[...] 8, 16, 32, 64,

Transcript

1 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Γιάννης Ρίτσος, Η σονάτα του σεληνόφωτος (απόσπασµα) [...] Κάποτε υπήρξε νέα κι αυτή, όχι η φωτογραφία που κοιτάς µε τόση δυσπιστία 45 λέω για την πολυθρόνα, πολύ αναπαυτική, µπορούσες ώρες ολόκληρες να κάθεσαι και µε κλεισµένα µάτια να ονειρεύεσαι ό,τι τύχει µιαν αµµουδιά στρωτή, νοτισµένη, στιλβωµένη από φεγγάρι, πιο στιλβωµένη απ τα παλιά λουστρίνια µου που κάθε µήνα τα δίνω στο στιλβωτήριο της γωνιάς, ή ένα πανί ψαρόβαρκας που χάνεται στο βάθος λικνισµένο απ την ίδια του ανάσα, 50 τριγωνικό πανί σα µαντίλι διπλωµένο λοξά µόνο στα δυο σα να µην είχε τίποτα να κλείσει ή να κρατήσει ή ν ανεµίσει διάπλατο σε αποχαιρετισµό. Πάντα µου είχα µανία µε τα µαντίλια, όχι για να κρατήσω τίποτα δεµένο, τίποτα σπόρους λουλουδιών ή χαµοµήλι µαζεµένο στους αγρούς µε το λιόγερµα 55 ή να το δέσω τέσσερις κόµπους σαν το σκουφί που φοράνε οι εργάτες στ αντικρυνό γιαπί ή να σκουπίζω τα µάτια µου, διατήρησα καλή την όρασή µου ποτέ µου δε φόρεσα γυαλιά. Μια απλή ιδιοτροπία τα µαντίλια. Τώρα τα διπλώνω στα τέσσερα, στα οχτώ, στα δεκάξη ν απασχολώ τα δάχτυλά µου. Και τώρα θυµήθηκα 60 πως έτσι µετρούσα τη µουσική σαν πήγαινα στο Ωδείο µε µπλε ποδιά κι άσπρο γιακά, µε δυό ξανθές πλεξούδες 8, 16, 32, 64, κρατηµένη απ το χέρι µιας µικρής φίλης µου ροδακινιάς όλο φως και ροζ λουλούδια,

2 (συχώρεσέ µου αυτά τα λόγια κακή συνήθεια) 32, 64, κ οι δικοί µου στήριζαν 65 µεγάλες ελπίδες στο µουσικό µου τάλαντο. Λοιπόν, σούλεγα για την πολυθρόνα ξεκοιλιασµένη φαίνονται οι σκουριασµένες σούστες, τα άχερα έλεγα να την πάω δίπλα στο επιπλοποιείο, µα πού καιρός και λεφτά και διάθεση τι να πρωτοδιορθώσεις; έλεγα να ρίξω ένα σεντόνι πάνω της, φοβήθηκα 70 τ άσπρο σεντόνι σε τέτοιο φεγγαρόφωτο. Εδώ κάθησαν άνθρωποι που ονειρεύτηκαν µεγάλα όνειρα, όπως κ εσύ κι όπως κ εγώ άλλωστε, και τώρα ξεκουράζονται κάτω απ το χώµα δίχως να ενοχλούνται απ τη βροχή ή το φεγγάρι. Άφησέ µε νάρθω µαζί σου. Θα