Αλγοριθμική & Δομές Δεδομένων- Γλώσσα Προγραμματισμού Ι (PASCAL)

Transcript

1 Αλγοριθμική & Δομές Δεδομένων- Γλώσσα Προγραμματισμού Ι (PASCAL) Pascal- Εισαγωγή

2 Η έννοια του προγράμματος Η επίλυση ενός προβλήματος με τον υπολογιστή περιλαμβάνει, όπως έχει ήδη αναφερθεί, τρία εξίσου σημαντικά στάδια. 1. Τον ακριβή προσδιορισμό του προβλήματος. 2. Την ανάπτυξη του αντίστοιχου αλγορίθμου. 3. Τη διατύπωση του αλγορίθμου σε κατανοητή μορφή από τον υπολογιστή. 2

3 Η γλώσσα PASCAL Η γλώσσα PASCAL (δημιούργημα του καθηγητή Niklaus Wirth) έφερε μεγάλες αλλαγές στον προγραμματισμό. Παρουσιάστηκε το 1970 και στηρίχτηκε πάνω στην ALGOL. Είναι μία γλώσσα γενικής χρήσης, η οποία είναι κατάλληλη τόσο για την εκπαίδευση όσο και τη δημιουργία ισχυρών προγραμμάτων κάθε τύπου. Χαρακτηριστικό της γλώσσας είναι η καταλληλότητα για τη δημιουργία δομημένων προγραμμάτων. Η PASCAL γνώρισε και συνεχίζει να γνωρίζει τεράστια εξάπλωση ειδικά στο χώρο των μικροϋπολογιστών και αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη άλλων ισχυρότερων γλωσσών όπως η ADA και η Modula-2. 3

4 Χαρακτηριστικά γλώσσας Οι γλώσσες προγραμματισμού αναπτύχθηκαν, για να μπορεί ο προγραμματιστής να δίνει τις εντολές που πρέπει να εκτελέσει ο υπολογιστής. Χρησιμοποιούνται δηλαδή για την επικοινωνία του ανθρώπου και της μηχανής, όπως αντίστοιχα οι φυσικές γλώσσες χρησιμοποιούνται για την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων. Οι γλώσσες προγραμματισμού, πού είναι τεχνητές γλώσσες, ακολουθούν τις βασικές έννοιες και αρχές της γλωσσολογίας, επιστήμη που μελετά τις φυσικές γλώσσες. Μία γλώσσα προσδιορίζεται από: 1. το αλφάβητο της 2. το λεξιλόγιο της 3. Τη γραμματική της και 4. τη σημασιολογία της 4

5 Το αλφάβητο Αλφάβητο μίας γλώσσας καλείται το σύνολο των στοιχείων που χρησιμοποιείται από τη γλώσσα. Για παράδειγμα η ελληνική γλώσσα περιέχει τα εξής στοιχεία: Τα γράμματα του αλφαβήτου πεζά και κεφαλαία 48 δηλαδή χαρακτήρες (Α-Ω και α-ω), τα 10 ψηφία (0-9) και όλα τα σημεία στίξης. Αντίστοιχα η αγγλική γλώσσα περιλαμβάνει τα γράμματα του αγγλικού αλφαβήτου (Α-Ζ και a-z) καθώς και τα ψηφία και όλα τα σημεία στίξης που χρησιμοποιούνται. 5

6 Το λεξιλόγιο Το λεξιλόγιο αποτελείται από ένα υποσύνολο όλων των ακολουθιών που δημιουργούνται από τα στοιχεία του αλφαβήτου, τις λέξεις που είναι δεκτές από την γλώσσα. Για παράδειγμα στην ελληνική γλώσσα η ακολουθία των γραμμάτων ΑΒΓΑ είναι δεκτή αφού αποτελεί λέξη, αλλά η ακολουθία ΑΒΓΔΑ δεν αποτελεί λέξη της ελληνικής γλώσσας, άρα δεν είναι δεκτή. 6

