«Στόχος μας, να κάνουμε την ΕΟΠΕ έναν επίσημο σύμβουλο της πολιτείας σε θέματα άσκησης της ογκολογίας»

Transcript

1 20 Συνέντευξη «Στόχος μας, να κάνουμε την ΕΟΠΕ έναν επίσημο σύμβουλο της πολιτείας σε θέματα άσκησης της ογκολογίας» ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΗ ΓΕΩΡΓΟΥΛΙΑ Ποιοι είναι οι βασικοί σας στόχοι για την καινούργια περίοδο; Β.Γ.: Το ΔΣ που προήλθε από τις τελευταίες αρχαιρεσίες συνεχίζει να έχει τους ίδιους ακριβώς στόχους, τις ίδιες επιδιώξεις και προτεραιότητες με το προηγούμενο. Άλλωστε, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι 5 από τα 7 μέλη του νέου ΔΣ υπήρχαν και στο προηγούμενο. Κατά συνέπεια, είναι λογικό να υπάρχει μία συνέχεια στους στόχους και το έργο που θα πρέπει να επιτελεσθεί. Έτσι, για την προσεχή διετία επιδιώκουμε να ενισχύσουμε και να εδραιώσουμε τον θεσμικό ρόλο της ΕΟΠΕ. Προσβλέπουμε να κάνουμε την ΕΟΠΕ έναν έγκυρο και επίσημο συνομιλητή της πολιτείας, έναν σύμβουλο σε θέματα άσκησης της ογκολογίας. Θέλουμε η ΕΟΠΕ να αποτελέσει τον κύριο φορέα που θα πρωτοστατήσει στη δημιουργία ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου πλαισίου για την άσκηση της ογκολογίας σε πανελλήνιο επίπεδο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Έτσι, μετά την υιοθέτηση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων από την πολιτεία έχουμε θέσει ως στόχο μας τη δημιουργία οδηγιών (guidelines) για την αντιμετώπιση των συνηθέστερων τύπων καρκίνου. Οι οδηγίες αυτές θα είναι το αποτέλεσμα συναντήσεων συναίνεσης (consensus meetings), στα οποία θα συμμετέχουν ιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, οι οποίοι έχουν εξειδικευθεί στον κάθε συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Οι οδηγίες αυτές θα αφορούν στην πρόληψη, τη διάγνωση, τις θεραπευτικές προσεγγίσεις στα διάφορα στάδια ή φάσεις της νόσου μέχρι και την υποστήριξη του ασθενούς στο τελικό στάδιο. Ήδη έχει πραγματοποιηθεί η πρώτη συνάντηση που αφορά στον καρκίνο του παχέος εντέρου και ήδη έχουν προγραμματιστεί μέχρι το τέλος του χρόνου αντίστοιχες συναντήσεις για τους υπόλοιπους όγκους του πεπτικού (στομάχου, παγκρέατος, κ.λπ.), μαστού, πνεύμονα, ουροποιητικού. Ελπίζουμε ότι μέσα στο 2012 θα έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος αυτών των συναντήσεων και θα έχουν καλυφθεί όλα τα σημαντικά νεοπλάσματα. Αυτή η δραστηριότητα είναι κάτι καινούργιο για την Ελλάδα. Δεν έχουν ξαναγίνει παρόμοιες συναντήσεις συναίνεσης, προκειμένου να εξαχθούν κατευθυντήριες οδηγίες με βάση την τεκμηριωμένη γνώση στην ογκολογία. Πρόθεσή μας είναι αυτές οι οδηγίες, που η κάθε μία θα αποτελεί την ύλη ενός κειμένου, στο σύνολό τους να αποτελέσουν την ύλη ενός βιβλίου, τόσο έντυπου, όσο και ηλεκτρονικού, στη διάθεση της ιατρικής κοινότητας και όχι μόνο. Θα υπάρξει, με άλλα λόγια, ένας «οδηγός» που θα περιγράφει το πλαίσιο της ορθολογικής αντιμετώπισης ενός ογκολογικού ασθενή. Προσβλέπουμε και θα το διεκδικήσουμε ο «οδηγός» αυτός να αποτελέσει το πλαίσιο λειτουργίας των ογκολογικών συμβούλιων των νοσοκομείων για τις κλασικές περιπτώσεις καρκίνου. Θα υπάρξει με αυτόν τον τρόπο ένας αλγόριθμος για την αντιμετώπιση του ογκολογικού ασθενούς. Προς τούτο, και αυτό είναι ένας στόχος μας, ο «οδηγός» που θα συνταχθεί θα πρέπει να

