Η Οδηγία 42/2004/EC (Απόφ. ΑΧΣ 437/05): Περιβαλλοντικοί στόχοι και μέτρα για την μείωση εκπομπών Πτητικών Οργανικών Ενώσεων (Volatile Organic Compounds) Α. Φαλιάγκας Χημικός Μηχανικός Γενικού Χημείου του Κράτους Διεύθυνση Πετροχημικών Τμήμα Β
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ Οι εκπομπές πτητικών οργανικών ενώσεων (ΠΟΕ, VOC) στην ατμόσφαιρα προκαλούν σχηματισμό φωτοχημικών οξειδωτικών - κυρίως όζοντος - στο επίπεδο του εδάφους, παρουσία ηλιακού φωτός και οξειδίων του αζώτου. Αυτή η αποκαλούμενη «θερινή αιθαλομίχλη» έχει δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου, τη γεωργία και τη φυσική βλάστηση. Προκειμένου να περιοριστούν αυτές οι επιπτώσεις, απαιτείται λήψη μέτρων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για τη μείωση των εκπομπών VOC.
1.1 Ευρωπαικά Μέτρα Στην ΕΕ, σημαντικές πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση αυτή περιλαμβάνουν: 1) Την Οδηγία Εκπομπών Διαλυτών EC/13/1999. 2) Την Οδηγία Ανώτατων Εθνικών Ορίων Εκπομπών, EC/81/2001 και 3) Την Οδηγία EC/42/2004 για τον περιορισμό των εκπομπών πτητικών οργανικών ενώσεων που οφείλονται στη χρήση οργανικών διαλυτών σε χρώματα διακόσμησης και βερνίκια και σε προϊόντα επισκευαστικής βαφής αυτοκινήτων.
1.1 Ευρωπαικά Μέτρα (συνέχεια) Η Οδηγία EC/13/1999 περιλαμβάνει εκπομπές από βιομηχανικές εγκαταστάσεις μόνο και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα είναι μείωση 49% στις συνολικές εκπομπές VOC που προκαλούνται από τον άνθρωπο. Η δεύτερη (EC/81/2001) έχει συνταχθεί επειδή απαιτούνται πρόσθετες μειώσεις μέχρι 60% για να αποτραπούν οι πιο πάνω δυσμενείς επιπτώσεις. Η EC/42/2004 για πρώτη φορά θέτει περιορισμούς στη σύσταση, δηλαδή ποιοτικές προδιαγραφές σε προιόντα ευρείας κατανάλωσης, όπως τα χρώματα και βερνίκια διακόσμησης με σκοπό την υλοποίηση περιβαλλοντικών στόχων.
1.2 Διεθνή Μέτρα Σε διεθνές επίπεδο, στόχοι μείωσης εκπομπών VOC έχουν συμφωνηθεί μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UN/ECE) κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του Γκέτεμπουργκ τον Δεκέμβριο του 1999.
1.3 Υλοποίηση στόχων Για την υλοποίηση των πιο πάνω φιλόδοξων στόχων που έχουν τεθεί, απαιτούνται ιδιαίτερες προσπάθειες. Στα πλαίσια των προσπαθειών αυτών, η Επιτροπή προσδιόρισε δύο τομείς στους οποίους υπάρχει η δυνατότητα τα μέτρα για μείωση των εκπομπών VOC να είναι οικονομικά αποδοτικά: (1) Ο τομέας επισκευαστικής βαφής (επαναβαφής) αυτοκινήτων (automotive refinishing) και (2) Η επαγγελματική και μη επαγγελματική χρήση διακοσμητικών χρωμάτων και βερνικιών (decorative paints and varnishes).
1.4 Στρατηγική υλοποίησης στόχων Αρχικά η Επιτροπή είχε δώσει προτεραιότητα σε προσεγγίσεις βασισμένες σε κίνητρα, όπως για παράδειγμα ο καθορισμός κριτηρίων για την Οικολογική Ετικέτα (Ecolabel) για τα διακοσμητικά επιχρίσματα. Μελέτες έδειξαν ότι τέτοιες διαδικασίες από μόνες τους δεν μπορούν να οδηγήσουν σε ικανοποιητική υλοποίηση των αρχικών στόχων. Προκειμένου να μελετηθεί η δυνατότητα και η οικονομική αποτελεσματικότητα περαιτέρω μέτρων στους προαναφερθέντες τομείς, η Επιτροπή ανέθεσε διάφορες μελέτες. Ορισμένα από τα αποτελέσματα των μελετών αυτών ενσωματώθηκαν στις οδηγίες που προαναφέραμε και την 42/2004, η οποία είναι μαζί με την 13/1999 είναι τα πρώτα βήματα για την υλοποίηση των στόχων μείωσης εκπομπών VOC.
2. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΤΗΤΙΚΕΣ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ (VOC) Ο όρος «VOC» χρησιμοποιείται ευρέως σε θέματα που αφορούν το περιβάλλον και την υγεία σε εργασιακές συνθήκες, αλλά γενικά δεν υπάρχει κοινά αποδεκτή χρήση του όρου VOC. Ορισμένες γνωστές περιγραφές αναφέρονται στο VOC ως «όλοι οι οργανικοί διαλύτες» (και συνδιαλύτες, cosolvents), ή χρησιμοποιούν το VOC για να περιγράψουν τις ενώσεις με μια συγκεκριμένη τάση ατμών, σημείο βρασμού ή τιμή POCP (δυναμικό σχηματισμού φωτοχημικών οξειδωτικών).
2.1 Ορισμοί του VOC Τέσσερις κοινοί ορισμοί του VOC σε χρήση είναι οι εξής: 1) VOC είναι όλες οι οργανικές ενώσεις με τάση ατμών πάνω από 10 Pa σε 20 ο C. 2) VOC είναι όλες οι οργανικές ενώσεις με αρχικό σημείο βρασμού κάτω από 250 ο C σε 1 atm. 3) VOC είναι όλες οι οργανικές ενώσεις με κάποια τιμή POCP (δυναμικό σχηματισμού φωτοχημικών οξειδωτικών). 4) VOC είναι όλες οι οργανικές ενώσεις που χρησιμοποιούνται ως διαλύτες ή συν-διαλύτες. Οι ορισμοί αυτοί δεν είναι ισοδύναμοι, δηλ. μία ένωση μπορεί να είναι VOC σύμφωνα με κάποιον ορισμό και να μην είναι με κάποιον άλλο.
2.2 Το VOC σύμφωνα με την EC/42/2004 Ο ορισμός 4 δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη νομοθεσία, επειδή δεν είναι λειτουργικός. Ο ορισμός 3 (POCP) εκφράζει μόνο την τάση μιας ένωσης να συμβάλει στο σχηματισμό όζοντος, ενώ μας ενδιαφέρουν και οι επιπτώσεις και σε άλλα θέματα περιβαλλοντικά και υγείας. Ο ορισμός 2 χρειάζεται τροποποίηση για να συμπεριλάβει όλες τι ενώσεις VOC (280 o C). Για τους λόγους αυτούς και μετά από μελέτες και μακροχρόνιες συζητήσεις αποφασίστηκε ο ακόλουθος ορισμός του VOC: «VOC είναι κάθε οργανική ένωση της οποίας το αρχικό σημείο βρασμού, μετρούμενο σε σταθερή πίεση 101.3 kpa (1 atm), είναι μικρότερο ή ίσο των 250ºC»
2.3 Ορισμός VOC: Συμπεράσματα Με οποιονδήποτε από τους τέσσερις πιο πάνω ορισμούς, καλύπτεται το 90% περίπου των διαλυτών που χρησιμοποιούνται στα χρώματα και συναφή προιόντα. Από αυτή την άποψη, συζητήσεις για τον ορισμό του VOC θα ήταν καθαρά ακαδημαικού περιεχομένου. Ομως, η διαρκώς αυξανόμενη χρήση οργανικών ενώσεων χαμηλής πτητικότητας είναι δυνατόν να δημιουργήσει πρακτικά προβλήματα. Οι πιο πάνω ορισμοί αποκλίνουν σημαντικά όσον αφορά αυτές τις ενώσεις, το οποίο σημαίνει ότι πολλές τέτοιες ενώσεις μπορεί να μην είναι VOC σύμφωνα με τον ισχύοντα ορισμό αλλά να είναι σύμφωνα με έναν άλλο.
3. ΕΚΠΟΜΠΕΣ VOC ΑΠΟ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΧΡΩΜΑΤΑ Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν δύο σημαντικά προγράμματα με τα οποία συλλέγονται ή / και εκτιμούνται (estimated) στοιχεία σχετικά με εκπομπές VOC: (1) Το πρόγραμμα CORINAIR, που συντονίζεται από την European Environmental Agency και (2) Οι κατάλογοι που δημιουργούνται από την IIASA στα πλαίσια της ανάπτυξης του προτύπου RAINS. Το θέμα των εκπομπών VOC, η συλλογή και η αξιολόγηση δεδομένων γενικά, είναι αρμοδιότητα άλλων πρωτοβουλιών της Επιτροπής, όπως η οδηγία ανώτατων εθνικών ορίων εκπομπών.
