση: «Ο νόμος της αυξανόμενης δυσαναλογίας» Η οργανωτική δομή του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο α Η οργανωτική δομή του ΣΥΝ στην Α Θεσσαλονίκης το β Η ανθρωπογεωγραφία των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΝ γ Αναλογία φύλου στο ΣΥΝ.31 1

3 4.2.α Η οργανωτική δομή του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης το β Η ανθρωπογεωγραφία των τοπικών επιτροπών του ΣΥΡΙΖΑ γ. Η αναλογία φύλου στον ΣΥΡΙΖΑ το δ: Η κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ στην απασχόληση ε: Η ηλικιακή κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ Η εκλογική επιρροή του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές του 2009 και Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου του 2009 στην Α Θεσσαλονίκης Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 6 ης Μαΐου του 2012 στην Α Θεσσαλονίκης Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 17 ης Ιουνίου του 2012 στην Α Θεσσαλονίκης Η συσχέτιση μεταξύ της οργανωτικής δομής του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ με την εκλογική του δύναμη Συμπεράσματα Βιβλιογραφία

4 Κατάλογος Γραφημάτων Γράφημα 1: Γεωγραφική απεικόνιση των τοπικών Π.Κ. του ΣΥΝ 30 Γράφημα 2: Η αναλογία φύλου στον ΣΥΝ το Γράφημα 3: Η γεωγραφία των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΡΙΖΑ το Γράφημα 4: Σύγκριση των μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ που συμμετέχουν σε τοπικές οργανώσεις ανά περιοχή δραστηριοποίησης, μεταξύ της χρονικής περιόδου Γράφημα 5: Η αναλογία φύλου στο ΣΥΡΙΖΑ το Γράφημα 6: Κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ στην απασχόληση Γράφημα 7: Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ ανά ηλικιακή ομάδα.44 Γράφημα 8: Η χαρτογράφηση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές του Γράφημα 9: Η χαρτογράφηση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές της 6/5/ Γράφημα 10: Σύγκριση εκλογών Οκτωβρίου 2009 με Μαΐου

5 Γράφημα 11: Η χαρτογράφηση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές της 17/6/ Γράφημα 12: Σύγκριση της χωρικής ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ ανάμεσα στις δύο εκλογές της 6/5 και 17/ Γράφημα 13: Σύγκριση της χωρικής ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ ανάμεσα στις δύο εκλογές του 2009 και 17/

6 Κατάλογος Πινάκων. Πίνακας 1: Μέλη του ΣΥΝ το 2009 ανά περιοχή 29 Πίνακας 2: Μέλη του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 ανά περιοχή..36 Πίνακας 3: Εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή στις εκλογές της 4/10/ Πίνακας 4: Εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή στις εκλογές της 6/5/ Πίνακας 5: Εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή στις εκλογές της 17/6/ Πίνακας 6 : Συγκεντρωτικός Πίνακας της εκλογικής δύναμης του ΣΥΡΙΖΑ ανά Καποδιστριακό δήμο και δημοτικό διαμέρισμα Θεσσαλονίκης στις τρείς εκλογικές αναμετρήσεις του 2009 και Πίνακας 7: Σύγκριση μεταξύ των μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και του εκλογικού του ποσοστού ανά περιοχή για το Πίνακας 8: Σύγκριση μεταξύ των μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και του εκλογικού του ποσοστού ανά περιοχή για τις εκλογές Μαΐου Πίνακας 9: Σύγκριση μεταξύ των μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και του εκλογικού του ποσοστού ανά περιοχή για τις εκλογές Ιουνίου

7 1.Εισαγωγή Η υπόθεση εργασίας της συγκεκριμένης μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας είναι οι συγκλίσεις και αποκλίσεις που παρουσιάζει η οργανωτική δομή των κομμάτων σε σχέση με την καταγεγραμμένη εκλογική τους δύναμη. Η δομή της εργασίας αποτελείται τόσο από τη παρουσίαση των βασικών θεωριών οργάνωσης των πολιτικών κομμάτων σε γενικό επίπεδο (κεφάλαια 2 και 3), όσο και από τον τρόπο με τον οποίο αποκρυσταλλώνονται η όχι στη πραγματικότητα σε ειδικό επίπεδο μέσα από μελέτη περίπτωσης (case study, κεφάλαιο 4,5 &6). Επιλέγεται το συγκεκριμένο εμπειρικό παράδειγμα του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης τόσο γιατί διαθέτουμε πρόσβαση στο αρχείο των μελών του, όσο γιατί προσπαθούμε να κατανοήσουμε το ίδιο το εκλογικό φαινόμενο του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Κυρίως δηλαδή λόγω της αυξημένης του εκλογικής δύναμης και το βαθμό με τον οποίο σχετίζεται με την οργανωτική του δομή και δύναμη. Σκοπός της εργασίας είναι ο εμπλουτισμός των γενικότερων θεωριών που υπάρχουν στην βιβλιογραφία των πολιτικών επιστημών σχετικά με την οργανωτική δομή των κομμάτων. Καθώς υπάρχουν πολλές αξιόλογες έρευνες σχετικές με το θέμα της εργασίας, αλλά που έχουν ως εμπειρικά παραδείγματα κυρίως κυβερνητικά κόμματα εξουσίας. Για αυτό σε αυτή την εργασία επιλέξαμε το ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο του , που αποτελεί ένα μικρό αντιπολιτευτικό κόμμα την περίοδο του 2009, που μετέπειτα αναδείχθηκε σε κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης το Αναλυτικότερα, στο κεφάλαιο 2 της παρούσας εργασίας παρουσιάζεται η έννοια του κόμματος και η σχέση που ενυπάρχει μεταξύ του κόμματος και της κοινωνίας. Αναλυτικότερα, προσεγγίζονται διάφορες ερμηνείες σχετικά με την τυπολογία των κομμάτων και τη χρησιμότητα ή μη ενός τέτοιου διαχωρισμού. Στη συνέχεια, καταγράφονται οι ερμηνείες που είναι σχετικές με τη λειτουργία και την οργάνωση των κομμάτων. 6

8 Στο 3 ο Κεφάλαιο γίνεται εμβάθυνση στην έννοια της αντιπροσώπευσης κάνοντας σημαντική αναφορά στην συμβολή της Hanna F.Pitkin. Έπειτα, κάνουμε εκτενή αναφορά στις διαφορετικές θεωρίες σε σχέση με την κοινωνική και πολιτική αντιπροσώπευση. Στα κεφάλαια 4,5 και 6 αντικείμενο της εργασίας είναι η μελέτη περίπτωσης για το κόμμα του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ για τις εκλογές του 2009 και του 2012 στην εκλογική περιφέρεια της Α Θεσσαλονίκης. Πιο συγκεκριμένα στο κεφάλαιο 4, συμπεριλαμβάνεται περιγραφή και ανάλυση της οργανωτικής διάρθρωσης του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, με βάση το μητρώο μελών του ΣΥΝ για το 2009 και του ΣΥΡΙΖΑ για το Ο διαχωρισμός γίνεται, γιατί το 2009 δεν υπήρχε μητρώο μελών του ΣΥΡΙΖΑ καθώς τότε ήταν συμμαχικό πολιτικό σχήμα, ενώ μόλις το 2012 απέκτησε χαρακτηριστικά ενιαίου κόμματος. Έπειτα, στο κεφάλαιο 5, συνεχίζεται η περιγραφή των αποτελεσμάτων του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης για τις εκλογές του Οκτώβρη του 2009 και τις εκλογές του Μαΐου και Ιουνίου του Στη συνέχεια στο κεφάλαιο 6 συγκρίνονται τα αποτελέσματα των κεφαλαίων 4 και 5, με βάση τα οποία αντλούνται τα συμπεράσματα που παρουσιάζονται στο κεφάλαιο 7 σε σχέση με την υπόθεση εργασίας μας. 7

9 2. Οι σχέσεις μεταξύ κόμματος και κοινωνίας. Σε αυτό το κεφάλαιο εξετάζεται η έννοια του κόμματος αρχικά και μετέπειτα τη σχέση του με την κοινωνία. Ακόμα, τις διαφορετικές προσεγγίσεις γύρω από το ζήτημα της τυπολογίας των κομμάτων είτε βάσει της οργάνωσης τους είτε βάσει της λειτουργίας τους. 2.α Τι είναι το Κόμμα Τα πολιτικά κόμματα είναι ένας σχετικά νέος πολιτικός θεσμός. Η εμφάνιση και ανάπτυξη των πολιτικών κομμάτων χρονολογείται από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα και είναι συνυφασμένη με την ανάπτυξη της αστικής δημοκρατίας. Τα κόμματα είναι θεσμοί πολιτικής εκπροσώπησης της κοινωνίας, που εξ ορισμού αποζητούν τη διεύρυνση των ορίων του πολιτικού συστήματος. Ταυτόχρονα όμως τα κόμματα με την ικανότητά τους να μετατρέπουν κοινωνικά και πολιτικά αιτήματα σε κυβερνητικό πρόγραμμα είναι και διαχειριστές της κρατικής εξουσίας. Με αυτή την έννοια η φύση των κομμάτων είναι διττή. Από την μια τα κόμματα είναι φορείς ρήξης και ανατροπής και από την άλλη φορείς ενσωμάτωσης. Ο U. Cerroni (1986:10-12) αναφέρει ότι το σύγχρονο πολιτικό κόμμα είναι «το άθροισμα μιας οργανωτικής μηχανής και ενός πολιτικού προγράμματος». Ο συνδυασμός δηλαδή τόσο της οργάνωσης εδαφικά σε εθνικό επίπεδο, όσο και ενός πολιτικού προγράμματος που έχει εγκριθεί και επικυρωθεί από τα κεντρικά αρμόδια όργανα του οργανισμού. Αυτή ακριβώς κατά την άποψη του, η συνάρθρωση των δύο λειτουργιών ενός σύγχρονου κόμματος, είναι που το διαφοροποιεί από τις προηγούμενες ιστορικά εκδηλωμένες μορφές πολιτικής οργάνωσης. 8

10 Αναφορικά με την έννοια του κόμματος ο Θ. Διαμαντόπουλος (1989:47), δίνει το δικό του ορισμό που ακολουθεί: «Κόμματα είναι οργανώσεις με αναγνωρίσιμα διαφοροποιητικά σύμβολα που επιδιώκουν τη λαϊκή συγκατάνευση- εκδηλούμενη με εκλογικές ή άλλες διαδικασίες- προκειμένου να συνδεθούν σταθερά με την εξουσία και να προωθήσουν έτσι το ιδεολογικά προσανατολισμένο πολιτικό τους πρόγραμμα.». Τέλος, το σύγχρονο πολιτικό κόμμα (από την μεταπολεμική περίοδο μέχρι και το 1989 περίπου) θεμελιώνεται, σύμφωνα με τον Χρ. Βερναρδάκη (2011:185) στη συγκρότηση δύο επιμέρους εννοιών. Αυτής των «σχέσεων εκπροσώπησης» και αυτής των «σχέσεων νομιμοποίησης». Αναφορικά με τις «σχέσεις εκπροσώπησης» νοείται ως η προσπάθεια κάθε κόμματος της αναπαραγωγής όλων εκείνων των στοιχείων που ιστορικά αλλά και προταγματικά επιθυμεί να αντιπροσωπεύσει. Αντίστοιχα, με τις «σχέσεις νομιμοποίησης» νοείται η προσπάθεια του κόμματος να ενταχθεί στο πολιτικό σύστημα και τις θεσμικές λειτουργίες του κράτους και όταν αναλάβει την πολιτική εξουσία είτε να θεσμοποιήσει τις σχέσεις εκπροσώπησης του μετουσιώνοντας τες σε «κρατική πολιτική», είτε να τις υποτάξει στο κράτος και να λειτουργήσει απλά «ως φορέας νομιμοποίησης των κρατικών πολιτικών μέσα στην κοινωνία». 2.β Κοινωνία και κομματική δομή (τύποι κομμάτων)- τυπολογία Εκτενής θεωρητικός διάλογος έχει αναπτυχθεί γύρω από το ζήτημα της τυπολογίας των κομμάτων αναφορικά με το αν αυτή είναι ή όχι χρήσιμη τόσο για τους πολιτικούς επιστήμονες, όσο και για τα ίδια τα πολιτικά υποκείμενα. Κατ αρχάς, για να απαντήσουμε στο παραπάνω ερώτημα είτε καταφατικά είτε αρνητικά πρέπει να προσδιορίσουμε τη σχέση μεταξύ κόμματος και κοινωνίας. Συμφωνώντας με τον Σπουρδαλάκη (1990:138) «Η σχέση κόμματος- κοινωνικής τάξης ούτε διαμορφώνεται ούτε διατηρείται σε μονοσήμαντη βάση: τα πολιτικά κόμματα αντιπροσωπεύουν μια σύνθεση κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων και κατά συνέπεια αντανακλούν πολυσύνθετες και συχνά ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους.» 9

