Πρόλογος του συγγραφέα

Transcript

1 Πρόλογος του συγγραφέα Τώρα το πλήθος σκορπά και το νεαρό αγόρι εμφανίζεται Κοιτάει τον γέρο στα μάτια Καθώς απλώνει τα φτερά του και φωνάζει στο πλήθος «στο όνομα του θεού, του πατρός μου, πετάω!» Τα μάτια του φαίνονται τόσο φωτεινά Καθώς πετάει με τα φτερά ενός ονείρου Τώρα ξέρει, ο πατέρας του τον πρόδωσε Τώρα τα φτερά του γίνονται στάχτες, στάχτες ο τάφος του! Iron Maiden, «Flight of Icarus» (1983) Μέχρι και τις εκλογές του Μαΐου του 2012, εγώ, όπως και πολλοί άλλοι στο εξωτερικό, δεν ενδιαφερόμουν ιδιαίτερα για την ελληνική πολιτική. Είχα παρακολουθήσει τις συζητήσεις σχετικά με την οικονομική κρίση, τα μνημόνια και τις διαμαρτυρίες, αλλά αυτό που με έκανε να δείξω μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ελληνική πολιτική ήταν η άνοδος του νεοναζιστικού κόμματος της Χρυσής Αυγής, καθώς και οι αντιπαραθέσεις και η υστερία που ακολούθησαν στα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Θυμάμαι ότι καθόμουν σε ένα καφέ στην Ινδιανάπολη, και κοιτούσα τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαΐου του 2012 στον φορητό μου υπολογιστή. Η σύζυγός μου και άλλοι φίλοι μου σίγουρα πίστεψαν ότι τρελάθηκα, καθώς μουρμούριζα κοιτάζοντας έκπληκτος την οθόνη, επειδή είτε δεν γνώριζαν τα γεγονότα είτε δεν τους ενδιέφεραν. Όταν βγήκαν τα τελικά αποτελέσματα, φώναξα: «Αυτό

2 16 Cas Mudde είναι τρελό! Ισοπαλία! Αυτό το αποτέλεσμα οδηγεί σε νέες εκλογές». Είναι περιττό να σας πω ότι τόσο η σύζυγός μου όσο και οι φίλοι μου έδειξαν ελάχιστο ενδιαφέρον για το αποτέλεσμα. Τότε γνώριζα ελάχιστα πράγματα για την ελληνική πολιτική. Η πρώτη πρόσκληση σε συνέδριο που δέχτηκα ήταν στην Αθήνα το Για να είμαι ειλικρινής, δεν ήμουν ο ίδιος καλεσμένος, αλλά ο επιβλέπων καθηγητής μου στο διδακτορικό μου στο Πανεπιστήμιο του Leiden, ο εκλιπών Peter Mair. Επειδή δεν θα μπορούσε να παραστεί, πρότεινε να πάω εγώ στη θέση του, και οι διοργανωτές, προς έκπληξή μου, δέχτηκαν. Στο πλαίσιο του συνεδρίου συζητήσαμε για τα «αντι-κομματικά κόμματα» και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τα πολιτικά κόμματα στην Ευρώπη. Μίλησα με διάφορους Έλληνες μελετητές σχετικά με τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, και συγκεκριμένα για το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ). Εκείνη την περίοδο δεν είχα αρχίσει να ασχολούμαι σοβαρά με την έννοια του λαϊκισμού, και ενδεχομένως αυτός ήταν ο λόγος που δεν μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση. Επέστρεψα στην Ελλάδα μερικά χρόνια αργότερα, με αφορμή κάποιες διακοπές σχεδιασμένες την τελευταία στιγμή (ο προορισμός αποφασίστηκε με βάση τις προσφορές της KLM την ημέρα πριν την αναχώρηση). Θυμάμαι κυρίως δύο πράγματα από εκείνο το ταξίδι. Πρώτον, το σοκ μου μπροστά στο πλήθος των τοξικομανών που έμοιαζαν με ζόμπι, γύρω από την Πλατεία Ομονοίας. Παρόλο που ή- μουν συνηθισμένος στο θέαμα από τις τακτικές μου επισκέψεις στο Άμστερνταμ και το Ρότερνταμ τη δεκαετία του 1980, που ήταν και το αποκορύφωμα της περιόδου της