7 Η Γραμματική Η Γραμματική αποτελείται από το τυπικό ή τυπολογικό (accidence) και το συντακτικό (syntax). Τυπικό είναι το σύνολο των κανόνων που ορίζει τις μορφές με τις οποίες μία λέξη είναι αποδεκτή. Για παράδειγμα στην ελληνική γλώσσα οι λέξεις γλώσσα, γλώσσας, γλώσσες είναι δεκτές, ενώ η λέξη γλώσσατ δεν είναι αποδεκτή. Συντακτικό είναι το σύνολο των κανόνων που καθορίζει τη νομιμότητα της διάταξης και της σύνδεσης των λέξεων της γλώσσας για τη δημιουργία Προτάσεων. Η γνώση του συντακτικού επιτρέπει τη δημιουργία σωστών προτάσεων στις φυσικές γλώσσες ενώ στις γλώσσες προγραμματισμού τη δημιουργία σωστών εντολών. 7

8 Η σημασιολογία Η σημασιολογία (Semantics) είναι το σύνολο των κανόνων που καθορίζει το νόημα των λέξεων και κατά επέκταση των εκφράσεων και προτάσεων που χρησιμοποιούνται σε μία γλώσσα. Στις γλώσσες προγραμματισμού οι οποίες είναι τεχνητές γλώσσες, ο δημιουργός της γλώσσας αποφασίζει τη σημασιολογία των λέξεων της γλώσσας. 8

9 Τεχνικές σχεδίασης προγραμμάτων Από την αρχή της εμφάνισης των υπολογιστών γίνονται συνεχείς προσπάθειες ανάπτυξης μεθοδολογιών και τεχνικών προγραμματισμού, που θα εξασφαλίζουν τη δημιουργία απλών και κομψών προγραμμάτων, την εύκολη γραφή τους όσο και την κατανόησή τους. Ιεραρχική σχεδίαση προγράμματος Τμηματικός προγραμματισμός Δομημένος προγραμματισμός 9

10 Ιεραρχική σχεδίαση προγράμματος Η τεχνική της ιεραρχικής σχεδίασης και επίλυσης ή η διαδικασία σχεδία- σης "από επάνω προς τα κάτω" όπως συχνά ονομάζεται (top-down program design) περιλαμβάνει τον καθορισμό των βασικών λειτουργιών ενός προγράμματος, σε ανώτερο επίπεδο, και στη συνέχεια τη διάσπαση των λειτουργιών αυτών σε όλο και μικρότερες λειτουργίες, μέχρι το τελευταίο επίπεδο που οι λειτουργίες είναι πολύ απλές, ώστε να επιλυθούν εύκολα. Σκοπός της ιεραρχικής σχεδίασης είναι η διάσπαση λοιπόν του προβλήματος σε μια σειρά από απλούστερα υποπροβλήματα, τα οποία να είναι εύκολο να επιλυθούν οδηγώντας στην επίλυση του αρχικού προβλήματος 10

11 Ιεραρχική σχεδίαση υπολογισμού του φόρου εισοδήματος 11

12 Τμηματικός προγραμματισμός Η ιεραρχική σχεδίαση προγράμματος υλοποιείται με τον τμηματικό προγραμματισμό. Μετά την ανάλυση του προβλήματος σε αντίστοιχα υποπροβλήματα, κάθε υποπρόβλημα αποτελεί ανεξάρτητη ενότητα (module), που γράφεται ξεχωριστά από τα υπόλοιπα τμήματα προγράμματος. Η σωστή διαίρεση του αρχικού προβλήματος σε υποπροβλήματα και κατά συνέπεια του αρχικού προγράμματος σε τμήματα προγράμματος είναι μία διαδικασία αρκετά πολύπλοκη και θα εξεταστεί σε επόμενο κεφάλαιο. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι ο τμηματικός προγραμματισμός διευκολύνει τη δημιουργία του προγράμματος, μειώνει τα λάθη και επιτρέπει την ευκολότερη παρακολούθηση, κατανόηση και συντήρηση του προγράμματος από τρίτους. 12

13 Πλεονεκτήματα του δομημένου προγραμματισμού Επιγραμματικά μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής πλεονεκτήματα του δομημένου προγραμματισμού. Δημιουργία απλούστερων προγραμμάτων. Άμεση μεταφορά των αλγορίθμων σε προγράμματα. Διευκόλυνση ανάλυσης του προγράμματος σε τμήματα. Περιορισμός των λαθών κατά την ανάπτυξη του προγράμματος. Διευκόλυνση στην ανάγνωση και κατανόηση του προγράμματος από τρίτους. Ευκολότερη διόρθωση και συντήρηση. 13

