TEFNFE- A NEW CHANCE / Training Educators for Non-Formal Education

TEFNFE- A NEW CHANCE / Training Educators for Non-Formal Education ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ: - EIΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΗ ΤΥΠΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΣ ΜΗ ΤΥΠΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Συγγραφείς: Lubica Cerna, Άννα Πηλαβάκη, Rumen Valchev Λευκωσία Γενάρης 2010 Το Έργο συγχρηματοδοτείται κατά 75% από το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα GRUNDTVIG και κατά 25% από τη ΔΕΟΚ 1

OMAΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΟΚ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: Άννα Πηλαβάκη-Συντονίστρια Μιχάλης Παικούσης-Μέλος Κυριάκος Βασιλείου-Μέλος Βασίλης Αντρέου-Μέλος Αντώνης Σακκάς-Μέλος Οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα δεν θα είναι αυτοί που δεν ξέρουν να διαβάζουν και γράφουν, αλλά όσοι δεν θα μπορούν να μαθαίνουν, ξεμαθαίνουν και επαναμαθαίνουν Alvin Toffler 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελίδα Σύντομη Παρουσίαση Έργου... Χαιρετισμός του Γενικού Διευθυντή του ΥΕΚΑ στο Εθνικό Συνέδριο Ολοκλήρωσης του Έργου... Εισήγηση ΚΕ.ΠΑ στο Εθνικό Συνέδριο... Εισήγηση Εκπροσώπου Υπουργείου Παιδείας στο Εθνικό Συνέδριο Συνέδριο... Eισήγηση Εκπροσώπου ΑνΑΔ στη 2 η Δημόσια Παρουσίαση του Έργου... Ψήφισμα που Εγκρίθηκε στη 2 η Δημόσια Παρουσίαση... ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΗ ΤΥΠΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Η Μη Τυπική εκπαίδευση, η Ουσία και η Θέση της στη Μοντέρνα Εκπαίδευση... Το Παραδοσιακό και το Νέο Πρότυπο Εκπαίδευσης... Θεωρίες μάθησης... Η έννοια της δια βίου μάθησης... Εκπαίδευση ενηλίκων... Η εμφάνιση της Μη-τυπικής εκπαίδευσης... Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της μη-τυπικής εκπαίδευσης... Τυπική, Μη-τυπική και Άτυπη εκπαίδευση... 3

Πτυχές τυπικότητας στη μάθηση... Τυπική εναντίον μη-τυπικής εκπαίδευσης... Η ουσία της μη-τυπικής εκπαίδευσης... Τύποι μη-τυπικής εκπαίδευσης... Μέρος Δεύτερο: Ο Εκπαιδευτής στη Μη-Τυπική Εκπαίδευση Αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων... Διαλογικές μέθοδοι και η χρήση τους κατά την εργασία στη μη τυπική εκπαίδευση... Ομαδική εργασία στο πρότυπο της μη-τυπικής εκπαίδευσης... Η Μη-Τυπική ομάδα εκπαίδευσης. Διαδικασίες, Ρόλοι, Κίνητρο... Στάδια ανάπτυξης της ομάδας... Η διαδικασία της ομαδικής μάθησης- Ανακάλυψη της μάθησης... Τα στάδια της διαδικασίας λύσης προβλημάτων... Ο/η εκπαιδευτής/τρια στην πορεία της μη τυπικής εκπαίδευσης... Δύσκολοι άνθρωποι και καταστάσεις προβλήματος... Συμπεριφορά του εκπαιδευτή/τριας σε μια δύσκολη κατάσταση... Επίπεδα για μη-τυπική εκπαίδευση- Επαγγελματισμός, αξίες και πρακτικές... Δημιουργία βασικών κανόνων για ένα θετικό ήθος μη τυπικής εκπαίδευσης... Διαχείριση μη - τυπικής εκπαιδευτικής πορείας... BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 4

