Πάρτε το πράσινο φως Πρόληψη και προσυμπτωματικός έλεγχος του ορθοκολικού καρκίνου: Τι ΠΡΕΠΕΙ να γνωρίζετε

Transcript

1 Πάρτε το πράσινο φως Πρόληψη και προσυμπτωματικός έλεγχος του ορθοκολικού καρκίνου: Τι ΠΡΕΠΕΙ να γνωρίζετε

2 Στον ορθοκολικό καρκίνο, η ντροπή σκοτώνει Είναι αλήθεια ότι ο ορθοκολικός καρκίνος μπορεί ακόμα να αποτελεί θέμα ταμπού. Στην ντροπή και στην έλλειψη καλής και σαφούς πληροφόρησης οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το ότι οι άνθρωποι δεν συζητούν τις επιλογές πρόληψης και προσυμπτωματικού ελέγχου με τον γιατρό τους. Έτσι, σε πολλούς ανθρώπους, η διάγνωση γίνεται σε προχωρημένο στάδιο, πράγμα που δυσκολεύει πάρα πολύ τη θεραπεία. Το αποτέλεσμα είναι να χάνονται χωρίς λόγο ανθρώπινες ζωές. Αυτό μπορεί να αλλάξει! Ο ορθοκολικός καρκίνος μπορεί γενικά να προληφθεί. Υπάρχουν πολλά που μπορείτε να κάνετε, για να συμβάλετε στην πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου. Εξάλλου, είναι ένας από τους πολύ λίγους τύπους καρκίνου που μπορούν να προληφθούν με προσυμπτωματικό έλεγχο. Επιπλέον, στα πρώτα στάδια, η νόσος είναι ιάσιμη σε μεγάλο βαθμό. Αν εντοπιστεί αρκετά νωρίς, είναι δυνατόν να θεραπευτεί πλήρως. Αν εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο είστε άνω των 50 ετών ή έχετε προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου ή αν παρατηρείτε σημεία και συμπτώματα της νόσου, είναι σημαντικό να διαβάσετε αυτό το φυλλάδιο για την πρόληψη και τον προσυμπτωματικό έλεγχο του ορθοκολικού καρκίνου. Να θυμάστε ότι τα ταμπού και τα κοινωνικά στίγματα θρέφονται από τη σιωπή. Ο καλύτερος τρόπος, για να ξεπεράσουμε τα ταμπού είναι να μιλάμε για αυτά. Θα σας δώσουμε τις πληροφορίες σχετικά με αυτόν τον τύπο καρκίνου και σας ενθαρρύνουμε να μιλήσετε γι αυτόν με την οικογένειά σας, τους φίλους σας και, ίσως, και τον γιατρό σας. Αυτό το φυλλάδιο γράφτηκε από ανθρώπους που τον έχουν ζήσει από κοντά ασθενείς με ορθοκολικό καρκίνο και επαγγελματίες υγείας. Γνωρίζουμε από την εμπειρία μας πόσο σημαντική είναι η πρόληψη και ο προσυμπτωματικός έλεγχος του ορθοκολικού καρκίνου και σας παρακαλούμε θερμά να ενημερωθείτε, να αγνοήσετε το στίγμα και να αναλάβετε δράση. Εισαγωγή: Οι βασικές ερωτήσεις Τι είναι ο ορθοκολικός καρκίνος; Ο ορθοκολικός καρκίνος, γνωστός και ως καρκίνος του παχέος εντέρου, είναι ο καρκίνος που παρουσιάζεται στο κόλον ή στο ορθό. Το κόλον και το ορθό αποτελούν τμήματα του γαστροεντερικού ή πεπτικού συστήματος. Συμβάλλουν στο σχηματισμό στερεών αποβλήτων (κοπράνων), τα οποία εξέρχονται από το σώμα.

