«ΑΦΝΗ»: ΕΝΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΠΟΥ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑ- ΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩ- ΓΗΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Transcript

1 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση 91 «ΑΦΝΗ»: ΕΝΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΠΟΥ ΠΡΟΑΓΕΙ ΤΗΝ ΑΝΑ- ΠΤΥΞΗ ΜΕΤΑΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩ- ΓΗΣ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ Μαρία Ράλλη Σπαντιδάκης Ιωάννης Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης Ρέθυµνο Περίληψη Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας σχεδιάσαµε ένα εκπαιδευτικό λογισµικό, βασισµένο στα πορίσµατα που απορρέουν από το χώρο της γνωσιακής ψυχολογίας, µε σκοπό να διερευνηθεί η επίδραση του υπολογιστή, ως γνωστικό εργαλείο στην ανάπτυξη µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων γραφής σε παιδιά 3ης δη- µοτικού µε και χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου. Τα περιγραφικά αποτελέσµατα έδειξαν πως η πειραµατική οµάδα, µετά την παρέµβαση υπερτερούσε στην εµφάνιση µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιότητων παραγωγής γραπτού λόγου σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου. Λέξεις Κλειδιά γραπτός λόγος, µεταγνωστικές στρατηγικές, ηλεκρονικός υπολογιστής. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παραγωγή γραπτού λόγου είναι µια σύνθετη διαδικασία, η οποία διέρχεται απο τις φάσεις σχεδιασµού, καταγραφής, επανελέγχου και προϋποθέτει το συνδυασµό γνωστικών και µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων. (Bereiter & Scardamalia, 1987, Berninger, & Swanson, 1994, Roth, 2000). Σύµφωνα µε τους Bereiter & Scardamalia (1987) οι έµπειροι συγγραφείς ακολουθούν το µοντέλο της επεξεργασµένης γραφής και εµπλέκονται συνειδητά στις φάσεις σχεδιασµού, καταγραφής και επανελέγχου. είχνουν ευαισθησία για τα δοµικά στοιχεία των διαφόρων κειµενικών ειδών και αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στο σχεδιασµό και στον επανέλεγχο του γραπτού τους (Graham, MacArthur, Schawrtz, 1995, Sturm, Erikson, 2002). Αντίθετα, οι αρχάριοι συγγραφείς και οι µαθητές µε δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου, που ακολουθούν το µοντέλο της συνειρµικής γραφής, δεν είναι ενήµεροι για τα δοµικά στοιχεία κάθε κειµενικού είδους και τη δοµή του (De La Paz, 1997), δεν αφιερώνουν χρόνο στον επανέλεγχο του γραπτού τους και οι διορθώσεις που κάνουν δεν αφορούν στη δοµή και στο περιεχόµενο, αλλά στα ορθογραφικά λάθη ( Graham, MacArthur, Schwartz, 1995). Ταυτόχρονα, δεν εµφανίζουν στρατηγικές σχεδιασµού, πριν την καταγραφή των ιδεών τους, γεγονός που αντανακλά µια επίπεδη γραµµική διαδικασία γρα-