3.1 Εκτίμηση εκπομπών VOC από διακοσμητικά επιχρίσματα στην Ευρώπη Χώρα Εκπομπές VOC (χιλιοτόννοι) Χώρα Εκπομπές VOC (χιλιοτόννοι) Austria 12 Μερ. σύνολο 475.5 Belgium 16 Czech Rep 23 Denmark 8 Hungary 6 Finland 4.5 Poland 32 France 95 Μερ. σύνολο 536.5 Germany 90 Slovakia 5.5 Greece 12 Slovenia 3 Ireland 4.5 Turkey 36 Italy 71 Luxembourg 0.5 Netherlands 27 Portugal 18 Spain 44 Sweden 18 UK 55 Μερ. σύνολο 475.5 Σύνολο 581
3.2 Συνολικές εκπομπές VOC από τη χρήση διακοσμητικών επιχρισμάτων σε 21 ευρωπαϊκές χώρες Δραστηριότητα Use of decorative paints and varnishes Thinning & cleaning professionals 10% of VOC from solvent based products) Thinning & cleaning consumers 50% of VOC from solvent based products) Σύνολο Εκπομπές VOC (χιλιοτόννοι) 580 (rounded figure) 23 115 230 720 830 (rounded figure)
3.3 Σχετική σημασία των εκπομπών VOC από διακοσμητικά χρώματα Οι συνολικές εκπομπές VOC που προκαλούνται από τον άνθρωπο στις 15 χώρες που συμμετείχαν στην οδηγία για τους διαλύτες ήταν 14.000 χιλιότονοι το 1990. Τότε, οι εκπομπές VOC από διακοσμητικά επιχρίσματα σε αυτές τις 15 χώρες ήταν 590.6 χιλιότονοι (IIASA 99), δηλ. το 4.2% των συνολικών εκπομπών VOC. Οι συνολικές εκπομπές VOC σε αυτές τις 15 χώρες αναμένεται για να είναι 7.000 χιλιότονοι μετά την πλήρη εφαρμογή της Οδηγίας Διαλυτών μέχρι το 2010. Δεδομένου ότι η Οδηγία Διαλυτών δεν έχει σχέση με τις εκπομπές VOC από διακοσμητικά χρώματα, μια ίση μείωση 50% των εκπομπών VOC δεν είναι αναμενόμενη. Επομένως, η σχετική σημασία των εκπομπών VOC από τα διακοσμητικά χρώματα μπορεί να αυξηθεί εάν δεν ληφθούν κάποια πρόσθετα μέτρα. Αυτά τα μέτρα θεσπίζονται με την Οδηγία 42/2004.
3.4 Φυσικές εκπομπές VOC Τα στοιχεία από τους καταλόγους εκπομπών CORINAIR 94 παρουσιάζουν, ότι για τα τότε 15 κράτη μέλη της ΕΕ, οι εκπομπές VOC από τη φυσική βλάστηση και τη δασοκομία εκτιμούνται σε 3700 χιλιότονους για το έτος 1994 (AEA Technologies 99). Αυτό είναι ίσο με 20% περίπου των συνολικών εκπομπών VOC.
4. ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΒΕΡΝΙΚΙΑ: ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι μίγματα πρώτων υλών, τα οποία εφαρμόζονται σε επιφάνειες κάτω από ευρύ φάσμα ανεξέλεγκτων συνθηκών, για να τροποποιήσουν τα χαρακτηριστικά τους, όπως εμφάνιση, αντισκωριακότητα κλπ. Τα χαρακτηριστικά που προσπαθούμε να επιτύχουμε σε μια φόρμουλα χρώμάτος είναι: Ευκολία εφαρμογής / φιλικότητα προς τον χρήστη Ποσοστό ξήρανσης Συμβατότητα Κατάλληλα διακοσμητικά αποτελέσματα Διάρκεια Προστασία
4.1 Σύνθεση Τα συστατικά μιας φόρμουλας επιχρίσματος είναι: Η συνδετική ύλη (ρητίνη, πολυμερές) Τα πιγμέντα (σκόνες χρωστικών, αντιδιαβρωτικών, κλπ.). Ο διαλύτης / το αραιωτικό Πρόσθετα και βοηθητικά (στεγνωτικά, τροποποιητές ρεολογίας κλπ) Η διαφορά μεταξύ χρωμάτων και βερνικιών είναι ότι τα δεύτερα είναι διαφανή, δηλ. δεν περιέχουν πιγμέντα ή περιέχουν ελάχιστες ποσότητες χρωστικών (stains).