11 Επιπρόσθετα, οι Richard Gunther & Larry Diamond (2003: ), παρουσιάζουν μια τυπολογία βασισμένη σε τρία κριτήρια, που είναι πρώτον η φύση της οργάνωσης («the nature of the party s organization») με την έννοια του κόμματος των μαζών ή των στελεχών, δεύτερον, ο προγραμματικός, ιδεολογικός προσανατολισμός του κόμματος («the programmatic orientation of the party») και τρίτον, η ανεκτικότητα και ο πλουραλισμός εναντίον του αυταρχισμού («tolerant and pluralistic (or democratic) versus protohegemonic»). Σε αντίθεση με τα παραπάνω, ο Umberto Cerroni (1986:47) θεωρεί ότι δεν υπάρχει μία καθαρή οργανωτική επιστήμη, άρα δεν μπορεί να υπάρξει και μια «καθαρή προτυποποίηση του άριστου κόμματος». Έτσι, στη συζήτηση σχετικά με την τυπολογία των κομμάτων διαφωνεί ο Umberto Cerroni (1986:48-49) καθώς θεωρεί ότι όλες οι παραλλαγές είτε των σχημάτων οργάνωσης (τμήμα, πυρήνας, πολιτοφυλακή, επιτροπή, κτλπ) είτε της εσωτερικής μονολιθικότητας ή πολυτασικότητας- πολυφωνίας στο εσωτερικό ενός κόμματος συνυπάρχουν «στο εσωτερικό της ιστορίας των κομμάτων». Στη συνέχεια υποστηρίζει ότι («μόνο ο εγγενής δογματισμός της πολιτικής πάλης είχε και έχει σαν αποτέλεσμα να παρουσιάζονται σαν πρότυπα, και κατά συνέπεια να γενικεύονται») και να δημιουργούνται στην ουσία σχήματα και πρότυπα οργάνωσης ενός κόμματος που μπορεί σε μία δεδομένη ιστορική συγκυρία να ήταν αποτελεσματικά για ένα κόμμα, αλλά να μην είναι ενδεδειγμένα σε άλλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση περί μονολιθικότητας ή ύπαρξης τάσεων και ρευμάτων στο εσωτερικό των σοσιαλιστικών, κομμουνιστικών και επαναστατικών κομμάτων μετά το 1917 και τη ρώσικη επανάσταση. Κατά την άποψη μας, οι ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις «ακολουθούν» και επηρεάζουν τις διάφορες μορφές κομμάτων. Έτσι, μπορούμε να ισχυριστούμε και πάντα με βάση την οργανωτική τους δομή ότι τα κόμματα εμφανίστηκαν ως: α) τα κόμματα στελεχών, την περίοδο των περιορισμένων πολιτικών δικαιωμάτων. β) τα κόμματα μαζών, την περίοδο που σηματοδοτήθηκε από την επέκταση των δικαιωμάτων και την είσοδο της εργατικής τάξης στην πολιτική. 10

12 γ) τα πολυσυλλεκτικά κόμματα, την αμέσως μετά τον τελευταίο Μεγάλο Πόλεμο περίοδο, η οποία χαρακτηρίστηκε και ως «χρυσή περίοδος του καπιταλισμού» και δ) τα «κόμματα του κράτους» (ή «κόμματα καρτέλ»), την περίοδο της κοινωνικής και πολιτικής κρίσης από τα τέλη της δεκαετίας του γ Τα τρία πρόσωπα ενός κόμματος Έχοντας ως αφετηρία τη δυσκολία σαφούς ορισμού ή προτύπου περιγραφής της οργανωτικής δομής των κομμάτων, όπως π.χ. τι ακριβώς σημαίνει το «μαζικό κόμμα» και το «κόμμα στελεχών» του Duverger (1954) ή το «πολυσυλλεκτικό κόμμα» του Kirchheimer (1966), καθώς αυτές οι διακρίσεις συμπυκνώνουν διαφορετικά είδη οργανωτικών και ιστορικών επιδράσεων στη δεδομένη κάθε φορά συγκυρία τους. Ακόμα έχοντας ως δεδομένο ότι η οργανωτική δομή των κομμάτων μπορεί να ερμηνευθεί από διαφορετικές οπτικές γωνίες ανάλογα με την ιστορική συγκυρία και καθώς δεν υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος οργάνωσης των κομμάτων οι R. Katz & P. Mair (1992b:4-6) προχώρησαν σε ένα καινούργιο για την εποχή τους εννοιολογικό ορισμό. Αυτό των τριών προσώπων ενός κόμματος («Three faces of Party Organization»). Έτσι, τα τρία πρόσωπα σύμφωνα με τους R. Katz & P. Mair είναι, του οργανωμένου κόμματος σε εθελοντική βάση («party as voluntary membership organization»), του κρατικού- κόμματος («party as governing organization») και τέλος του γραφειοκρατικού κόμματος («party as bureaucratic organization»). Το οργανωμένο κόμμα σε εθελοντική βάση («party as voluntary membership organization») δίνει έμφαση στα μέλη του. Έχει συνήθως ισχυρή και μαζική υποστήριξη και τα μέλη του είναι αυτά που μέσα από τις θεσμοποιημένες διαδικασίες αντιπροσώπευσης ενός κόμματος, όπως το Συνέδριο, ελέγχουν το ίδιο τους κόμμα. Η οργανωτική τους δομή βασίζεται στις 11

13 τοπικές οργανώσεις ή τμήματα γενικότερου ενδιαφέροντος από τα οποία προκύπτουν και οι αντιπρόσωποι του κόμματος σε όλες τις κομματικές θέσεις. Η κύρια διαφορά του από το κρατικό- κόμμα («party as governing organization»), που θα περιγράψουμε παρακάτω, είναι ότι η πολιτική του χαράσσεται από τις πολιτικές αποφάσεις των Συνεδρίων του και ότι τα εκλεγμένα του μέλη στα κομματικά όργανα έχουν περισσότερη ισχύ από τα μέλη του που συμμετέχουν είτε στην Κυβέρνηση είτε σε άλλες κρατικές πολιτικές θέσεις. Αντίθετα με το οργανωμένο κόμμα σε εθελοντική βάση, το κρατικό- κόμμα ή κόμμα του κράτους «party as governing organization» είναι οργανωμένο γύρω από τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του σε δημόσιες θέσεις και αξιώματα (π.χ. βουλευτές, υπουργοί). Ουσιαστικά είναι η προσήλωση με κάθε μέσο στην εξουσία και στην πράξη πολλές φορές το μόνο με το οποίο ασχολούνται τα συγκεκριμένα κόμματα. Τέλος το γραφειοκρατικό κόμμα «party as bureaucratic organization», έχει ως βασικά του χαρακτηριστικά αυτά του οποιουδήποτε γραφειοκρατικού οργανισμού, όπως η μονιμότητα, η ιεραρχία και η ύπαρξη «ειδικών» για κάθε λειτουργία του. Το πολιτικό κόμμα πρέπει να νοείται ως ένα αυτόνομο κατά κάποιο τρόπο πολιτικό σύστημα από μόνο του («a party is itself a political system» 1 ). Τα τρία πρόσωπα της οργάνωσης του κόμματος ενυπάρχουν στο εσωτερικό του και ανάλογα με τη συγκυρία, την όξυνση ή άμβλυνση της εσωκομματικής του πολιτικής- ιδεολογικής διαπάλης κυριαρχεί το ένα από αυτά. 1 Katz, Richard S. and Peter Mair (1992b), Introduction: The Cross- National Study of Party Organizations, in Katz, R.-Mair, P. (eds), Party Organizations: A Data Handbook on Party Organizations in Western Democracies, , London, Sage. p.6. 12

14 2.δ Οργάνωση και δομή των κομμάτων Τα πολιτικά κόμματα αναπόφευκτα στις αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες, τόσο με την οργάνωση τους όσο και με τις δραστηριότητές τους επηρεάζουν τη λειτουργία της δημοκρατίας. Παρόλο που τα κόμματα δεν έχουν ως μόνο και κύριο μέλημά τους να παρουσιάζουν υποψηφίους στις εκλογές για τα δημόσια αξιώματα, αλλά στην πράξη, όλα τα κόμματα έχουν κάποιου είδους οργάνωση. Ωστόσο, το μέγεθος, οι δομές, ο βαθμός θεσμοποίησης και διάφορα άλλα χαρακτηριστικά των κομμάτων διαφέρουν. Επίσης, τα οργανωτικά χαρακτηριστικά μεταβάλλονται με την πάροδο του χρόνου, μεταξύ των χώρων, και μεταξύ των κομμάτων, λόγω-μεταξύ άλλων- των διαφορών στα πολιτικά συστήματα, της ρύθμισης της χρηματοδότησης των κομμάτων, των εκλογικών συστήματα, του μεγέθους του κόμματος, της ηγεσίας του κόμματος, και του ιδεολογικό υπόβαθρου των κομμάτων. Η οργανωτική δομή του κόμματος συνδέεται άρρηκτα με την κομματική πολιτική σε δύο κυρίως επίπεδα. Από τη μια πλευρά στο επίπεδο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και από την άλλη στην πραγμάτωση της διακηρυγμένης πολιτικής στρατηγικής κάθε πολιτικού υποκειμένου. Ακόμα, η δομή των πολιτικών κομμάτων αντιστοιχεί και κατά συνέπεια είναι ενδεικτική της ιστορίας, της πολιτικής και γενικότερα φυσιογνωμίας τους. Επίσης, μια ακόμα διάσταση που έχει η κομματική δομή στη διεύρυνση της πολιτικής των κομμάτων είναι εκείνη, σύμφωνα με τον Σπουρδαλάκη (1990:141) που σχετίζεται με την πραγματοποίηση των πολιτικών υποσχέσεων και διακηρύξεων. «Η οργανωτική δομή ενός κόμματος δεν καθορίζει, ως ένα βαθμό, μόνο την κατεύθυνση των πολιτικών επιλογών και του προγράμματος του κόμματος αλλά επίσης προδιαγράφει και τη δυνατότητα εφαρμογής του. Για παράδειγμα θα πρέπει να θεωρείται αφερέγγυο κάποιο κόμμα που διακηρύσσει την αποκέντρωση, τη δημοκρατική συμμετοχή και την αυτοδιαχείριση, όταν η δομή του και η εσωκομματική του πρακτική είναι συγκεντρωτική και προσωποπαγής.». 13

15 2.ε Λειτουργία των Κομμάτων Όταν ερευνούμε ένα κομματικό μηχανισμό, οφείλουμε να παρατηρούμε την πραγμάτωση των θεσμικών του λειτουργιών και την εφαρμογή των καταστατικών του αρχών στην καθημερινή του δράση. Με άλλα λόγια οφείλουμε να εντρυφήσουμε στην εσωκομματική δομή, τόσο στην τυπική όσο και στην ουσιαστική της διάσταση. Όπως τονίζουν και οι (Παπαδημητρίου & Σπουρδαλάκης, 1994:14) είναι εξέχουσας σημασίας το εάν οι επιλογές των κομμάτων είναι προϊόν δημοκρατικών σχέσεων και διαδικασιών, καθώς τα κόμματα είναι βασική συνιστώσα του δημοκρατικού πολιτεύματος. Σύμφωνα με τον Θ. Διαμαντόπουλο (1989:63), η συγκεντρωτική ή αποκεντρωμένη διεύθυνση των κομμάτων εξαρτάται από τις παρακάτω συνθήκες, όπως η οργανωτική δομή, οι ιστορικές συνθήκες της ίδρυσης τους, το ευρύτερο θεσμικό πλαίσιο, το εκλογικό σύστημα της χώρας και οι τρόποι χρηματοδότησης τους. Επιπλέον, οι R. Katz & P. Mair (1992b:6-8) τονίζουν ως σημαντική δυσκολία στη μελέτη της οργανωτικής δομής των κομμάτων το διαχωρισμό μεταξύ του επίσημου οργανωτικού μοντέλου που υποτιθέμενα ακολουθεί ένα κόμμα με βάση το καταστατικό του και της καθημερινής πρακτικής του. Παρόλα αυτά όμως, τονίζουν τη σημασία της μελέτης των επίσημων κειμένων-καταστατικών του κάθε κόμματος, καθώς από αυτήν μπορούμε να αντλήσουμε σημαντικά συμπεράσματα για την αντίληψη και την κοσμοθεωρία που αυτά έχουν για ζητήματα σχετικά με την οργανωτική δύναμη, την εξουσία και τη νομιμότητα. Όπως παρατηρούν και οι Παπαδημητρίου & Σπουρδαλάκης, (1994:14) υπάρχει πολλές φορές στη πραγματικότητα «μεγάλη διάσταση» μεταξύ του τρόπου λειτουργίας ενός κόμματος και των καταστατικών αρχών του. Για αυτό το λόγο πρέπει η μελέτη της οργανωτικής δομής των κομμάτων να ξεπερνά «τον τύπο των εσωκομματικών σχέσεων» και να δίνει ουσιαστική βάση και βαρύτητα στις δεδομένες σχέσεις, επιλογές και πρακτικές που εφαρμόζονται διαχρονικά στο εσωτερικό των κομμάτων. Βεβαίως και οι ίδιοι συνομολογούν ότι οι καταστατικές αρχές ενός κόμματος και τα επίσημα «ντοκουμέντα» του έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς 14

