1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β) ΤΕΤΑΡΤΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2015 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Α1. γ (σύφιλη) Α2. α (ερυθρός μυελός των οστών) Α3. β (εντομοκτόνο) Α4. β (καταναλωτές 1 ης τάξης) Α5. δ (οικογένεια) ΘΕΜΑ Β Β1. Στήλη Ι Στήλη ΙΙ 1 Β 2 Α 3 Α 4 Β 5 Β 6 Α 7 Α 8 Β ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Β2. Σχολικό βιβλίο, σελ. 18: Το γενετικό υλικό ενός ιού διαθέτει πληροφορίες για τη σύνθεση των πρωτεϊνών του περιβλήματος αλλά και για τη σύνθεση κάποιων ενζύμων απαραίτητων για τον πολλαπλασιασμό του. Β3. Σχολικό βιβλίο, σελ. 13-14: Σε αντίξοες συνθήκες, όπως σε ακραίες θερμοκρασίες ή υπό τη δράση ακτινοβολιών, πολλά βακτήρια μετατρέπονται σε ανθεκτικές μορφές, τα ενδοσπόρια. Τα ενδοσπόρια είναι αφυδατωμένα κύτταρα με ανθεκτικά τοιχώματα και χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς. Όταν οι συνθήκες του περιβάλλοντος ξαναγίνουν ευνοϊκές, τα ενδοσπόρια βλαστάνουν δίνοντας το καθένα ένα βακτήριο.
2 B4. Σχολικό βιβλίο, σελ. 107: Εξαιτίας του φαινομένου της όξινης βροχής καταστρέφεται το φύλλωμα των δέντρων, ελαττώνεται η γονιμότητα του εδάφους και θανατώνονται οι φυτικοί και ζωικοί οργανισμοί των υδάτινων οικοσυστημάτων. Το ίδιο όμως φαινόμενο προκαλεί καταστροφές και στα ιστορικά αρχιτεκτονικά μνημεία και στα έργα τέχνης που είναι κατασκευασμένα από μάρμαρο, γιατί τα οξέα που περιέχονται στη βροχή διαβρώνουν τις εξωτερικές επιφάνειές τους. B5. Σχολικό βιβλίο, σελ. 120: H κυτταρική θεωρία, η οποία υποστηρίζει ότι όλα τα έμβια όντα αποτελούνται από κύτταρα και από προϊόντα κυττάρων. H θεωρία της εξέλιξης, η οποία υποστηρίζει ότι όλα τα έμβια όντα είναι προϊόν εξέλιξης που υπέστησαν προγενέστεροι οργανισμοί. ΘΕΜΑ Γ Γ1. Διάγραμμα 4 Η δευτερογενής ανοσοβιολογική απόκριση ενεργοποιείται κατά την επαφή του οργανισμού με το ίδιο αντιγόνο για δεύτερη (ή επόμενη) φορά. Στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούνται τα κύτταρα μνήμης, ξεκινά αμέσως η έκκριση αντισωμάτων.. Γ2. Διάγραμμα 3 Το εμβόλιο περιέχει νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς ή τμήματά τους, ως αντιγόνα τα οποία δεν αυξάνονται στον οργανισμό του ανθρώπου. Γ3. Διάγραμμα 1 Το εμβόλιο, όπως θα έκανε και ο ίδιος ο μικροοργανισμός, ενεργοποιεί τον ανοσοβιολογικό μηχανισμό, για να παραγάγει αντισώματα και κύτταρα μνήμης. Άρα έχουμε πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση και συνεπώς χρονική καθυστέρηση στην παραγωγή και έκκριση αντισωμάτων. Γ4. Διάγραμμα 2 Τα κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα ενεργοποιούνται στην περίπτωση κατά την οποία το αντιγόνο είναι ένα κύτταρο (καρκινικό κύτταρο, κύτταρο μεταμοσχευμένου ιστού ή κύτταρο μολυσμένο από ιό), τα οποία θα καταστρέψουν τα κύτταρα - στόχους. Στην περίπτωσή μας όμως το αντιγόνο είναι βακτήριο και συνεπώς δεν θα ενεργοποιηθούν τα κύτταρα αυτά.