2 92 Πρακτικά Συνεδρίου - ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ φής (Graves, Semmel, Gerder, 1994). Επιπλέον, εµφανίζουν ελλιπείς δεξιότητες αυτοελέγχου και αυτο-ρύθµισης, ακόµα και αν τις κατέχουν (Bereiter, & Scardamalia, 1983). Η έρευνα έχει καταδείξει πως οι φάσεις που διέρχεται η διαδικασία γραφής καθώς και οι µεταγνωστικές στρατηγικές και δεξιότητες που αφορούν στην παραγωγή γραπτού λόγου, είναι άµεσα διδάξιµες. Ερευνητικά δεδοµένα επισηµαίνουν πως όταν η διδακτική παρέµβαση περιλαµβάνει: 1)λεπτοµερή διδασκαλία γνωστικών και µεταγνωστικών στρατηγικών και 2)παροχή διαδικαστικών διευκολύνσεων, τότε οι µαθητές µε και χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου αναπτύσσουν µεταγνωστικές στρατηγικές και δεξιότητες προσεγγίζοντας το συγγραφικό προφίλ των έµπειρων συγγραφέων και αναπτύσσοντας «συγγραφική αυτονοµία» (Βereiter, & Scardamalia, 1987, Harris, & Graham, 1996, MacArthur et al 1996, Berninger et al, 1995, Gresten, & Baker, 2001, Swanson, Hoskyn, Lee, 1999, Roth, 2000., Englert, & Mariage, 1996, Palinscar et al, 1993). Ειδικότερα, ερευνητικά δεδοµένα επισηµαίνουν πως οι µαθητές που διδάχθηκαν τη στρατηγική σχεδιασµού εννοιολογικού χάρτη 1 παρήγαγαν και οργάνωναν τις ιδέες τους ευκολότερα, ήταν ενήµεροι για τη δοµή του παραγό- µενου κειµένου και επανήλεγχαν το γραπτό τους (Englert et al, 1991., Sturn, Erickson, 2002, Sinatra et al,1994., ). Επιπρόσθετα, έρευνες από το χώρο της τεχνολογίας επισηµαίνουν πως ο συνδυασµός αφενός διδασκαλίας στρατηγικών και αφετέρου η χρήση επεξεργαστή κειµένου βοηθάει τους µαθητές µε δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου στην εφαρµογή ποιοτικότερων επανελέγχων ( MacArhtur et al 1991, Owston, Wideman, 1997). Ταυτόχρονα, η χρήση του υπολογιστή ως γνωστικό εργαλείο διδασκαλίας στρατηγικών και προσφοράς διαδικαστικών διευκολύνσεων, βοηθά τους αρχάριους συγγραφείς να αναπτύξουν µεταγνωστικές δεξιότητες γραφής (Zellermayer et al, 1991, Elliot, 1994, Spantidakis, 1998). Στα πλαίσια της παρούσας έρευνας δηµιουργήσαµε ένα εκπαιδευτικό λογισµικό, µε στόχο τη συστηµατική διδασκαλία χρήσης του εννοιολογικού χάρτη ως µια στρατηγική που ενέχεται στην διαδικασία παραγωγής γραπτού λόγου και συγκεκριµένα στη φάση σχεδιασµού. Η παραπάνω στρατηγική εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο διδασκαλίας γνωστικών και µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων της παραγωγής γραφής. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟΥ Κύρια χαρακτηριστικά του λογισµικού είναι: α)η µοντελοποίηση της διαδικασία γραφής µέσα απο τη λεκτικοποίηση της σκέψης (thinking aloud), β)η επίδειξη των γνωστικών και µεταγνωστικών στρατηγικών που διέπουν τις φάσεις σχεδιασµού, καταγραφής, και επανελέγχου, γ)η επίδειξη µεταγνωστικών δεξιοτήτων αυτορρύθµισης και αυτοελέγχου, δ)η παροχή διαδικαστικών διευκολύνσεων µε την µορφή καρτών νύξεων που παρέχουν µεταγνωστικές και αυτο-ρυθµιστικές οδηγίες. 1. Ο εννοιολογικός χάρτης είναι µια στρατηγική που χρησιµοποιείται για να κατηγοριοποιήσει τις πληροφορίες σε γραφική µορφή, σχηµατίζοντας οπτικές αναπαραστάσεις της δοµής του κειµένου οι οποίες συνδέονται µε την προηγόυµενη γνώση του συγγραφέα (Sturm, & Erickson, 2002:125).