16 προσδιορίζουν τις προθέσεις και τους στόχους του κάθε κόμματος, τόσο σε οργανωτικό επίπεδο όσο και στο πολιτικό και το ιδεολογικό επίπεδο. 15

17 3. Θεωρητική προσέγγιση της έννοιας της Αντιπροσώπευσης. Από τις πιο σημαντικές και συχνά αναφερόμενες εργασίες στη βιβλιογραφία, για την πολιτική αντιπροσώπευση είναι το βιβλίο της Hanna F. Pitkin (1967). Αρχικά η Pitkin υποστηρίζει ότι, προκειμένου να κατανοήσει κανείς την έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης, πρέπει να εξετάσει τους διαφορετικούς τρόπους με τους οποίους χρησιμοποιείται ο όρος κάθε φορά. Κάθε μία από αυτές τις διαφορετικές χρήσεις του όρου παρέχει μια διαφορετική άποψη για την έννοια της αντιπροσώπευσης. Η Pitkin προσεγγίζει την έννοια της αντιπροσώπευσης προτείνοντας έναν παραλληλισμό με «μια μάλλον περίπλοκη, τρισδιάστατη κατασκευή στη μέση ενός σκοτεινού κλειστού μέρους», όπου «οι θεωρητικοί της πολιτικής επιστήμης μας παρέχουν, σαν να ήταν φωτογράφοι, μέσω ενός «flash» φωτογραφίες της δομής που λαμβάνονται από διαφορετικές γωνίες». (Pitkin,1967: 10). Πιο συγκεκριμένα, η Pitkin περιγράφει τέσσερις κύριες διαστάσεις της έννοιας της αντιπροσώπευσης. Δυστυχώς όμως, η Pitkin δεν εξηγεί πώς αυτές οι διαφορετικές διαστάσεις της πολιτικής εκπροσώπησης ταιριάζουν μεταξύ τους. Μερικές φορές, αφήνει να εννοηθεί ότι η έννοια της αντιπροσώπευσης είναι ενιαία. Σε άλλες περιπτώσεις, η ίδια τονίζει τις συγκρούσεις μεταξύ αυτών των διαφορετικών διαστάσεων, (π.χ. ότι η περιγραφική αντιπροσώπευση είναι σε αντίθεση με την λογοδοσία («accountability»). Συνολικά, η Pitkin υποστηρίζει ότι πρέπει να γνωρίζουμε το πλαίσιο στο οποίο τίθεται η έννοια της αντιπροσώπευσης έτσι ώστε να προσδιοριστεί σωστά το νόημά της κάθε φορά. Η Pitkin προσδιορίζει τουλάχιστον τέσσερις διαφορετικές όψεις/διαστάσεις της αντιπροσώπευσης: τη φορμαλιστική ή τυπική αντιπροσώπευση («formalistic representation»), την περιγραφική αντιπροσώπευση («descriptive representation»), τη συμβολική αντιπροσώπευση («symbolic representation») και την ουσιαστική αντιπροσώπευση («substantive representation»). Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την Pitkin υπάρχει η φορμαλιστική ή τυπική αντιπροσώπευση («formalistic representation»), όπου ένας αντιπρόσωπος έχει νομίμως εξουσιοδοτηθεί να ενεργεί για λογαριασμό του αντιπροσωπευόμενου. Η περιγραφική αντιπροσώπευση («descriptive representation»), στην οποία ο εκπρόσωπος αντιπροσωπεύει μια ομάδα λόγω 16

18 του ότι μοιράζεται μαζί της κοινά χαρακτηριστικά, όπως η φυλή, το φύλο, την εθνικότητα ή τον τόπο διαμονής. Η συμβολική αντιπροσώπευση («symbolic representation»), όπου ένας ηγέτης λειτουργεί ως «σύμβολο» αναγνώρισης, που εκπροσωπεί μία εθνική ιδέα, χωρίς να ταυτίζεται με την ομοιότητα αλλά με το γεγονός ότι οι άνθρωποι αναγνωρίζουν τη συμβολική ποιότητα ενός πρόσωπου. Αντίστοιχα, επισημαίνει τη συμβολική σημασία που μπορεί να έχει η σημαία ενός έθνους ή ο βασιλιάς μιας χώρας σε κάποιους πολίτες της. Τέλος, ουσιαστική αντιπροσώπευση («substantive representation»), όπου ο εκπρόσωπος επιδιώκει να προωθήσει, να εκφράσει τα συμφέροντα και τις προτιμήσεις μιας κοινωνικής ομάδας. Η Pitkin προκρίνει την αντιπροσώπευση της «ανεξαρτησίας» (Pitkin,1967: ). Δίνει έμφαση στο ότι η αντιπροσώπευση σημαίνει να λειτουργείς εκ μέρους («act for») των αντιπροσωπευόμενων μέσα από διαβούλευση. Ο αντιπρόσωπος επίσης πρέπει να λειτουργεί «ανεξάρτητα» κρατώντας ισορροπίες μεταξύ της άποψης του και αυτής των αντιπροσωπευόμενων. Οι πράξεις του οφείλουν να είναι προϊόν ώριμης κρίσης, καθώς είναι αυτός που "πράττει". Ο αντιπρόσωπος οφείλει να είναι ικανός να πράττει με γνώμονα την ανεξάρτητη δράση και κρίση, με στόχο την κάλυψη των αναγκών των αντιπροσωπευόμενων. Επίσης πρέπει να λειτουργεί με τέτοιο τρόπο που να εξηγεί στους αντιπροσωπευόμενους το τί ακριβώς πρέπει να γίνει και να προλαβαίνει τις συγκρούσεις μεταξύ τους πριν αυτές εκδηλωθούν. Είναι αλήθεια ότι το έργο της Pitkin έχει διαμορφώσει και επηρεάσει τις σύγχρονες αντιλήψεις σχετικά με την έννοια της πολιτικής αντιπροσώπευσης, ιδίως μεταξύ των πολιτικών επιστημόνων. Για παράδειγμα, ο ισχυρισμός της ότι η «περιγραφική αντιπροσώπευση» αντιτίθεται στη λογοδοσία και τον έλεγχο. Καθώς οι αντιπρόσωποι αποτελούν κομμάτι των αντιπροσωπευόμενων (σημ. σαν να είναι ένας καθρέπτης), είναι συχνά το σημείο εκκίνησης για τις σύγχρονες μελέτες και εργασίες. Σημείο εκκίνησης, σχετικά με το αν οι περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες χρειάζονται εκλεγμένους αντιπροσώπους των ομάδων τους, (σημ. τους οποίους θα μπορούν και να ελέγχουν) ή αντίστοιχα οι ομάδες αυτές θα πρέπει να ενδιαφέρονται περισσότερο για την ουσιαστική τους αντιπροσώπευση και το πώς τη φέρνει εις πέρας ο αντιπρόσωπός τους. 17

19 Έτσι οι πιο σύγχρονοι μελετητές όπως η Phillips A. (1995) έδωσαν έμφαση σε αυτό που περισσότερο από 200 χρόνια πριν, ο John Adams είχε γράψει: «ότι για να είναι αντιπροσωπευτικό το νομοθετικό σώμα μιας χώρας, θα πρέπει να μοιάζει σαν ένα ακριβές πορτραίτο, σε μικρογραφία, του λαού ως σύνολο». 2 Έτσι, η «περιγραφική» ή «δημογραφική» αντιπροσώπευση νοείται ως η πλήρης ενσωμάτωση της ισοτιμίας μεταξύ των κοινωνικών ομάδων που μέχρι πριν αποκλείονταν, και από την άλλη πλευρά φέρνει στη βουλή όλες τις διαφορετικές «ζωντανές εμπειρίες» («lived experiences»). Ακόμα η Phillips (1995:7) αναφέρεται στους σύγχρονους μελετητές της πολιτικής αντιπροσώπευσης που δίνουν βάρος στη περιγραφική αντιπροσώπευση, οι οποίοι προτείνουν την υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων προς αυτήν την κατεύθυνση. Όπως για παράδειγμα τα συστήματα ποσοστώσεων που έχουν υιοθετηθεί από μια σειρά ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων που στοχεύουν στην ισοτιμία των φύλων στις συνελεύσεις αιρετών αντιπροσώπων, συνέδρια, κομματικά όργανα, κοινοβούλια ή την επαναχάραξη των ορίων γύρω από τις εκλογικές περιφέρειες, όπου υπάρχει πλειοψηφία «αφροαμερικανών» με στόχο την αύξηση του αριθμού των «αφροαμερικάνων» πολιτικών που εκλέγονται στις ΗΠΑ. Τέλος, μια διαφορετική προσέγγιση σχετικά με την έννοια της αντιπροσώπευσης μας παρέχει ο Umberto Cerroni (1986:93-94), ο οποίος αναφέρει ότι η σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία «αξιώνει τον αντιπροσωπευτικό διαχωρισμό της πολιτικής από την καθημερινότητα» και τη δημιουργία ενός σχίσματος μεταξύ των αντιπροσώπων (που διαχειρίζονται τις αφηρημένες «γενικές υποθέσεις») και των ιδιωτών που διαχειρίζονται τις «συγκεκριμένες υποθέσεις» τους. Στην ουσία παρουσιάζει τη διπλή διάσταση της σύγχρονης καπιταλιστικής κοινωνίας σε «ένας σμήνος ιδιοκτητών» και μιας ελίτ αντιπαρατιθέμενης στο σύνολο των πολιτών, στην ουσία δηλαδή στη διάκριση μεταξύ «νομικού- πολιτικού» επιπέδου, δηλαδή μεταξύ του «νομικού δικαιώματος της λαϊκής κυριαρχίας και της άσκησης της». 2 Η αναφορά γίνεται στο βιβλίο της Pitkin(1967:60). 18