4.2 Κατηγορίες Τεχνολογιών Επιχρισμάτων Τα επιχρίσματα διακρίνονται ανάλογα με το αραιωτικό, που χρησιμοποιείται για τη ρύθμιση του ιξώδους, σε δύο μεγάλες κατηγορίες: Διαλυτογενή: Αραιώνονται με οργανικό διαλύτη, ο οποίος συμβάλει στο VOC της φόρμουλας. Υδατογενή: Αραιώνονται με νερό. Ως προς την χημική σύνθεση της συνδετικής ύλης, η τεχνολογία των διακοσμητικών επιχρισμάτων περιλαμβάνει δύο βασικούς τομείς: Διασπορές των βινυλικών και ακρυλικών πολυμερών σε υδατικά μέσα Πολυεστέρες ή αλκυδικά τροποποιημένα με λάδι ή λιπαρό οξύ. Η πρώτη κατηγορία είναι ευρέως διαδεδομένη στα επιχρίσματα τοίχων και γενικά στην αρχιτεκτονική κτιρίων. Η δεύτερη στις επιχρίσεις ξύλου όπως οι ξύλινες διακοσμίσεις, οι πόρτες και οι ξύλινες επενδύσεις.
4.3 Case Study: Κατανομή αγοράς υδατογενών / διαλυτογενών στο UK 1980-1996.
4.4 Τεχνολογίες επιχρισμάτων πολύ χαμηλού & μηδενικού VOC Λόγω την διαρκώς αυξανόμενης ανάγκης για συνθέσεις επιχρισμάτων χαμηλότερου VOC, έχουν αναπτυχθεί νέες διαδικασίες πολυμερισμού, οι οποίες βασίζονται σε τεχνικές μοριακής αρχιτεκτονικής. Αυτές προσανατολίζονται σε επεμβάσεις στην: Μορφολογία του μορίου του πολυμερούς. Τοπολογία του δικτυώματος. Παραδείγματα τέτοιων προιόντων είναι: Υπερδικτυωμένα Πολυμερή Δενδριμερή
5. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 42/2004, ΑΡΘΡΟ 3. Ταξινομηση των επιχρισματων αναλογα με τις απαιτησεις της Οδηγιας 42/2004: Επιχρίσματα Α. Προιόντα Παραρτήματος Ι Β. Προιόντα Μη-Συμμορφούμενα με το Παράρτημα Ι Γ. Προιόντα εκτός πεδίου Οδηγίας 42/2004 (ΚΥΑ 11641/1942, Οδηγία 13/1999 & άλλα)
5.1 Ομάδα Α: Προιόντα Παραρτήτος Ι Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται οι εξής κατηγορίες: 1. Χρώματα και Βερνίκια (εκτός σπρέυ) Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει οικοδομικά και γενικής χρήσης διακοσμητικά και προστατευτικά χρώματα. 2. Προιόντα Επαναβαφής (Επισκευαστικής Βαφής) Αυτοκινήτων Χρώματα αυτοκινήτων για βαφεία οχημάτων, φανοποιίας και γενικού σκοπού. Τα προιόντα αυτά επιτρέπεται να κυκλοφορούν και να διακινούνται χωρίς περιορισμούς εφόσον το VOC που περιέχουν είναι εντός των προβλεπομένων ορίων (Πίνακας ΙΙ της Οδηγίας) και είναι επισημασμένα στη συσκευασία σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Οδηγίας (τουλάχιστον).
5.2 Ομάδα Β: Προιόντα Μη-Συμμορφούμενα με το Παράρτημα ΙI Στην ομάδα αυτή περιλαμβάνονται επιχρίσματα που προορίζονται για: Εργασίες Συντήρησης και Επισκευής σε Κτίρια ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ Ιστορικής και Πολιτιστικής Αξίας Εργασίες Συντήρησης και Επισκευής σε Αυτοκίνητα Αντίκες Η παραγωγή, χρήση και διακίνηση των προιόντων αυτών υπόκειται σε περιορισμούς και γίνεται μετά από αδειοδότηση από το ΓΧΚ.
5.3 Ομάδα Γ: Προιόντα εκτός του πεδίου εφαρμογής της Οδηγίας 42/2004 Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται: 1) Προιόντα που προορίζονται για χρήση σε δραστηριότητες που καλύπτονται από την Οδηγία 1999/13/ΕΚ, η οποία εναρμονίστηκε με την ΚΥΑ 11641/1942. 2) Αλλα προιόντα που δεν καλύπτονται από την Οδηγία 2004/42. Τα προιόντα αυτά δεν καλύπτονται από την Οδηγία 2004/42/EC.