σταθούµε λιγάκι στην κορφή της µαρµάρινης σκάλας του Άη- Νικόλα, 75 ύστερα εσύ θα κατηφορίσεις κ εγώ θα γυρίσω πίσω έχοντας στ αριστερό πλευρό µου τη ζέστα απ το τυχαίο άγγιγµα του σακκακιού σου κι ακόµη µερικά τετράγωνα φώτα από µικρά συνοικιακά παράθυρα κι αυτή την πάλλευκη άχνα1 απ το φεγγάρι πούναι σα µια µεγάλη συνοδεία ασηµένιων κύκνων και δε φοβάµαι αυτή την έκφραση, γιατί εγώ 80 πολλές ανοιξιάτικες νύχτες συνοµίλησα άλλοτε µε το Θεό που µου εµφανίστηκε ντυµένος την αχλύ2 και τη δόξα ενός τέτοιου σεληνόφωτος, και πολλούς νέους, πιο ωραίους κι από σένα ακόµη, του εθυσίασα, έτσι λευκή κι απρόσιτη ν ατµίζοµαι3 µες στη λευκή µου φλόγα, στη λευκότητα του σεληνόφωτος, πυρποληµένη απ τ αδηφάγα µάτια των αντρών κι απ τη δισταχτικήν έκσταση των εφήβων, 85 πολιορκηµένη από εξαίσια, ηλιοκαµµένα σώµατα, άλκιµα4 µέλη γυµνασµένα στο κολύµπι, στο κουπί, στο στίβο, στο ποδόσφαιρο (που έκανα πως δεν τάβλεπα) 1 άχνα: θολούρα 2 αχλύ: ελαφρά οµίχλη 3 ατµίζοµαι: κατασκευασµένο ρήµα, ανάµεσα στο ατµίζω (=βγάζω ατµούς) και στο εξατµίζοµαι 4 άλκιµα: ρωµαλέα, δυνατά σωµατικά

3 1 πάναστρα: όλο αστέρια ή φωτεινά σαν αστέρια µέτωπα, χείλη και λαιµοί, γόνατα, δάχτυλα και µάτια, στέρνα και µπράτσα και µηροί (κι αλήθεια δεν τάβλεπα) ξέρεις, καµµιά φορά, θαυµάζοντας, ξεχνάς, ό,τι θαυµάζεις, σου φτάνει ο θαυµασµός σου, 90 θέ µου, τι µάτια πάναστρα1, κι ανυψωνόµουν σε µιαν αποθέωση αρνηµένων άστρων γιατί, έτσι πολιορκηµένη απ έξω κι από µέσα, άλλος δρόµος δε µούµενε παρά µονάχα προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Όχι δε φτάνει. Άφησέ µε νάρθω µαζί σου. Το ξέρω η ώρα πια είναι περασµένη. Άφησέ µε, 95 γιατί τόσα χρόνια, µέρες και νύχτες και πορφυρά µεσηµέρια, έµεινα µόνη, ανένδοτη, µόνη και πάναγνη, ακόµη στη συζυγική µου κλίνη πάναγνη και µόνη, γράφοντας ένδοξους στίχους στα γόνατα του Θεού, στίχους που, σε διαβεβαιώ, θα µείνουνε σα λαξευµένοι σε άµεµπτο µάρµαρο 100 πέρα απ τη ζωή µου και τη ζωή σου, πέρα πολύ. ε φτάνει. Άφησέ µε νάρθω µαζί σου. [...]

