de c ο μ o ε dia ar i st ορη anis quae inscribitur ιππησ DISSERTATIO. quam venia a μ ρ l. f a c. ρ η i l o S. U Ρ S A L. V. P. Mag. CAROLUS AUGUSTUS HAGBERG ε t johannes fridericos norman Stip. Reg. Westm. Dalec. in audit. gustav. die i junii mdcccxxxi. η. a. m. s. p. i. U Ρ SA LI ie, excudebant regia! academiye typographi.
VIRO IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM MAGNAE FIDEI CUBICULARIO AD CELS. PORTAM OTTOMANICAM LEGATO JN OBILISSIMO DOMINO ALBERTO ELAVO IHRE Bacrum τ. i CÅROLUS AUG. HAGBERG.
viro in såcram regiam majestatem hägnad fide! ethices et politices professor1 regii ordinis de stella polari equlti academiae sveganae octodecimvtro nobilissimo et celeberrimo domino mag. SAMUEL! GRUßBE Sac r u m ν v. d. j. f. in orm an.
HÖGÄDLA ENKEFRU CHARLOTTA CATH. NORMAN född APELQUIST den fruldaste Moder h eigadt Sonlig kärlek och tacksamhet.
DE COMOEDIA ARISTOPHANIS, QUAE INSCRIBITUR ΙΠΠΗΣ. το ätxtxtov otit % y τξυγιρίικ. Aris tophan es. U, in ceteris disciplinis et artibus elegantioribus omnino principes esse voluerunt illae omnium artium inventrices Athense, sie etiam in hac ipsa civitate et inventa et perfecta est illa χωμφβι$οίσκο6λιο6, quam Aristophanes, in hoc genere admirabilis et prorsus singularis, dicit t hvcit γ^αλεπωτατον εςγον ccrtccvrav πολλών γε St} τίειξοοσαντων οΐυτψ, ολίγοις χούςισοισ&ούι i). cunctas in- Et quidem obmutescentibus paulatim tragoedis genii vires doctae Athenae in hanc artem contulisse videntur, in qua perraro quis oritur excellens. Nihil vero elegantius, i) Equ.. 515.
st nec Attico ingenio dignius, quam hasc comoedia prisca, quae ira cum ingenio reipublicsc Atheniensis cohasret, ut nihil ei possit esse conjunctius. Quod etiam in hoc-nostro videre possumus Aristophane, cujus comocdias philosophorum princeps Plato fertur Dionysio majori misisse, ut ex his potissimum ingenium reipublicas Atheniensis cognosceret. Grasci, ex Omnibus omnium temporum populis, liberfa» iis studiosissimi, vel in scena videbant ne quid detrimenti caperet respubüca. Res, vel maximi momenti, de quibus in concione coram populo Atheniensi agebatur, has etiam comici in scenam proferebant. Sic Aristophanes, qui rion timuif, quas vera essent, Atheniensibus edicere 3), in Acharnentibur, in Pace et in Lysistrata animos civium avocare conatur a hel lo hoc pestifero, quod mox patriam in perniciem ducturum erat. Producuntur in scenam, vero nomine, personas summas in civirate dignitatis, nulla habita rafione hominum nec tem potum, Ut quisque erat populo acceptissimus, ita in eum maxirne dirigebanmr contumeliarum aculei in digressionibus fr 'λ hisce, quas επίξξημιχτοι & 7Τοί^α/3α,σε^ appelianrur, ubi chorus nomine poetas spectatores alloquebatur. Jam in his poera mo- 3) co?/j TCK^ixty^nvincrsy A3"f]vociQii stnttv ~x iixxiee. Ach. v- 645.