5.5 Επιθεωρήσεις-Έλεγχοι 1. Οι υπάλληλοι του Γενικού Χημείου του Κράτους, μετά από κατάλληλη εκπαίδευση, διενεργούν επιθεωρήσεις, ελέγχους και δειγματοληψίες σε χώρους παραγωγής, αποθήκευσης, εν γένει διάθεσης στην αγορά και χρήσης προϊόντων που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της απόφ. ΑΧΣ 437/05, με σκοπό τη διαπίστωση της εφαρμογής των διατάξεών της. 2. Οι δειγματοληψίες, εξετάσεις, επανεξετάσεις κλπ των δειγμάτων γενικά διενεργούνται κατά τρόπο ανάλογο με τις γενικές διατάξεις του Κώδικα Τροφίμων, Ποτών και Αντικειμένων Κοινής Χρήσης εκτός εάν προβλέπεται κάτι διαφορετικό. 3. Το Γενικό Χημείο του Κράτους, Δ/νση Πετροχημικών καταρτίζει τακτικά και έκτακτα προγράμματα επιθεωρήσεων για τη διαπίστωση εφαρμογής της απόφ. ΑΧΣ 437/05, τα οποία εκτελούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες επιθεωρήσεων, ή άλλες επιτροπές συγκροτημένες ειδικά για το σκοπό αυτό, κατόπιν προηγούμενης ή μη προειδοποίησης των επιθεωρουμένων. 4. Οι ανωτέρω επιθεωρήσεις γίνονται όπου είναι δυνατόν, σε συνδυασμό με επιθεωρήσεις για νομοθεσία περί επικινδύνων παρασκευασμάτων. 5. Τo Γενικό Χημείο του Κράτους, Δ/νση Πετροχημικών υποβάλλει έκθεση στην Επιτροπή σχετικά με τα αποτελέσματα του προγράμματος παρακολούθησης, για να αποδείξει τη συμμόρφωση με την Οδηγία 42/2004.
6. ΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Ι ΚΑΙ ΙΙ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 42/2004/EC (ΑΠΟΦ. ΑΧΣ 437/2005) Στα παραρτήματα Ι και ΙΙ της Οδηγίας 42/2004 περιλαμβάνονται δύο κατηγορίες προιόντων, 1 και 2, οι οποίες αναφέρονται σε οικοδομικά χρώματα και χρώματα επισκευαστικής βαφής αυτοκινήτων, καθώς επίσης και τα προβλεπόμενα όρια VOC. Στη συνέχεια δίνεται μία περιγραφή αυτών των προιόντων.
6.1 Κατηγορία 1: Χρώματα και βερνίκια Ως χρώματα και βερνίκια θεωρούνται προϊόντα που περιλαμβάνονται στις υποκατηγορίες πιο κάτω, εκτός των αεροζόλ. Πρόκειται για επιχρίσματα που εφαρμόζονται σε κτίρια, στις διακοσμήσεις και συναρμογές τους, και συναφείς κατασκευές για διακοσμητικούς, λειτουργικούς και προστατευτικούς σκοπούς.
6.2 Υποκατηγορίες της κατηγορίας 1 α Eπιχρίσματα ματ εσωτερικών τοίχων και οροφών για εσωτερικούς τοίχους και οροφές με στιλπνότητα (gloss) 25@60º β Επιχρίσματα γυαλιστερά εσωτερικών τοίχων και οροφών για εσωτερικούς τοίχους και οροφές με στιλπνότητα >25@60º. γ δ Επιχρίσματα εξωτερικών τοίχων ορυκτών υποστρωμάτων Χρώματα εσωτερικών/εξωτερικών διακοσμήσεων και επενδύσεων από ξύλο, μέταλλο ή πλαστικό για εξωτερικούς τοίχους από λιθοδομή, πλινθοδομή ή γυψομαρμαροκονίαμα προορίζονται για εφαρμογή σε διακοσμήσεις και επενδύσεις, και σχηματίζουν αδιαφανές φίλμ. για υποστρώματα από ξύλο, μέταλλο ή πλαστικό. περιλαμβάνονται και τα υποστρώματα και τα ενδιάμεσα επιχρίσματα.