4 Α. Στη Σονάτα του σεληνόφωτος συναντάµε ορισµένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, όπως ο διάχυτος λυρισµός, οι συχνές παροµοιώσεις, η άφθονη χρήση εικόνων, καθώς και η προβολή των ασήµαντων καθηµερινών πραγµάτων. Να δώσετε µέσα από το συγκεκριµένο απόσπασµα δύο παραδείγµατα για καθένα από αυτά τα τέσσερα χαρακτηριστικά. Μονάδες 15 Απάντηση: Στη Σονάτα του σεληνόφωτος συναντάµε ορισµένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, όπως ο διάχυτος λυρισµός, οι συχνές παροµοιώσεις, η άφθονη χρήση εικόνων, καθώς και η προβολή των ασήµαντων καθηµερινών πραγµάτων. Να δώσετε µέσα από το συγκεκριµένο απόσπασµα δύο παραδείγµατα για καθένα από αυτά τα τέσσερα χαρακτηριστικά. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος είναι το ποίηµα του Γ. Ρίτσου που συντίθεται στην πιο αίθρια εποχή του ποιητή και εγκαινιάζει τη συλλογή «Τέταρτη ιάσταση». Στο ποίηµα εντοπίζονται τα κυριότερα γνωρίσµατα της ώριµης ποιητικής του η οποία µε όλο τον όγκο και την ποικιλία της- παραµένει βαθύτατα λυρική Το ποίηµα συνιστά το µακροσκελή µονόλογο, σε ελεύθερους στίχους, µιας ηλικιωµένης Γυναίκας µπροστά σ ένα σιωπηρό ακροατή (Νέος) µέσα σ αυτόν κυριαρχεί η ενδοσκόπηση, η ανάµνηση, η ανάλυση συναισθηµάτων/ πράξεων / επιλογών, ο απολογισµός της ζωής και η προσπάθεια συγκρότησης ενός µελλοντικού βίου, η επιθυµία για ζωή, η απόσπαση από το τραυµατικό και ανεκπλήρωτο παρελθόν. «Όλα αυτά µετουσιωµένα σε ποίηση από το συναισθηµατικό βάρος του λόγου και τη λυρική του ευαισθησία». Αυτή η λυρική ευαισθησία κυριαρχεί σε ολόκληρο το απόσπασµα «παρέκβαση», καθώς µε αφορµή την πολυθρόνα και τα όνειρα η Γυναίκα ανατρέχει στο παρελθόν, ψηλαφεί τη µνήµη. Χαρακτηριστικός είναι ο στ. 62 «κρατηµένη απ το χέρι µιας µικρής φίλης µου ροδακινιάς όλο/φως και ροζ λουλούδια» όπου µε έναν µάλλον εύληπτουπερρεαλιστικό συνειρµό αποδίδεται η νεανική δροσιά, οµορφιά, τρυφερότητα. Ανάλογη έκφραση συγκίνησης και τρυφερού ερωτισµού εντοπίζεται στο στ. 76 «έχοντας στ αριστερό πλευρό µου τη ζέστα από το τυχαίο άγγιγµα του σακακιού σου» όπου η θαυµάσια ποιητική αφαίρεση ενισχύει την ερωτική αίσθηση. Ο λυρισµός στο έργο του Ρίτσου υπηρετείται από τις παροµοιώσεις, τις οποίες ο ποιητής πλάθει µε ιδιαίτερη ευαισθησία και τις χρησιµοποιεί συχνά ως την κατάχρηση. Μία χαρακτηριστικά τολµηρή παροµοίωση υπάρχει στο στ. 78 όπου το σεληνόφως παρουσιάζεται «σα µια µεγάλη συνοδεία ασηµένιων κύκνων». Άλλο παράδειγµα είναι ο στ. 99 όπου η Γυναίκα προσδιορίζει την ποίησή της αλλά και εκφράζει την ελπίδα της για την αντοχή των στίχων της στην αιωνιότητα ως στίχους που «θα µείνουνε σα λαξευµένοι σε άµεµπτο µάρµαρο». Οι ποιητικές προθέσεις εξυπηρετούνται και από τις πρωτότυπες, πλούσιες εικόνες, οι οποίες µάλιστα αφθονούν στο απόσπασµα. Η πρώτη, στο στ. 47 «µια αµµουδιά στρωτή, νοτισµένη, στιλβωµένη από φεγγάρι..» - που αποτελεί και την αφετηρία για τους συνειρµούς της Γυναίκας- είναι µία γεµάτη παραστατικότητα και ένταση ειδυλλιακή εικόνα. Ένα δεύτερο παράδειγµα είναι η εικόνα της νυχτερινής πόλης στο στ. 77 όπου η ποιητική παρατηρητικότητα και έµπνευση, αξιοποιώντας την υπαλλαγή, ζωγραφίζει «µερικά τετράγωνα φώτα από µικρά συνοικιακά παράθυρα» και αποτυπώνει το νυχτερινό αστικό τοπίο. Ένα χαρακτηριστικό και παράλληλα πρωτοτυπία του Γιάννη Ρίτσου είναι η καινοτοµία του να χρησιµοποιεί λέξεις διόλου ποιητικές ως σύµβολα να παράγει το ποιητικό ρίγος, την ποιητική συγκίνηση «µε τα ύπουλα οικεία πράγµατα..». Έτσι το µαντίλι, η ξεκοιλιασµένη πολυθρόνα γίνονται ποιητικά σύµβολα ανανεώνοντας τους εκφραστικούς τρόπους.