3 Γιατί παρουσιάζεται; Οι περισσότεροι ορθοκολικοί καρκίνοι ξεκινούν ως όγκοι, που ονομάζονται πολύποδες, στο τοίχωμα του παχέος εντέρου. Παρά το γεγονός ότι οι πολύποδες είναι πολύ συχνοί στις μεγαλύτερες ηλικίες, οι περισσότεροι δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Περίπου 1 στους 10 πολύποδες σχηματίζουν όγκο στο παχύ έντερο που προκαλεί πόνο, αιμορραγία και άλλα συμπτώματα. Συχνά οι πολύποδες μπορούν να απομακρυνθούν απλά και χωρίς χειρουργική επέμβαση, χωρίς να έχουν την ευκαιρία να εξελιχθούν σε καρκίνο. Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες επικινδυνότητας για ορθοκολικό καρκίνο, οι οποίοι περιλαμβάνουν την ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, καθώς και τη διατροφή και τον τρόπο ζωής. Μπορεί να προληφθεί; ΝΑΙ. Αυτό το φυλλάδιο θα σας παρέχει πολλές συμβουλές σχετικά με τις ενέργειες που μπορείτε να κάνετε, για να συμβάλετε στην πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου. Μία από τις σημαντικότερες είναι ο προσυμπτωματικός έλεγχος. Το φυλλάδιο αυτό περιγράφει τους διάφορους διαθέσιμους τύπους προσυμπτωματικού ελέγχου. (Σε κάθε χώρα χρησιμοποιούνται και συνιστώνται διαφορετικά είδη προσυμπτωματικού ελέγχου.) Πολλές χώρες συνιστούν τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο για ορθοκολικό καρκίνο μετά την ηλικία των 50 ετών. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος μπορεί να ανιχνεύσει και να αφαιρέσει τους πολύποδες, αποτρέποντας, έτσι, την εξέλιξή τους σε καρκίνο. Μπορεί να θεραπευθεί; ΝΑΙ. Αν εντοπιστεί αρκετά νωρίς, ο ορθοκολικός καρκίνος είναι συχνά θεραπεύσιμος μέσω χειρουργικής επέμβασης. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο ο προσυμπτωματικός έλεγχος είναι τόσο σημαντικός. Τι πρέπει να κάνω; Διαβάστε αυτό το φυλλάδιο για να εξοικειωθείτε με: αποδεδειγμένα χρήσιμες συμβουλές που βοηθούν στην πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου μεθόδους προσυμπτωματικού ελέγχου και διάγνωσης του ορθοκολικού καρκίνου τα κύρια σημεία των πιο πρόσφατων ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών για τη διασφάλιση της ποιότητας στον προσυμπτωματικό έλεγχο και την πρόληψη του ορθοκολικού καρκίνου για να γνωρίζετε τι δικαιούστε θεραπευτικές προσεγγίσεις σε περίπτωση διάγνωσης

4 Κίνδυνοι και πρόληψη Μολονότι είναι δύσκολο να καθοριστεί η ακριβής αιτία του ορθοκολικού καρκίνου σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν ορισμένοι γνωστοί παράγοντες, που αυξάνουν την επικινδυνότητα. Αυτοί οι παράγοντες παρατίθενται παρακάτω, μαζί με συμβουλές που θα σας βοηθήσουν να μειώσετε τον κίνδυνο ή να κάνετε τα κατάλληλα βήματα για τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο. 1. Ηλικία 50 ετών και άνω Ποιοι είναι οι παράγοντες επικινδυνότητας; Τι πρέπει να κάνω; Η επικινδυνότητα για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία σας. Οι πιο πρόσφατες ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν οι άνδρες και οι γυναίκες να υποβάλλονται σε εξέταση για ορθοκολικό καρκίνο από την ηλικία των 50 ετών. Εάν είστε 50 ετών ή μεγαλύτερης ηλικίας και ο γιατρός σας δεν έχει συζητήσει ακόμα μαζί σας τον προσυμπτωματικό έλεγχο για ορθοκολικό καρκίνο, τότε θέστε αυτό το θέμα στην επόμενη επίσκεψή σας. Επιπλέον, να θυμάστε ότι ένας προσυμπτωματικός έλεγχος δεν είναι αρκετός. Συνιστάται τακτικός έλεγχος για ορθοκολικό καρκίνο, επειδή πολλοί άνθρωποι δεν έχουν κανένα σύμπτωμα για αρκετά χρόνια. 2. Ιστορικό νόσου Ποιοι είναι οι παράγοντες επικινδυνότητας; Η επικινδυνότητα για εμφάνιση ορθοκολικού καρκίνου είναι αυξημένη σε όσους είχαν στο παρελθόν πολύποδες που έχουν απομακρυνθεί ή καρκίνο του παχέος εντέρου σε γυναίκες, οι οποίες είχαν καρκίνο των ωοθηκών, της μήτρας ή του μαστού σε άτομα με μακροχρόνιο ιστορικό νόσου του Crohn ή ελκώδους κολίτιδας