3 biiuatem populi Atheniensis culpaf 3), jam suas ipsius virfutes festive commendat 4), jam asmulos vel icimicos acri reprehensione 5) notat et vituperat. Et in liberrima civirate,ubi 11109 erat, rc όικαζειν παντας και εκ πάντων και τχεξί ποατων β), quis jure miretur, si étiam comicis msgna fuerit libertas et in iibertate iascivia. Quid cjicam de Euripide, quem in tragcc diis ipsius valde admirabaniur Athenienses, cujus vero poemata tragica afque di vina Arisiophanes mox joco risuque dissolvebat? Quid de Socrate hoc, qui primus philosophiam e ccelo vocavit, subridicule de rerum natura e corbe disputanfe? de Lamacho et Nicia quid? quid de hoc ipso populo Atheniensi, quem audax nosfer poeta saspissime acerrimis conviciis perstrinxit 7)? Quid denioue de diis immortalibus, 3) Eqü. 504 547. 4) Ach. v. 628 664. Tax. v. 733 seqq. 5) Nub. 518 562. 6) Aristot. polit. 1. 6. c, 2. 7) Ingenue interdutn poeta fatetur, sibi in animo esse spectatores vellicare, ut est itlud : Τ9<5 Sscithis o nonjtfjs >vy επι.$νμει Vesp. ν- loir»
4 quorum nimtam auctoritatcm levis ille Graecus haud aequo animo tulit? Jatn ridentur Hercules, Phoebus, jam Jupiter ter optimue maximus, adeo ut qui locus a jocis poetae tutissi«mus esse deberet, in eo maximas faceiiarutn lascivia; et acerrimae caviilatioues exstiterint. Quin eriam is, quem sibi patronum Dramatici esse voluerunt, Bacchus, pelle leonis cinctus-, Herculem ridicule imitatur, Kerculeo tarnen animo carens 8). Nullam vero omnino comici adhibuerunt in cavillando moderationem, quum civem quendam malum, quem carperent, invenirentj nam, ut est apud Horatium: "Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poeta; "Atque alii, quorum comoedia prisca virorum est, "Si qui9 erat dignus describi, quod malus aut fur, "Quod moechus foret, aut sicarius, aut alioqui "Famosus, multa cum Übertäte notabant y)." Larvas insuper dabamur comoedis, qua; ita vultus eorum, quos designare voluit poeta, referrent, ut non fieri posset, quin ab omnibus agnoscerentur, quod quidem άυτοπξοσωτιοϋς 8) Vide in Ranis. 9) Serm, 1, I. s. 4*
κκμα)$ειν appeilaverunt Cracci. Inter fluctus discordiarum civilium quum jura omnia sub pedibus calcarentur, miscerenturque divina humanis, hanc i'icentiam tamquam libertatis paliadium anxio atiimo servabant Atheniensee. Sub iinem vero bei. ji Peloponnesiaci quum libertas Athenarum amitteretur, narratur Antimachus 10) quidam choragus legem rogasse, qua lisec nocendi libertas comcedis ademta sit. Quamvis Aristophanes in comcedia sit omni laude cumulatus poera, non tarnen defuere, qui «um ex hoc suo regno extrudere atque ejicere conati sint 11), quippe qui deprehen- 10) Eundem forsan Antimachum Aristophanes in Acharnensibus v» Ii49 seqq. hunc in rnodum exsecratur: Αντιμιζχον τον WccxotJof τον pcx(pti, τον μιλίων ποιητην, *>s μιν κπλφ λογ%>, xocxws iiohttrntv ό Ζιυι, 11) Inde a temporibus Plutarchi, Aristophanes suos habnit σνκο- (pkvtcts, qui cum ingerium comcediae priscae parum intellexerint, eam conviciis vexaverunt. Non est, quod dicam de judicio iniquo, quod de Aristophane tulir cel. Voltaire, notandum vero hoc cel. Marmontel de nostro judicium in libro ejus, qui inscri bitur Klemens de litterature. "Mais ce qui est inconcevable c'est qu'un comique grossier, rampant, et obscene, sans goüt,