20 3.β Πολιτική αντιπροσώπευση: «Ο νόμος της καμπυλόγραμμης ανομοιότητας» Μία από τις πρώτες και λίγες προσπάθειες στη βιβλιογραφία να συνδεθούν οι συστηματικοί και οργανωτικοί καθοριστικοί παράγοντες των στρατηγικών των κομμάτων, παρέχεται από αυτό που ο J. D. May (1973: ) αποκάλεσε ως «νόμο της καμπυλόγραμμης ανομοιότητας» Ο ορισμός του «νόμου» της καμπυλόγραμμης ανομοιότητας («law of curvilinear disparity») ανήκει στον J. D. May (1973), όπου παρατηρεί ότι στα σύγχρονα κόμματα δημιουργείται μια ιδεολογική καμπύλη μεταξύ της μετριοπαθούς πολιτικής ηγεσίας («top leaders») των φορτισμένων ιδεολογικά μελών- μεσαίων στελεχών, της μεσαίου επιπέδου ελίτ («subleaders») και της ετερόκλητης και περιστασιακής αποιδεολογικοποιημένης εκλογικής βάσης («non- leaders») που επιλέγει την υποστήριξη του κόμματος που προωθεί τα συμφέροντα και τις πολιτικές που την εκφράζουν. Τονίζει δηλαδή, ότι τα μέλη και η μεσαία στελέχωση ενός αριστερού και κεντροαριστερού κόμματος τοποθετούνται στα αριστερά του κόμματος τους, και αντιστοίχως τα μέλη ενός κεντροδεξιού και δεξιού κόμματος στα δεξιά τους κόμματος τους, σε αντίθεση με την ηγεσία και την εκλογική βάση των κομμάτων που τείνουν να κινούνται σε περισσότερο μετριοπαθείς θέσεις. Ο J. D. May υποστηρίζει ότι στο εσωτερικό ενός κόμματος τα άτομα διαφοροποιούνται ανάλογα με τα κίνητρα και την ωφελιμότητα που προσμένουν από τη συμμετοχή τους σε αυτό. Ουσιαστικά δηλαδή ακολουθώντας την θεωρία της ορθολογικής συμπεριφοράς και την θέση («status») που κατέχει ένα άτομο σε ένα κόμμα συμπεριφέρεται και αντίστοιχα. Έτσι η ηγετική ομάδα ενός κόμματος έχει υλικά και άυλα κίνητρα, όπως ο υψηλός μισθός στην περίπτωση ενός βουλευτή, η αναγνωσιμότητα λόγω της θέσης του, η εξουσία και κυρίως η προσπάθεια του να επανεκλεγεί στη θέση του και να αναπαράγει τα προνόμια του. Αντίθετα, η μεσαία στελέχωση και τα μέλη ενός κόμματος λόγω της εθελοντικής τους κυρίως συμμετοχής και προσφοράς σε αυτό και της έντονης ιδεολογικής φόρτισης που τους διακατέχει, τείνουν να υποστηρίζουν τις πιο «ακραίες» θέσεις και τοποθετήσεις στο εσωτερικό ενός κόμματος, καθώς στόχος τους είναι να επηρεάσουν όσο μπορούν τη διαμόρφωση του πολιτικού προγράμματος και της στρατηγικής του κόμματος τους. 19

21 Η απόρροια των παραπάνω αντικρουόμενων κινήτρων και συμφερόντων μεταξύ των ατόμων που μετέχουν σε ένα πολιτικό κόμμα οδηγεί από τη μία πλευρά την ηγεσία σε πιο μετριοπαθείς και εξισορροπητικές θέσεις ούτως ώστε να είναι σε «επαφή» με την εκλογική βάση, αλλά ταυτόχρονα να προσαρμόζει τις θέσεις και το λόγο της για να εξασφαλίζει τη στήριξη των μελών και της μεσαίας ελίτ που της είναι απαραίτητη κατά την προεκλογική εκστρατεία. Ο «νόμος της καμπυλόγραμμης ανομοιότητας» έδωσε το έναυσμα σε πολλούς ερευνητές για εμπειρικές αναλύσεις και έρευνες σχετικά με την επιβεβαίωση του ή όχι στην πραγματικότητα. Η P. Norris (1995:29-47) σε έρευνα της με βάση τις Βρετανικές εκλογές του 1992 διατύπωσε σημαντικές αμφιβολίες σχετικά με το «νόμο» του May. Παρουσιάζει στοιχεία και για τις τρείς βαθμίδες 3 του Εργατικού κόμματος (Labour Party) και του Συντηρητικού κόμματος ( Conservative Party) βασισμένα σε τέσσερις κύριες μεταβλητές. Τα θέματα πρόνοιας («Welfare issues»), τα οικονομικά θέματα («economic issues»), τα κοινωνικά ζητήματα («social issues»), την κλίμακα αυταρχισμού/ σοσιαλισμού («Socialism and Authoritarianism Scales») και τέλος την αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Δεξιάς/ Αριστεράς. Ξεκινώντας από την αποδόμηση του βασικού επιχειρήματος του May για τα κίνητρα και την ορθολογική συμπεριφορά όλων των ατόμων ενός κόμματος, η Norris θεωρεί ότι τόσο η ηγεσία όσο και η μεσαία ελίτ έχουν κοινά κίνητρα συμμετοχής στην πολιτική, τόσο ιδεολογικά όσο και εκλογικίστικα. Πιο συγκεκριμένα αναθεωρώντας τη συλλογιστική του May, η μεσαία ελίτ ενδιαφέρεται στον ίδιο βαθμό τόσο για τη διαμόρφωση του πολιτικού προγράμματος του κόμματος άλλα και για την εκλογική επιτυχία του. Αντίστοιχα, τα μέλη της πολιτικής ηγεσίας-ανώτερης ελίτ ενός κόμματος ενδιαφέρονται εξίσου για την επανεκλογή τους στα δημόσια αξιώματα και τη συνέχιση της πολιτικής τους σταδιοδρομίας όσο και για ζητήματα πολιτικών αρχών και αξιών. 3 Βαθμίδες με την έννοια που δίνει ο J. D. May (1973), αυτήν της πολιτικής ηγεσίας («top leaders»), των μελών και μεσαίων στελεχών- της μεσαίου επιπέδου ελίτ («sub- leaders») και της εκλογικής βάσης («non- leaders») 20

22 Ακόμα, τα αποτελέσματα της Norris έρχονται σε αντίθεση με αυτά του May, καθώς υποστηρίζει ότι οι ηγέτες των κομμάτων τείνουν να τοποθετούνται σε πιο «ακραίες» θέσεις από ότι τα μέλη και η μεσαία στελέχωση και ότι δεν υπολογίζουν το πολιτικό- εκλογικό κόστος σε σχέση με την προώθηση των βασικών αρχών του κόμματος τους. Οι Webb P. & Farrell D.M. (1999:44-64) μελετώντας τις Βρετανικές εκλογές του 1997, που σημαδεύτηκαν από τη νίκη των Εργατικών και του Tony Blair ύστερα από 18 χρόνια (1979) ηγεμονίας των Συντηρητικών της Margaret Thatcher και του John Major καταλήγουν σε συμπεράσματα που αποκρούουν το νόμο του May. Όπως θα περίμενε κανείς βασισμένος στο «νόμο» του May τα μέλη και η μεσαία ελίτ θα αντιδρούσαν οξύτατα στην στροφή προς το κέντρο του Tony Blair, τόσο σε ζητήματα οικονομικής και κοινωνικής φύσης όσο και στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. 4 Όμως η πραγματικότητα κατέδειξε ότι τα μέλη και η μεσαία ελίτ «συντονίστηκαν» με την κεντρώα στροφή της ηγεσίας τους με αποτέλεσμα οι διαφορές σε σημαντικά ζητήματα «των μελών» και «της εκλογικής βάσης» να έχουν αμβλυνθεί στο ελάχιστο (Webb P. & Farrell D.M., 1999:59). Από τους πρώτους που προσπάθησαν να αναγάγουν το «νόμο του May» στο πεδίο του ευρύτερου πολιτικού ανταγωνισμού και να αποδείξουν ότι ο «νόμος» του May δεν μπορεί να θεωρείται ως πρότυπο ικανό να ερμηνεύσει τις σχέσεις στο εσωτερικό των κομμάτων και του εκλογικού ανταγωνισμού όλων των χωρών ήταν ο Kitschelt H. (1989: ). Στην εργασία αυτή ο Kitschelt διαπιστώνει ότι ο «νόμος» του May μπορεί να ισχύει μόνο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Αναλυτικότερα, ο Kitschelt θεωρεί ότι ο νόμος του May πάσχει από μια ιδιότυπη αναγωγίστικη αντίληψη («reductionist psychology») καθώς θεωρεί ως «αυτονόητο» ότι η «ηγεσία» ενός κόμματος λειτουργεί με βάση την προσωπική απληστία και την επιδίωξη προσωπικού οφέλους από την ενασχόληση της με την πολιτική, ενώ απεναντίας τα μέλη και η μεσαία ελίτ δρουν κάτω από την «αγνότητα» της εθελοντικής συνεισφοράς για την 4 Η «επιτυχία» του Tony Blair ήταν η τροποποίηση του 4 άρθρου του καταστατικού του κόμματος, που αναφέρονταν στην αρχή της προστασίας και διεύρυνσης της δημόσιας περιουσίας. Βλ. Heywood (2006:360). 21

23 προώθηση απλώς και μόνο των ιδεολογικών τους ανησυχιών αγνοώντας την εκλογική επιτυχία. Επίσης, είναι ιδιαίτερα αμφίβολο το κατά πόσο το «κίνητρο» που επικρατεί και οδηγεί στη διαμόρφωση της στρατηγικής του κόμματος μπορεί να αποδοθεί αυτό καθεαυτό στην κάθε ομάδα- βαθμίδα του εσωτερικού του. Καθώς, τα μέλη τόσο της ηγεσίας όσο και της βάσης- μεσαίας ελίτ δεν είναι εσωτερικά ομογενής ομάδες, αλλά αποτελούνται από άτομα με διαφορετικά κίνητρα και φιλοδοξίες. Για αυτό άλλωστε μπορούμε να συναντήσουμε «μετριοπαθείς» ή «ακραίους» σε όλες τις εσωτερικές ομάδες- βαθμίδες ενός κόμματος. Ακόμα, και οι Scarrow E.S. & Gezgor Β. (2010:823) μέσα από μία πρόσφατη έρευνα τους βρίσκουν αντίθετα αποτελέσματα από το νόμο του Μay δίνοντας βαρύτητα σε πολιτισμικές και κοινωνικές παραμέτρους, καθώς συμπεραίνουν ότι παράμετροι όπως το εισόδημα, η συμμετοχή σε συνδικάτο και η συχνότητα εκκλησιασμού των μελών των κομμάτων προσιδιάζουν και σε καμία περίπτωση δε διαφέρουν από αυτές του γενικού πληθυσμού. Επίσης, σημειώνουν ότι τα σύγχρονα κόμματα δεν έχουν δεχθεί στο εσωτερικό τους μέλη με ακραία ιδεολογική φόρτιση και τοποθέτηση, κάτι που αποδεικνύει σύμφωνα με αυτούς ότι αυξάνουν την αντιπροσώπευση των υπολοίπων πολιτών. 3.γ Κοινωνική αντιπροσώπευση: «Ο νόμος της αυξανόμενης δυσαναλογίας» Μια σημαντική παράμετρος των σχέσεων εκπροσώπησης στο εσωτερικό ενός κόμματος σχετίζεται με το βαθμό κοινωνικής αντιπροσώπευσης που το διακατέχει. Κοινωνική αντιπροσώπευση με την έννοια της ισόρροπης αντιπροσώπευσης ατόμων που προέρχονται από τις χαμηλές κοινωνικές- επαγγελματικές ομάδες (status) και από το γυναικείο φύλο. Τόσο σε εσωτερικό επίπεδο, δηλαδή ανάδειξης στελεχών σε θέσεις ευθύνης εντός κόμματος, όσο και στην προώθηση των ατόμων με αυτά τα κοινωνικά χαρακτηριστικά σε δημόσια αξιώματα. Κάτι τέτοιο όμως γνωρίζουμε εμπειρικά ότι δεν έχει καταστεί εφικτό στις περισσότερες σύγχρονες δημοκρατίες παγκοσμίως. 5 5 Στατιστικά στοιχεία για την αντιπροσώπευση του γυναικείου φύλου από την Inter- Parliamentary Union(IPU): Σύμφωνα με αυτά η γυναικεία παρουσία στα κοινοβούλια παγκοσμίως την 1 η Ιουλίου του 2013 ανέρχεται σε 20,9%. 22