5 Τι πρέπει να κάνω; Ο προσυμπτωματικός έλεγχος συνιστάται συνήθως για άτομα άνω των 50 ετών. Ωστόσο, αν κάποιος έχει ιστορικό μιας από τις νόσους που αναφέρονται παραπάνω, πρέπει να ξεκινήσει τον προσυμπτωμτικό έλεγχο νωρίτερα. Ρωτήστε τον γιατρό σας αν θα πρέπει να υποβάλλεστε σε τακτικό έλεγχο για ορθοκολικό καρκίνο. 3. Οικογενειακό ιστορικό Ποιοι είναι οι παράγοντες επικινδυνότητας; Τι πρέπει να κάνω; Ένα οικογενειακό ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου μπορεί να αυξήσει την επικινδυνότητα. Ισχυρό οικογενειακό ιστορικό της νόσου σημαίνει ότι έχετε περισσότερους από έναν συγγενείς από την ίδια πλευρά της οικογένειάς σας που έχουν διαγνωστεί με ορθοκολικό καρκίνο ή έναν ή περισσότερους οι οποίοι έχουν διαγνωστεί σε ιδιαίτερα νεαρή ηλικία (δηλ. κάτω των 45 ετών). Όσο περισσότερους συγγενείς με ορθοκολικό καρκίνο έχετε και όσο νεότεροι ήταν κατά τη διάγνωση τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα παρουσίας καρκινικού γονιδίου στην οικογένειά σας. Εάν υπάρχει ιστορικό ορθοκολικού καρκίνου στην οικογένειά σας, είναι πολύ σημαντικό να το συζητήσετε με τον γιατρό σας. Κάθε άτομο με οικογενειακό ιστορικό πρέπει να ξεκινήσει τον προσυμπτωματικό έλεγχο νωρίτερα από τη συνηθισμένη ηλικία των 50 ετών. Ρωτήστε τον γιατρό σας αν θα πρέπει να υποβάλλεστε σε τακτικό έλεγχο για ορθοκολικό καρκίνο.

6 4. Výživa a životní styl Ποιοι είναι οι παράγοντες επικινδυνότητας; Τι πρέπει να κάνω; Η καθιστική ζωή αυξάνει την επικινδυνότητα για ορθοκολικό καρκίνο, ακριβώς όπως και μια διατροφή πλούσια σε κόκκινο κρέας, επεξεργασμένο κρέας και λίπος, αλλά φτωχή σε φρέσκα φρούτα, λαχανικά, πουλερικά και ψάρια. Τα κλινικά στοιχεία απέδειξαν ότι η παχυσαρκία συνδέεται άμεσα με τον ορθοκολικό καρκίνο. Φροντίστε να έχετε μια ισορροπημένη διατροφή και παραμείνετε σωματικά ενεργοί. Ειδικότερα, προσπαθήστε: να τρώτε άφθονες φυτικές ίνες (οι ίνες των σιτηρών, και ειδικότερα των δημητριακών ολικής αλέσεως, μπορούν να μειώσουν την επικινδυνότητα για ορθοκολικό καρκίνο), να περιορίσετε την ποσότητα των κορεσμένων και των τρανς λιπαρών στη διατροφή σας, να πίνετε άφθονο νερό (αυτό βοηθάει την πέψη και συμβάλλει στην πρόληψη της δυσκοιλιότητας), να μειώσετε την ποσότητα κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος που τρώτε κάθε εβδομάδα, να βάλετε περισσότερα φρούτα και λαχανικά στη διατροφή σας (πέντε μερίδες την ημέρα), να διατηρήσετε ένα υγιές σωματικό βάρος. Γυμνάζεστε τακτικά, εάν μπορείτε. Δεν είναι απαραίτητο να πηγαίνετε σε γυμναστήριο. Μπορείτε απλώς να χρησιμοποιείτε τις σκάλες, να πηγαίνετε με τα πόδια για ψώνια, να κάνετε δουλιές του σπιτιού, να βγάζετε βόλτα τον σκύλο σας ή να κατεβαίνετε από το λεωφορείο μερικές στάσεις νωρίτερα.

7 5. Kouření a alkohol Ποιοι είναι οι παράγοντες επικινδυνότητας; Τι πρέπει να κάνω; Αν και δεν είναι τόσο ισχυρός παράγοντας επικινδυνότητας όπως για άλλους τύπους καρκίνου, το κάπνισμα επίσης μπορεί να αυξήσει την επικινδυνότητα για ορθοκολικό καρκίνο. Η κατανάλωση οινοπνεύματος επίσης αυξάνει την επικινδυνότητα. Εξετάστε το ενδεχόμενο να κόψετε το κάπνισμα και να μειώσετε την ποσότητα οινοπνεύματος που καταναλώνετε.