2 ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΟΠΕ #13 * ΙΟΥΝ υιοθετηθεί από την Επιτροπή Ογκολογίας του ΚΕΣΥ και την Ολομέλεια του ΚΕΣΥ. Η υιοθέτησή του από το ΚΕΣΥ ανοίγει τον δρόμο για την εφαρμογή του στην άσκηση της καθημερινής ιατρικής, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία, τα οποία στερούνται εξειδικευμένων ογκολογικών μονάδων. Επίσης, η χρήση του από τα ογκολογικά συμβούλια των νοσοκομείων θα βοηθήσει ώστε να υπάρχει μια ομοιογένεια στην αντιμετώπιση των ασθενών σε όλη την επικράτεια. Όσον αφορά τα θεραπευτικά πρωτόκολλα, τι ισχύ έχουν; Οι γιατροί στον Ευαγγελισμό, στο Ιπποκράτειο, στο Γενικό Κρατικό είναι υποχρεωμένοι να τα ακολουθούν; Τα ασφαλιστικά ταμεία, π.χ. το ΙΚΑ, θα τα ακολουθήσουν; Αποζημιώνουν; Β.Γ.: Τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που έχουν ήδη υιοθετηθεί από την πολιτεία πρόκειται να εκδοθούν σε μικρό βιβλίο από τον ΕΟΦ, το οποίο θα διανεμηθεί στους γιατρούς, τους φαρμακοποιούς κ.λπ. Με βάση τη λογική, από τη στιγμή που υιοθετούνται από τον ΕΟΦ, τον αρμόδιο φορέα της πολιτείας, θεωρώ ότι θα πρέπει να είναι αυτόματα αποδεκτά και από τα ταμεία, ώστε να αποζημιώνεται η φαρμακευτική δαπάνη. Αυτό λέει η λογική μου. Είναι σίγουρο ότι θα πρέπει να υπάρξει κάποια πράξη της διοίκησης, ώστε αυτή η διαδικασία να θωρακιστεί νομικά και διοικητικά. Βρισκόμαστε σε συνομιλίες για να δούμε με ποιον τρόπο θα ρυθμισθεί αυτό. Μέχρι τότε θα πρέπει να υπάρξουν ενδιάμεσες λύσεις. Για παράδειγμα, στο δικό μας νοσοκομείο, τα θεραπευτικά πρωτόκολλα εγκρίθηκαν από την Ογκολογική Επιτροπή του νοσοκομείου και υποβλήθηκαν, μέσω της Επιστημονικής Επιτροπής, στο ΔΣ, το οποίο τα αποδέχθηκε και ενέκρινε τη χρησιμοποίησή τους στους ασθενείς μας. Με αυτό τον τρόπο, στο ΠΝΗ τώρα ισχύουν τα θεραπευτικά πρωτόκολλα που έχει εισηγηθεί η ΕΟΠΕ και έχει εγκρίνει η Ολομέλεια του ΚΕΣΥ, ανεξάρτητα από την επίσημη ένδειξη ενός φαρμάκου. Έτσι, το νοσοκομείο μας αποδέχεται πρακτικά τη χορήγηση των φαρμάκων αυτών, εφόσον επιστημονικά κρίνεται ότι πρέπει να χορηγηθούν ανεξάρτητα από την πολιτική αποζημίωσης των ασφαλιστικών ταμείων. Αυτή είναι μια διαδικασία που πρέπει να ακολουθήσουν όλα τα νοσοκομεία; Β.Γ.: Νομίζω ότι καλό θα ήταν να υιοθετηθεί από όλα τα νοσοκομεία. Εμείς το κάναμε για να υπάρξει ένας τρόπος, ώστε διοικητικά να είναι κατοχυρωμένο το ΔΣ, ο φαρμακοποιός και όλοι για τη χρησιμοποίηση αυτών των φαρμάκων. Αποτελεί μια θεσμική και διαφανή διαδικασία, η οποία νομιμοποιεί διοικητικά μια δαπάνη φαρμάκων, τα οποία μπορεί να μην είναι στην ένδειξή τους. Ξεπερνάει ορισμένες αγκυλώσεις του συστήματος, διευκολύνοντας σημαντικά και κυρίως, κερδίζοντας χρόνο γιατί κανείς δεν ξέρει πόσο θα κάνει να κυκλοφορήσει μία σχετική εγκύκλιος, υπό ποιες συνθήκες, κ.λπ. Τι συμμετοχή έχει η ΕΟΠΕ στον σχεδιασμό του Ογκολογικού Χάρτη; Έχει αναλάβει ένα έργο το ΚΕΕΛΠΝΟ και η ΕΣΔΥ κάνει την αποτύπωση, η οποία έχει ολοκληρωθεί. Πώς ο Ογκολογικός χάρτης θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες του Έλληνα ασθενούς; Β.Γ.: Ο Ογκολογικός Χάρτης ήταν μία από τις πρώτες δραστηριότητες του προηγούμενου ΔΣ και ήδη έχουμε ξεκινήσει τη διαδικασία της σύνταξής του από διετίας. Θεωρούμε ότι ο Ογκολογικός Χάρτης είναι ένα καθοριστικό εργαλείο, προκειμένου να αναδειχθούν οι πραγματικές ανάγκες της χώρας σε ογκολογικές υπηρεσίες για να καταστεί δυνατόν να σχεδιασθούν και να προταθούν παρεμβάσεις και λύσεις. Η ΕΣΔΥ έχει καταγράψει όλα τα νοσοκομεία της χώρας, τα οποία έχουν δηλώσει ότι αντιμετωπίζουν ογκολογικούς ασθενείς. Αυτό είναι λογικό, καθώς ο ρόλος των νοσοκομείων είναι να νοσηλεύουν ασθενείς και, συνεπώς, και ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο. Αυτή η καταγραφή δεν λαμβάνει υπόψη εάν στο νοσοκομείο υπάρχει αναπτυγμένη κάποια ογκολογική υπηρεσία. Και για την ΕΟΠΕ «αναπτυγμένη ογκολογική υπηρεσία» σημαίνει να υπάρχει τουλάχιστον ένας ειδικευμένος παθολόγος-ογκολόγος. Για την ΕΟΠΕ δεν αποτελεί «ογκολογική υπηρεσία» η χορήγηση ενός σχήματος χημειοθεραπείας, που έχει συσταθεί από μία ογκολογική κλινική του κέντρου, από ένα γιατρό, άσχετης ειδικότητας, όσο ικανός και καλός και εάν είναι! Για παράδειγμα, είχε καταγραφεί ότι στο νοσοκομείο της Ναυπάκτου αντιμετωπίζονται ογκολογικοί ασθενείς και παρέχονται «ογκολογικές υπηρεσίες». Αυτό όμως είναι παραπλανητικό, γιατί εκεί γίνεται απλά διαχείριση ασθενών με βάση κάποιες οδηγίες που δίνονται από κάποιο