ε στ ζ η Βερνίκια και βαφές ξύλου εσωτερικών/εξωτερικών διακοσμήσεων Απορροφώμενες βαφές ξύλου Αστάρια Συνδετικά αστάρια Για διακοσμήσεις. Σχηματίζουν διαφανές ή ημιδιαφανές φίλμ για διακόσμηση και προστασία ξύλου, μετάλλου και πλαστικού. Στην υποκατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι αδιαφανείς βαφές ξύλου. Ως αδιαφανείς βαφές ξύλου νοούνται τα επιχρίσματα που δημιουργούν αδιαφανές φίλμ για διακόσμηση και προστασία του ξύλου από τις καιρικές συνθήκες, όπως ορίζεται στο πρότυπο EN 927-1 στην κατηγορία των ημι-σταθερών προϊόντων. βαφές ξύλου οι οποίες, σύμφωνα με το πρότυπο EN 927-1 : 1996, σχηματίζουν φιλμ με μέσο πάχος μικρότερο από 5µm, ελεγχόμενο σύμφωνα με τη μέθοδο 5Α του προτύπου ISO 2808 : 1997. επιχρίσματα με σφραγιστικές/απομονωτικές ιδιότητες για χρήση σε ξύλο ή τοίχους και οροφές επιχρίσματα σχεδιασμένα για να σταθεροποιήσουν σαθρά υποστρώματα ή να προσδώσουν υδρόφοβες ιδιότητες ή/και να προστατεύσουν το ξύλο από την κυάνωση
θ ι Ειδικά επιχρίσματα ενός συστατικού Ειδικά επιχρίσματα δύο συστατικών για εφαρμογές ειδικού τύπου, όπως για αστάρωμα ή τελική στρώση πλαστικού, αστάρωμα σιδηρών υποστρωμάτων, αστάρωμα ευπρόσβλητων μετάλλων όπως ο ψευδάργυρος και το αλουμίνιο, αντιδιαβρωτικό φινίρισμα, επίχριση δαπέδων, περιλαμβανομένων των ξύλινων και τσιμεντένιων δαπέδων, προστασία κατά της αναγραφής συνθημάτων, επιβράδυνση φλόγας, και για συμμόρφωση προς τα πρότυπα υγιεινής στη βιομηχανία τροφίμων ή ποτών ή στον τομέα των υπηρεσιών υγείας. ίδιες χρήσεις με την προηγούμενη υποκατηγορία, τα οποία όμως είναι δύο συστατικών. ια ιβ Πολύχρωμα επιχρίσματα Επιχρίσματα διακοσμητικών εφφέ επιχρίσματα τα οποία δίνουν αποτέλεσμα δύο ή πολλών χρωμάτων, απευθείας από την πρώτη επίστρωση. επιχρίσματα τα οποία δίνουν ειδικό αισθητικό αποτέλεσμα (εφφέ) όταν εφαρμόζονται σε επιφάνειες οι οποίες έχουν υποστεί ειδική προετοιμασία και προ-βαφή ή σε μια αρχική στρώση και στη συνέχεια υφίστανται ειδική επεξεργασία με διάφορα εργαλεία κατά τη φάση ξήρανσης.
6.3 Κατηγορία 2: προϊόντα επαναβαφής (επισκευαστικής βαφής) αυτοκινήτων Προϊόντα επαναβαφής (επισκευαστικής βαφής) αυτοκινήτων είναι τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την βαφή οδικών οχημάτων όπως αυτά ορίζονται στην οδηγία 70/156/ΕΟΚ, ή μέρους αυτών, η οποία πραγματοποιείται ως μέρος της επισκευής, συντήρησης ή διακόσμησης του οχήματος εκτός των εγκαταστάσεων κατασκευής των.
6.4 Υποκατηγορίες της κατηγορίας 2 α Προετοιμασία και καθαρισμός είναι προϊόντα που χρησιμοποιούνται για την απομάκρυνση παλαιών επιχρισμάτων και σκουριάς, με μηχανικό ή χημικό τρόπο, ή για να καταστεί δυνατή η πρόσφυση νέων επιχρισμάτων. (i) Προϊόντα προετοιμασίας (ii) Προκαθαριστικά περιλαμβάνουν καθαριστικό για πιστόλι (προϊόν για καθαρισμό πιστολιού ψεκασμού βαφής και άλλου εξοπλισμού), αφαιρετικά (προϊόντα αφαίρεσης παλαιών χρωματισμών), απολιπαντικά (συμπεριλαμβανομένων αντιστατικών τύπων για πλαστικά) και αφαιρετικά σιλικόνης. προϊόντα καθαρισμού για την αφαίρεση επιφανειακών ρύπων κατά την προετοιμασία και πριν την εφαρμογή των επιχρισμάτων.