3 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση 93 Πρώτο στάδιο: µοντελοποίηση της γραφής H άφνη, ο κεντρικός ήρωας του λογισµικού, λειτουργεί ως µοντέλο επίδειξης των στρατηγικών, που χρησιµοποιούν οι έµπειροι συγγραφείς. Στη φάση σχεδιασµού, η άφνη επισηµαίνει την ανάγκη ο συγγραφέας να λαµβάνει υπόψην το ακροατήριο στο οποίο απευθύνεται και τον σκοπό για τον οποίο γράφει. Στη συνέχεια, επιδεικνύει τη κατασκευή του εννοιολογικού χάρτη, µε τα δοµικά στοιχεία της αφήγησης -ποιος, πού, πότε, πώς, τι, γιατίτονίζοντας τη χρησιµότητά του ως απαραίτητο εργαλείο «γέννησης» ιδεών. Ταυτόχρονα εισάγει το µνηµονικό βοήθηµα «4Π, ΤΙ, ΓΙΑΤΙ» βοηθώντας τα παιδιά να αφοµοιώσουν και να εσωτερικεύσουν ευκολότερα τα δοµικά στοιχεία της αφήγησης. Έπειτα, επιδεικνύει τον τρόπο οργάνωσης των ιδεών της. Τέλος, επιδεικνύει, τον τρόπο καταγραφής, επανελέγχου και µετασχηµατισµού των ιδεών της σε ενιαίο κείµενο. Στη φάση επανελέγχου, η άφνη επιδεικνύει τον τρόπο βελτίωσης του νοήµατος και της δοµής του παραγόµενου γραπτού και αυτοαξιολογείται, συµπληρώνοντας την κλείδα αυτοελέγχου.τέλος, αναστοχάζεται τις στρατηγικές που εφάρµοσε, «συνοδευόµενη» απο σύµβολα-εικόνες που σχηµατοποιούν τη διαδικασία παραγωγής γραφής, λειτουργώντας έτσι ως µοντέλο ανάπτυξης δεξιοτήτων αυτο-ρύθµισης. Σε όλη τη διάρκεια, η άφνη δέχεται, όταν το ζητήσει, επανατροφοδότηση (νύξεις) από τον υπολογιστή, σε σηµεία που προσοµοιάζει τη σύνθεση κειµένου µε διαδικασία επίλυσης προβλήµατος. εύτερο στάδιο: αυτόνοµη γραφή Ο µαθητής συνθέτει αφηγηµατικά κείµενα, σε οχτώ οθόνες που αφορούν στις φάσεις σχεδιασµού, καταγραφής και επανελέγχου, εφαρµόζοντας τις στρατηγικές που διδάχτηκε από τη άφνη. έχεται διαδικαστικές διευκολύνσεις (νύξεις) όταν το ζητήσει. Πιο συγκεκριµένα: Στη φάση σχεδιασµού, παρέχονται κάρτες-νύξεις που αφορούν: α)στο ακροατήριο που απευθύνεται και στο σκοπό για τον οποίο γράφει, β)στα δοµικά στοιχεία της αφήγησης, κατά τη διάρκεια κατασκευής του εννοιολογικού χάρτη, και γ)στην οργάνωση των ιδεών. Στην εν λόγω φάση το λoγισµικό ενθαρρύνει το µαθητή να ενσωµατώσει δυο επιπλέον δοµικά στοιχεία της αφήγησης, το πρόβληµα και τη λύση. Στη φάση καταγραφής, δίνονται κάρτες-νύξεις που αφορούν στην περαιτέρω επεξεργασία και στον επανέλεγχο του µέχρι στιγµής παραγόµενου κειµένου. Στη φάση επανελέγχου, παρέχονται κάρτες-νύξεις για την επαναξιολόγηση της δοµής και της νοηµατικής συνοχής του τελικού κειµένου. Τέλος, ο µαθητής συµπληρώνει την κλείδα αυτοελέγχου. Η «σχηµατοποιηµένη διαδικασία» ενηµερώνει το µαθητή για το στάδιο που βρίσκεται, τις στρατηγικές που έχει εφαρµόσει και όσες πρόκεται να χρησιµοποιήσει, ενθαρρύνοντάς τον να αναπτύξει δεξιότητες αυτοελέγχου. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Στόχος της έρευνας Στόχος της παρούσας έρευνας είναι να ελέγξει την επίδραση του υπολογιστή, ως γνωστικό εργαλείο στην ανάπτυξη µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων γραφής, σε παιδιά 3 ης δηµοτικού µε και χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου.