5 Β1. Όπως αναφέρει η Χρύσα Προκοπάκη: «Ο Ρίτσος συνηθίζει να παρεµβάλλει µέσα στο ποίηµα έναν λόγο για την ίδια την ποίηση [...]» (Νέα Εστία, τ. 130, τχ. 1547, Χριστούγεννα 1991, σελ. 151). α. Με ποιους στίχους του αποσπάσµατος επαληθεύεται η άποψη αυτή; Μονάδες 5 β. Να σχολιάσετε τους στίχους αυτούς. Μονάδες 15 Απάντηση: Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, ανάµεσα στα άλλα, θα µπορούσε να διαβαστεί και ως ένα «ποίηµα ποιητικής» -συνήθεια του Γ. Ρίτσου να βάζει στα ποιήµατά του κι ένα λόγο για την ποίηση- τόσο περισσότερο καθώς ο ποιητικός µονόλογος πηγάζει από µία ποιήτρια πιθανό προσωπείο του ίδιου του ποιητή. Το απόσπασµα έχει χαρακτηριστικές αναφορές στην ίδια την ποίηση. Η πρώτη υπαινικτική αναφορά συντελείται στον παρένθετο στ. 64 «(συχώρεσέ µου αυτά τα λόγια κακή συνήθεια)» που σχολιάζει την υπερρεαλιστική εικόνα της νεανικής δροσιάς του στ. 63. εύτερη µνεία για την ποίηση γίνεται στο στ «και δε φοβάµαι αυτή την έκφραση» που κρίνει την τολµηρή παροµοίωση του στ. 78. Τρίτος λόγος για την ίδια την ποίηση και την ποιητική ξεκάθαρος αυτή τη φορά- είναι στους στ Ο στ. 64, επιφανειακά αυτοκριτικός και αυτοσαρκαστικός, χαρακτηρίζει «κακή συνήθεια» την ενασχόληση µε την ποίηση. Αποτελεί σχόλιο για το λυρισµό, την τρυφερότητα, τις µεταφορές του στ. 63. Ο διάχυτος αυτοσαρκασµός όµως δεν µπορεί να κρύψει το πάθος για την ποίηση ούτε της Γυναίκας ούτε του ίδιου του Ρίτσου. Οι στ µεταφέρουν άλλη ένταση. Η Γυναίκα ποιήτρια δηλώνει ότι δε «φοβάται αυτή την έκφραση» γιατί «συνοµίλησε άλλοτε µε το Θεό». Η Γυναίκα είναι θρησκευτική ποιήτρια, υπαινίσσεται τη θρησκευτική πνοή των ποιηµάτων της. Έµµεσα ο στίχος περιέχει µια γενικότερη άποψη ο ποιητής δηµιουργός επικοινωνεί µε το Θεό ηµιουργό. Τέλος στους στ η Γυναίκα αποτιµά ως ένδοξους τους στίχους της θρησκευτικής οντολογικής της ποίησης καθώς εκφράζουν την πίστη της στην ποίηση που διακονεί επαίρεται για την τελειότητα του ποιητικού της έργου και διατυπώνει την ελπίδα για τη διάρκειά του. Σ αυτούς τους στίχους λανθάνει η αιχµηρή κριτική του Γ. Ρίτσου για την καθαρή ποίηση και το αισθητικό δόγµα «η τέχνη για την τέχνη». Πρόκειται για την ποιητική αντίληψη που δηµιουργούσε τέλεια έργα µακριά όµως από την ανθρώπινη ζεστασιά «άµεµπτα», τέλεια, αψεγάδιαστα αλλά «µάρµαρο» ψυχρά, άδεια από την ανθρώπινη πνοή, µε την παγωνιά του θανάτου. Πρόκειται για τα «αδειανά κοµψοτεχνήµατα» όπως τα χαρακτηρίζει ο άλλος µεγάλος µας ποιητής, ο Γ. Σεφέρης. Β2. Βασισµένοι