ογκολογικό νοσοκομείο. Εάν ο άρρωστος παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα, τον στέλνουν αλλού. Επομένως η ΕΟΠΕ έπρεπε να επιβεβαιώσει εάν ισχύουν τα στοιχεία που είχε συλλέξει η ΕΣΔΥ. Υποδείξαμε πού πραγματικά παρέχονται «ογκολογικές υπηρεσίες», συζητήσαμε τις απόψεις και τις διαφοροποιήσεις μας, οι οποίες Για την προσεχή διετία επιδιώκουμε να ενισχύσουμε και να εδραιώσουμε τον θεσμικό ρόλο της ΕΟΠΕ. Προσβλέπουμε να κάνουμε την ΕΟΠΕ έναν έγκυρο και επίσημο συνομιλητή της πολιτείας, έναν σύμβουλο σε θέματα άσκησης της ογκολογίας. Θέλουμε η ΕΟΠΕ να αποτελέσει τον κύριο φορέα που θα πρωτοστατήσει στη δημιουργία ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου πλαισίου για την άσκηση της ογκολογίας σε πανελλήνιο επίπεδο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου

3 22 Συνέντευξη έγιναν αποδεκτές, και προχωρήσαμε σε συζητήσεις για το τι θα πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα. Παράλληλα, έχουμε συντάξει και έχουμε ήδη παραδώσει στο Υπουργείο μία πλήρη αποτύπωση όλων των Ογκολογικών Κέντρων και Μονάδων στην Ελλάδα, αυτών που στελεχώνονται έστω και από έναν παθολόγο-ογκολόγο, όπου οι ασθενείς μπορούν να λάβουν μία εξειδικευμένη γνώμη από έναν παθολόγο-ογκολόγο ή να έχουν μία εξειδικευμένη αντιμετώπιση ή παροχή υπηρεσιών. Τα στοιχεία μας περιλαμβάνουν την οργανική δομή, αλλά και την υφιστάμενη στελέχωση αυτών των κέντρων/μονάδων, αναδεικνύοντας, έτσι, τις σημαντικές ελλείψεις σε ειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Είμαστε, λοιπόν, σε επαφή με την ΕΣΔΥ, προκειμένου να προτείνουμε, με βάση τα πληθυσμιακά και γεωγραφικά δεδομένα της χώρας, τι χρειάζεται να αναπτυχθεί επιπλέον και πού απαιτείται ενίσχυση των υφισταμένων δομών. Αυτός θα είναι ο Ογκολογικός Χάρτης που θα διεκδικήσουμε να εφαρμόσει η πολιτεία! Για μας το ζητούμενο είναι τα κέντρα που θα παρέχουν «ογκολογικές υπηρεσίες» να είναι σε θέση να θεραπεύουν, να παρακολουθούν και να συμβουλεύουν τους ασθενείς με ασφάλεια και επιστημονική τεκμηρίωση. Η ΕΟΠΕ θα πρέπει να προτείνει πού θα πρέπει να αναπτυχθούν τέτοιες ογκολογικές δομές στην Ελλάδα. Το τι θα είναι αυτές οι δομές θα πρέπει να αποτελέσει ένα άλλο θέμα προς συζήτηση με την πολιτεία. Το έργο αυτό είναι μεγάλο και πολύπλοκο και για τις προτάσεις θα πρέπει να ληφθούν υπόψη πολλαπλές παράμετροι. Ιδιαίτερα θα πρέπει να εκτιμηθεί τι φορτίο δέχονται οι διάφορες ογκολογικές μονάδες, τόσο ποσοτικά, όσο και ποιοτικά. Είναι ένα ερώτημα, εάν χρειάζεται να αναπτυχθούν ειδικά κέντρα, reference centres ή centres of excellence για ορισμένους τύπους καρκίνου και ιδιαίτερα για σπάνιους όγκους. Υπάρχουν ουσιαστικά πλεονεκτήματα από μία τέτοια πολιτική ανάπτυξης ογκολογικών υπηρεσιών, γιατί με τον τρόπο αυτό εξειδικεύεται και αναβαθμίζεται η παροχή υπηρεσιών, προάγεται η εκπαίδευση και η έρευνα, ελέγχεται η ποιότητα και επιβραβεύεται η αριστεία. Τέτοια κέντρα έχουν ιδιαίτερη σημασία για νεοπλάσματα που απαιτούν αντιμετώπιση από διάφορες ειδικότητες. Τι ορίζοντα έχει αυτό το project; Β.Γ.: Αυτό θα είχε ολοκληρωθεί τώρα από την ΕΣΔΥ, αν δεν μεσολαβούσε το καλοκαίρι. Αμέσως μετά τις διακοπές θα πρέπει να το ολοκληρώσουμε. Μιλήστε μας για τις δραστηριότητες της ΕΟΠΕ όσον αφορά στα εκπαιδευτικά θέματα. Β.Γ.: Όπως και στους υπόλοιπους άξονες δράσης, έτσι και στην εκπαίδευση, συνεχίζουμε με τις προτεραιότητες που είχαμε θέσει και στο προηγούμενο ΔΣ. Σε αυτή την κρίσιμη οικονομική περίοδο θέλουμε να διαφυλάξουμε και να διατηρήσουμε σαν κόρη οφθαλμού τον θεσμό των υποτροφιών εξωτερικού και τον θεσμό της ενίσχυσης της έρευνας. Αποτελεί πίστη του ΔΣ ότι η διατήρηση και η ενίσχυση των παραπάνω δράσεων βοηθάει, μακροχρόνια, στην αναβάθμιση των ογκολογικών υπηρεσιών, καθώς οι νέοι ογκολόγοι μας εκπαιδεύονται όλο και καλύτερα. Στο πλαίσιο αυτό συνεχίζεται, επίσης, το πρόγραμμα της Ακαδημίας Ογκολογίας (ΕΑΚΟ), η οποία στο τέλος του χρόνου θα συμπληρώσει τον 2ο κύκλο σπουδών. Από τον Ιανουάριο του 2012 θα ξεκινήσει ο 3ος κύκλος. Ήδη τα σεμινάρια αυτά τα παρακολουθούν πρακτικά όλοι οι ειδικευόμενοι ογκολογίας. Παράλληλα, πραγματοποιούμε τις Ημερίδες των νέων ογκολόγων. Η θεματολογία και η οργάνωση των ημερίδων Ένα άλλο θέμα που τίθεται είναι η άσκηση της ογκολογίας από ειδικότητες μη ογκολογικές, δηλαδή χειρισμός ασθενών από μη ογκολόγους Β.