8 Προσυμπτωματικός έλεγχος και διάγνωση Ο τακτικός προσυμπτωματικός έλεγχος για ορθοκολικό καρκίνο αυξάνει την πιθανότητα έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου ή ακόμα και την πρόληψή του μέσω της ανίχνευσης και απομάκρυνσης των πολυπόδων. Ο ορθοκολικός καρκίνος μπορεί, γενικά, να αντιμετωπιστεί πολύ καλύτερα, ακόμη και να θεραπευτεί πλήρως, όταν διαγνωστεί νωρίς, κάτι το οποίο καθιστά τον τακτικό έλεγχο εξαιρετικά σημαντικό. Οι πιο πρόσφατες ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν οι άνδρες και οι γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω να συμμετέχουν στον προσυμπτωματικό έλεγχο για ορθοκολικό καρκίνο. Υπάρχουν διάφορες διαθέσιμες επιλογές ελέγχου οι πιο βασικές περιγράφονται παρακάτω. Για να αποφασίσετε ποια επιλογή είναι η κατάλληλη για σας, συζητήστε με τον γιατρό σας. Μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου Τι είναι; Πού μπορώ να κάνω την εξέταση; FOBT (faecal occult blood test, δοκιμή ανίχνευσης λανθάνουσας αιμορραγίας στα κόπρανα) ή FIT (faecal immunochemical test, ανοσοχημική δοκιμή κοπράνων) ή συνδυασμένη δοκιμή FIT και δοκιμή δεικτών DNA Το FOBT είναι η κύρια μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου η οποία συνιστάται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Υπάρχουν δύο τύποι: η συνήθης, βασιζόμενη στη γουαϊάκη, FOBT (ή gfobt) και η νεότερη ανοσοχημική δοκιμή κοπράνων, FIT (ή ifobt). Οι δοκιμές ελέγχουν την παρουσία ελάχιστων ποσοτήτων αίματος στα κόπρανα, οι οποίες δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Και οι δύο χρησιμοποιούνται ευρέως και έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν τη θνησιμότητα λόγω ορθοκολικού καρκίνου. Ωστόσο, η δοκιμή gfobt σταδιακά αντικαθίσταται από τη FIT, όπως συνιστάται στις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Η FIT είναι η πιο ακριβής από τις δύο και, σε αντίθεση με την FOBT, μπορεί επίσης να ανιχνεύσει πολύποδες που αιμορραγούν. Μια πρόσφατη εξέλιξη της FIT είναι ο συνδυασμός με άλλους δείκτες DNA στα κόπρανα. Αυτή η νέα δοκιμή πολλαπλών στόχων είναι ακριβότερη και απαιτεί πλήρες δείγμα κοπράνων, αλλά ανιχνεύει περισσότερους πολύποδες από τις gfobt και FIT. Στο σπίτι. Τα δείγματα κοπράνων συλλέγονται από τον ασθενή με χρήση ειδικού υλικού και επιστρέφονται στον γιατρό.

9 Πόσο συχνά πρέπει την κάνω; Μία φορά κάθε ένα ή δύο χρόνια. Μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου Τι είναι; Εύκαμπτη σιγμοειδοσκόπηση Σε αυτήν την εξέταση, το ορθό και εν μέρει το κόλον εξετάζονται με τη βοήθεια ενός εύκαμπτου, φωτιζόμενου εργαλείου που ονομάζεται σιγμοειδοσκόπιο. Αυτό εισάγεται στο ορθό και στο κόλον, ενώ αντλείται στο εσωτερικό τους αέρας, έτσι ώστε ο γιατρός να μπορεί να δει καθαρά την εσωτερική επιφάνειά τους. Κατά τη σιγμοειδοσκόπηση, μπορούν να αφαιρεθούν τυχόν παθολογικοί όγκοι στο ορθό και στο σιγμοειδές κόλον για ανάλυση (βιοψία). Πού μπορώ να κάνω την εξέταση; Πόσο συχνά πρέπει την κάνω; Στο ιατρείο ή στο νοσοκομείο. Συνήθως, οι ασθενείς δεν υποβάλλονται σε νάρκωση για αυτή την εξέταση. Το κατώτερο τμήμα του κόλου θα πρέπει πριν την εξέταση να καθαριστεί με ένα παρασκεύασμα για κλύσμα. Μία φορά κάθε 5 χρόνια.