14 Δομημένος προγραμματισμός Ο δομημένος προγραμματισμός στηρίζεται στη χρήση τριών και μόνο στοιχειωδών λογικών δομών, τη δομή της ακολουθίας, τη δομή της επιλογής και τη δομή της επανάληψης. Όλα τα προγράμματα μπορούν να γράφουν χρησιμοποιώντας μόνο αυτές τις τρεις δομές καθώς και συνδυασμό τους. Κάθε πρόγραμμα όπως και κάθε ενότητα προγράμματος έχει μόνο μία είσοδο και μόνο μία έξοδο. 14

15 Προγραμματιστικά περιβάλλοντα Κάθε πρόγραμμα που γράφτηκε σε οποιαδήποτε γλώσσα προγραμματισμού, πρέπει να μετατραπεί σε μορφή αναγνωρίσιμη και εκτελέσιμη από τον υπολογιστή, δηλαδή σε εντολές γλώσσας μηχανής. Η μετατροπή αυτή επιτυγχάνεται με τη χρήση ειδικών μεταφραστικών προγραμμάτων. Υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες τέτοιων προγραμμάτων, 1. οι μεταγλωττιστές (compilers) και 2. οι διερμηνευτές (interpreters). 15

16 Μεταγλωττιστές (compilers) Ο μεταγλωττιστής δέχεται στην είσοδο ένα πρόγραμμα γραμμένο σε μια γλώσσα υψηλού επιπέδου και παράγει ένα ισοδύναμο πρόγραμμα σε γλώσσα μηχανής. Το τελευταίο μπορεί να εκτελείται οποτεδήποτε από τον υπολογιστή και είναι τελείως ανεξάρτητο από το αρχικό πρόγραμμα. 16

17 Διερμηνευτές (interpreters) Αντίθετα ο διερμηνευτής διαβάζει μία προς μία τις εντολές του αρχικού προγράμματος και για κάθε μια εκτελεί αμέσως μια ισοδύναμη ακολουθία εντολών μηχανής. 17

18 Πηγαίο πρόγραμμα-αντικείμενο Το αρχικό πρόγραμμα λέγεται πηγαίο πρόγραμμα (source), ενώ το πρόγραμμα που παράγεται από το μεταγλωττιστή λέγεται αντικείμενο πρόγραμμα (object). Το αντικείμενο πρόγραμμα είναι μεν σε μορφή κατανοητή από τον υπολογιστή, αλλά συνήθως δεν είναι σε θέση να εκτελεστεί. Χρειάζεται να συμπληρωθεί και να συνδεθεί με άλλα τμήματα προγράμματος απαραίτητα για την εκτέλεσή του, τμήματα που είτε τα γράφει ο προγραμματιστής είτε βρίσκονται στις βιβλιοθήκες (libraries) της γλώσσας. Το πρόγραμμα που επιτρέπει αυτή τη σύνδεση ονομάζεται συνδέτης - φορτωτής (linkerloader). Το αποτέλεσμα του συνδέτη είναι η παραγωγή του εκτελέσιμου προγράμματος (executable), το οποίο είναι το τελικό πρόγραμμα που εκτελείται από τον υπολογιστή. Για το λόγο αυτό η συνολική διαδικασία αποκαλείται μεταγλώττιση και σύνδεση. 18

19 Δημιουργία του εκτελέσιμου προγράμματος Η δημιουργία του εκτελέσιμου προγράμματος γίνεται μόνο στην περίπτωση, που το αρχικό πρόγραμμα δεν περιέχει συντακτικά λάθη. Τις περισσότερες φορές κάθε πρόγραμμα αρχικά θα έχει λάθη. Τα λάθη του προγράμματος είναι γενικά δύο ειδών, λογικά και συντακτικά. Τα λογικά λάθη εμφανίζονται μόνο στην εκτέλεση, ενώ τα συντακτικά λάθη στο στάδιο της μεταγλώττισης. 19

20 Πλεονεκτήματα- Μειονεκτήματα Η χρήση μεταγλωττιστή έχει το μειονέκτημα, ότι προτού χρησιμοποιηθεί ένα πρόγραμμα, πρέπει να περάσει από τη διαδικασία της μεταγλώττισης και σύνδεσης. Από την άλλη μεριά η χρήση διερμηνευτή έχει το πλεονέκτημα της άμεσης εκτέλεσης και συνεπώς και της άμεσης διόρθωσης. Όμως η εκτέλεση του προγράμματος καθίσταται πιο αργή, σημαντικά μερικές φορές, από εκείνη του ισοδύναμου εκτελέσιμου προγράμματος που παράγει ο μεταγλωττιστής. 20