4 94 Πρακτικά Συνεδρίου - ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ είγµα Το δείγµα της έρευνας αποτέλεσαν ογδόντα µαθητές τρίτης δηµοτικού, µε και χωρίς δυσκολίες παραγωγής γραπτού λόγου, που φοιτούν σε δηµόσια σχολεία του Ρεθύµνου. Από τα εν λόγω σχολεία αρχικά επιλέγησαν αυτά που διέθεταν εργαστήριο υπολογιστών και πληρούσαν τις προϋποθέσεις εφαρµογής του λογισµικού. Η τελική επιλογή των σχολείων έγινε µε τυχαία δειγµατοληψία. Σαράντα µαθητές αποτέλεσαν την πειραµατική οµάδα και σαράντα την οµάδα ελέγχου. Η εκλογή των οµάδων έγινε µε τους κανόνες της τυχαίας δειγµατοληψίας, έτσι ώστε οι µαθητές που µετέχουν στην έρευνα να έχουν ίσες πιθανότητες να µετέχουν είτε στην οµάδα ελέγχου έιτε στην πειραµατική οµάδα. Εργαλεία συλλογής δεδοµένων Εφαρµόστηκε κλείδα παρατήρησης της διαδικασίας γραφής, πριν τη παρέµβαση και µετά, µε σκοπό τον έλεγχο της συχνότητας εµφάνισης των µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων κατά τη διάρκεια παραγωγής γραπτού λόγου. ιάρκεια Το πρόγραµµα παρέµβασης ολοκληρώθηκε σε 3 ½ µήνες, µε συχνότητα 8-10 συνεδριών το µήνα, στο χρονικό διαστηµα Φεβρουαρίου- Μαϊου ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Από την εξέταση των δεδοµένων των πινάκων 1 και 2 προκύπτουν τα εξής στοιχεία όσον αφορά στις µεταγνωστικές στρατηγικές και δεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου της πειραµατικής οµάδας: Πρώτον, η πειραµατική οµάδα, πριν από την παρέµβαση δεν εφάρµοζε τη µεταγνωστική δεξιότητα σχεδιασµού εννοιολογικού χάρτη σε ποσοστό 100. Μετά την παρέµβαση η εν λόγω οµάδα εµφανίζει τη παραπάνω δεξιότητα σε ποσοστό 84,6. Ειδικότερα, και όπως φαίνεται απο τον πίνακα 2 το 28,2 χρησιµοποιούσε τον εννοιολογικό χάρτη, όπως ακριβώς τον διδάχθηκε στην διάρκεια της παρέµβασης, δηλαδή ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών, πριν την έναρξη παραγωγής γραπτού λόγου, ενώ ένα 2,6 του προσέδιδε και χρήση εργαλείου ελέγχου. Την ίδια στιγµή µια µεγάλη µερίδα των µαθητών που σχεδίαζε τον εννοιολογικό χάρτη προσέδωσε σε αυτόν διαφορετικές χρήσεις από αυτήν που διδάχθηκε στην διάρκεια της παρέµβασης. Πιο συγκεκριµένα, ο εννοιολογικός χάρτης εφαρµόστηκε: Α. Παράλληλα µε τη παραγωγή γραπτού λόγου, 1) ως βοήθηµα παρότρυνση στη γέννηση ιδεών σε ποσοστό 20,5 2) ως βοήθηµα παρότρυνση και ταυτόχρονα ως εργαλείο ελέγχου, που διευκολύνει τον εντοπισµό και υπογράµµιση των δοµικών στοιχείων στο παραγόµενο κείµενο, σε ποσοστό 10,3. Β. Μετά τη παραγωγή γραπτού λόγου, 3) ως εργαλείο ελέγχου που χρησιµοποίησαν οι µαθητές για να µεταφέρουν τα δοµικά στοιχεία από το παραγόµενο κείµενο στις αναπαραστάσεις του χάρτη, σε ποσοστό 5,1 4) ως εργαλείο ελέγχου που χρησιµοποίησαν οι µαθητές για να εντοπίσουν, να υπογραµµίσουν και να µεταφέρουν τα δοµικά στοιχεία του παραγόµενου κειµένου στις αναπαραστάσεις του χάρτη σε ποσοστό 15,4. Τέλος 5) ως σχήµα- υπενθύµιση, σε ποσοστό 2,6.