β Χονδρά γεμιστικά / στόκκοι είναι παχύρρευστες ουσίες για την κάλυψη των βαθιών ατελειών της επιφανείας, πριν την εφαρμογή του υλικού προεργασίας (surfacer / filler)
γ Αστάρια είναι κάθε επίχρισμα για εφαρμογή σε γυμνό μέταλλο ή σε υφιστάμενα φινιρίσματα με σκοπό την παροχή αντιδιαβρωτικής προστασίας πριν την εφαρμογή ενός ασταριού προεργασίας (primer surfacer) Προεργασίας / γεμιστικά Αστάρια μετάλλου γενικής χρήσης Αστάρια φωσφάτωσης (wash primers) είναι επιχρίσματα για εφαρμογή πριν από την τελική στρώση, με σκοπό την αντίσταση στη διάβρωση, την αύξηση της πρόσφυσης της τελικής στρώσης και το σχηματισμό ομοιόμορφης επιφανείας, με πλήρωση των μικρών ατελειών της επιφάνειας. είναι επιχρίσματα για αστάρωμα, όπως προωθητικά πρόσφυσης, σφραγιστικά, προεργασίας επιφάνειας, υποστρώματα, αστάρια πλαστικών, στόκος «υγρό σε υγρό», γεμιστικά που δεν χρειάζονται τρίψιμο και γεμιστικά ψεκασμού. είναι επιχρίσματα που περιέχουν τουλάχιστον 0,5% κατά βάρος φωσφορικού οξέος και προορίζονται να εφαρμοστούν απευθείας σε επιφάνειες γυμνού μετάλλου για να προσδώσουν αντισκωριακές ιδιότητες και πρόσφυση επιχρίσματα χρησιμοποιούμενα ως αστάρια επιδεχόμενα ηλεκτροσυγκόλληση και διαβρωτικά διαλύματα για επιφάνειες από γαλβανισμένο μέταλλο και ψευδάργυρο.
δ ε Τελικά επιχρίσματα Ειδικά χρώματα φινιρίσματος είναι επιχρίσματα που περιέχουν πιγμέντα και εφαρμόζονται σε μία στρώση ή ως βάση πολλαπλών στρώσεων για να προσδώσουν στιλπνότητα και αντοχή στο χρόνο. Περιλαμβάνονται όλα τα σχετικά προϊόντα όπως βασικά και διαφανή (χωρίς πιγμέντα) επιχρίσματα: Βασικά επιχρίσματα Διαφανή επιχρίσματα είναι επιχρίσματα που περιέχουν πιγμέντα και δίνουν χρώμα ή άλλο επιθυμητό οπτικό αποτέλεσμα αλλά όχι τη γυαλάδα ή επιφανειακή αντοχή του συστήματος επίχρισης. είναι διαφανή επιχρίσματα τα οποία δίνουν την τελική γυαλάδα και αντοχή του συστήματος επίχρισης. περιλαμβάνονται επιχρίσματα για τελικές στρώσεις τα οποία προσδίδουν ειδικές ιδιότητες, όπως μεταλλική ή περλέ όψη, σε μονή στρώση, επιχρίσματα υψηλών επιδόσεων σταθερού χρώματος και διαφανή (όπως μη χαρασσόμενα και φθοριωμένα βερνίκια), ανακλώντα βασικά επιχρίσματα, τελικά επιχρίσματα ειδικής υφής (π.χ. σφυρήλατο), αντιολισθητικά, στεγανοποιητικά για το κάτω μέρος του αμαξώματος, επιχρίσματα ανθεκτικά στα γδαρσίματα, για εσωτερικό φινίρισμα και αεροζόλ
Παράρτημα ΙΙ.Α α β γ δ ε Υποκατηγορία προϊόντος Τύπος Φάση I (g/l*) (από 1.1.2007) Ματ εσωτερικών τοίχων και οροφών (Στιλπνότητα 25@60º) Γυαλιστερά εσωτερικών τοίχων και οροφών (Στιλπνότητα>25@60º) Εξωτερικών τοίχων ορυκτών υποστρωμάτων Εσωτερικών/εξωτερικών διακοσμήσεων και επενδύσεων από ξύλο και μέταλλο Βερνίκια και βαφές ξύλου εσωτερικών/εξωτερικών διακοσμήσεων στ Απορροφώμενες βαφές ξύλου Υ Δ ζ Αστάρια Υ Δ η Συνδετικά αστάρια Υ Δ θ Ειδικά επιχρίσματα ενός συστατικού Υ Δ ι Ειδικά επιχρίσματα δύο συστατικών Υ Δ ια Πολύχρωμα επιχρίσματα Υ Δ ιβ Επιχρίσματα διακοσμητικών εφφέ Υ Δ Υ Δ Υ Δ Υ Δ Υ Δ Υ Δ 75 400 150 400 75 450 150 400 150 500 150 700 50 450 50 750 140 600 140 550 150 400 300 500 Φάση II (g/l*) (από 1.1.2010) 30 30 100 100 40 430 130 300 130 400 130 700 30 350 30 750 140 500 140 500 100 100 200 200