24 Αναλυτικότερα, πολλοί πολιτικοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με την κοινωνική υπόαντιπροσώπευση και έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όσο «ανεβαίνουμε» είτε την κομματική πυραμίδα, είτε την κυβερνητική, κοινοβουλευτική σύνθεση παρατηρούμε την αναντιστοιχία μεταξύ της κατάληψης των προαναφερόμενων θέσεων- αξιωμάτων και της κοινωνικής αντιπροσώπευσης. 6 Από τους πρώτους που μελέτησαν την κοινωνική αντιπροσώπευση ήταν ο Putnam (1976:33) ο οποίος ονομάτισε αυτήν την παρατηρούμενη αναντιστοιχία ως «νόμο της αυξανόμενης δυσαναλογίας» («law of increasing disproportion»), σύμφωνα με τον οποίο όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο της πολιτικής εξουσίας, τόσο μεγαλύτερη είναι η αντιπροσώπευση για τα άτομα που ανήκουν στις υψηλού επιπέδου κοινωνικές ομάδες- ελίτ. («the higher the level of political authority, the greater the representation for high-status social groups»). Αναφορικά με την γυναικεία αντιπροσωπευτικότητα στην πολιτική διαδικασία οι Inglehart και Norris (2003:127) διαπιστώνουν ως θεμελιώδες πρόβλημα των σύγχρονων δημοκρατιών την συνεχιζόμενη έλλειψη της ισότητας των δύο φύλων στην πολιτική ηγεσία. Παραθέτοντας στοιχεία με βάση τα οποία οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν/αναλογούν μόλις σε μία στους επτά βουλευτές, μία στους δέκα υπουργούς, και μία στους είκοσι αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων. Ένα βήμα παραπέρα προχωρά η J. Lovenduski (2005),διακρίνοντας βασιζόμενη στην αντίληψη της Pitkin (1967) σχετικά με την αντιπροσώπευση, τόσο την «περιγραφική αντιπροσώπευση» που έχει να κάνει με την εκλογή των γυναικών σε δημόσιες θέσεις και αξιώματα όσο και την «ουσιαστική αντιπροσώπευση» που έχει να κάνει με την ουσιαστική ενσωμάτωση των γυναικών στη πολιτική διαδικασία και την εμπλοκή τους στη χάραξη πολιτικής (Lovenduski, 2005:5). Η ίδια θεωρεί ότι μετά την ανάδυση του φεμινιστικού κινήματος της δεκαετίας του 70 και τη σταδιακή επίτευξη της «περιγραφικής αντιπροσώπευσης» με την εκλογή γυναικών σε δημόσιες θέσεις, το σύγχρονο φεμινιστικό 6 Για την Ελλάδα, πλούσια συμπεράσματα προσφέρει στο βιβλίο του ο Βερναρδάκης (2010) σχετικά με την κοινωνική σύνθεση της κομματικής γραφειοκρατίας. (Ενδεικτικά βλ. σελίδες: για ΝΔ , για ΠΑΣΟΚ ,για ΣΥΝ και για ΚΚΕ ) 23

25 κίνημα οφείλει να επιδιώκει την «ουσιαστική αντιπροσώπευση» και την αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στη χάραξη της κυβερνητικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα, θεωρεί σημαντικότερο όλων την αρμονική σύζευξη και των δύο διαστάσεων της πολιτικής αντιπροσώπευσης. 7 Τέλος, όσον αφορά το χάσμα γενεών, οι Scarrow E.S. & Gezgor Β. (2010:823) ύστερα από έρευνα που διεξήγαγαν κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυξάνεται το ηλικιακό χάσμα μεταξύ των οργανωμένων μελών ενός κόμματος και του γενικού πληθυσμού της χώρας. Ακόμα, ξεκινώντας από την παράθεση του σημαντικού στοιχείου ότι ενώ στα μέσα του 20 ου αιώνα που ήταν και το αποκορύφωμα της μαζικοποίησης των κομμάτων που έφτανε μέχρι και το 10% των ψηφοφόρων τους, ενώ σήμερα (2010) μόλις και φτάνουν τα μέλη τους σε 5% αντιστοιχία με τους ψηφοφόρους τους. Έτσι παρατηρείται από τη μία πλευρά η μείωση των μελών των κομμάτων ταυτόχρονα με την αύξηση του ηλικιακού χάσματος μεταξύ των οργανωμένων μελών ενός κόμματος και του γενικού πληθυσμού της χώρας. Από την άλλη πλευρά παρατηρείται στο εσωτερικό των κομμάτων μια τάση διεύρυνσης των εξουσιών και δικαιωμάτων των απλών μελών ( επιλογή υποψηφίων, ηγεσίας και πολιτικών αποφάσεων) ως τρόπο προσέλκυσης νέων μελών. Αυτή η τάση συμφώνα με τους Scarrow E.S. & Gezgor Β μπορεί να αποδειχθεί στο μέλλον σωτήρια για τα κόμματα, καθώς διατηρούν με αυτό τον τρόπο ένα ισχυρό σύνδεσμο με τις κοινωνικές ομάδες που επιθυμούν να εκπροσωπήσουν και ταυτόχρονα με την ευρύτερη εκλογική βάση. 7 Πιο σύγχρονες μελέτες (Celis, 2008:71-80) σχετικά με την ολοκληρωμένη γυναικεία αντιπροσώπευση («good representation») εστιάζουν στην απαραίτητη αλληλεξάρτηση όλων των διαστάσεων ( τυπική, περιγραφική, ουσιαστική, συμβολική) της αντιπροσώπευσης 24

26 4. Η οργανωτική δομή του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο Στο συγκεκριμένο κεφάλαιο εξετάζουμε εμπειρικά τη σχέση μεταξύ της έννοιας της αντιπροσώπευσης και της οργάνωσης της κομματικής δομής. Αναλυτικότερα, αντικείμενο της μελέτης περίπτωσης είναι το κόμμα του ΣΥΝ και του ΣΥΡΙΖΑ για τις εκλογές του 2009 και του 2012 στην εκλογική περιφέρεια της Α Θεσσαλονίκης. Αρχικά, μέσα από τη περιγραφή και ανάλυση της οργανωτικής δομής του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ, με βάση το μητρώο μελών του ΣΥΝ για το 2009 και του ΣΥΡΙΖΑ για το Ο διαχωρισμός γίνεται γιατί το 2009 δεν υπήρχε μητρώο μελών του ΣΥΡΙΖΑ καθώς τότε ήταν συμμαχικό πολιτικό σχήμα, ενώ μόλις το 2012 απέκτησε χαρακτηριστικά ενιαίου κόμματος. Ο λόγος που επιλέγουμε τον κόμμα του ΣΥΝ είναι γιατί αποτελεί τη μεγαλύτερη συνιστώσα του πολιτικού σχήματος του ΣΥΡΙΖΑ. 4.1.α Η οργανωτική δομή του ΣΥΝ στην Α Θεσσαλονίκης το Σε αυτό το σημείο θα παρουσιάσουμε την οργανωτική δομή του ΣΥΝ στην Α Θεσσαλονίκης το Ο ΣΥΝ Θεσσαλονίκης είναι οργανωμένος με βάση τις προβλέψεις του καταστατικού του ΣΥΝ 8, όπως αυτό διαμορφώθηκε στο οργανωτικό-καταστατικό του συνέδριο στις Απριλίου του Έτσι αποτελείται από 29 Πολιτικές Κινήσεις (Π.Κ.) χωρισμένες με αναφορά τον τόπο κατοικίας, τους χώρους δουλειάς ή κλάδους εργασίας και στη βάση των ειδικών ενδιαφερόντων και κοινών χαρακτηριστικών. 10 Πιο συγκεκριμένα η οργάνωση του ΣΥΝ 8 Το Καταστατικό του ΣΥΝ: 9 Για περισσότερες λεπτομέρειες (κείμενα, προτάσεις, εισηγήσεις, κτλπ) του Οργανωτικού- Καταστατικού συνεδρίου του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ 2005: 10 Καταστατικό του ΣΥΝ, σελ.6, σημείο 6, εδάφιο α. 25

27 Θεσσαλονίκης αποτελείται από 12 τοπικές οργανώσεις, 15 κλαδικές-εργασιακές οργανώσεις και 2 θεματικές. Αναλυτικότερα οι 12 τοπικές του οργανώσεις είναι οι εξής: Π.Κ. Αγίου Παύλου Π.Κ. Αμπελοκήπων-Μενεμένης Π.Κ. Ευόσμου Π.Κ. Κέντρου, στην οποία συμμετέχουν οι κάτοικοι του 1 ου,2 ου και 3 ου δημοτικού διαμερίσματος του δήμου Θεσσαλονίκης. Π.Κ. Τούμπας Π.Κ. 5 ου δημοτικού διαμερίσματος δήμου Θεσσαλονίκης Π.Κ. Τριανδρίας Π.Κ. Καλαμαριάς Π.Κ. Νεάπολης Π.Κ. Πεύκων Π.Κ. Σταυρούπολης, και Π.Κ. Συκεών Όπως παρατηρούμε, η οργανωτική διάρθρωση του ΣΥΝ σε τοπικό επίπεδο επιχειρεί να «ακολουθήσει» αυτή του διαχωρισμού της Α Θεσσαλονίκης, με βάση, το τότε ισχύον νομοθέτημα της διοικητικής διαίρεσης της χώρας, «Καποδίστριας». Όμως ο ΣΥΝ όπως παρατηρούμε δεν καλύπτει οργανωτικά το σύνολο των δήμων της εκλογικής περιφέρειας της Α Θεσσαλονίκης, καθώς δεν διαθέτει οργάνωση τόσο στον τότε δήμο της Ευκαρπίας όσο και σε αυτόν του Ελευθερίου- Κορδελιού. Ακόμα, στο δήμο Θεσσαλονίκης όπου σε μέγεθος αποτελεί το 50% περίπου του συνόλου της Α Θεσσαλονίκης και θα ήταν επιθυμητός ο διαχωρισμός με βάση το δημοτικό διαμέρισμα, καθώς οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες μεταξύ των 5 δημοτικών διαμερισμάτων διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους(θ. Μαλούτας, 2002:45), παρατηρούμε ότι ο ΣΥΝ έχει μόλις 3 οργανώσεις. Από μία στο Δ (Τούμπα) και Ε δημοτικό διαμέρισμα και αυτήν του Κέντρου που αποτελείται από το άθροισμα του Α, Β και Γ δημοτικού διαμερίσματος. 26

28 Ακόμα ο ΣΥΝ διαθέτει 15 κλαδικές-εργασιακές οργανώσεις βάσης που είναι οι εξής: Π.Κ. Μηχανικών Π.Κ. Καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Π.Κ. Υγείας Π.Κ. ΟΤΕ Π.Κ. Πανεπιστημιακών Π.Κ. Δικηγόρων Π.Κ. Τραπεζοϋπαλλήλων Π.Κ. ΟΣΕ Π.Κ. Μηχανικών Τεχνικής Εκπαίδευσης Π.Κ. ΕΛΠΕ Π.Κ. Δασκάλων Π.Κ. ΔΕΗ Π.Κ. Κλωστοϋφαντουργών-Ιματισμού- Δέρματος Π.Κ. Ιδιωτικού Τομέα, και την Π.Κ. ΕΒΕ (Βιοτεχνών). Παρατηρούμε ότι από τις 15 Π.Κ. οι περισσότερες (7, Καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ΟΤΕ, Πανεπιστημιακών, ΟΣΕ, ΕΛΠΕ, Δασκάλων και ΔΕΗ) αποτελούνται από υπαλλήλους του δημόσιου και ευρύτερα δημόσιου τομέα, σε σχέση με 4 των αυτοαπασχολούμενων-επαγγελματιών (Μηχανικών, Δικηγόρων, Μηχανικών Τεχνολογικής Εκπαίδευσης και ΕΒΕ), 2 του ιδιωτικού τομέα (Ιδιωτικού Τομέα και Κλωστοϋφαντουργών) και 2 μεικτές (Τραπεζοϋπαλλήλων και Υγείας). 11 Έτσι, λοιπόν παρατηρούμε την 11 Ο ορισμός των μεικτών Π.Κ. πηγάζει από την σύνθεση των μελών τους. Η Π.Κ. των τραπεζοϋπαλλήλων αποτελείται τόσο από υπαλλήλους ιδιωτικών τραπεζών όσο και από εργαζόμενους της Εθνικής Τράπεζας, που 27