5 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση 95 εύτερον, η πειραµατική οµάδα πριν την παρέµβαση έκανε επανέλεγχους (διάβαζε ξανά) στο παραγόµενο γραπτό κατά διαστήµατα,σε ποσοστό 39,5. Μετά τη παρέµβαση η εν λόγω οµάδα πραγµατοποιούσε επανέλεγχους κατά διαστήµατα σε ποσοστό 33,3. Τρίτον, πριν τη παρέµβαση το 26,3, πραγµατοποιούσε επανέλεγχους στο τέλος παραγωγής γραφής, ενώ µετά τη παρέµβαση η εν λόγω οµάδα έκανε επανέλεγχους στο τέλος της παραγωγής γραφής σε ποσοστό 69,2. Τέταρτον, η εν λόγω οµάδα στην αρχική µέτρηση και σε ποσοστό 42,1 έκανε διορθώσεις στο παραγόµενο κείµενο, ενώ µετά τη παρέµβαση πραγµατοποιούσε διορθώσεις στο κείµενο σε ποσοστό 56,4. Πίνακας 1. Κατανοµή συχνοτήτων εµφάνισης µεταγνωστικών στρατηγικών και δεξιοτήτων παραγωγής γραπτού λόγου της πειραµατικής οµάδας. Μεταγνωστικές στρατηγικέςδεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΑΡΧΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ Σχηµατίζει εννοιολογικό χάρτη ,6 15,4 Επανελέγχει κατά διαστήµατα 39,5 60,5 33,3 66,7 Επανελέγχει στο τέλος 26,3 73,7 69,2 30,8 Κάνει διορθώσεις 42,1 57,9 56,4 43,6 ΝΑΙ ΟΧΙ Πίνακας 2. Κατανοµή συχνοτήτων ποσοστών χρήσης του εννοιολογικού χάρτη απο την πειραµατική οµάδας. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΧΡΗΣΕΙΣ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΝΑΙ Ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών πριν από τη παραγωγή γραφής 28,2 Ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών και εργαλείο ελέγχου 2,6 Ως βοήθηµα-παρότρυνση παράλληλα µε τη παραγωγή γραφής 20,5 Ως βοήθηµα-παρότρυνση και εργαλείο ελέγχου, παράλληλα µε τη παραγωγή γραφής Ως εργαλείο ελέγχου -µεταφοράς δοµικών στοιχείων στις αναπαραστάσεις, µετά τη παραγωγή γραφής Ως εργαλείο ελέγχου υπογράµµισης και µεταφοράς των δοµικών στοιχείων στις αναπαραστάσεις, µετά τη παραγωγή γραφής 10,3 5,1 15,4 Ως σχήµα- υπενθύµιση 2,6 Από την εξέταση των δεδοµένων του πίνακα 3 προκύπτουν τα εξής στοιχεία όσον αφορά στην εµφάνιση µεταγνωστικών δεξιοτήτων παραγωγής γραπτού λόγου από τους µαθητές της οµάδας ελέγχου: Πρώτον, τόσο στην αρχική όσο και στην τελική µέτρηση η οµάδα ελέγχου σε

6 96 Πρακτικά Συνεδρίου - ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ποσοστό 100 δεν εµφάνισε τη µεταγνωστική δεξιότητα σχεδιασµού εννοιολογικού χάρτη, αλλά ξεκινούσε άµεσα τη παραγωγή γραπτού λόγου, χωρίς να αφιερώνει χρόνο στη φάση σχεδιασµού. Κατ επέκταση, η εν λόγω οµάδα δεν χρησιµοποιούσε τον εννοιολογικό χάρτη ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών ούτε στην αρχική ούτε στη τελική µέτρηση, όπως διδάχθηκε και εφάρµοσε η πειραµατική οµάδα. εύτερον, οι µαθητές της οµάδας ελέγχου στην αρχική µέτρηση έκαναν επανέλεγχους κατά διαστήµατα σε ποσοστό 56,4 και στη τελική µέτρηση σε ποσοστό 30,8. Τρίτον, οι µαθητές της οµάδας ελέγχου, τόσο στην αρχική όσο και στη τελική µέτρηση πραγµατοποιούσαν επανέλεγχους στο τέλος της παραγωγής γραφής, σε ποσοστό 15,4. Τέταρτον, στην αρχική µέτρηση οι µαθητές της οµάδας ελέγχου σε ποσοστό 33,3 πραγµατοποιούσαν διορθώσεις στο παραγόµενο κείµενο, ποσοστό που µειώθηκε όπως φαίνεται στη τελική µέτρηση σε 23,1. Πίνακας 3. Κατανοµή συχνοτήτων εµφάνισης µεταγνωστικών δεξιοτήτων παραγωγής γραπτού λόγου της οµάδας ελέγχου. Μεταγνωστικές στρατηγικές-δεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου ΟΜΑ Α ΕΛΕΓΧΟΥ ΑΡΧΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΝΑΙ ΟΧΙ ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΝΑΙ Σχηµατίζει εννοιολογικό χάρτη Επανελέγχει κατά διαστήµατα 56,4 43,6 30,8 69,2 Επανελέγχει στο τέλος 15,4 84,6 15,4 84,6 Κάνει διορθώσεις 33,3 66,7 23,1 76,9 ΟΧΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα περιγραφικά αποτελέσµατα της παρούσας µελέτης καταδεικνύουν πως το συγγραφικό προφίλ της πειραµατικής οµάδας διαφοροποιήθηκε από την αρχική στην τελική µέτρηση καθώς η εν λόγω οµάδα, µετά την παρέµβαση, εµφανίσε µεταγνωστικές δεξιότητες παραγωγής γραπτού λόγου που αφορούν στη φάση σχεδιασµού και επανελέγχου. Ειδικότερα, η τελική µέτρηση ανέδειξε πως ένα σηµαντικό ποσοστό (51,3) 2 των µαθητών της πειραµατικής οµάδας αφιέρωνε χρόνο στη παραγωγή ιδεών µε τη βοήθεια του εννοιολογικού χάρτη. Την ίδια στιγµή, η εν λόγω οµάδα έκανε περισσότερους επανελέγχους στο τέλος του παραγόµενου κειµένου σε ποσοστό 69,2. Επιπρόσθετα χρησιµοποιούσε τον εννοιολογικό χάρτη ως ερ- 2. Το ποσοστό 51,3 προκύπτει απο την πρόσθεση των ποσοστών που αφορούν την χρήση του χάρτη α) ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών πριν απο την παραγωγή γραφής, β) ως βοήθηµα παραγωγής ιδεών και εργαλείο ελέγχου,γ) ως βοήθηµα παρότρυνση παράλληλα µε την παραγωγή γραφής.

7 Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση 97 γαλείο ελέγχου τόσο κατά την παραγωγή γραπτού λόγου, σε ποσοστό 10,3, όσο και στο τέλος του παραγόµενου κειµένου σε ποσοστό 20,5 3. Αντίθετα, η εν λόγω οµάδα εµφάνισε µείωση στη συχνότητα των επανέλεγχων που έκανε κατά διαστήµατα. Ενδεχοµένως η παρατηρούµενη µείωση να οφείλεται στην αυξηµένη αυτοπεποίθηση που µπορεί να ένιωθαν οι µαθητές της πειραµατικής οµάδας, λόγω του χρόνου που αφιέρωναν στην παραγωγή και οργάνωση των ιδεών τους µε τη κατασκευή του εννοιολογικού χάρτη. Βέβαια το στοιχείο αυτό χρήζει περαιτέρω διερεύνησης. Τέλος, το συγγραφικό προφίλ της οµάδας ελέγχου δε διαφοροποιήθηκε από την αρχική στη τελική µέτρηση, καθώς η εν λόγω οµάδα εξακολουθούσε να προβαίνει σε άµεση παραγωγή γραπτού λόγου. Κατά συνέπεια, δεν ανέπτυξε στρατηγικές και δεξιότητες που διέπουν τη φάση σχεδιασµού και αφορούν στην παραγωγή ιδεών µε τη χρήση του εννοιολογικού χάρτη. Παράλληλα, η εν λόγω οµάδα παρουσίασε µείωση αναφορικά µε τις δεξιότητες που αφορούν τη φάση επαναλέγχου και πιο συγκεκριµένα στον έλεγχο της παραγωγής γραπτού λόγου κατά διαστήµατα καθώς και στις διορθώσεις που αφορούν το κεί- µενο. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bereiter, C., & Scardamalia, M.( 1987). The psychology of written compositions. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Inc. Βerninger, V., & Swanson, H.L. (1994). Modifying Hayes and Flower s model of skilled writing to explain beginning and developing writing. In Butterfield, E. (Ed), Children s writing: Toward a process theory of the development of skilled writing (pp/.57-81). Greenwich, CT: JAI Press. Berninger, V., Abbott, R., Whitaker, D., Sylvester, L., & Nolen, S. (1995). Integrating low- level skills and high- level skills in treatment protocol for writing disabilities. Learning Disability Quarterly, 18, De La Paz, S. (1997). Strategy instruction in planning: teaching students with learning and writing disabilities to compose persuasive and expository essays. Learning Disability Quarterly, 20, Englert, C. S., & Mariage, T.V. (1996). A sociocultural perspective: Teaching ways of thinking and ways of talking in a literacy