σε στοιχεία του αποσπάσµατος να ανασυνθέσετε το παρελθόν της Γυναίκας, όπως αυτό αναδεικνύεται µέσα από την εξοµολόγησή της προς τον νέο. Μονάδες 20 Απάντηση: Η Σονάτα του Σεληνόφωτος έχει ως κεντρικό πρόσωπο αυτό που µονολογεί και εκµυστηρεύεται- µία ηλικιωµένη γυναίκα ποιήτρια. Ήδη από τον πεζό πρόλογο σκηνική οδηγία δίνονται οι ιδιότητες και τα κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτής της Γυναίκας που ανήκει έστω και ξεπεσµένη- στην αστική τάξη ώστε η ίδια, το σπίτι, ο κόσµος της συµβολίζουν εκείνη την κοινωνική οµάδα που έµεινε έξω από την εξέλιξη, «δεν είναι σε

6 θέση να απαντήσει στο κάλεσµα του χρόνου. ανίκανη να συλλάβει την προοδευτική κίνηση της ζωής» Το απόσπασµα, που αποτελεί µια µεγάλη παρέκβαση µέσα στον ποιητικό µονόλογο, υποστηρίζει τα κοινωνικά αλλά και τα ατοµικά γνωρίσµατα της Γυναίκας. Έτσι από το στ. 44 προκύπτει ότι υπήρξε νέα και µάλιστα ωραία, γνώρισµα που θα ενισχυθεί από τους στ µε τις αναφορές στον αντρικό θαυµασµό. Παράλληλα δίνεται η κοινωνική καταγωγή της Γυναίκας, η αστική της προέλευση: το ωδείο, οι µουσικές σπουδές δυνατότητα των ευνοηµένων κοινωνικά στρωµάτων- η ίδια η ποιητική δραστηριότητα, οι συναναστροφές της µε γυµνασµένους και αθλητικούς νέους. Αλά ακόµη και από τα καθηµερινά χρηστικά αντικείµενα αναδύεται η κοινωνική της καταγωγή και οι αξίες της. Τα λουστρίνια, υποδήµατα πολυτελείας για την εποχή, χαρακτηρίζουν τους κοινωνικά ανώτερους. Στην ίδια κατεύθυνση και το µαντίλι αισθητοποιεί την κοινωνική της τάξη, αφού µετά από µια σειρά αποφατικούς προσδιορισµούς που δείχνουν λαϊκές χρήσεις του µαντιλιού, χρησιµοποιείται από τη Γυναίκα ως στολίδι, «µανία», «απλή ιδιοτροπία» από αυτά τα αντικείµενα αποδίδεται η γυναικεία κοµψότητα και φιλαρέσκεια, η φροντίδα για την εµφάνιση, ιδιότητες που αφορούν τις αστές. Επιπρόσθετα η καλλιέργειά της, η θητεία της στην ποίηση αποτελούν προνόµιο κοινωνικής ανωτερότητας. Από την άλλη η πουριτανική ηθική, ο αποκλεισµός στα όρια της αστικής ευπρέπειας την αποµονώνουν από τη ζωή και την εγκλωβίζουν στη θεωρία «ξέρεις καµιά φορά, θαυµάζοντας, ξεχνάς, ό,τι θαυµάζεις σου φτάνει ο θαυµασµός σου». Τέλος απ όλα όσα αποτελούσαν και σηµατοδοτούσαν τη ζωή της έχει αποµείνει η φθορά, ο ξεπεσµός, η µοναξιά, η πικρή αναπόληση και αποτίµηση και µέσα στην πικρή σοφία ένα δώρο: η ποίηση. Γ. «[...] Λοιπόν, σούλεγα για την πολυθρόνα... δίχως να ενοχλούνται απ τη βροχή ή το φεγγάρι» (στ ). Να σχολιάσετε το περιεχόµενο των συγκεκριµένων