Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού"

Σπάρτακος Σπανού
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Αρχαία Ελληνικά προσανατολισμού ΘΕΜΑ Α Α1. Επειδή, λοιπόν, η αρετή είναι δύο ειδών, διανοητική και ηθική, από τη μια η διανοητική χρωστάει κατά κύριο λόγο και τη γένεση και την ανάπτυξή της στη διδασκαλία, γι αυτό ακριβώς χρειάζεται πείρα και χρόνο, από την άλλη η ηθική είναι αποτέλεσμα εθισμού, απ όπου έχει πάρει και το όνομα, το οποίο παρουσιάζει μικρή διαφορά από τη λέξη έθος. Από αυτό ακριβώς γίνεται φανερό ότι καμία από τις ηθικές αρετές δεν υπάρχει μέσα μας εκ φύσεως όντως, κανένα πράγμα που έχει από τη φύση μια ορισμένη ιδιότητα δεν μπορεί να αποκτήσει με εθισμό μια άλλη ιδιότητα, όπως για παράδειγμα η πέτρα, που από τη φύση της πηγαίνει προς τα κάτω, δεν είναι δυνατόν να συνηθίσει να πηγαίνει προς τα πάνω, ακόμα κι αν κάποιος προσπαθήσει να τη συνηθίσει (σ αυτό), ρίχνοντάς την προς τα πάνω χιλιάδες φορές, ούτε η φωτιά (είναι δυνατόν να συνηθίσει να πηγαίνει) προς τα κάτω, ούτε τίποτα άλλο από τα πράγματα που από τη φύση τους γεννιούνται με μια συγκεκριμένη ιδιότητα είναι δυνατόν να συνηθίσει σε κάτι διαφορετικό. Επομένως, ούτε εκ φύσεως, αλλά ούτε και αντίθετα προς τη φύση μας υπάρχουν οι αρετές μέσα μας, που όμως έχουμε από τη φύση την ιδιότητα να τις δεχτούμε, αλλά γινόμαστε τέλειοι με τον εθισμό. ΘΕΜΑ B B1. Ο Αριστοτέλης στο κείμενο αυτό μας κάνει λόγο για τις διανοητικές και ηθικές αρετές, καθώς και για τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίο κατακτάται η καθεμιά. Έτσι, οι παράγοντες που συμβάλλουν στη γένεση και την επαύξηση των διανοητικών αρετών είναι κατά κύριο λόγο η διδασκαλία, η οποία απαιτεί εμπειρία και χρόνο. Η φράση «τὸ πλεῖον» (= κατά κύριο λόγο) υποδηλώνει την ύπαρξη κι άλλων παραγόντων που δεν αναφέρονται στο κείμενο. Την κύρια, λοιπόν, ευθύνη για τη μετάδοσή τους (πέρα από άλλους παράγοντες και το ίδιο το άτομο) την έχει ο δάσκαλος. Από την άλλη η κατάκτηση των ηθικών αρετών οφείλεται στον εθισμό («ἔθος»), δηλαδή στη συνήθεια που δημιουργείται με την επανάληψη μιας ενέργειας. Μάλιστα, ο Αριστοτέλης, για να στηρίξει αυτή του την άποψη, συνδέει ετυμολογικά τη λέξη «ἠθική», όρο τον οποίο δημιούργησε ο ίδιος, με τη λέξη «ἔθος». Ο ετυμολογικός συσχετισμός των λέξεων «ἦθος» και «ἔθος» είναι σωστός, καθώς το «ἦθος» είναι ο εκτεταμένος τύπος του όρου «ἔθος». Οι δύο όροι συμπίπτουν και σημασιολογικά και μάλιστα με σχέση αιτίου - αποτελέσματος, γιατί το «ἔθος» (= συνήθεια, έθιμο) ως αίτιο οδηγεί στο «ἦθος» (= ο χαρακτήρας) που προκύπτει ως αποτέλεσμα. Ο χαρακτήρας του ανθρώπου και τα ποιοτικά γνωρίσματά του διαμορφώνονται με τη συνειδητή επανάληψη των ίδιων