3 ΣΥΡΙΖΑ: H ιάψευση της Λαϊκιστικής Υπόσχεσης 17 χρήσης ηρωίνης στην Ολλανδία, δεν είχα δει ποτέ μια τέτοια εικόνα. Δεύτερον, πήγα σε πέντε ποδοσφαιρικούς α- γώνες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, και συζήτησα πολιτικά ζητήματα με κάποιους φιλάθλους της ΑΕΚ ένας από αυτούς είχε μεγαλώσει στη Γερμανία, κι έτσι μπορούσαμε να κουβεντιάσουμε στα γερμανικά. Μου έκανε εντύπωση η εχθρότητά τους απέναντι στους μετανάστες, κυρίως στους Αλβανούς και τους Ρομά (τους οποίους τους αποκαλούσαν Γύφτους), ιδιαίτερα επειδή η Αθήνα μού φαινόταν «λευκή» τότε, συγκριτικά με τις ήδη πολυπολιτισμικές ολλανδικές πόλεις εκείνης της εποχής. Επέστρεψα στην Ελλάδα μόλις τον Μάρτιο του 2015, όταν έδωσα κάποιες ακαδημαϊκές και δημόσιες ομιλίες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Ανυπομονούσα να δω ο ίδιος την «ανθρωπιστική κρίση» για την οποία μιλούσαν ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και οι οπαδοί του στο εξωτερικό. Μου έκανε εντύπωση η διαφορά ανάμεσα στο κέντρο της Αθήνας και στο κέντρο της Θεσσαλονίκης η ζωή στο πρώτο ήταν σύμφωνη με τη ζοφερή εικόνα που περιέγραφαν τα αριστερά μέσα ενημέρωσης, στο δεύτερο δεν φαίνονταν εμφανή σημάδια κρίσης. Επί δέκα ημέρες συζήτησα για την ΕΕ και την ελληνική πολιτική με συναδέλφους και φίλους σχεδόν από όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος, από τη ριζοσπαστική Αριστερά έως τη ριζοσπαστική Δεξιά. Παρόλο που προέρχονται από όλο το πολιτικό φάσμα, και ε- πομένως εκφράζουν διαφορετικές απόψεις για την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το βασικό θέμα συζήτησης της ελληνικής πολιτικής το 2015, έχουν κάτι κοινό: σχεδόν όλοι άνω τον σαράντα, συμμετείχαν στην ευρωκομουνιστική πτέρυγα του Κομουνιστικού Κόμματος Ελλάδας (ΚΚΕ εσωτερικού) στα

4 18 Cas Mudde νιάτα τους. Επέστρεψα στην άλλη Αθήνα (στην Τζόρτζια των ΗΠΑ) κουρασμένος και μπερδεμένος, χάρη στους οικοδεσπότες μου και, υποθέτω, σε αυτό ακριβώς που εκπέμπει η χώρα. Αυτό το βιβλίο μού δίνει την ευκαιρία επιτέλους να ευχαριστήσω όλους τους ανθρώπους που, όλα αυτά τα χρόνια, με βοήθησαν να κατανοήσω καλύτερα την Ελλάδα και την ελληνική πολιτική. Το μεγαλύτερο μέρος της γνώσης μου σχετικά με τον λαϊκισμό στην Ελλάδα προέρχεται από το έργο του Τάκη Παππά, του βασικότερου μελετητή αυτού του φαινομένου, με τον οποίο έχω κάνει πολλές συζητήσεις. Είμαι επίσης ευγνώμων στο έργο του Αντώνη Έλληνα, του βασικού ακαδημαϊκού ειδικού στη Χρυσή Αυγή. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας μου επίσκεψης στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 2015, έδωσα μια ομιλία στο Παρατηρητήριο του Λαϊκισμού και της Δημοκρατίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου απήλαυσα την τρομερή φιλοξενία του Γιάννη Σταυρακάκη και της ομάδας του με το όνομα POPULISMUS. Επίσης μίλησα στο Ολλανδικό Ινστιτούτο στην Αθήνα, όπου επιτέλους γνώρισα προσωπικά τον Willem Ledeboer, έναν συμπατριώτη μου Ολλανδό και οπαδό της ομάδας PSV, με τον οποίο διατηρώ διαδικτυακή φιλία για πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στον Γιάννη Βούλγαρη για την εξαιρετική εισήγησή του στην εκδήλωση που οργανώθηκε από τις εκδόσεις Επίκεντρο στο βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone στην Α- θήνα (περιλαμβάνεται στον παρόντα τόμο) και στον Ηλία Κανέλλη που συντόνισε την εκδήλωση αυτή και φιλοξένησε γενναιόδωρα, τόσο κείμενό μου όσο και κείμενα άλλων μελετητών για τη δουλειά μου, στο περιοδικό The Book s