10 Μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου Τι είναι; Πού μπορώ να κάνω την εξέταση; Πόσο συχνά πρέπει την κάνω; Κολονοσκόπηση Αν άλλες εξετάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου είναι θετικές, ο ασθενής πρέπει συνήθως να επιστρέψει στον γιατρό για κολονοσκόπηση για έλεγχο για ύπαρξη καρκίνων και αφαίρεση τυχόν πολυπόδων. Σε αυτή την εξέταση, το ορθό και όλο το κόλον εξετάζονται με χρήση ενός εύκαμπτου, φωτιζόμενου εργαλείου που ονομάζεται κολονοσκόπιο. Αυτό εισάγεται στο ορθό και στο κόλον, ενώ αντλείται στο εσωτερικό τους αέρας, έτσι ώστε ο γιατρός να μπορεί δει καθαρά την εσωτερική επιφάνειά τους. Κατά την κολονοσκόπηση, μπορούν να αφαιρεθούν τυχόν παθολογικοί πολύποδες στο κόλον και στο ορθό. Συνήθως στο νοσοκομείο ή στο ιατρείο. Οι περισσότεροι ασθενείς υποβάλλονται σε κάποιας μορφής νάρκωση κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης. Η εξέταση διαρκεί λεπτά. Συνήθως, απαιτείται προετοιμασία μίας ημέρας με διαυγή υγρά και καθαρτικό παρασκεύασμα. Μία φορά κάθε 10 χρόνια.

11 Μέθοδος προσυμπτωματικού ελέγχου Τι είναι; Πού μπορώ να κάνω την εξέταση; Πόσο συχνά πρέπει την κάνω; Αξονική τομογραφία (CT) Η αξονική τομογραφία είναι μια ακτινογραφική εξέταση κατά την οποία λαμβάνονται πολλές εικόνες, καθώς το όργανο περιστρέφεται γύρω από σας, ενώ είστε ξαπλωμένος σε ένα τραπέζι. Στη συνέχεια, ένας υπολογιστής συνδυάζει αυτές τις εικόνες, παράγοντας απεικονίσεις των τμημάτων του σώματός σας που εξετάζονται (όπως είναι π.χ. το κόλον/ορθό). Στο νοσοκομείο ή στο ιατρείο. Η αξονική τομογραφία διαρκεί περισσότερο από τις συνηθισμένες ακτινογραφίες. Είναι απαραίτητο να είστε ξαπλωμένος ακίνητος στο τραπέζι για όση ώρα διαρκεί. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης, το τραπέζει μετακινείται μέσα και έξω από έναν δακτυλοειδή σαρωτή. Μία φορά κάθε 5 χρόνια. Σημείωση: Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι προσυμπτωματικού ελέγχου, αλλά δεν χρησιμοποιούνται πάντοτε ευρέως ή δεν παρέχεται αποζημίωση για το κόστος τους και ενδέχεται να μην είναι τόσο αποτελεσματικές. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι ακόλουθες: Βαριούχος υποκλυσμός διπλής αντίθεσης Στο ορθό αντλείται αέρας και βάριο. Το διάλυμα μπορεί να δείξει τυχόν πολύποδες ή όγκους σε ακτινογραφική εξέταση. Η εξέταση με βαριούχο υποκλυσμό χρησιμοποιείται πολύ λιγότερο συχνά από ό,τι στο παρελθόν, επειδή είναι λιγότερο αποτελεσματική σε σύγκριση με άλλες μεθόδους (π.χ. κολονοσκόπηση) για την ανίχνευση μικρών πολυπόδων και καρκίνων. Δακτυλική εξέταση του ορθού (DRE) Ο γιατρός εξετάζει το εσωτερικό του ορθού με ένα καλυμμένο με γάντι δάκτυλο. Εξέταση DNA κοπράνων Μια εξέταση, η οποία ανιχνεύει ορισμένα παθολογικά τμήματα του DNA (γενετικού υλικού) σε ένα δείγμα κοπράνων. Ενδοσκόπηση με κάψουλα Μια νέα, λιγότερο επεμβατική μέθοδος, εναλλακτική της κολονοσκόπησης, στην οποία μια ψηφιακή βιντεοκάμερα με το μέγεθος και το σχήμα χαπιού καταπίνεται για την απεικόνιση της γαστρεντερικής οδού. Αργότερα αυτή η κάμερα περνά στα κόπρανα. Η χρήση αυτής της ελάχιστα επεμβατικής διαδικασίας μπορεί να αποφύγει πιθανούς κινδύνους, που συνδέονται με την αναισθησία, την ακτινοβολία και την αιμορραγία, ενώ ταυτόχρονα βοηθά στη μείωση του άγχους και του φόβου.