2 ενεργειών, με αποτέλεσμα να γίνονται αναπόσπαστο στοιχείο της προσωπικότητάς του. Άλλωστε στην αρχαία ελληνική γλώσσα είχε γίνει ήδη η διάκριση των εννοιών «ἔθος» και «ἦθος». Κατά λογική συνέπεια και ο φιλοσοφικός όρος «ἠθικὴ» παραπέμπει στη μελέτη των ηθών, των αντιλήψεων, των ατομικών και συλλογικών μορφών συμπεριφοράς και των ατομικών και κοινωνικών στάσεων σε μια συγκεκριμένη κοινωνία στον χρόνο και χώρο. Από την άποψη αυτή συνδέονται εννοιολογικά οι όροι «ἠθικὴ» και «ἔθος». Έτσι, καταλήγει ο Αριστοτέλης να μας πείσει ότι οι δύο λέξεις δεν συνδέονται μόνο ετυμολογικά, αλλά και σημασιολογικά. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι την ευθύνη για την κατάκτηση των ηθικών αρετών την έχει ο ίδιος ο άνθρωπος. Εξαρτάται μάλιστα σε απόλυτο βαθμό από αυτόν αν θα φτάσει στον στόχο του, αν θα αποκτήσει ήθος «εὐγενὲς καὶ φιλόκαλον». Και για να το κατορθώσει, πρέπει να καταβάλει επίπονη προσπάθεια και αγώνα, να εθίσει την ψυχή του σε πράξεις ενάρετες, να την καλλιεργήσει «διὰ τοῦ ἔθους». Σοφός, λοιπόν, γίνεται κανείς κατά κύριο λόγο με τη βοήθεια του δασκάλου, ενώ αγαθός γίνεται με τη θέληση και την επιμονή του στην άσκηση της αρετής. Β2.α) Ο Αριστοτέλης συνάγει αποφατικό συμπέρασμα από την προηγούμενη ετυμολογική προσέγγιση του όρου «ηθική» και εισάγει τον όρο «φύσει» τον οποίο αποκλείει από γενετικό γνώρισμα της ηθικής αρετής. Η συλλογιστική πορεία που ακολούθησε ο Αριστοτέλης είναι η εξής: Αφού η λέξη «ἠθικὴ» συνδέεται ετυμολογικά και σημασιολογικά με τη λέξη «ἔθος». που είναι ο εθισμός, η συνήθεια που προέρχεται από την επανάληψη και άρα η «ἠθικὴ» δηλαδή οι ηθικές αρετές, σχετίζονται προέρχεται από την επανάληψη μιας ηθικής ενέργειας. Από την άλλη όμως ό,τι σχετίζεται με τον εθισμό, τη συνήθεια και την επανάληψη είναι επίκτητο χαρακτηριστικό και όχι εκ φύσεως ιδιότητα. Άρα, οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως (αποδεικτέα θέση: «οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται»). β) Προκειμένου να στηρίξει ο Αριστοτέλης τη θέση του, ότι οι ηθικές αρετές δεν υπάρχουν μέσα μας εκ φύσεως («οὐδεμία τῶν ἠθικῶν ἀρετῶν φύσει ἡμῖν ἐγγίνεται»), θα χρησιμοποιήσει δύο γνωστά παραδείγματα από τον χώρο της φύσης: την πέτρα και τη φωτιά. Η πέτρα πάντοτε θα κινείται με πορεία προς τα κάτω, διότι υπακούει στον φυσικό νόμο της βαρύτητας, που είναι σταθερός και αμετάβλητος. Η φωτιά πάντοτε θα έχει πορεία προς τα πάνω λόγω της φυσικής ιδιότητας των θερμών αερίων, που επίσης είναι σταθερή και δεν μεταβάλλεται. Άρα, από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι φυσικοί νόμοι δεν μεταβάλλονται, όσο κι αν προσπαθήσει κάποιος. Επομένως, εφόσον οι ηθικές αρετές μεταβάλλονται και δεν μένουν σταθερές, όπως τα πράγματα που γεννιούνται με μια ιδιότητα εκ φύσεως, αποδεικνύεται ότι δεν είναι έμφυτες. Έτσι, ο Αριστοτέλης καταφέρνει να αποδείξει τη θέση του μέσα από έναν επαγωγικό συλλογισμό. Και τα δύο παραδείγματα, που ο Αριστοτέλης χρησιμοποιεί επαγωγικά για να συναγάγει γενικό και καθολικό συμπέρασμα, ανήκουν στα απλά δεδομένα της εμπειρίας.