Γ.: Είναι λυπηρό ότι ακόμα και σήμερα, το 2011, στην Ελλάδα, μία χώρα της ΕΕ, υπάρχουν ασθενείς που διαγιγνώσκονται με καρκίνο και δεν τους παρέχεται από το σύστημα η δυνατότητα να έχουν μία υπεύθυνη και εξειδικευμένη γνώμη από έναν παθολόγο-ογκολόγο για την αντιμετώπιση της νόσου τους. Αποτελεί μία από τις κακοδαιμονίες του συστήματος που λειτουργεί χωρίς κανόνες και χωρίς μηχανισμούς ελέγχου. Ο καθένας ασκεί την ιατρική που αυτός νομίζει και έχοντας την εντύπωση ότι γνωρίζει όλη την ιατρική! Αντίθετα, είναι δικαίωμα του κάθε ασθενούς να λαμβάνει την εξειδικευμένη γνώμη από ογκολόγο, έπειτα από μια διαδικασία που πιστοποιείται από τη λειτουργία του Ογκολογικού Συμβουλίου. Με άλλα λόγια, ο άρρωστος μπορεί να διαγιγνώσκεται σε μια πνευμονολογική κλινική, αλλά δεν επιτρέπεται ένας πνευμονολόγος από μόνος του να παίρνει θεραπευτικές αποφάσεις, γιατί δεν είναι κατά τεκμήριο εκπαιδευμένος γι αυτό. Θα πρέπει να υπάρχει μια διαδικασία, η οποία θα εξασφαλίζει την επιστημονική εγκυρότητα και τα δικαιώματα του ασθενούς. αυτών είναι αποκλειστική υπευθυνότητα της Ομάδας των Νέων Ογκολόγων χωρίς καμία ανάμειξη του ΔΣ. Θέλουμε μέσα από αυτή τη διαδικασία να δώσουμε την ευκαιρία να αναπτυχθούν οι πρωτοβουλίες των νέων, να αποκτήσουν εμπειρίες και να προβληθούν μέσα από την προσωπική τους δουλειά. Επίσης, διοργανώνουμε 2 συνέδρια το χρόνο. Το Πανελλήνιο και ένα θεματικό, στο οποίο και δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση. Αναφέρομαι στα συνέδρια με τίτλο «Advances and Perspectives» σε διάφορους όγκους. Το πρώτο έγινε τον Μάρτιο 2011 με θέμα «Advances and Perspectives in Thoracic and Upper Aerodigestive Malignancies», ενώ τον Ιανουάριο του 2012 θα πραγματοποιηθεί το δεύτερο με θέμα τη γηριατρική ογκολογία. Θέλουμε αυτό το θεματικό συνέδριο να το καθιερώσουμε, να το κάνουμε θεσμό, του οποίου ο τίτλος και μόνο να παραπέμπει στην ΕΟΠΕ. Στόχος μας είναι να προβάλουμε τη διεθνή τους διάσταση και τη διεθνή συμμετοχή. Θέλουμε, με αυτά τα πιο εξειδικευμένα συνέδρια, να αποτελέσει η ΕΟΠΕ έναν πόλο γύρω από τον οποίο θα αναπτύσσονται ορισμένες διεθνείς δραστηριότητες. Θα πρέπει επομένως να υπάρχουν Ογκολογικά Συμβούλια, τα οποία θα δίνουν τη γνώμη τους σε αυτές τις περιπτώσεις. Το ίδιο ισχύει αν κάποιος ασθενής διαγνωστεί με έναν καρκίνο του ήπατος ή ένα χολαγγειοκαρκίνωμα σε μία γαστρεντερολογική κλινική. Δεν είναι ο γαστρεντερολόγος εκείνος που θα πρέπει να κατευθύνει το θεραπευτικό πρόγραμμα του ασθενούς. Δεν είναι απαραίτητο ένας γαστρεντερολόγος να έχει αυτή την εξειδικευμένη γνώση. Όλα αυτά θα πρέπει να γίνονται μέσα από ένα Ογκολογικό Συμβούλιο. Πόσο έτοιμη είναι εδώ η ιατρική κοινότητα γι αυτό; Είναι γνωστό ότι φθάνουν στον ογκολόγο ασθενείς με καρκίνο του προστάτη αφού είναι ήδη προχωρημένος ή κάνουν χειρουργικές επεμβάσεις και μετά πάνε στον ογκολόγο, ενώ πιθανόν να έπρεπε να είναι διαφορετική η αντιμετώπιση. Αυτό ξεπερνάει τον ογκολόγο, είναι ένα ευρύτερο ζήτημα που απαιτεί λύσεις. Β.Γ.: Υπάρχουν δύο τρόποι για να αντιμετωπιστεί. Πρώτον, μέσω της λειτουργίας των Ογκολογικών Συμβουλίων, που πρέπει να θεσπίσει η πολιτεία. Πρόκειται για μία διαδικασία εθελοντική, με την έννοια ότι οι θεράποντες γιατροί παρουσιάζουν τους