12 Διάγνωση Εάν υπάρχει υποψία για ορθοκολικό καρκίνο μετά από τον προσυμπτωματικό έλεγχο ή μια διαγνωστική εξέταση, συνήθως λαμβάνεται βιοψία. Ο γιατρός αφαιρεί ένα μικρό κομμάτι από ιστό με ειδικό εργαλείο και τα δείγματα αποστέλλονται στο εργαστήριο, όπου ένας παθολογοανατόμος (γιατρός ειδικευμένος στη διάγνωση του καρκίνου και άλλων νόσων) τα εξετάζει σε μικροσκόπιο. Ο μόνος τρόπος να δοθεί μια σαφής διάγνωση είναι τα δείγματα να εξεταστούν σε μικροσκόπιο. Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για τον προσυμπτωματικό έλεγχο και τη διάγνωση: σύντομη περίληψη Το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρώτη έκδοση των Ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών για τη διασφάλιση της ποιότητας στον προσυμπτωματικό έλεγχο και τη διάγνωση του ορθοκολικού καρκίνου. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν σημαντικό ορόσημο, επειδή συμβάλλουν στον καθορισμό ενός σημείου αναφοράς για τη βέλτιστη πρακτική στον προσυμπτωματικό έλεγχο του ορθοκολικού καρκίνου, η οποία θα ακολουθείται από όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούνται από 10 κεφάλαια και συνολικά περισσότερες από 250 συστάσεις. Αυτές βοηθούν τον γενικό πληθυσμό και τους ασθενείς να ξέρουν τι μπορούν να περιμένουν από τον προσυμπτωματικό έλεγχο του ορθοκολικού καρκίνου. Οι κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν ότι κάθε ευρωπαίος πολίτης θα πρέπει να μπορεί να έχει πρόσβαση στα συνιστώμενα πρότυπα και διαδικασίες. Παραδείγματα κύριων συστάσεων: Ηλικία για προσυμπτωματικό έλεγχο: Οι άνδρες και οι γυναίκες ηλικίας 50 ετών και άνω θα πρέπει να συμμετέχουν στον προσυμπωματικό έλεγχο για τον ορθοκολικό καρκίνο. Πρόσβαση σε πληροφορίες: Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος του στοχευόμενου πληθυσμού θα λαμβάνει σχετικές πληροφορίες, για να είναι σε θέση να παίρνει αποφάσεις μετά από ενημέρωση σχετικά με το αν επιθυμεί ή όχι να συμμετάσχει στον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον ορθοκολικό καρκίνο. Σαφής πληροφόρηση: Συνιστάται η χρήση ενός ενημερωτικού φυλλαδίου για τον γενικό πληθυσμό. Πρέπει να περιλαμβάνει πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους και τα οφέλη που συσχετίζονται με τον προσυμπτωματικό ελέγχο για τον ορθοκολικό καρκίνο, τους κινδύνους που συσχετίζονται με τον ορθοκολικό καρκίνο (συχνότητα εμφάνισης και παράγοντες επικινδυνότητας), τη σημασία των αποτελεσμάτων των εξετάσεων, τις δυνατές διαγνωστικές εξετάσεις και τις δυνατές θεραπευτικές επιλογές.