3 γ) Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια της Αντιγόνης προς την Ισμήνη στο έργο Αντιγόνη του Σοφοκλή: «δείξεις τάχα εἴτε εὐγενὴς πέφυκας, εἴτ ἐσθλῶν κακή». Σύμφωνα μ αυτά τα λόγια, η αρετή είναι δώρο της φύσης ή των θεών, το οποίο τελεσίδικα δίνεται ή δεν δίνεται στον άνθρωπο τη στιγμή της γέννησής του και είναι προνόμιο των ευγενών («τῶν ἀρίστων»). Φυσικά, κληροδοτείται και στους απογόνους τους, αλλά δεν δίνεται στους πολλούς. Την άποψη αυτή τη συναντάμε σε πολλούς ποιητές (στον Όμηρο, τον Τυρταίο, τον Θέογνη, τον Πίνδαρο). Η θέση του Αριστοτέλη ότι η αρετή δεν είναι έμφυτη, αλλά είναι αποτέλεσμα συνήθειας, έρχεται επομένως σε αντίθεση με αυτή την παλιά αριστοκρατική αντίληψη. Β3. Από το σχολικό εγχειρίδιο «Φιλοσοφικός Λόγος»: α) σελ. 127: Δεκαεφτά χρονών ήταν ο γιος του Ασκληπιάδη Νικόμαχου ορφανός από χρόνια από πατέρα όταν έφτασε στην Αθήνα στα 367 π.χ. να σπουδάσει στην Ακαδημία, τη σχολή του Πλάτωνα. Τα έργα του μεγάλου δασκάλου όσα είχαν γραφτεί ως την εποχή εκείνη θα του ήταν ασφαλώς γνωστά. Η μαγεία του πλατωνικού λόγου θα πρέπει να ήταν που οδήγησε τα βήματά του με αποφασιστικότητα προς την Ακαδημία. Αλλιώς γιατί, αλήθεια, να διάλεξε αυτήν από το πλήθος των σχολών που υπήρχαν τότε στην Αθήνα; β) σελ. 133: Εγκαταστημένος στη Μακεδονία (343/2 π.χ.) ο Αριστοτέλης ανέλαβε, με πρόσκληση του βασιλιά Φίλιππου, την αγωγή του Αλέξανδρου, του νεαρού (δεκατριών, τότε, χρονών) διαδόχου του θρόνου. Η εκπαίδευση γινόταν συνήθως στη Μίεζα, μια μικρή κωμόπολη κοντά στην Πέλλα. Για την αγωγή του Αλέξανδρου ο Αριστοτέλης χρησιμοποίησε κατά κύριο λόγο τα ομηρικά έπη (με την ευκαιρία μάλιστα αυτή ο φιλόσοφος επιμελήθηκε μια καινούργια έκδοση των ομηρικών επών). Β4. α) δοχείο: δέξασθαι φιλαρέσκεια: ἀρετῆς ανηθικότητα: ἠθικὴ σχεδόν: ἔσχηκε φορτίο: φερόμενος, φέρεσθαι ένδεια: δεῖται β) ἔσχηκε: αδειούχος, αποχή, έξη, εξής, ευεξία, εχεμύθεια, κατοχή, καχεξία, συνοχή, σχεδόν, σχέση, σχήμα, τροπαιούχος φέρεσθαι: αποφορά, ασθενοφόρο, διαφορά, διένεξη, μεταφορά, οισοφάγος, φερέγγυος, φερέφωνο, φορά, φορείο, φόρεμα, φόρτος