29 υπεραντιπροσώπευση των δημοσίων υπαλλήλων και των μεσαίων και ανώτερων επαγγελμάτων σε σχέση με τα χαμηλότερα επαγγέλματα. Τέλος, η κομματική δομή του ΣΥΝ στην Α Θεσσαλονίκης ολοκληρώνεται από τις 2 θεματικές του οργανώσεις. Αυτή της Π.Κ. Ιστορίας και Θεωρίας και αυτήν της Π.Κ. Δικαιωμάτων. 4.1.β Η ανθρωπογεωγραφία των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΝ Ένα από τα βασικά αντικείμενα της μελέτης μας είναι η εύρεση των συγκλίσεων και αποκλίσεων που υπάρχουν μεταξύ κομματικής δομής και εκλογικής επιρροής. Αρχικά, για να φτάσουμε στα συμπεράσματα μας είναι πολύ σημαντικό να μελετήσουμε το βαθμό μαζικότητας των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΝ, εξαιρώντας τις κλαδικές και θεματικές Π.Κ., καθώς έχουν διαφορετικό πεδίο απεύθυνσης και δεν δραστηριοποιούνται πολιτικά σε τοπικό επίπεδο. Στο κεφάλαιο 4.1.α της παρούσας εργασίας κάναμε την παρουσίαση της κομματικής δομής του ΣΥΝ στην Α Θεσσαλονίκης και σε αυτό το κεφάλαιο καταγράφουμε τη μαζικότητα των τοπικών οργανώσεων του. Όπως βλέπουμε στον Πίνακα 1 όπου παρουσιάζονται αθροιστικά τα μέλη του ΣΥΝ ανά περιοχή αντλούμε τα ακόλουθα αποτελέσματα. 12 Η πιο μαζική οργάνωση είναι αυτή του κέντρου με 79 μέλη και ακολουθούν αυτή του 4 ου και 5 ου δημοτικού διαμερίσματος. Έτσι αθροιστικά στο δήμο Θεσσαλονίκης τα μέλη του αποτελούν το 45,9% του συνόλου των μελών των τοπικών οργανώσεων. Ακόμα παρατηρούμε ότι στο δήμο Αγ. Παύλου και Πεύκων οι οργανώσεις αριθμούν λιγότερα από 10 μέλη. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι και η μη ύπαρξη οργανώσεων στους δήμους Ελευθέριου- Κορδελιού, Ευκαρπίας και Πολίχνης. θεωρείτε ευρύτερος δημόσιος τομέας. Επίσης, η Π.Κ. Υγείας θα μπορούσαμε να την συνυπολογίσουμε στη κατηγορία των αυτοαπασχολούμενων- επαγγελματιών αλλά στη σύνθεση της συμπεριλαμβάνει και γιατρούς του ΕΣΥ. 12 Για λόγους αποτελεσματικότερης σύγκρισης που θα μας χρησιμεύσει στο επόμενο κεφάλαιο, μεταξύ των μελών του ΣΥΝ ανά περιοχή και της εκλογικής του δύναμης, προχωρούμε στο διαχωρισμό των μελών της Π.Κ. Αμπελοκήπων-Μενεμένης σε (Αμπελόκηποι και Μενεμένη). 28

30 Πίνακας 1: Μέλη του ΣΥΝ το 2009 ανά περιοχή 13 Περιοχή Μέλη 1,2,3ο δημοτικό διαμέρισμα(κέντρο) 79 4ο δημοτικό διαμέρισμα 60 5ο δημοτικό διαμέρισμα 46 Άγιος Παύλος 8 Αμπελόκηποι 13 Ελευθέριο - Κορδελιό 0 Ευκαρπία 0 Εύοσμος 18 Καλαμαριά 44 Μενεμένη 10 Νεάπολη 39 Πεύκα 9 Πολίχνη 0 Σταυρούπολη 17 Συκιές 33 Τριανδρία 27 Στο γράφημα 1 επιχειρούμε τη γεωγραφική απεικόνιση της οργανωτικής διάρθρωσης των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΝ Πρωτογενή Πηγή: Επεξεργασία του αρχείου μελών ΣΥΝ. 14 Ο διαχωρισμός γίνεται με τέσσερις διαφορετικές διαβαθμίσεις. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από τις περιοχές όπου δεν υπάρχουν καθόλου Π.Κ., η δεύτερη από τις περιοχές όπου οι Π.Κ. αριθμούν λιγότερα από 10 μέλη, η τρίτη επιλέχθηκε να είναι από μέλη καθώς τα 33 μέλη είναι ο μέσος όρος των μελών των Π.Κ.. Τέλος, η τέταρτη ομάδα είναι από τις περιοχές όπου οι οργανώσεις ξεπερνούν το μέσο όρο των 33 μελών 29

31 Γράφημα 1: Γεωγραφική απεικόνιση των τοπικών Π.Κ. του ΣΥΝ 30

32 4.1. γ Αναλογία φύλου στο ΣΥΝ Σε αυτήν την ενότητα παρουσιάζουμε την αναλογία μεταξύ των δύο φύλων στο σύνολο των μελών του ΣΥΝ. Όπως φαίνεται και στο γράφημα 2, το 61,3% των μελών του ΣΥΝ είναι άνδρες και το 38,7% γυναίκες. Είναι ολοφάνερο ότι οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται των ανδρών επιβεβαιώνοντας τις θεωρίες των Inglehart και Norris (2003) που παρουσιάσαμε στο 3 ο Κεφάλαιο, καθώς η αναλογία των δύο φύλων στον πληθυσμό είναι 51% γυναίκες έναντι 49% των γυναικών. 15 Γράφημα 2: Η αναλογία φύλου στον ΣΥΝ το ΕΛΣΤΑΤ, Ανακοίνωση δηµογραφικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών του Μόνιµου Πληθυσµού της Χώρας σύµφωνα µε την Απογραφή Πληθυσµού-Κατοικιών 2011, 31

33 4.2.α Η οργανωτική δομή του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης το Σε αυτό το κεφάλαιο θα παρουσιάσουμε την οργανωτική δομή του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης το 2012, με την οποία πορεύτηκε στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις τον Μάιο και Ιούνιο της ίδιας χρονιάς. Κατ αρχάς ο ΣΥΡΙΖΑ το 2012 αποτελεί πολιτική συμμαχία διάφορων οργανώσεων- συνιστωσών με κυριότερη εξ αυτών τον ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ. Μετά την 4 η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΣΥΡΙΖΑ στις 17/7/2011 υιοθετήθηκε για πρώτη φορά η απόφαση για καταγραφή και οργάνωση κοινού μητρώου μελών ΣΥΡΙΖΑ. 16 Όπως θα δούμε και παρακάτω η οργανωτική δομή του ΣΥΡΙΖΑ έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με αυτά του ΣΥΝ. Όπως για παράδειγμα ότι η οργανωτική του δομή αποτελείται από τοπικές και κλαδικές οργανώσεις, αντίθετα μια σημαντική διαφορά είναι ότι δεν υπάρχουν θεματικές οργανώσεις, όπως υπήρχαν στον ΣΥΝ. Παρόλα αυτά μία εξόχως σημαντική διαφορά είναι και αυτή της καλύτερης τεχνικής οργάνωσης του ΣΥΡΙΖΑ από αυτήν του ΣΥΝ, που αποκρυσταλλώνεται στο πλούσιο από πλευράς καταγραφής στοιχείων των μελών μητρώο του. Έτσι μπορούμε να αντλήσουμε και να παρουσιάσουμε περισσότερα δεδομένα απ ότι στην περίπτωση του ΣΥΝ Πιο συγκεκριμένα ο ΣΥΡΙΖΑ Α Θεσσαλονίκης έχει 8 τοπικές οργανώσεις, 7 οργανώσεις φοιτητών και 13 κλαδικές οργανώσεις. Αρχικά οι 8 τοπικές του οργανώσεις, ονομαζόμενες τοπικές επιτροπές Τ.Ε., είναι οι ακόλουθες: Τ.Ε. Αμπελοκήπων- Μενεμένης Τ.Ε Ευόσμου- Κορδελιού 16 Πολιτική Απόφαση της 4 ης Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του ΣΥΡΙΖΑ: AE-%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%B7-4%CE%B7%CF%82- %CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%88%CE%B7 %CF%82-%CF%83%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B6%CE%B1. σελ.3, «Τέλος, για μας, κεντρικά ζητήματα της επόμενης περιόδου, είναι η ενιαία δράση του ΣΥΡΙΖΑ, η συγκρότηση και ανάπτυξη δράσης, όλων των κυττάρων του σε ολόκληρη την Ελλάδα, η ανάληψη πολιτικών πρωτοβουλιών με βάση το συμφωνημένο πολιτικό πλαίσιο, η ανάκτηση πολιτικής και οργανωτικής ετοιμότητας για κάθε μεγάλη μάχη που θα προκύψει. Στην παρούσα φάση έχει ιδιαίτερη σημασία και αξία να κατακτήσουμε την οργανωτική λειτουργία του ΣΥΡΙΖΑ, διασφαλίζοντας τη δημοκρατία, τη συμμετοχή των Συνιστωσών, των ανένταχτων, των γυναικών και της νέας γενιάς.». 32

34 Τ.Ε Νεάπολης- Συκεών Τ.Ε Παύλου Μελά Τ.Ε. Καλαμαριάς Τ.Ε Κέντρου Θεσσαλονίκης Τ.Ε. Τούμπας (4 ο δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Θεσσαλονίκης), και η Τ.Ε. 5 ου δημοτικού διαμερίσματος Θεσσαλονίκης. Παρατηρούμε ότι οι τοπικές επιτροπές του ΣΥΡΙΖΑ δημιουργήθηκαν με τη λογική της γεωγραφικής κάλυψης των δήμων, με βάση το σχέδιο νόμου του Καλλικράτη, με την στόχευση όμως της παρέμβασης ανά κοινοτικό διαμέρισμα. Κάτι το οποίο είναι σαφές από τη σύνθεση στο εσωτερικό των τοπικών αυτών επιτροπών. Στοιχείο το οποίο μας δείχνει τη - σε μεγάλη βαθμό- ταύτιση της οργανωτικής δομής του ΣΥΡΙΖΑ του 2012 με αυτή του ΣΥΝ του Ουσιαστικά οι τοπικές επιτροπές του ΣΥΡΙΖΑ αποτελούνται από την συνένωση των τοπικών Π.Κ. του ΣΥΝ. Ενδεικτικό της σημαντικής οργανωτικής ταύτισης είναι η περίπτωση του δήμου Θεσσαλονίκης. Εκεί, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει περίπου τις 3 ίδιες οργανώσεις ανά δημοτικό διαμέρισμα με αυτές του ΣΥΝ. Αυτές του 4 ου και 5 ου δημοτικού διαμερίσματος και αυτή του κέντρου που συμπεριλαμβάνει το 1 ο,2 ο, 3 ο δημοτικό διαμέρισμα και την Τριανδρία. Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ διαθέτει 13 κλαδικές οργανώσεις οι οποίες είναι οι εξής: ΕΒΕ Ιματισμού Πανεπιστημίων/ΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων Εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ΟΤΕ 33

35 ΟΣΕ Ιδιωτικού Τομέα Εργαζομένων στο νοσοκομείο Γεννηματάς Εργαζομένων στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δικηγόρων Μηχανικών Εργαζομένων στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και Τραπεζοϋπαλλήλων. Σε αυτό το σημείο παρατηρούμε τη μεγάλη ταύτιση στη δομή του ΣΥΡΙΖΑ με αυτή του ΣΥΝ και στις κλαδικές οργανώσεις, καθώς τις 10 από τις 13 κλαδικές οργανώσεις τις συναντήσαμε και στον ΣΥΝ του Αντίθετα, μόλις οι 3 από τις κλαδικές οργανώσεις μελών είναι δημιούργημα του ΣΥΡΙΖΑ του Αυτές είναι των εργαζομένων στα ΜΜΕ, στο ΑΧΕΠΑ και στο Γεννηματάς. Ακόμα, κάποιες κλαδικές του ΣΥΝ είτε έχουν συγχωνευτεί στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ με άλλες, όπως αυτή των εκπαιδευτικών και των δασκάλων, είτε διαλύθηκαν, όπως αυτές της ΔΕΗ και των ΕΛΠΕ και τα μέλη τους «μετακινήθηκαν» σε άλλες κλαδικές ή τοπικές οργανώσεις. Τέλος, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει και 7 οργανώσεις φοιτητών που χωρίζονται με βάση το επιστημονικό αντικείμενο ή τη γεωγραφική-κτιριακή θέση των σχολών. Αυτές είναι Σχολής Θετικών Επιστημών ΝΟΠΕ και ΜΜΕ Πολυτεχνείου 34