6 derint apud cum scurrilem dicacifatem cum obscocnitate rcrum verborumque turpitudine conjunctam. Non ii sumus, qui ncgemus Aristophanem in hoc genere liberius egisse et nimium forsan indulsisse ingenio, quum ea, quae oecurrunt, cum salsissime dici possunt, non teneat. Aiiquid tarnen nctafi, qua vixit, tribuendum, aliquid etiam levi ingenio populi Atheniensis, qupd nulla alia re commoveri posset. Et in tam perdita civitate, ubi την hoosviocv οΐ^ιωσιν των ονομάτων s? reo égyoo οίντηλλαξαν τη ßtxciiooast i2), ignoscendum sane poetae, si quid perversis tetatis suie moribus dederit. Hoc vero de bc-mus doctissimis quibusdam reeeotioris tsvi hotninibus, quod suus Aristophani honos et inier comicos principatus reddttus sir. Fatendum cum doctissirna Dacier, in hoc nostro omnes sans moeurs, sans vraisemblance, ait tronvé des enthousiastes dans le siécle de Moliére. II ne faut que lire ce qui nous reste d'äristophane, pour ju^er comme Plutarque, que c'est moins pour les honnétes gens qu'il a écrit, que pour la vile populace, pour des kommes perdus d'envie, de noircenr, et de dtjauche. Qu'on lise apres cela l'eloge qu'en faifc M:rne Dacier: janiais komme n'a eu plus de finesse, ni un tour plus ingénieux; le style d'äristo phane est aussi agrtable que son esprit; si l'on n'a pas lu A- ristophane, ort nt connoit pas encore tous les charmes et toutes les beautés du Grec. 12) Thncyd. 1. III. c. 82.
7 quturendas esse Ungute Grase# delicias, ita ut si quis plenius Grsecorum ingenium cognoscere velit, is hunc ipsum, de quo Joquimur, potissimum adeat Aristophanem, de quo etiam Phi- Josophorum pn'nceps l'iato: Άι χαξίτες τεμενάς rt λαβείν οπεξ ύχι ττεσειται Ζητ&σαι φυχην ευςον 'Αςιςοφανχς ι $)- Qui enim sonum raiiarum et avium imitatur, et Persas barbare loquentes, in scenam producit, idem iile Arisfophanes tam eleganter & Attice disserit, ut neminem füisse credas, qui magis se accommodaverit ad aures Atticorum teretes et religiösas. Ea insuper ingenii prajsidia, qua: paucis tantum comicis contigerint, omnia in hoc uno invenimus, qui non tantum ridicule, sed etiam cum gratia quadam disserit, persperso verborum et sententiarum Attico sale, in arguendo et castigando acer et implacabilis, faeetus et urbanus in cavillando et jocando, in omnibus denique, mira cum arte et vcnustate, animos hominum permovens. Sed hiec quidem hactenus; veniamus ad hanc Aristophanis comcediain, in qua acriter in Cleonem demagogum, qui βιαιωτατος των πολιτών et $ημω παξαπολυ π&ανωτατος ι)) Vid. Olympiodorutn in vita Piatonis.
8 erat 14), invehitur, quod quidtm felici successu cum fecisse ex pluribus' iocis apparet, ubi de ha c sua vicioi ia luculenter pia> dicat 15). Prius vero quam argumentum conoedite exponamus, in qua intrcpidus nostcr poeta "Htrculeo animo mon strum illud horrendum, serratis deritibus tmmitum, cujus Ca put capita centum adsentatorum perditissimorum circumlambebani" ic), adgressus est et felici Marte prostravit, brevi- 14) Thuc» 1. Iii. c. 36. 