3 Γ5. Σχολικό βιβλίο, σελ. 39-40: 1. Να έχει έλθει σε επαφή με το ίδιο αντιγόνο στο παρελθόν, άρα έχει κύτταρα μνήμης που ενεργοποιούνται, συνεπώς κάνει δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση (ενεργητική ανοσία, φυσικός τρόπος) 2. Να έχει εμβολιαστεί για το ίδιο αντιγόνο, άρα έχει κύτταρα μνήμης που ενεργοποιούνται, συνεπώς κάνει δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση (ενεργητική ανοσία, τεχνητός τρόπος). 3. Σε ένα ενήλικο άτομο παθητική ανοσία μπορεί να επιτευχθεί τεχνητά με τη χορήγηση ορού που περιέχει έτοιμα αντισώματα τα οποία έχουν παραχθεί σε κάποιο άλλο άτομο ή ζώο. Η δράση της παθητικής ανοσίας είναι άμεση αλλά η διάρκειά της είναι παροδική. Συμπτώματα της ασθένειας δεν θα έχουμε και με τη χορήγηση του κατάλληλου αντιβιοτικού έναντι του βακτηρίου. ΘΕΜΑ Δ Δ1. Τροφική πυραμίδα πληθυσμού: 10000 πρωτόζωα 10 γεράκια 200 κουνέλια 1000 δέντρα Δ2. Βιομάζα δέντρων: 2000 Kg Βιομάζα κουνελιών: 200 Χ 1 = 200 Kg Βιομάζα γερακιών: 20 Kg Βιομάζα πρωτόζωων: 2 Kg Σχολικό βιβλίο, σελ. 77: Έχει υπολογιστεί ότι μόνο το 10% περίπου της ενέργειας ενός τροφικού επιπέδου περνάει στο επόμενο, καθώς το 90% της ενέργειας χάνεται. Σε γενικές γραμμές, η ίδια πτωτική τάση (της τάξης του 90%) που παρουσιάζεται στις τροφικές πυραμίδες ενέργειας εμφανίζεται και στις τροφικές πυραμίδες βιομάζας, καθώς, όταν μειώνεται η ενέργεια που προσλαμβάνει κάθε τροφικό επίπεδο από το προηγούμενό του, είναι
4 λογικό να μειώνεται και η ποσότητα της οργανικής ύλης που μπορούν να συνθέσουν οι οργανισμοί του και συνεπώς μειώνεται η βιομάζα του. Πυραμίδα βιομάζας: 2 kg πρωτόζωα 20 Kg γεράκια 200 kg κουνέλια 2000 Kg δέντρα Μέση βιομάζα γερακιού: 20 Kg : 10 γεράκια = 2 Kg Δ3. Μετά τη μείωση της βιομάζας των παραγωγών σε 400 Kg θα έχουμε: 4 Kg γεράκια : 2 Kg = 2 γεράκια 40 kg κουνέλια 400 Kg δέντρα Δ4. Σχολικό βιβλίο, σελ. 129, 130 και σελ. 126-127: Η φυσική επιλογή δρα στον πληθυσμό και συνεπώς ο πληθυσμός αντιπροσωπεύει τη μικρότερη δυνατή μονάδα που μπορεί να εξελιχθεί. Η δράση της φυσικής επιλογής είναι τοπικά και χρονικά προσδιορισμένη. Οι συνθήκες του περιβάλλοντος διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή και από χρονική στιγμή σε χρονική στιγμή. Έτσι είναι δυνατόν ένα χαρακτηριστικό που αποδεικνύεται προσαρμοστικό σε μια περιοχή μια καθορισμένη χρονική στιγμή να είναι άχρηστο ή και δυσμενές σε μια άλλη περιοχή ή σε μια άλλη χρονική στιγμή. Τα κουνέλια δεν ανταποκρίθηκαν στη μεταβολή του περιβάλλοντος αναπτύσσοντας ένα γνώρισμα που δεν υπήρχε προηγουμένως καθώς το ανοικτό χρώμα των κουνελιών προϋπήρχε σε σχέση με την αλλαγή του χαρακτηριστικού χρώματος του εδάφους του οικοσυστήματος. Απλώς η φυσική επιλογή έδρασε ευνοώντας από τα υπάρχοντα κληρονομήσιμα χαρακτηριστικά εκείνο που προσέδιδε μεγαλύτερες
5 πιθανότητες επιβίωσης στο φορέα του (ανοιχτός χρωματισμός όταν το έδαφος είναι ανοιχτόχρωμο). Η επιτυχία στον αγώνα για την επιβίωση εξαρτάται από το είδος των χαρακτηριστικών που έχει κληρονομήσει ένας οργανισμός από τους προγόνους του. Οι οργανισμοί οι οποίοι έχουν κληρονομήσει χαρακτηριστικά που τους βοηθούν να προσαρμόζονται καλύτερα στο περιβάλλον τους επιβιώνουν περισσότερο ή/και αφήνουν μεγαλύτερο αριθμό απογόνων από τους οργανισμούς οι οποίοι έχουν κληρονομήσει λιγότερο ευνοϊκά για την επιβίωσή τους χαρακτηριστικά. Τα ευνοϊκά για την επιβίωση χαρακτηριστικά μεταβιβάζονται στην επόμενη γενιά με μεγαλύτερη συχνότητα από τα λιγότερο ευνοϊκά, καθώς οι φορείς τους επιβιώνουν και αφήνουν μεγαλύτερο αριθμό απογόνων από τους φορείς των λιγότερο ευνοϊκών χαρακτηριστικών. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ SCIENCE PRESS