Παράρτημα ΙΙ.Β Υποκατηγορία προϊόντος Επιχρίσματα ΠΟΕ g/l* (1.1.2007) α Προϊόντα Προετοιμασίας Προετοιμασίας Προκαθαριστικά 850 200 β Χονδρά γεμιστικά / στόκκοι Κάθε τύπου 250 γ Αστάρια Προεργασίας / γεμιστικά Μετάλλου γενικής χρήσης Αστάρια φωσφάτωσης (wash primers) 540 780 δ Τελικά επιχρίσματα Κάθε τύπου 420 ε Ειδικά χρώματα φινιρίσματος Κάθε τύπου 840
Εργαστηριακοί Ελεγχοι Δειγμάτων Κεντρικό Σημείο στον Εργαστηριακό Ελεγχο των δειγμάτων είναι η Προετοιμασία Δείγματος Ετοιμου για Χρήση. Ένα προιόν μπορεί να εφαρμόζεται με διαφορετικούς τρόπους (π.χ. πινέλο, ψεκασμό κλπ). Κάθε τρόπος εφαρμογής έχει διαφορετικές απαιτήσεις αραίωσης. Πχ. Εφαρμογή με ψεκασμό: ιξώδες 30-35 sec, Ford Cup No. 4 Εφαρμογή με πινέλο: ιξώδες 50-55 sec, Ford Cup No. 4 Τα δεδομένα αυτά είναι δυνατόν να αλλάζουν όσο παραμένει αχρησιμοποίητο το προιόν. Ένα δείγμα θεωρείται έτοιμο για χρήση όταν: «Εχει αραιωθεί σύμφωνα με τις οδηγίες του παρασκευαστή στη συσκευασία του προιόντος και είναι κατάλληλο για την εφαρμογή και τη μέθοδο εφαρμογής που συνιστά ο παρασκευαστής μετά την αραίωση αυτή.»
Προβλεπόμενες Μέθοδοι Ελέγχου 1. Περιεκτικότητα σε VOC κατά ISO 11890-2 2. Περιεκτικότητα σε VOC για προιόντα που περιέχουν αντιδρώντα αραιωτικά (reactive diluents) κατά ASTM D-2369 Τα αντιδρώντα αραιωτικά είναι οργανικοί διαλύτες οι οποίοι αντιδρούν μεταξύ τους ή με την ρητίνη του χρώματος και τελικά ενσωματώνονται στο τελικό στεγνό φίλμ χρώματος. Τα αντιδρώντα αραιωτικά δεν λαμβάνονται υπόψη στον υπολογισμό των VOC.
Βοηθητικές / συμπληρωματικές Μέθοδοι Ελέγχου Προσδιορισμός VOC ISO 11890-1 Προσδιορισμός Πυκνότητας ISO 2811:1-4 Προσδιορισμός ύδατος Karl-Fischer ISO 760 Ιξώδες χρωμάτων και συναφών προιόντων με ISO Flow cups, ASTM D-5125.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι εκπομπές VOC στην ατμόσφαιρα έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου, τη γεωργία και τη φυσική βλάστηση. Προκειμένου να περιοριστούν αυτές οι επιπτώσεις, η Επιτροπή λαμβάνει μέτρα για τη μείωση των εκπομπών VOC. Τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή είναι οι οδηγίες 13/1999, 81/2001 και 42/2004. Δύο τομείς στους οποίους υπάρχει η δυνατότητα για λήψη αποδοτικών μέτρων για μείωση των εκπομπών VOC είναι (1) Ο τομέας επισκευαστικής βαφής (επαναβαφής) αυτοκινήτων και (2) Ο τομέας των διακοσμητικών χρωμάτων και βερνικιών Ο στόχος για τη μείωση των εκπομπών VOC από βιομηχανικές δραστηριότητες είναι 7.000 χιλιότονοι μέχρι το 2010, δηλ. κατά 50%. Για να έχουμε μια ίση μείωση των εκπομπών VOC από τη χρήση διακοσμητικών χρωμάτων θεσπίστηκε η Οδηγία 42/2004. Το πεδίο εφαρμογής της Οδηγίας 42/2004 (απόφαση 437/2005) είναι οι ανωτέρω δύο τομείς.