36 ΠΑΜΑΚ ΤΕΙ Φιλοσοφικής και Παιδαγωγικού και Επιστημών Υγείας, Δασολογίας και Γεωπονίας. Οι οργανώσεις των φοιτητών δημιουργήθηκαν εντός του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς μέχρι εκείνο το χρονικό διάστημα δεν υπήρχε αυτόνομη οργανωτικά δομή νεολαίας. 4.2.β Η ανθρωπογεωγραφία των τοπικών επιτροπών του ΣΥΡΙΖΑ Σε αυτό το κεφάλαιο καταγράφουμε τη γεωγραφία των τοπικών επιτροπών του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και το βαθμό μαζικοποίησης τους. Για την καλύτερη σύγκριση της οργανωτικής δομής του ΣΥΝ του 2009 με αυτή του ΣΥΡΙΖΑ του 2012 σε τοπικό επίπεδο, διαχωρίζουμε τις τοπικές του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή με δεδομένο την εικόνα που θα είχαν αν ήταν δομημένες με βάση τον «Καποδίστρια» και όχι τον «Καλλικράτη», όπως παρουσιάσαμε στο κεφάλαιο 3.2. Έτσι διαχωρίζουμε την Τ.Ε. των Αμπελοκήπων-Μενεμένης σε Αμπελόκηπους και Μενεμένη, την Τ.Ε. Ευόσμου-Κορδελιού σε Εύοσμο και Κορδελιό, την Τ.Ε. Νεάπολης- Συκεών σε Νεάπολη, Συκιές, Άγιο Παύλο και Πεύκα, την Τ.Ε. Παύλου Μελά σε Σταυρούπολη, Πολίχνη και Ευκαρπία. Τέλος για το Δήμο Θεσσαλονίκης κρατάμε το διαχωρισμό με βάση την δομή του ΣΥΡΙΖΑ, [δηλαδή Κέντρο Α,Β,Γ δημοτικά διαμερίσματα), 4 ο (Τούμπα) και 5 ο ]. Έτσι από τον Πίνακα 2 και τα γραφήματα 3 και 4 που ακολουθούν αντλούμε μερικά χρήσιμα συμπεράσματα. Βασικότερο όλων είναι ο βαθμός μαζικοποίησης του κόμματος από το 2009 ως και το Τα μέλη των τοπικών του ΣΥΡΙΖΑ είναι σχεδόν δύο φορές περισσότερα σε απόλυτο αριθμό απ ότι αυτά του ΣΥΝ το Επιπλέον σε αυτή την μεγάλου βαθμού οργανωτική αύξηση οφείλουμε να συνυπολογίσουμε και τη διάσπαση του 35

37 ΣΥΝ τον Ιούνιο του Ουσιαστικά δηλαδή η οργανωτική αύξηση των μελών του ΣΥΡΙΖΑ είναι υπερδιπλάσια. Πίνακας 2: Μέλη του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 ανά περιοχή 18 Περιοχή Μέλη 1,2,3ο δημοτικό διαμέρισμα(κέντρο) 257 4ο δημοτικό διαμέρισμα 94 5ο δημοτικό διαμέρισμα 139 Άγιος Παύλος 18 Αμπελόκηποι 30 Ελευθέριο - Κορδελιό 12 Ευκαρπία 3 Εύοσμος 66 Καλαμαριά 162 Μενεμένη 15 Νεάπολη 25 Πεύκα 25 Πολίχνη 20 Σταυρούπολη 24 Συκιές 42 Τριανδρία Δήλωση Φώτη Κουβέλη εκ μέρους της «Ανανεωτικής Πτέρυγας» στο 6 ο συνέδριο του ΣΥΝ: (Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των στελεχών του κόμματος αλλά και όπως προκύπτει από τη διασταύρωση των στοιχείων που διαθέτουμε περίπου ένα 30% των μελών στην Α Θεσσαλονίκης αποχώρησε από τον ΣΥΝ το 2010 και κατευθύνθηκε είτε προς τη ΔΗΜΑΡ είτε αποστασιοποιήθηκε). 18 Πρωτογενής πηγή: Επεξεργασία του Μητρώου μελών ΣΥΡΙΖΑ. 36

38 Γράφημα 3: Η γεωγραφία των τοπικών οργανώσεων του ΣΥΡΙΖΑ το

39 Ένα ακόμα σημαντικό σημείο είναι αυτό της ανθρωπογεωγραφίας των οργανώσεων του ΣΥΡΙΖΑ. Παρατηρούμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έχει σε όλους του «Καποδιστριακούς» δήμους οργάνωση. Σε σύγκριση με τις περιοχές της Ευκαρπίας, Πολίχνης και Ελευθέριου- Κορδελιού όπου το 2009 δεν είχε μέλη που να δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο, το 2012 διαθέτει 3 μέλη στην Ευκαρπία, 12 στο Ελευθέριο-Κορδελιό και 20 στην Πολίχνη. Επιπρόσθετα, οι περιοχές της Α Θεσσαλονίκης με φθίνουσα σειρά αναφορικά με τη παρουσία μελών του ΣΥΡΙΖΑ το 2012 είναι αυτές του Κέντρου με 257 μέλη, της Καλαμαριάς με 162 μέλη, του 5 ου δημοτικού διαμερίσματος με 139 μέλη και του 4 ου δημοτικού διαμερίσματος με 94. Ακολουθούν του Ευόσμου με 66 μέλη, των Συκεών με 42 μέλη, των Αμπελοκήπων με 30, της Νεάπολης και των Πεύκων με 25 μέλη και της Σταυρούπολης με 24 μέλη. Τέλος, οι περιοχές με μέλη λιγότερα των 20 είναι η Πολίχνη με 20, ο Άγιος Παύλος και η Τριανδρία με 18, η Μενεμένη με 15, το ελευθέριο- Κορδελιό με 12 και τέλος η Ευκαρπία με 3. 38

40 Γράφημα 4: Σύγκριση των μελών του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ που συμμετέχουν σε τοπικές οργανώσεις ανά περιοχή δραστηριοποίησης, μεταξύ της χρονικής περιόδου

41 4.2.γ. Η αναλογία φύλου στον ΣΥΡΙΖΑ το 2012 Σε αυτή την ενότητα και πιο συγκεκριμένα στο γράφημα 5 παραθέτουμε τα αποτελέσματα από την έρευνα μας σχετικά με την αναλογία μεταξύ των δύο φύλων στον ΣΥΡΙΖΑ το Έτσι, βάσει του μητρώου μελών καταγράφεται ότι το 60,3% είναι άνδρες έναντι 39,7% που είναι γυναίκες. Παρατηρούμε ότι η αναλογία από το 2009 στο 2012 μεταξύ των δύο φίλων παραμένει σχεδόν σταθερή. Η διαφοροποίηση είναι μόλις της τάξης του 1%. Πιο συγκεκριμένα, οι άνδρες έχουν μειωθεί από 61,3% το 2009 αποτελούν το 60,3% των μελών το 2012, αντιστοίχως οι γυναίκες έχουν αυξηθεί από το 38,7% του 2009 στο 39,7% το Εν κατακλείδι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι επιβεβαιώνονται οι έρευνες και οι θεωρίες σχετικά με το «νόμο» της αυξανόμενης κοινωνικής δυσαναλογίας αναφορικά με την γυναικεία αντιπροσώπευση. Εφόσον όσο μικρότερη είναι η συμμετοχή των γυναικών στις οργανώσεις μελών, τόσο και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό μικρότερη θα είναι και η αντιπροσώπευση τους και στα κομματικά και δημόσια αξιώματα. Βεβαίως, οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο ΣΥΝ στο καταστατικό του έχει θεσμοποιημένη την ποσόστωση υπέρ των γυναικών σε αναλογία αντίστοιχη με το ποσοστό των γυναικών μελών του ΣΥΝ. 19 Μία παράμετρος που θεωρείται προωθητική για τη γυναικεία αντιπροσώπευση. 19 Η εκπροσώπηση των γυναικών σε όλα τα βουλευόμενα όργανα γίνεται σε αναλογία με το αντίστοιχο ποσοστό γυναικών μεταξύ των μελών του ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΥ. στο καταστατικό του ΣΥΝ, Κεφάλαιο 16 παράγραφος στ, σ

42 Γράφημα 5: Η αναλογία φύλου στο ΣΥΡΙΖΑ το δ: Η κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ στην απασχόληση Σε αυτή την ενότητα ασχολούμαστε με την κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ ανάλογα με την απασχόληση τους. Από τα αποτελέσματα αυτής της ενότητας που τα παρουσιάζουμε στο γράφημα 6 θα διαπιστώσουμε το κατά πόσο επαληθεύονται ή όχι οι θεωρίες για το υψηλότερο επαγγελματικό- εργασιακό κοινωνικό status των μελών σε σχέση με το σύνολο της κοινωνίας και των ψηφοφόρων. Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ότι η κατηγορία με τα περισσότερα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτή των μισθωτών του δημοσίου τομέα, αυτών δηλαδή που εργάζονται στο δημόσιο και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και αποτελούν το 28,3%. Από αυτούς τα 41

43 επαγγέλματα με τη μεγαλύτερη συχνότητα είναι αυτά των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με 30,5%, των εργαζόμενων στις ΔΕΚΟ 12,3%, των Πανεπιστημιακών με 12,1% και των Δασκάλων με 7,2%. Η δεύτερη μεγαλύτερη κατηγορία είναι αυτή των Αυτοαπασχολούμενων, των Ελεύθερων Επαγγελματιών και των Μικρομεσαίων Εργοδοτών με 26,1%. Αυτή την κατηγορία την αποτελούν οι Δικηγόροι με 18,1%, οι Μηχανικοί με 17,2%, ακολουθούν οι Γιατροί με 6,7% και τέλος οι Βιοτέχνες με 5,3%. Οι επόμενες κατηγορίες που ακολουθούν είναι οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα με 13%, οι Φοιτητές και Σπουδαστές με 11,5%, οι Άνεργοι με 7,7%, αυτοί που απασχολούνται σε άλλα επαγγέλματα 3,2% και τέλος με τα Οικιακά μόλις 0,7%. Από τα παραπάνω μπορούμε να ισχυριστούμε ότι ενδέχεται να υπάρχει μια έντονη αναντιστοιχία αναφορικά με τη θέση στην εργασία μεταξύ των μελών του ΣΥΡΙΖΑ και του γενικότερου επιπέδου εργασιακής κατάστασης των ψηφοφόρων του επιβεβαιώνοντας το «νόμο της αυξανόμενης δυσαναλογίας» του Putnam (1976). Όμως, κάτι τέτοιο θα ήταν θεμιτό να το ισχυριστούμε με ακρίβεια σε κάποια άλλη έρευνα για τη συσχέτιση μεταξύ αυτών των δύο, καθώς δεν κατέχουμε στοιχεία που να το αποδεικνύουν. 42

44 Γράφημα 6: Κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ στην απασχόληση ε: Η ηλικιακή κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ 21 Σε αυτό το σημείο καταγράφουμε και παρουσιάζουμε στο γράφημα 7 την ηλικιακή κατανομή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ. Πρώτη είναι η ηλικιακή ομάδα ετών με ποσοστό 33,3% επί των μελών. Έπειτα, ακολουθούν η ηλικιακή ομάδα ετών με ποσοστό 22,1% και η ομάδα των μικρότερων σε ηλικία των 24 ετών με 14,4%. Στη τέταρτη θέση είναι τα μέλη 20 Τα στοιχεία προέρχονται από το μητρώο μελών του ΣΥΡΙΖΑ. Ένα μικρό κομμάτι του δείγματος της τάξης του 6% ήταν αγνώστων στοιχείων σχετικά με την θέση τους στην απασχόληση. Στην έρευνα μας το κατανείμαμε ομοιόμορφα σε όλες τις κατηγορίες, 21 Τα στοιχεία προέρχονται από το μητρώο μελών του ΣΥΡΙΖΑ. Επίσης, ένα ποσοστό της τάξης του 9% των μελών που δεν είχε δηλωμένη την ηλικία του, το κατανείμαμε ομοιόμορφα σε όλες τις κατηγορίες, καθώς δεν αλλάζει τη σειρά κατάταξης που έχουν. 43

45 ηλικίας με 12,1%, ακολουθούν τα μέλη που ανήκουν στην ηλικιακή κατηγορία των με 10,1% και τέλος τα λιγότερα μέλη που αντιστοιχούν στο 8% ανήκουν στη κατηγορία 65+. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι οι δύο πρώτες ηλικιακές κατηγορίες (45-54, 55-64) καταδεικνύουν την υψηλή συμμετοχή ατόμων στα κόμματα της Αριστεράς που προέρχονται από τη «γενιά του Πολυτεχνείου» και της «Μεταπολίτευσης», ενώ η τρίτη κατηγορία (<24) συμπεριλαμβάνει την νεολαία που συμμετείχε ενεργά στις κινητοποιήσεις και το εκπαιδευτικό κίνημα για το «άρθρο 16» και την «εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008». Γράφημα 7: Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ ανά ηλικιακή ομάδα 44