5 ΣΥΡΙΖΑ: H ιάψευση της Λαϊκιστικής Υπόσχεσης 19 Journal. Ακόμα ευχαριστώ έναν ανώνυμο λογαριασμό στο Twitter (@greekanalyst). Είναι το ψευδώνυμο ενός Έλληνα σχολιαστή που έγινε βασικός στόχος των οπαδών του ΣΥ- ΡΙΖΑ εξαιτίας της απηνούς κριτικής του στις κυβερνήσεις Τσίπρα. Όλοι αυτοί οι συνάδελφοι και φίλοι με βοήθησαν να διαμορφώσω τις δικές μου απόψεις, δείχνοντάς μου διαφορετικές κατευθύνσεις και αμφισβητώντας τις μερικές φορές στερεοτυπικές μου απόψεις. Τέλος, υπάρχουν δύο άνθρωποι που έχουν στηρίξει τη δουλειά μου με τρόπους που ξεπερνούν την ευγένεια και τη συναδελφικότητα. Ο πρώτος είναι ο Ιωάννης Κολοβός η διαρκής πηγή πληροφοριών μου για την ελληνική πολιτική γενικά και για την ελληνική Άκρα Δεξιά ειδικά. Ο Ιωάννης ήρθε σε επαφή μαζί μου πριν από πάνω από δέκα χρόνια, όταν έγραφε τη μεταπτυχιακή του εργασία για την ελληνική Άκρα Δεξιά, στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ. Εκτός από τη εξαιρετικά πλούσια γνώση για την ελληνική πολιτική που μου παρέχει, μου στέλνει τακτικά συνδέσμους σε ενδιαφέροντα ακαδημαϊκά και ειδησεογραφικά άρθρα σχετικά με την ελληνική πολιτική και (μεταφρασμένα) κείμενα από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Τελευταίος αλλά σίγουρα όχι λιγότερο σημαντικός είναι ο φίλος και εκδότης μου Πέτρος Παπασαραντόπουλος, ο εμπνευστής αυτού του βιβλίου, ο οποίος είναι ένας σπουδαίος οπαδός του έργου μου εδώ και χρόνια, και έχει εκδώσει και μεταφράσει πολλά από τα βιβλία και τα άρθρα μου στα ελληνικά. Ο Πέτρος είναι επίσης ένας γενναιόδωρος οικοδεσπότης, που μοιράστηκε μαζί μου τα αγαπημένα του εστιατόρια, καθώς και την αγαπημένη του ποδοσφαιρική ομάδα στη Θεσσαλονίκη, τον Ηρακλή. Κάθε επικοινωνία με

6 20 Cas Mudde τον Πέτρο συνδυάζεται με μακρές και παθιασμένες συζητήσεις σχετικά με την ελληνική πολιτική, στις οποίες δείχνει ένα επίπεδο απαισιοδοξίας που με κάνει να μοιάζω αισιόδοξος (όχι εύκολο κατόρθωμα, σας διαβεβαιώνω). Αποφασίσαμε με τον Πέτρος να περιλάβουμε στον παρόντα τόμο μια εκτενή συζήτηση μεταξύ μας που συμπυκνώνει τα σημεία που συμφωνούμε, για τα οποία ίσως χρειάζονται περισσότερες διευκρινήσεις, αλλά και τα σημεία που διαφωνούμε. Θέλω να ευχαριστήσω τον Πέτρο που έκανε το έργο μου γνωστό σε ένα ευρύτερο ελληνικό κοινό και επειδή με σύστησε σε διάφορους σπουδαίους Έλληνες, καθώς και σε χώρους εκδηλώσεων, κυρίως στον χώρο του Free Thinking Zone στην Αθήνα. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν πολύ διαφορετικές απόψεις για την ελληνική πολιτική, τον λαϊκισμό και τον ΣΥΡΙ- ΖΑ, τόσο μεταξύ τους όσο και με μένα. Ωστόσο, όλοι μοιραζόμαστε την ίδια πνευματική περιέργεια και ευρύτητα πνεύματος που με βοήθησε να κατανοήσω καλύτερα την ελληνική πολιτική. Προφανώς, όλες οι ιδεολογικές προκαταλήψεις και ερμηνείες σε αυτή τη συλλογή κειμένων και συνεντεύξεων είναι δικές μου, και μόνο δικές μου. Ελπίζω ότι οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες θα διαβάσουν αυτό το βιβλίο με παρόμοιο πνεύμα, κριτικό αλλά ανοικτό, και ότι τουλάχιστον θα τους κάνει να ξανασκεφτούν, αν όχι α- παραίτητα να αλλάξουν, κάποιες από τις απόψεις τους σχετικά με την ελληνική πολιτική, τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τον λαϊκισμό. Αθήνα, Τζόρτζια, Νοέμβριος 2015