community. Learning Disabilities Research & Practice, 11 (3), Elliot, A. (1994). Computer Facilitations on the Writing Process. In S. Vosniadou, E., De Corte, H. Mandli, (Eds.), Technology Based Learning Environments. NATO ASI Series F: Computer and System Sciences, 137, Englert, C.S., Raphael, T.E., Anderson, L.M., Anthony, H.M., Stevens, D.D. (1991).Making writing strategies and self-talk visible: cognitive strategy instruction in regular and special education classrooms. American Educational Research Journal, 28, Gersten, R., & Baker, S. (2001). Teaching expressive writing to students with learning disabilities. Elementary School Journal, 101 (3), Graham, S., MacArthur, C., & Schwartz, S. (1995). Effects of goal setting and procedural facilitation on the revising behavior and writing performance of students with writing and learning problems. Journal of Educational Psychology, 87 (2), Το ποσοστό 20,5 προκύπτει απο την πρόσθεση των ποσοστών που αφορούν την χρήση του εννοιολογικού χάρη α) ως εργαλείο ελέγχου-µεταφοράς των δοµικών στοιχείων στις αναπαραστάσεις του χάρτη, β) ως εργαλείο ελέγχου- υπογράµµισης και µεταφοράς των δοµικών στοιχείων στις αναπαραστάσεις του χάρτη.

8 98 Πρακτικά Συνεδρίου - ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ Graham,S. (1997). Executive control in the revising of students with learning and writing difficulties. Journal of Educational Psychology, 89, Graves,A., Semmel, M., & Gerber, M. (1994). The effects of story prompts on the narrative production of students with and without learning disabilities. Journal of Learning Disabilities, 17, Harris, K. R., & Graham,S. (1996). Making the writing process work: Strategies for composition and self-regulation. Cambridge, MA:Brookline. MacArthur, C., Schwartz, S.S., & Graham,S. (1991). A model for writing instruction: integrating word processing and strategy instruction into a process approach to writing. Learning Disabilities Research & Practice, 6, Mac Arthur, C., Schwartz, S., Graham, S., Molloy, D., & Harris, K.R. (1996). Integration of strategy instruction into a whole language classroom: A case study. Learning Disabilities Research & Practice, 11, Owston, R.D.& Wideman,H.H. (1997). Word processors and children s writing in a high-computer-access setting. Journal of Research on Computing in Education, 30 (2), Palincsar, A. S., Anderson, C., & David, Y. M.( 1993). Pursuing scientific literacy in the middle grades through collaborative problem solving. Elementary School Journal, 93, Roth,F. P. (2000). Narrative writing: development and teaching with children with writing difficulties. Top Lang Disord, 20,(4), Sinatra,R., Beaudry,J., Pizzo,J., Geisert,G. (1994). Using a computer-based semantic mapping, reading and writing approach with at-risk fourth graders. Journal of Computing in Childhood Education, 5 (1) Σπαντιδάκης,Ι. (1998). υσκολίες γραπτής έκφρασης των µαθητών του δηµοτικού σχολείου. ιδακτορική ιατριβή. Παιδαγωγικό Τµήµα ηµοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήµιο Αθηνών. Swanson, H.L., Hoskyn, M., & Lee, C. (1999). Interventions for students with learning disabilities: A meta- analysis of treatment outcomes. New York: Guilford. Zellermayer, M., Salomon, G., Globerson, T., & Givon, H. (1991). Enhancing writingrelated metacognitions through a computerized writing partner. American Educational Research Journal Summer, 28, (2),