21 Σχηματικό παράδειγμα 21

22 Συντάκτης (editor) Για την αρχική σύνταξη των προγραμμάτων και τη διόρθωσή τους στη συνέχεια χρησιμοποιείται ένα ειδικό πρόγραμμα που ονομάζεται συντάκτης (editor). Ο συντάκτης είναι ουσιαστικά ένας μικρός επεξεργαστής κειμένου, με δυνατότητες όμως που διευκολύνουν τη γρήγορη γραφή των εντολών των προγραμμάτων 22

23 Πρακτικά Θέματα ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟ PASCAL Αντιστοιχίες Ψευδογλώσσας - Pascal Στον πίνακα που ακολουθεί επιχειρούμε να αντιστοιχίσουμε κάθε δομικό στοιχείο που μάθαμε ως τώρα στην σχεδίαση αλγορίθμων με τα αντίστοιχα στοιχεία που χρησιμοποιούνται κατά την συγγραφή ενός προγράμματος σε γλώσσα προγραμματισμού Pascal. Με βάση τον πίνακα αυτό η μεταφορά ενός αλγορίθμου σε πρόγραμμα Pascal γίνεται αρκετά εύκολη και ξεκάθαρη. 23

24 Πίνακας αντιστοιχίας(1) πρόγραμμα name program name σταθερές Ν 10 const N = 10; μεταβλητές ακέραιες: a πραγματικές: b χαρακτήρες: c λογικές: d var a: integer; b: real; c: string; d: Boolean; αρχή τέλος_προγράμματος name begin end. γράψε Hello World writeln( Hello World ); 24

25 Πίνακας αντιστοιχίας(2) πρόγραμμα name διάβασε Ν program name readln(n); A 10 A := 10;! Comments { Comments } όσο num>0 επανέλαβε num num 1 τέλος_επανάληψης while num>0 do begin num := num 1; end; αν num>0 τότε a 1 αλλιώς_αν num<0 τότε a 2 αλλιώς a 3 τέλος_αν if num>0 then a := 1; else if num<0 then a := 2; else begin a := 3; end; 25

26 Πίνακας αντιστοιχίας(3) πρόγραμμα name για i από 1 μέχρι 10 a a + 1 τέλος_επανάληψης αρχή_επανάληψης num num 1 μέχρις_ότου num = 0 επίλεξε num περίπτωση 1 a 10 περίπτωση αλλιώς a 11 τέλος_επιλογών ακέραιες: A[10] A[10] ακέραιες: A[10,20] A[10,20] program name for i:=1 to 10 do begin a := a + 1; end; repeat num := num 1; until num = 0; case num of 1: begin a 10; end end A: array [1..10] of integer A[10] A: array [1..10] of array [1..20] of integer A[10][20] 26

27 Παράδειγμα (1) Να δοθεί το πρόγραμμα σε Pascal που θα συγκρίνει δύο αριθμούς και θα εμφανίζει το μεγαλύτερο και το μικρότερο αριθμό ή το μήνυμα ότι οι αριθμοί είναι ίσοι. 27

28 Λύση Παραδείγματος 1 28

29 Παράδειγμα (2) Να δοθεί το πρόγραμμα σε Pascal που θα εμφανίζει το μήνυμα 'Hello World. Prepare to learn PASCAL!!' 29

30 Λύση Παραδείγματος 2 Program Lesson1_Program1; Begin Write('Hello World. Prepare to learn PASCAL!!'); Readln; End. Εναλλακτική λύση: Program Lesson1_Program2;begin Write('Hello World. Prepare to learn PASCAL!!');Readln;End. 30

31 Παράδειγμα (3) Να δοθεί το πρόγραμμα σε Pascal που θα προσθέτει δύο αριθμούς που θα εισάγει ο χρήστης και θα εμφανίζει το άθροισμα. 31

32 Λύση Παραδείγματος 3 Program Lesson1_Program3; Var Num1, Num2, Sum : Integer; Begin {no semicolon} Write('Input number 1:'); Readln(Num1); Writeln('Input number 2:'); Readln(Num2); Sum := Num1 + Num2; {addition} Writeln(Sum); Readln; End. 32

33 Τέλος Κεφαλαίου