4 ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΟΠΕ #13 * ΙΟΥΝ ασθενείς τους προς συζήτηση. Αυτό είναι ακόμα πιο σημαντικό στα νοσοκομεία που δεν διαθέτουν ογκολογικά τμήματα ή ογκολογικές μονάδες. Εκεί, υπάρχει μεγάλη ετερογένεια των γιατρών, επομένως πρέπει τα περιστατικά να συζητούνται. Αυτό το θέμα προχωράει, με τις όποιες δυσκολίες. Ο δεύτερος τρόπος είναι να επιβληθεί υποχρεωτικά από την πολιτεία. Δηλαδή, να είναι υποχρεωτική η παρουσίαση του κάθε ασθενούς που διαγιγνώσκεται με καρκίνο στο Ογκολογικό Συμβούλιο. Θα μπορούσε αυτό να εφαρμοσθεί με μία ρύθμιση ότι δεν καλύπτονται οικονομικά οι χειρισμοί ενός ασθενούς με καρκίνο εάν προηγουμένως δεν έχει καθορισθεί από το Ογκολογικό Συμβούλιο η στρατηγική της αντιμετώπισής του. Έτσι, το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο η σύσταση των Ογκολογικών Συμβουλίων, αλλά και το πλαίσιο λειτουργίας τους, ο ρόλος και οι υπευθυνότητες που θα τους εκχωρηθούν. Είναι επιτακτικό να οριστεί τι θα κάνουν και πώς θα το κάνουν. Πρακτικά, αυτό είναι δύσκολο σε νοσοκομεία που δεν έχουν όλες τις ειδικότητες που θα πρέπει να συμμετέχουν σε ένα τέτοιο συμβούλιο. Β.Γ.: Πράγματι, εδώ υπάρχει ένα θέμα. Θα πρέπει να αποφασίσουμε εάν όλα τα νοσοκομεία της χώρας έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν όλα τα περιστατικά. Και επειδή μιλάμε για την ογκολογία, ένα ερώτημα που προκύπτει είναι πού και πώς αντιμετωπίζονται οι ασθενείς με καρκίνο. Μη μας διαφεύγει ότι τις περισσότερες φορές η διάγνωση περνάει μέσα από τον παθολόγο ή τον χειρουργό. Και οι ειδικότητες αυτές υπάρχουν σε όλα τα νοσοκομεία της χώρας, ακόμα και στα μικρότερα. Επομένως, το ερώτημα είναι εάν κάποια νοσοκομεία έχουν τη δυνατότητα και εάν θα πρέπει να αντιμετωπίζουν όλα τα περιστατικά ή θα πρέπει από κάποιο σημείο και μετά να τα παραπέμπουν σε μεγαλύτερα, περισσότερο εξειδικευμένα και πιο οργανωμένα νοσοκομεία και κλινικές;;; Για παράδειγμα, στο νοσοκομείο της Κομοτηνής, θα πρέπει να χειρουργούνται ασθενείς με καρκίνο του στομάχου, του παχέος εντέρου ή ακόμα και του ορθού, που απαιτεί ειδική τεχνική, εξειδίκευση και εμπειρία; Γιατί πόσους τέτοιους καρκίνους θα διαγνώσουν μέσα στον χρόνο; Δύο, τρεις ή πέντε; Αυτός ο αριθμός δεν αρκεί, ώστε οι δύο ή τρεις γενικοί χειρουργοί του νοσοκομείου, που ενδεχομένως υπηρετούν εκεί, να διατηρούν τη χειρουργική τους δεξιότητα ώστε να μπορούν να χειρουργούν με επάρκεια και ασφάλεια. Υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι η επιβίωση των ασθενών, που πάσχουν από ορισμένους τύπους καρκίνου, είναι σημαντικά καλύτερη στις περιπτώσεις που αντιμετωπίζονται σε κέντρα όπου διαχειρίζονται μεγάλο αριθμό τέτοιων ασθενών. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, το 80% των νοσοκομείων δεν αντιμετωπίζουν περισσότερα από 4-5 νευροχειρουργικά ογκολογικά περιστατικά τον χρόνο. Αποφάσισαν ότι στα νοσοκομεία αυτά δεν έχει νόημα να χειρουργούνται οι ασθενείς αυτοί. Έτσι, οι ασθενείς παραπέμπονται σε 4-5 νευροχειρουργικές κλινικές σε όλη τη Γαλλία, οι οποίες με τον τρόπο αυτό αντιμετωπίζουν έναν σημαντικό αριθμό ασθενών και κατά συνέπεια οι χειρουργοί τους διατηρούν τις δεξιότητές τους σε υψηλό επίπεδο. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που πρέπει να εξετάσει κανείς για να αναμορφώσει το σύστημα. Πρέπει να ξαναδούμε σε βάθος και επί της ουσίας ορισμένα πράγματα, έτσι ώστε να μην υπάρχει κατάχρηση της «αυθεντίας» που μας δίνει ο ρόλος ενός γιατρού. Και είναι ευκαιρία, τώρα που θέλουμε να αναμορφώσουμε τις δομές σύμφωνα με τις οποίες λειτουργούμε. Δηλαδή, αυτό σημαίνει ότι στο νοσοκομείο π.χ. της Ναυπάκτου, δεν θα πρέπει να υπάρχει ογκολόγος; Β.Γ.: Τα αντίθετο μάλιστα. Θα υπάρχει, αλλά ο ογκολόγος αυτός θα λειτουργεί στο πλαίσιο ενός δικτύου, το οποίο θα του παρέχει κάλυψη, υποστήριξη και συμβουλευτική βοήθεια στην αντιμετώπιση περισσότερο πολύπλοκων περιστατικών. Το δίκτυο αυτό θα μπορούσε να αναπτυχθεί γύρω από το Ογκολογικό Τμήμα ενός μεγάλου νοσοκομείου, όπως π.χ. του Νοσοκομείου του Ρίου. Θα πρέπει τα πράγματα να αποκτήσουν μια ορθολογική βάση, η οποία δεν υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα. Ποιο είναι το κύριο ερευνητικό έργο της ΕΟΠΕ αυτή τη στιγμή; Β.Γ.: Το ερευνητικό κομμάτι της ΕΟΠΕ περιλαμβάνει την ανάπτυξη διαφόρων μη παρεμβατικών μελετών, με στόχο να αναδείξουν τη διαχείριση ορισμένων όγκων, ιδιαίτερα σπάνιων όγκων στην ελληνική επικράτεια. Προσβλέπουμε να αποκτήσουμε τη γνώση για το πώς χειριζόμαστε ορισμένους σπάνιους σχετικά και πιο περίπλοκους όγκους στην καθημερινή μας πρακτική. Επίσης, προσβλέπουμε οι προσπάθειες αυτές να καταλήξουν σε διεργασίες που θα αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία εθνικών ομάδων συνεργασίας στην ογκολογία. Έχουμε ξεκινήσει με τον νεφρό και στους επόμενους 2 μήνες θα ξεκινήσουμε και την καταγραφή της αντιμετώπισης των νευροενδοκρινικών όγκων. Ο Ογκολογικός Χάρτης είναι ένα μεγάλο έργο: η ΕΟΠΕ θα πρέπει να προτείνει πού θα πρέπει να αναπτυχθούν τέτοιες ογκολογικές δομές στην Ελλάδα. Το τι θα είναι αυτές οι δομές θα πρέπει να αποτελέσει ένα άλλο θέμα προς συζήτηση με την πολιτεία

5 24 Συνέντευξη Οι κατευθυντήριες οδηγίες και τα θεραπευτικά πρωτόκολλα θέτουν ένα πλαίσιο για το τι μπορεί, τι πρέπει και πότε να χρησιμοποιηθεί για έναν ασθενή. Αυτές οι οδηγίες μπορούν να περιορίσουν το κόστος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση θεραπευτικών πρωτοκόλλων μπορεί να μειώσει τη φαρμακευτική δαπάνη μέχρι και 30% Ποια είναι η διαφορά του από το ΕΑΝ, το Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών; Β.Γ.: Θέση της ΕΟΠΕ αποτελεί η με κάθε τρόπο υποστήριξη του ΕΑΝ. Το πρόγραμμα των μη-παρεμβατικών μελετών παρατήρησης της ΕΟΠΕ δεν είναι ανταγωνιστικό του ΕΑΝ, γιατί στόχος τους είναι η εμβάθυνση στον τρόπο διαχείρισης και στη μελέτη των θεραπευτικών αποφάσεων που λαμβάνουν οι ογκολόγοι στα διάφορα στάδια της εξέλιξης της νόσου. Κατά κανόνα, τέτοια στοιχεία δεν συλλέγονται στα Αρχεία Νεοπλασιών. Εμάς μας ενδιαφέρει πώς ξεκινάει η διάγνωση, ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές και γιατί επιλέγονται οι διάφορες θεραπείες κ.λπ. Όλα αυτά είναι πληροφορίες που συλλέγονται από τον ιατρικό φάκελο του ασθενούς. Όλα αυτά συγκεντρώνονται σε μια βάση δεδομένων στο πλαίσιο της ΕΟΠΕ. Θα γίνει η κατάλληλη επεξεργασία και θα γραφούν οι ανάλογες αναφορές υπό τη μορφή, κατά το δυνατόν, επιστημονικών άρθρων. Αυτή η προσπάθεια έχει ήδη ξεκινήσει από την προηγούμενη θητεία μας και συνεχίζεται και σε αυτή. Από το 2012 προτιθέμεθα να ξεκινήσουμε και άλλα τέτοια προγράμματα. Πρόκειται για μια δραστηριότητα που μαζί με τα consensus meetings θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νέες εθνικές ερευνητικές προοπτικές στην ογκολογία. Το υλικό που θα συλλέγεται στο πλαίσιο αυτών των μελετών θα μπορεί, εφαρμόζοντας διαφανείς και επιστημονικές διαδικασίες, να χρησιμοποιηθεί από όλα τα μέλη της ΕΟΠΕ. Στόχος μας είναι να προάγουμε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, την έρευνα, να δημιουργήσουμε ένα ευνοϊκό περιβάλλον έρευνας και να βοηθήσουμε τους συναδέλφους μας σε αυτόν τον τομέα. Επομένως, από άποψη προοπτικής, οι δραστηριότητες αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές και υψηλής προτεραιότητας. Ως χώρα έχουμε πολύ μεγάλο κατά κεφαλήν κόστος φαρμακευτικής δαπάνης, που δεν σημαίνει όμως κατ ανάγκη ότι καταναλώνουμε πολλά φάρμακα (όπως υποστηρίζουν κάποιοι). Πόσο επηρεάζει αυτό την πρακτική και πώς το αντιμετωπίζετε; Για παράδειγμα, η εισαγωγή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων είναι μια προστασία; Β.Γ.: Το φαρμακευτικό κόστος είναι πράγματι ένα υπαρκτό πρόβλημα. Τα τελευταία χρόνια η δαπάνη για τα ογκολογικά φάρμακα έχει αυξηθεί πολύ. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι η ανάπτυξη των νέων καινοτόμων φαρμάκων, που απαιτούν σημαντική βιοτεχνολογική έρευνα, έχει πολύ μεγάλο κόστος για τη φαρμακοβιομηχανία. Βέβαια, αυτά τα φάρμακα σπάνια θα χρησιμοποιηθούν εκτός ενδείξεων, λόγω έλλειψης σχετικών πληροφοριών στη βιβλιογραφία. Σε μελέτες που έχουν γίνει και εξετάζουν το κόστος της φαρμακευτικής αντιμετώπισης ενός ασθενούς με καρκίνο, ανάλογα με την εξέλιξη της νόσου και τις άλλες παραμέτρους, όπως είναι η διάγνωση, η απεικόνιση, τα χειρουργεία, ή ακόμη και σε σχέση με άλλες παθήσεις, όπως καρδιαγγειακές, ψυχιατρικές κ.λπ., τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτό (το κόστος των ογκολογικών φαρμάκων) αποτελεί ένα ελάχιστο μέρος της συνολικής δαπάνης. Ένας Γάλλος ογκολόγος πρόσφατα παρουσίασε στην Κρήτη στοιχεία του Institut National du Cancer της Γαλλίας, σύμφωνα με τα οποία η φαρμακευτική δαπάνη για τον ογκολογικό ασθενή αντιστοιχεί στο 7% περίπου της συνολικής δαπάνης, το οποίο είναι μέσα στις νόρμες που ισχύουν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Η αναλογία αυτή στην Ελλάδα δεν μπορεί να είναι διαφορετική! Οι κατευθυντήριες οδηγίες και τα θεραπευτικά πρωτόκολλα θέτουν ένα πλαίσιο για το τι μπορεί, τι πρέπει και πότε να χρησιμοποιηθεί για έναν ασθενή. Αυτές οι οδηγίες μπορούν να περιορίσουν το κόστος. Μελέτες έχουν δείξει ότι η χρήση θεραπευτικών πρωτοκόλλων μπορεί να μειώσει τη φαρμακευτική δαπάνη μέχρι και 30%. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι στην Ελλάδα η φαρμακευτική αγωγή των ασθενών και, κατά συνέπεια, και η δαπάνη δεν συνταγογραφείται μόνο από τους παθολόγους-ογκολόγους, γίνεται αντιληπτό γιατί όλα αυτά που προαναφέρθηκαν για τους κανόνες άσκησης της ογκολογίας έχουν σημασία, εκτός από την ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών και για τα οικονομικά μεγέθη της άσκησης της ογκολογίας. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει ότι το φαρμακευτικό κόστος σχετίζεται και με την εκάστοτε πολιτική τιμών που ασκεί κάθε κυβέρνηση!!! Υπάρχει ένα κομφούζιο που κάθε τόσο αλλάζει! Δεν είναι οι γιατροί, απ όσο γνωρίζω, που καθορίζουν τις τιμές των φαρμάκων!!! Όλα τα καινούργια φάρμακα είναι ακριβά, λόγω του κόστους ανάπτυξης των εταιρειών. Ο ογκολόγος έχει ανάγκη να χρησιμοποιήσει καινούργια φάρμακα, ιδίως αν άλλες θεραπείες έχουν αποτύχει. Εκ των πραγμάτων είναι αυτός που θα πληγεί αν θέλει να χρησιμοποιήσει ένα καινούργιο φάρμακο και δεν μπορεί. Άλλες φορές πάλι θέλει να χρησιμοποιήσει ένα φάρμακο εκτός ένδειξης Β.Γ.: Από τη στιγμή που ένα φάρμακο έχει εγκριθεί για μια συγκεκριμένη κατηγορία

6 ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΕΟΠΕ #13 * ΙΟΥΝ ασθενών, κανείς δεν μπορεί να το στερήσει από τον άρρωστο. Εάν, τώρα, το όφελος του αρρώστου είναι τέτοιο, ώστε να είναι cost effective, δηλαδή εάν η φαρμακευτική δαπάνη της πολιτείας για το προσδοκώμενο αποτέλεσμα είναι συμφέρουσα, είναι κάτι το οποίο εναπόκειται στην πολιτεία να αποφασίσει. Υπάρχουν φάρμακα, τα οποία έχουν ένδειξη, αλλά το όφελος από τη χορήγησή τους είναι πάρα πολύ μικρό για να αναλάβει η πολιτεία το κόστος. Αυτό όμως δεν είναι απόφαση του γιατρού και, κατά τη γνώμη μου, είναι λάθος να καταβάλλεται προσπάθεια να του μετακυλήσει την ευθύνη. Εμείς στα «Θεραπευτικά Πρωτόκολλα» που έχουμε συντάξει, έχουμε λάβει πρόνοια, ώστε εάν ένα φάρμακο εκτός ένδειξης έχει αναμφισβήτητη δραστικότητα να το έχουμε συμπεριλάβει σαν ενδεδειγμένη θεραπεία και να προτείνουμε τη χορήγησή του, ανεξάρτητα από το αν έχει επίσημη ένδειξη και διεκδικούμε την αυτοδίκαιη και αυτόματη αποζημίωσή του από τα ασφαλιστικά ταμεία. Από την άλλη μεριά, εάν είναι ένα φάρμακο του οποίου η δραστικότητα δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη αλλά, εν τούτοις, υπάρχουν σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές και πάλι το έχουμε λάβει υπόψη. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτείνουμε να μπορεί να χορηγηθεί στον ασθενή μέσα από μια διαδικασία η οποία προβλέπει τεκμηριωμένο αίτημα του θεράποντος γιατρού στο πλαίσιο της παρηγορητικής θεραπείας και έγκρισή του από κάποιο εποπτικό μηχανισμό. Κατά κανόνα, η εκτός ενδείξεων συνταγογράφηση αφορά στην παρηγορητική θεραπεία. Χρειάζεται άδεια από τον ΕΟΦ; Β.Γ.: Με τα ισχύοντα σήμερα, ναι απαιτείται άδεια του ΕΟΦ. Όμως, δεν ξέρω αν θα πρέπει ο έλεγχος να πραγματοποιείται από τον ΕΟΦ ή από κάποια άλλη επιτροπή. Θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελεί θέμα του Ογκολογικού Συμβουλίου του νοσοκομείου. Αυτή τη στιγμή το κάνει ο ΕΟΦ, αλλά αυτή δεν είναι μια διαδικασία που ο ασθενής μπορεί να χάσει πολύ χρόνο; Β.Γ.: Ναι, είναι μια διαδικασία όπου ο ασθενής μπορεί να χάσει χρόνο και επαναλαμβάνω ότι δεν νομίζω ότι η διαδικασία αυτή είναι δουλειά του ΕΟΦ. Είναι η δουλειά μιας τοπικής επιτροπής που θα δουλεύει ορθολογικά. Δηλαδή εάν ένας γιατρός πιστεύει ότι ο ασθενής του πρέπει να πάρει το χ φάρμακο γιατί έχει εξαντλήσει τα κλασικά και με ένδειξη φάρμακα, πρέπει να μπορεί να πάρει την έγκριση χορήγησής του μέσα από μια διαδικασία η οποία θα είναι τοπική. Το να συγκεντρώνει ο ΕΟΦ τα αιτήματα από όλη την Ελλάδα συνιστά έναν συγκεντρωτισμό που δεν έχει κανένα νόημα. Μπορεί αυτός να είναι ένας από τους ρόλους του Ογκολογικού Συμβουλίου; Β.Γ.: Ναι, προφανώς. Ακόμα και η εκτός ένδειξης χορήγηση, όταν γίνεται λελογισμένα, με βάση τις πραγματικές ανάγκες του αρρώστου, δεν είναι αυτή η οποία ανεβάζει το κόστος. Κατά κανόνα, αυτές οι θεραπείες δεν έχουν υψηλό κόστος, γιατί κανείς δεν θα δώσει ένα πανάκριβο φάρμακο εκτός ένδειξης, δοθέντος ότι, όπως προαναφέρθηκε, δεν υπάρχουν και τα επιστημονικά δεδομένα. Ούτε και θα το εγκρίνει αυτό ένα Ογκολογικό Συμβούλιο που λειτουργεί με διαφάνεια και επιστημονικά κριτήρια. Είναι βέβαια αυτό ένα θέμα για το οποίο βάλλονται οι παθολόγοιογκολόγοι, αλλά αυτό γίνεται, κυρίως, από ανθρώπους που δεν γνωρίζουν. Ποιες είναι οι εξελίξεις στο θέμα του ρόλου των επιστημονικών εταιρειών; Β.Γ.: Η πολιτεία έχει εκφράσει την πρόθεσή της να αναβαθμίσει τον ρόλο των επιστημονικών εταιρειών, δηλαδή να τις μετατρέψει σε ΝΠΙΔ. Εάν γίνει αυτό, ο ρόλος τους πια θα είναι πολύ σημαντικός. Η εταιρεία παίρνει μια άλλη διάσταση και οι υπευθυνότητές της μεγαλώνουν, καθώς θα έχει την ευθύνη της εκπαίδευσης, της άσκησης του επαγγέλματος κ.λπ. Στο εξωτερικό, τη διαπίστευση των ιατρών κάθε ειδικότητας την κάνει η επιστημονική εταιρεία, την ειδικότητα τη δίνει η επιστημονική εταιρεία Β.Γ.: Πράγματι, είναι όπως το λέτε! Εάν αυτό γίνει και στην Ελλάδα, με την μετατροπή των επιστημονικών εταιρειών σε ΝΠΙΔ, θα είναι πολύ σημαντική εξέλιξη στα ιατρικά πράγματα. Δεν ξέρουμε κατά πόσο η πολιτεία θα αφήσει αυτή τη μεγάλη αρμοδιότητα που έχει!! Το πού, το πώς και από ποιους θα δίνεται η ειδικότητα είναι ένα θέμα που θα πρέπει να εξετασθεί διεξοδικά και να προετοιμασθεί κατάλληλα. Θα πρέπει να ξεφύγουμε από τη λογική ότι ο εκπαιδευόμενος γιατρός αποτελεί τα «φτηνά εργατικά χέρια» για να «τρέχει» το σύστημα!! Αντίθετα, θα πρέπει οι ειδικευόμενοι να αποτελούν το κέντρο της προσοχής και του ενδιαφέροντος όλου του συστήματος, εάν επιθυμούμε να αναβαθμισθεί η παρεχόμενη περίθαλψη και να ξαναγίνει σεβαστή η άσκηση της ιατρικής!! Στα «Θεραπευτικά Πρωτόκολλα» που έχει συντάξει η ΕΟΠΕ, έχει ληφθεί πρόνοια, ώστε εάν ένα φάρμακο εκτός ένδειξης έχει αναμφισβήτητη δραστικότητα, να συμπεριληφθεί στις ενδεδειγμένες θεραπείες και να προταθεί η χορήγησή του, ανεξάρτητα από το αν έχει επίσημη ένδειξη, και να αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία. Από την άλλη μεριά, εάν είναι ένα φάρμακο του οποίου η δραστικότητα δεν είναι απόλυτα τεκμηριωμένη αλλά υπάρχουν σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές, λαμβάνεται και πάλι υπόψη