στίχων µε λέξεις. Μονάδες 25 Απάντηση: Με τους στίχους αυτούς κλείνει η εκτενής παρέκβαση που ξεκίνησε στο στ. 45 συνδετικό στοιχείο η πολυθρόνα, νέα όπως και η γυναίκα, αλλά και τα όνειρα στην αυγή της ζωής- στην αρχή του αποσπάσµατος, ξεκοιλιασµένη, φθαρµένη όπως αντίστοιχα και η γυναίκα στα γηρατειά της. Η πολυθρόνα εικονίζεται ρεαλιστικά η επίµονη περιγραφή της φθοράς, οι ρεαλιστικές, σχεδόν νατουραλιστικές εικόνες απηχούν τη σκληρή πραγµατικότητα το παρόντος. Συµβολίζει την καταδυνάστευση από τις συνθήκες της ζωής της: την πικρία, τον πόνο, τη µοναξιά, τη µαταίωση της ελπίδας. Παράλληλα µε τον αόριστο στους στ επαναφέρεται το άλλοτε η καινούργια πολυθρόνα- η νεότητα, τα νεανικά όνειρα. Αυτά τα µεγάλα όνειρα που χαρακτηρίζουν τη Γυναίκα στη νεότητά της, γενικεύονται, προσδιορίζουν και τους υπολοίπους του ανθρώπινου χώρου της αλλά και φτάνουν και ως τον Νέο που διατηρεί το δώρο της ονειροπόλησης, επειδή είναι νέος ή ίσως επειδή είναι ποιητής. Παράλληλα στους στίχους αποτυπώνονται η παραίτηση, η απουσία ενδιαφέροντος για τη ζωή, η πεισιθανάτια διάθεση. Το σεντόνι, το άσπρο σεντόνι που καλύπτει τα φθαρµένα έπιπλα παραπέµπει σε ενέργεια πένθους ή και εγκατάλειψης. Θυµίζει ακόµη νεκρικό σάβανο και συνδέεται µε το στ.72 και το λαϊκό ευφηµισµό «ξεκουράζονται» που αφορά τους νεκρούς. Το ρήµα, αµφίσηµο, ηχεί ειρωνικά για το θάνατο, χωρίς να λείπει και το ίχνος της ζήλιας για όσους λυτρώθηκαν από την οδύνη

7 της ύπαρξης. Άλλωστε, πέρα από την ποιητική πράξη, στην καθηµερινότητα συχνά ο θάνατος αντιµετωπίζεται µε φόβο αλλά και ειρωνεία ανάµεικτη όµως µε απαντοχή, ως λύτρωση από τα δεινά του βίου. Σε όλη αυτή τη σκηνή που έχει εξοµολογητική διάθεση κυριαρχεί το φεγγαρόφωτο, «αµείλικτο» οδυνηρό, φωτίζει την ασχήµια των πραγµάτων, τη φθορά των αντικειµένων αλλά και του ποιητικού υποκειµένου.. Να εντοπίσετε οµοιότητες ως προς το περιεχόµενο µεταξύ του αποσπάσµατος που σας δόθηκε από τη Σονάτα του σεληνόφωτος και του παρακάτω ποιήµατος του Κ. Π. Καβάφη, «Ενας γέρος»: Μονάδες 20 Στου καφενείου του βοερού το µέσα µέρος σκυµένος στο τραπέζι κάθετ ένας γέρος µε µιαν εφηµερίδα εµπρός του, χωρίς συντροφιά. Και µες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια που είχε και δύναµι, και λόγο, κ εµορφιά. Ξέρει που γέρασε πολύ το νοιώθει, το κυττάζει. Κ εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος µοιάζει σαν χθές. Τι διάστηµα µικρό, τι διάστηµα µικρό. Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα και πως την εµπιστεύονταν πάντα τι τρέλλα! την ψεύτρα που έλεγε «Αύριο. Έχεις πολύν καιρό.» Θυµάται ορµές που βάσταγε και πόση χαρά θυσίαζε. Την άµυαλή του γνώσι κάθ ευκαιρία χαµένη τώρα την εµπαίζει.... Μα απ το πολύ να σκέπτεται και να θυµάται ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιµάται στου καφενείου ακουµπισµένος το τραπέζι. (Κ. Π. Καβάφης, Άπαντα ποιητικά, ύψιλον/βιβλία, [Αθήνα 1990], σελ. 20.) Απάντηση: Τα δύο ποιήµατα απέχουν χρονικά και διαφέρουν στην τεχνοτροπία το ένα κατάγεται από την παραδοσιακή ποίηση -όσο και αν οι νεωτερισµοί του Κ.Π. Καβάφη την υπονοµεύουν- και το άλλο ανήκει στη νεωτερική. Όµως ο Κ.Π. Καβάφης άσκησε σηµαντική επιρροή στον Γ. Ρίτσο τόσο στους εκφραστικούς τρόπους όσο όπως φαίνεται από τα δύο ποιήµατα- και στις ιδέες. Τα δύο ποιήµατα έχουν θεµελιώδεις οµοιότητες: µία ηλικιωµένη γυναίκα στο ένα, ένας γέρος στο άλλο παγιδευµένοι στη µοναξιά τους εµφανίζονται στο ποιητικό προσκήνιο να επιχειρούν έναν από τους επώδυνους απολογισµούς της ζωής. Και οι δύο είναι µόνοι και εγκλωβισµένοι: η γυναίκα στο φθαρµένο αρχοντικό της, ο γέρος στο µέσα µέρος του βουερού καφενείου. Και οι δύο αναπολούν τα νιάτα τους, όταν έθαλλε η οµορφιά, η αλκή της ζωής στο παρόν αισθάνονται γέροι και άσχηµοι, φθαρµένοι από τον «παράφορο γλύπτη» των ανθρώπων, το χρόνο. Και οι δύο µετανοούν για τη νιότη που άφησαν ανεκπλήρωτη και συνειδητοποιούν τις αναξιοποίητες δυνατότητές τους. Η γυναίκα αρνήθηκε τις χαρές της ζωής και του έρωτα «λευκή κι απρόσιτη», παγιδευµένη σε µία «αποθέωση αρνηµένων άστρων», «ανένδοτη, µόνη και πάναγνη», πειθαρχηµένη στην

8 ηθική της κοινωνικής τάξης και του θρησκευτικού της προσανατολισµού. Ανάλογα και ο γέρος «θυµάται τις ορµές που βάσταγε και πόση χαρά θυσίαζε» καθώς τον «εγέλα η Φρόνησις». Και οι δύο µετανοούν για την απώλεια του έρωτα, της απόλαυσης ίσως της ηδονής. Και οι δύο συνειδητοποιούν µε πικρία πως δεν µπορούν να επανορθώσουν ό,τι αµετάκλητα χάθηκε. Και στους δύο το παρόν αναδεικνύεται πικρό, κυριαρχεί η τραγική διαπίστωση «όχι δε φτάνει» (δύο φορές ειπωµένο στη Σονάτα, στ.92 και 100) και το σαρκασµό «την άµυαλή του γνώσι καθ» ευκαιρία χαµένη τώρα την εµπαίζει». Φαίνονται, λοιπόν, και οι δύο να έχουν παίξει ατελέσφορα το παιχνίδι της ζωής και να έχουν αφεθεί να πνιγούν δέσµιοι αναποτελεσµατικών προτεραιοτήτων. Και εκείνος και εκείνη παραιτούνται από τη ζωή: ο γέρος αποκοιµιέται, η Γυναίκα στο τέλος του ποιήµατος- µαταιώνει την έξοδό της από το σπίτι.

9