4 ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ: Λυσίου περί Πολιτείας Α. Αξίζει όμως να θυμηθείτε και τα πολιτικά ζητήματα μετά τους τετρακοσίους γιατί θα καταλάβετε/μάθετε καλά ότι πράγματι αυτά που αφενός αυτοί συμβουλεύουν, ποτέ ως τώρα δε σας ωφέλησαν, όσα αφετέρου εγώ συμβουλεύω και τα δύο πολιτεύματα πάντοτε συμφέρουν. Γιατί γνωρίζετε ότι ο Επιγένης. ο Δημοφάνης και ο Κλεισθένης ατομικά αφενός επωφελήθηκαν/καρπώθηκαν από τις συμφορές της πόλης, αφετέρου δημόσια ότι ήταν αίτιοι πολύ μεγάλων κακών γιατί έπεισαν αφενός εσάς να καταδικάσετε μερικούς σε θάνατο χωρίς δίκη, πολλών αφετέρου να δημεύσετε τις περιουσίες και τέλος μερικούς από τους πολίτες να εξορίσετε και να τους στερήσετε τα πολιτικά τους δικαιώματα διότι ήταν τέτοιοι ώστε αυτούς αφενός που είχαν διαπράξει αδικήματα, καθώς λάμβαναν χρήματα/δωροδοκούνταν να τους αθωώνουν, αντίθετα αυτούς που ίσως δεν είχαν διαπράξει καμία αδικία, καθώς τους εισήγαν/έφεραν σε σας, να τους καταστρέφουν/σκοτώνουν. Και δεν σταμάτησαν προηγουμένως, ωσότου την πόλη αφενός σε επαναστάσεις και στις μεγαλύτερες συμφορές οδήγησαν, οι ίδιοι αντίθετα από φτωχοί έγιναν πλούσιοι. B. συνενέγκῃ ἐξελῶει(ν) ἀτιμοῦν ἀμάρτῃ τούτων πολλῆς μηδέσι(ν) αἰ μέγισται πενεστέρων-πενεστάτων ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Γ1. ἃ: σύστοιχο αντικείμενο στο ρήμα συμβουλεύουσιν ὑμῖν: αντικείμενο στο ρήμα ἐλυσιτέλησεν καρπωσαμένους: κατηγορηματική μετοχή μέσω του γνωστικού ρήματος ἴστε που αναφέρεται στα ΑΡ. κακῶν: γενική αντικειμενική, ως ονοματικός ετερόπτωτος προσδιορισμός στο αἰτίους ἀκρίτων: επιρρηματικό κατηγορούμενο τρόπου που αναφέρεται στο ἐνίων εἰς στάσεις: επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός της εισόδου σε κατάσταση στο ρήμα κατέστησαν πλούσιοι: κατηγορούμενο μέσω του συνδετικού ρήματος ἐγένοντο

5 Γ2. α) ὥστε ἀφιέναι β) τοὺς δὲ ἀπολλύναι Δευτερεύουσες επιρρηματικές συμπερασματικές-απαρεμφατικές προτάσεις. Εισάγονται με τον σύνδεσμο ὥστε και εκφέρονται με απαρέμφατο σε θέση ρήματος. Δηλώνουν υποκειμενικό συμπέρασμα/επιδιοκώμενο αποτέλεσμα και λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός συμπεράσματος στο ρήμα ἦσαν. γ) ἕως κατέστησαν δ) αὐτοὶ ἐγένοντο Δευτερεύουσες επιρρηματικές χρονικές προτάσεις. Εισάγονται με τον χρονικό σύνδεσμο ἕως και εκφέρονται με απλή οριστική (χρονικά πραγματικό/βέβαιο).δηλώνουν το υστερόχρονο, λειτουργούν ως επιρρηματικός προσδιορισμός χρόνου στο ρήμα ἐπαύσαντο και συσχετίζονται με το χρονικό επίρρημα πρότερον.

Σχετικά έγγραφα

Φροντιστήριο smartclass.gr

Φροντιστήριο smartclass.gr Πανελλήνιες Εξετάσεις Ημερήσιων Γενικών Λυκείων Εξεταζόμενο Μάθημα: Αρχαία Ελληνικά Θεωρητικής Κατεύθυνσης Ενδεικτικές Απαντήσεις Θεμάτων Α.1. Επομένως, ούτε εκ φύσεως ούτε αντίθετα από τη φύση μας δημιουργούνται