13 Τοποθεσίες όπου πραγματοποιείται προσυμπτωματικός έλεγχος: Οι υπηρεσίες προσυμπτωματικού ελέγχου θα πρέπει να είναι σε βολικές για τους συμμετέχοντες τοποθεσίες και κοντά σε κλινικές υπηρεσίες. Προσωπικές προτιμήσεις: Η παροχή της υπηρεσίας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις αξίες και τις προτιμήσεις του κάθε ατόμου, καθώς και τις προοπτικές για τη δημόσια υγεία. Πρόσβαση σε υπηρεσίες προσυμπτωματικού ελέγχου: Η πρόσβαση σε προσυμπτωματικό έλεγχο και σε κάθε επόμενη αξιολόγηση για άτομα με παθολογικά αποτελέσματα εξετάσεων δεν πρέπει να περιορίζεται από οικονομικούς φραγμούς. Κατ αρχήν, ο προσυμπτωματικός έλεγχος θα πρέπει να είναι δωρεάν για τον συμμετέχοντα. Αφαίρεση αλλοιώσεων: Προκακοήθεις αλλοιώσεις που ανιχνεύονται κατά τον ενδοσκοπικό προσυμπτωματικό έλεγχο πρέπει να αφαιρούνται. Οι ασθενείς με προκακοήθεις αλλοιώσεις μεγάλου μεγέθους, στις οποίες δεν ενδείκνυται ενδοσκοπική εκτομή, πρέπει να παραπέμπονται για χειρουργική εκτομή. Σαφής επικοινωνία μετά από τον προσυμπτωματικό έλεγχο: Πριν φύγουν από τη μονάδα ενδοσκοπίας, στους ασθενείς θα πρέπει να εξηγούνται προφορικά τα αποτελέσματα της διαδικασίας. Θα πρέπει επίσης να τους παρέχονται γραπτές πληροφορίες προς υποστήριξη της προφορικής εξήγησης. Παραλαβή των αποτελεσμάτων των εξετάσεων: Το χρονικό διάστημα σε ημέρες μεταξύ της διεξαγωγής ενός προσυμπτωματικού ελέγχου και της παραλαβής των αποτελεσμάτων από τον συμμετέχοντα θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν συντομότερο: αποδεκτό πρότυπο > 90% εντός 15 ημερών. Επακόλουθη εξέταση: Μετά από θετικό προσυμπτωματικό έλεγχο (με οποιαδήποτε μέθοδο), η επακόλουθη κολονοσκόπηση θα πρέπει να προγραμματίζεται εντός 31 ημερών από την παραπομπή (αποδεκτό >90%, επιθυμητό >95%). Έναρξη της διαχείρισης του ορθοκολικού καρκίνου: Το χρονικό διάστημα μεταξύ της θετικής εύκαμπτης σιγμοειδοσκόπησης ή κολονοσκόπησης και της οριστικής διαχείρισης θα πρέπει να ελαχιστοποιείται και στο 95% των περιπτώσεων δεν θα πρέπει να είναι μεγαλύτερο από 31 ημέρες (αποδεκτό πρότυπο). Μετά τη διάγνωση: Με το βλέμμα στο μέλλον Σε περίπτωση θετικής διάγνωσης ορθοκολικού καρκίνου, η θεραπεία είναι συχνά πολύ αποτελεσματική, ειδικά εάν ο καρκίνος έχει διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο. Από τα μέσα της δεκαετίας του 80, τα ποσοστά επιβίωσηςτων ασθενών με ορθοκολικό καρκίνο έχουν αυξηθεί, εν μέρει χάρη στην αυξημένη ευαισθητοποίηση και στη διάδοση του προσυμπτωματικού ελέγχου. Η ανίχνευση περισσότερων πολυπόδων και καρκίνων στα πρώιμα (τοπικά ή περιφερειακά) στάδια καθιστά ευκολότερη τη θεραπεία

14 της νόσου. Οι βελτιωμένες επιλογές θεραπείας επίσης συνέβαλαν στην αύξηση των ποσοστών επιβίωσης. Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης των ασθενών με ορθοκολικό καρκίνο που ανιχνεύθηκε σε πρώιμο στάδιο είναι καλύτερο από 90%. Το ποσοστό πενταετούς επιβίωσης των ασθενών με ορθοκολικό καρκίνο που ανιχνεύθηκε σε οψιμότερο στάδιο μπορεί να είναι σήμερα έως 20%. Ποιες θεραπείες θα σας προσφερθούν και ποια θα είναι η έκβαση για εσάς εξαρτάται από κάποιους παράγοντες, ο σημαντικότερος των οποίων είναι το στάδιο στο οποίο βρίσκεται ο καρκίνος κατά τη διάγνωση. Ο γιατρός σας θα σας πληροφορήσει σχετικά με το στάδιο του ορθοκολικού σας καρκίνου, χρησιμοποιώντας είτε αριθμούς (στάδιο 0 έως 4) είτε γράμματα (ονομαζόμενη σταδιοποίηση TNM, από τα αρχικά των λέξεων tumor = όγκος, node = λεμφαδένας, metastase = μετάσταση). Θεραπεία Αν ο καρκίνος διαγνωστεί σε πρώιμο στάδιο, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να επιτύχει την πλήρη απομάκρυνση του ορθοκολικού καρκίνου. Το είδος της επέμβασης στην οποία θα υποβληθείτε θα εξαρτηθεί από το πού βρίσκεται ο καρκίνος, από τον τύπο και το μέγεθος του καρκίνου, και από το εάν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί. Πολλά νοσοκομεία προσφέρουν σήμερα ελάχιστα επεμβατικές χειρουργικές επεμβάσεις, με τεράστια οφέλη για τους ασθενείς. Οι τομές είναι πολύ μικρότερες από εκείνες που χρησιμοποιούνται στην παραδοσιακή χειρουργική και συνήθως προκαλείται λιγότερη δυσφορία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο, μικρότερη ανάγκη για παυσίπονα, γρηγορότερη επιστροφή στις συνηθισμένες δραστηριότητες με λιγότερο ορατές ουλές. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι μακροπρόθεσμες εκβάσεις των ανοικτών και των ελάχιστα επεμβατικών επεμβάσεων είναι παρόμοιες αλλά η ελάχιστα επεμβατική χειρουργική προσφέρει δυνητικά οφέλη αναφορικά με την ανάκαμψη κατά την πρώιμη περίοδο μετά την εγχείριση. Η ακτινοθεραπεία (η θεραπεία του καρκίνου με ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας) χρησιμοποιείται συχνά όταν ο καρκίνος εντοπίζεται στο ορθό, αλλά πολύ σπάνια όταν εντοπίζεται στο κόλον. Χρησιμοποιείται είτε πριν την εγχείρηση (νεοεπικουρική) για τη μείωση του μεγέθους του όγκου είτε μετά την εγχείρηση (επικουρική), για να διασφαλιστεί ότι όλα τα καρκινικά κύτταρα έχουν καταστραφεί. Εάν η χειρουργική επέμβαση δεν επαρκεί για την αφαίρεση του καρκίνου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια χημειοθεραπεία (αντικαρκινικά φάρμακα) για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη χημειοθεραπεία μπορούν να σταματήσουν τη διαίρεση και την αναπαραγωγή των καρκινικών κυττάρων. Ωστόσο, λόγω του ότι η θεραπεία επιτίθεται και σε φυσιολογικά κύτταρα, έχει αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες.