15) Nub. v* 549. Ach. v* 5-8. Vesp. 1024. seqq. Pax. v. 750 seqq. 16) Vide 1. c- in Vespis, ubi ita Aristophanes praedicat de sua audacia in debellando Cleone: 'OvS' ort Ttguirov γ ijfft SiSxaxsiv uvbguitois φησ snßtas&f x Αλλ' 'HftxxXtqvs οςγην τ tv ϊχων, τοισι μιγίζόι$ hτιχιιριιν, Qgxitxs ivsrxs ivsvs χπ Χξχηί οίυτω τω xxf%xgosovtt, 'Ον Suvotxtui μιν χπ οφ^χλμων xvwys xy.nvts ίλχμηον, 'Εκχτον Se χνχλψ χιφχλχι χολχχων οιμωξομι ν ων ίλιχμω^τα Utgi την Μΐφχλν*' φωνην S? tixtv χχξχ^ςχ! ολίγον TtToxutxtf Φωχην é οίμην^ Χχμιχ! S og%tts χπχντχ! πξωχτον St χχμη\χ, Ταιχτον isuiv rtgxs, χ φησιν Stijxs xxtxswgosoxtjcxi Αλλ' viceg ημών tri χχι vvvc πολιμιι' quem Iocum conferas cum I. c. in Pace ubi iisdem fere verbis poeta Cleonem increpando describit; Ovx tsiutxs xv$gxmtry.xi χωμω$ων, xdt yvvxtxxs Αλλ Ηgxy.Xess τιν cgytfv ιχων, tqkji μτγιτοι* irr<%iigti,
9 ter, et, quam maxime possumus dilucide, hujus dramatis occasionem exhibeamus, duce potissimum Thucydide 17). Anno belli Pejoponnesiaci sepiimo ineursionem Peloponnesii in Afticam fecerunt, duce Ägide Lacedasmoniorum rege. Eodcm tempore Athenienses quadraginta naves in Siciliam miserunf, dueibus Eurymedonte et Sophocle, quibus imperarunf, ut in transitu rebus consulerent Corcyrasorum, qui in urbe eranr, quique ab exsulibus vexabantur. Concessum etiam Demostheni his navibus, si vejlet, circa Peloponnesum uti. Cum aeeepissenf, Pcloponnesiorum naves ad Corcyram pervenisse, Eurymedon et Sophocles ad insu'am properabant, suadente tarnen Demosthene, ut primum Pylum peterent. Cum hoc consilium abnuerent Eurymedon et Sophocies, forte tempestas coorta classetn Pylum detulit, quem iocum statim muniendum esse Demosthenes censuit. Quod iterum Demosthenis consilium et milites et duces aspernati sunt. Quum vero propter navigandi difficultatem temput di«utius tereretnr, quam antea detreeraverant urbis munitionem, Δixßxs βυξαων 07fA0iS istvoit, x^ktikxs βο βοξθ3υμχί, Κ xt ηξΐύτον /xtv μχχομχι πχντων xvrea τω χχρχχζοίονη, 'Ου StivoTxTxt μιν απ' o(p$x\uu* xi/m/f xkttves f\x/.ivq*t 'ExxTor it &C. * 17) Lib. IV.
10 hane sex diebus magna contenrione perfccerunt milites. Lacedasmonii, qui tum festum diem agitabanr, *'hane rem nihili auxerunr. Athenienses ad Corcyram pergunt, relicto ad urbis presidium Demosthene cum quinque navibus. At Peloponnesii, qui in Atticam invaserant, cum certiores facti essent de expugnatione Pyli, post quindeeim dies domum se reccperunt. Spartani vero cum finitimi«populis ad Pylum recuperandam celeriter concurrunt. Accius sexaginta navibus, quas apud Corcyram erant, Lacedemonii se paraverunt ad Pylum terra marique oppugiiandam. Quum vero timerent, ne auxilia ab Eurymedonte et Sophocle venirent, ipsas etiam por us fauccs navibus occluseiunt, milites que in adjacente insula Sphacteria et in littoribus continentis disposuerunt, ne ab ulla parte Atheniensibus subveniretur. Quod cum Demosthenes videret, näves quss habuit quinque pro vallo ante munimenta posuit, militesque in muro coilocavif, ipse vero cum delecta manu ad mare se contulit, ubi potissimum hostes exscensuros credebat. Jam Lacedemonii terra marique munitiones Atheniensium adgressi sunt. Hi vero utrinque liostes propulsaverunt. Cum per biduum ρ ugn a- tum esset, Lacedaemonii ab obsidione abstiterutit, navesque aliquot miserunt ad materiam comparandam. Interea quadraginta näves ex Zacyntho ad auxiiium Atheniensium venemnr. Qua;, quum dubium esset quo appellere possenf, in in» sula, qua: adjncebat, Prote pernoctaverunt.