46 5. Η εκλογική επιρροή του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές του 2009 και 2012 Σε αυτό το κεφάλαιο αρχικά καταγράφουμε την εκλογική επιρροή του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης για τις τρείς εκλογικές αναμετρήσεις, της 4 ης Οκτωβρίου του 2009, της 6 ης Μαΐου του 2012 και της 17 ης Ιουνίου του Μετέπειτα, προχωράμε στη σύγκριση των αποτελεσμάτων μεταξύ των εκλογών ανά «Καποδιστριακό» δήμο για τους περιφερειακούς δήμους της Α Θεσσαλονίκης και για τον κεντρικό δήμο, αυτόν της Α Θεσσαλονίκης ανά δημοτικά διαμερίσματα. Έχοντας ως παραδοχή τον παραπάνω διαχωρισμό, τον οποίο τον χρησιμοποιήσαμε από το προηγούμενο κεφάλαιο, καταγράφουμε τις ισχυρές και αδύνατες περιοχές για τον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης. Εισαγωγικά, πριν ξεκινήσει η ανάλυση των αποτελεσμάτων μας αξίζει να σημειωθεί η παρουσία του κόμματος του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ στις τρείς αυτές εκλογικές αναμετρήσεις. Στις εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου του 2009, ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε ψήφους με ποσοστό 4,6% πανελλαδικά και εξέλεξε 13 βουλευτές. Η εκλογική του δύναμη είχε μειωθεί σε σχέση με τις εκλογές του 2007 κατά 0,44% ( ψήφοι) με αποτέλεσμα να καταγραφεί ως πέμπτη από τέταρτη δύναμη του κοινοβουλίου και να απολέσει μία έδρα. 22 Αναμφίβολα όμως ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ αποτέλεσε τη μεγάλη έκπληξη των δύο εκλογικών αναμετρήσεων του Στις εκλογές της 6 ης Μαΐου έλαβε ψήφους και 16,78% καταλαμβάνοντας το μεγαλύτερο ποσοστό στην μεταπολιτευτική ιστορία της αριστεράς. Έπειτα, στις εκλογές της 17 ης Ιούνη πήρε , αυξάνοντας τη δύναμη του κατά ψήφους. Ακόμη, με το ποσοστό του 26,89% κατέγραψε την μεγαλύτερη ιστορικά εκλογική δύναμη της αριστεράς στην Ελλάδα, ξεπερνώντας το 24,42% της Ε.Δ.Α στις εκλογές της 11 ης Μαΐου του Πηγή: Υπουργείο Εσωτερικών, 23 Ηλίας Νικολακόπουλος, Η καχεκτική δημοκρατία, κόμματα και εκλογές, , Πατάκη, Αθήνα 2001, σ

47 5.1 Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 4 ης Οκτωβρίου του 2009 στην Α Θεσσαλονίκης. Ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2009 έλαβε ψήφους και 5,77% στην Α Θεσσαλονίκης. Αναλυτικότερα κατέγραψε την ισχυρότερη δυναμική του στις ακόλουθες περιοχές του 1 ου δημοτικού διαμερίσματος Θεσσαλονίκης (7,89%), στα Πεύκα (7,37%), στο 5 ο δημοτικό διαμέρισμα Θεσσαλονίκης (6,88%) και στην Καλαμαριά (6,59%). Αντιθέτως, οι περιοχές στις οποίες ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε ποσοστά χαμηλότερα τόσο της πανελλαδικής όσο και της περιφερειακής δύναμης του είναι το 2 ο δημοτικό διαμέρισμα Θεσσαλονίκης (4,52%), οι Αμπελόκηποι (4,48%), ο Εύοσμος (4,24%), η Μενεμένη (3,44%), το Ελευθέριο-Κορδελιό (3,17%) και τέλος η Ευκαρπία (2,96%). Από τα παραπάνω φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ του 2009 στην Α Θεσσαλονίκης είναι ένα κόμμα με υψηλή δυναμική τις περιοχές των μεσαίων και υψηλών εισοδημάτων της περιφέρειας, όπως το ιστορικό κέντρο της πόλης, η παραλία, η Καλαμαριά και τα Πεύκα. Αντίθετα η δυναμική στις λαϊκές και εργατικές γειτονιές της δυτικής Θεσσαλονίκης είναι ιδιαίτερα χαμηλή. Επιπρόσθετα, στον Πίνακα 3 και στο Γράφημα 8 παρουσιάζεται η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του

48 Πίνακας 3: Εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή στις εκλογές της 4/10/ ΣΥΡΙΖΑ 2009 Πανελλαδικό Ποσοστό 4,60% Ποσοστό Α' Θεσ/νίκης 5,77% 1ο δημοτικό διαμέρισμα 7,89% Πεύκα 7,37% 5ο δημοτικό διαμέρισμα 6,88% Καλαμαριά 6,59% 4ο δημοτικό διαμέρισμα 6,42% Άγιος Παύλος 5,97% Συκιές 5,92% 3ο δημοτικό διαμέρισμα 5,85% Τριανδρία 5,22% Σταυρούπολη 5,21% Νεάπολη 4,89% Πολίχνη 4,69% 2ο δημοτικό διαμέρισμα 4,52% Αμπελόκηποι 4,48% Εύοσμος 4,24% Μενεμένη 3,44% Ελευθέριο - Κορδελιό 3,17% Ευκαρπία 2,96% 24 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης. 47

49 Γράφημα 8: Η χαρτογράφηση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές του Η κατηγορία (2,96-4,52%) απεικονίζει τις περιοχές με ποσοστά χαμηλότερα του πανελλαδικού ποσοστού. Η (4,53-5,77%) απεικονίζει τις περιοχές με ποσοστά ελάχιστα χαμηλότερα του πανελλαδικού και του περιφερειακού ποσοστού. Η κατηγορία (5,78-6,42%) τις περιοχές με υψηλότερα ποσοστά τόσο του περιφερειακού όσο και του πανελλαδικού. Τέλος, η κατηγορία (6,43-7,89%) τις περιοχές με τα πολύ υψηλά ποσοστά. 48

50 5.2 Η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές της 6 ης Μαΐου του 2012 στην Α Θεσσαλονίκης. Σε αυτό το κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με τη χωρική ανάλυση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης για τις εκλογές της 6/5/2012. Ο ΣΥΡΙΖΑ έλαβε ψήφους και ποσοστό 17,46%, περίπου 0,68% περισσότερο από το πανελλαδικό του ποσοστό. Βέβαια, και στις προηγούμενες εκλογές του Οκτώβρη του 2009 είχε ξεπεράσει το πανελλαδικό ποσοστό του κατά 1,17%. Άρα, το πρώτο συμπέρασμα έχει να κάνει με το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης συγκεντρώνει μεγαλύτερο ποσοστό απ ότι πανελλαδικά. Ακόμα, ο ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Μαΐου κέρδισε την πρώτη θέση τόσο συνολικά στην Α Θεσσαλονίκης για πρώτη φορά στην ιστορία του όσο και στους 5 από τους 6 «Καλλικρατικούς» δήμους. Ξεκινώντας από το μεγαλύτερο ποσοστό του στο δήμο Καλαμαριάς (20,17%), στο δήμο Νεάπολης- Συκεών (19,07%), στο δήμο Παύλου Μελά (17,79%), στο δήμο Εύοσμου- Κορδελιού (16,55%) και στον δήμο Αμπελόκηπων- Μενεμένης (16,35%). Όμως, βγήκε δεύτερος στο δήμο Θεσσαλονίκης που είναι και ο μεγαλύτερος πληθυσμιακά δήμος της εκλογικής περιφέρειας με ποσοστό 16,68%. Αναλυτικότερα, οι περιοχές όπου ο ΣΥΡΙΖΑ κατέγραψε υψηλά εκλογικά ποσοστά ξεπερνώντας κατά μία ποσοστιαία μονάδα τουλάχιστον τη δύναμη του στην Α Θεσσαλονίκης, είναι η Νεάπολη (18,56%), οι Συκιές (19,50%), η Καλαμαριά (20,17%) και ο Άγιος Παύλος με (20,37%). Αντιθέτως, οι περιοχές όπου ο ΣΥΡΙΖΑ συγκεντρώνει χαμηλά εκλογικά ποσοστά είναι το 5 ο δημοτικό διαμέρισμα (16,60%), η Μενεμένη (15,31%), το Ελευθέριο- Κορδελιό (14,29%) και το 1 ο δημοτικό διαμέρισμα (13,98%). Σε αυτές τις περιοχές ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει εκλογική δύναμη χαμηλότερη από αυτή της επικράτειας. Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα της εκλογικής δύναμης του ΣΥΡΙΖΑ μεταξύ εκλογών 2009 και Μαΐου 2012 αντλούμε χρήσιμα συμπεράσματα. Έτσι λοιπόν, παρατηρούμε ότι σε σχέση 49

51 με τις εκλογές του 2009 μόνο η περιοχή της Καλαμαριάς μπορεί να θεωρηθεί ως περιοχή με υψηλή εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις ο ΣΥΡΙΖΑ σε αυτή την περιοχή ξεπερνά σε σημαντικό βαθμό τη μέση δύναμη που καταγράφει στην Α Θεσσαλονίκης. Επίσης ισχυρές περιοχές για το ΣΥΡΙΖΑ στις δύο εκλογές μπορούν να θεωρηθούν ο Άγιος Παύλος, το 4 ο δημοτικό διαμέρισμα, οι Συκιές και το 3 ο δημοτικό διαμέρισμα. Αντίθετα, παρακολουθώντας τις «χαμηλές» περιοχές του ΣΥΡΙΖΑ ανάμεσα στις δύο εκλογές συναντούμε μόνο τη Μενεμένη και το Ελευθέριο- Κορδελιό. Σε αυτές τις περιοχές ο ΣΥΡΙΖΑ και στις δύο εκλογές καταγράφει ποσοστά χαμηλότερα της πανελλαδικής και περιφερειακής του δύναμης. Επίσης, αξιοσημείωτο γεγονός είναι η εκλογική καταγραφή του ΣΥΡΙΖΑ στο 1 ο δημοτικό διαμέρισμα. Ενώ στις εκλογές του 2009 το 1 ο δημοτικό διαμέρισμα αποτελεί τη μεγαλύτερη εκλογική ποσοστιαία δεξαμενή του ΣΥΡΙΖΑ, στις εκλογές της 6 ης Μάη 2012 αποτελεί τη μικρότερη. Επιπλέον, για την καλύτερη διερεύνηση και παρουσίαση της εκλογικής δύναμης του ΣΥΡΙΖΑ βοηθά ο Πίνακας 4 και το Γράφημα 9. Τέλος, στο γράφημα 10 απεικονίζεται η σύγκριση μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων 2009 και Μαΐου

52 Πίνακας 4: Εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ ανά περιοχή στις εκλογές της 6/5/ ΣΥΡΙΖΑ Μάιος 2012 Πανελλαδικό Ποσοστό 16,78% Ποσοστό Α' Θεσ/νίκης 17,46% Άγιος Παύλος 20,37% Καλαμαριά 20,17% Συκιές 19,50% Νεάπολη 18,56% Πεύκα 18,04% 4ο δημοτικό διαμέρισμα 17,96% Πολίχνη 17,95% Τριανδρία 17,85% Σταυρούπολη 17,80% Εύοσμος 17,63% 3ο δημοτικό διαμέρισμα 17,46% Ευκαρπία 17,22% 2ο δημοτικό διαμέρισμα 16,92% Αμπελόκηποι 16,80% 5ο δημοτικό διαμέρισμα 16,60% Μενεμένη 15,31% Ελευθέριο - Κορδελιό 14,29% 1ο δημοτικό διαμέρισμα 13,98% 26 Πηγή: Επεξεργασία στοιχείων από το Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης. 51

53 Γράφημα 9: Η χαρτογράφηση της ψήφου του ΣΥΡΙΖΑ στην Α Θεσσαλονίκης στις εκλογές της 6/5/ Η κατηγορία (13,98-16,60%) απεικονίζει τις περιοχές με ποσοστά χαμηλότερα του πανελλαδικού ποσοστού. Η ( %) απεικονίζει τις περιοχές με ποσοστά υψηλότερα του πανελλαδικού και χαμηλότερα του περιφερειακού ποσοστού. Η κατηγορία (17,23-18,04%) τις περιοχές με υψηλότερα ποσοστά τόσο του περιφερειακού όσο και του πανελλαδικού. Τέλος, η κατηγορία (18,05-20,37%) τις περιοχές με τα πολύ υψηλά ποσοστά. 52

54 Γράφημα 10: Σύγκριση εκλογών Οκτωβρίου 2009 με Μαΐου