15 Υπάρχουν και άλλα, νεότερα είδη θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων βιολογικών θεραπειών, που επιτίθενται άμεσα στα καρκινικά κύτταρα και έχουν μικρότερες επιπτώσεις στα φυσιολογικά κύτταρα. Πριν συνταγογραφηθούν φάρμακα, ο όγκος του ορθοκολικού καρκίνου μπορεί να εξεταστεί για συναφείς βιοδείκτες. Οι βιοδείκτες μπορούν να υποδείξουν αν μια συγκεκριμένη θεραπεία είναι πιθανό να είναι αποτελεσματική στη δική σας περίπτωση, επιτρέποντας στον γιατρό σας να προσαρμόσει τη θεραπεία σας ανάλογα. Αυτό ονομάζεται εξατομικευμένη ιατρική. Στον ορθοκολικό καρκίνο, τα γονίδια της οικογένειας RAS (γονίδια μέσω των οποίων οι πρωτεΐνες εμπλέκονται στις οδούς επικοινωνίας των κυττάρων, στην ανάπτυξη και στον θάνατο κυττάρων) είναι σημαντικοί βιοδείκτες, οι οποίοι βοηθούν τους γιατρούς να προσδιορίσουν το σωστό φάρμακο. Υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι γονιδίων RAS τους οποίους ανιχνεύουν οι γιατροί με τις εξετάσεις. Τα φυσιολογικά γονίδια RAS ονομάζονται «άγριου τύπου» και εμφανίζονται στο 50% περίπου των ορθοκολικών καρκίνων. Το υπόλοιπο 50% των όγκων έχουν μεταλλαγμένα γονίδια RAS. Οι αποφάσεις σχετικά με τη θεραπεία λαμβάνονται με βάση το αν ο όγκος φέρει άγριου τύπου ή μεταλλαγμένο γονίδιο RAS. Η εξέταση πραγματοποιείται σε καρκινικά κύτταρα που αφαιρούνται είτε κατά τη διάρκεια της βιοψίας είτε κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Πρόσθετες πληροφορίες και υποστήριξη Πρόσθετες πληροφορίες σχετικά τη σταδιοποίηση, τη θεραπεία, τον προσυμπτωματικό ελέγχο, τη διάγνωση και όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που συζητούνται σε αυτό το φυλλάδιο, μπορείτε να βρείτε στον ιστότοπό μας, ή στη σελίδα μας στο facebook,

16 Αυτό το φυλλάδιο είναι αποτέλεσμα συνδυασμένης προσπάθειας των: Professor Halloran MBE, BSc, MSc, DipCB, EuroClinChem, FRCPath EuropaColon s Expert Patient Advisory Group Merck Serono Olympus Eiken Chemical Co. Ltd. Ross Williams - ελεύθερος συντάκτης τους οποίους ευχαριστούμε. Φεβρουάριος 2016 Αριθ. πρωτοκόλλου: Έδρα: 92 Palatine Road, London N16 8ST, Ην. Βασίλειο. twitter.com/#!/europacolon