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ: «Μια Νέα Ευκαιρία/Εκπαιδεύοντας Εκπαιδευτές στη Μη Τυπική Εκπαίδευση» Η ΔΕΟΚ συμμετείχε ως εταίρος στην υλοποίηση του έργου «Μια νέα ευκαιρία/ εκπαιδεύοντας εκπαιδευτές στη μη τυπική εκπαίδευση». Συντονιστής εταίρος του Έργου ήταν το Κέντρο Ανοικτής Εκπαίδευσης (Open Education Centre Foundation), που εδρεύει στη Σόφια και εταίροι εκτός από τη ΔΕΟΚ ήταν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ΠΡΟΜΥΑΝΑ της Βουλγαρίας, ΝΚΟΣ της Σλοβακίας. Το έργο άρχισε το Γενάρη του 2008 και ολοκληρώθηκε λίγο πριν το τέλος του 2009 και σκόπευε να εισαγάγει ένα μοντέλο προγράμματος κατάρτισης καθηγητών/τριών και συνδικαλιστικών στελεχών στη μη τυπική εκπαίδευση. Τα κράτη μέλη της Ε.Ε. έθεσαν το 2000 στη Λισσαβόνα έθεσαν ως στόχο τη δημιουργία μιας Ευρώπης της γνώσης. Ταυτόχρονα με την ανακοίνωση για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού χώρου για τη δια βίου μάθηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τόνισε την ανάγκη χάραξης στρατηγικής για τη δια βίου μάθηση και υπογράμμισε την αξία τομέων που είχαν παραμεληθεί μέχρι τότε, όπως η ανεπίσημη και η μη τυπική εκπαίδευση που παρέχουν στους πολίτες μια δεύτερη ευκαιρία εκπαίδευσης και προσφέρουν ευκαιρίες μάθησης σε όλους τους ενήλικες, ακόμη και σε προχωρημένη ηλικία. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, η συνεργασία και η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των κρατών μελών που ξεπερνά τα εθνικά σύνορα μπορεί να διαδραματίσει ζωτικής σημασίας ρόλο στη δημιουργία ερεθισμάτων για καινοτομία και βελτίωση της ποιότητας ευκαιριών εκπαίδευσης για τους ενήλικες σε όλη την Ευρώπη. Το έργο εντάσσεται στη δράση Grundtvig που έχει στόχο της να υποστηρίξει σε όλη την Ευρώπη τη δέσμευση για καλύτερη διαθεσιμότητα, προσβασιμότητα και ποιότητα της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας των ενηλίκων, με σκοπό την προσωπική εξέλιξη και τη συμμετοχή του πολίτη στη δημοκρατία και την κοινωνική ένταξη. Το έργο TEFNFE στόχευε να προσφέρει γνώση για το χαρακτήρα και την ανάπτυξη ενός συστήματος μη τυπικής εκπαίδευσης ώστε να είναι σε θέση άτομα προσοντούχα και άνεργα να αναπτύξουν μια επιτυχή καριέρα στη μη τυπική εκπαίδευση. Το έργο ανταποκρινόταν στις αυξανόμενες ανάγκες για προσοντούχο εργατικό δυναμικό στη μη τυπική εκπαίδευση και στην προώθηση της μη τυπικής εκπαίδευσης. Κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου έγινε κατάρτιση εκπαιδευτών/τριών στις τρεις χώρες με στόχο την καθιέρωση μιας κοινωνίας μάθησης καθηγητών/τριών και συνδικαλιστικών στελεχών που 5

θα είναι ενεργά εμπλεκόμενοι στην επεξεργασία του μοντέλου κατάρτισης για εκπαιδευτές/τριες στη μη τυπική εκπαίδευση. Με την ολοκλήρωση της φάσης της κατάρτισης οι συμμετέχοντες εταίροι επεξεργάστηκαν δικά τους μικρά πιλοτικά έργα που τους βοήθησαν να εμπλακούν στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης στις χώρες τους. Η ΔΕΟΚ υλοποίησε 3 μικρά πιλοτικά έργα που απευθύνονταν: α. Σε μη Κύπριους εργαζομένους β. Σε γυναίκες που χρειάζονται ενημέρωση/πληροφόρηση για τα δικαιώματα τους και γ. Λειτούργησε εργαστήρι τέχνης. Η πιλοτική λειτουργία των 3 αυτών έργων ολοκληρώθηκε στις 31/7/09. Μέσα από την υλοποίηση του έχουν παράχθηκαν διάφορα καινοτόμα μεθοδολογικά εργαλεία και επαγγελματικά πρότυπα για εργασία στη μη τυπική εκπαίδευση και ετοιμάστηκε αυτό το εγχειρίδιο κατάρτισης για όλους τους/τις μελλοντικούς/ες εκπαιδευτές/τριες σε 3 γλώσσες. Εκπαιδεύτηκαν περίπου 100 στελέχη στις 3 χώρες. Ο τομέας της μη τυπικής εκπαίδευσης δεν είναι αυστηρά ρυθμισμένος. Χρειάζεται όμως ανάπτυξη δεξιοτήτων και γνώσης που είναι απαραίτητα για να εργασία σε ένα τέτοιο περιβάλλον όπου χρειάζεται να επιλύεις προβλήματα, να διοικείς έργα, να επιλύεις συγκρούσεις κτλ. 6

Χαιρετισμός του Γενικού Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, κου Γιώργου Παπαγεωργίου, στο Συνέδριο της ΔΕΟΚ με θέμα την προώθηση της μη τυπικής εκπαίδευσης στην Κύπρο, 10 Ιουλίου 2009, Ξενοδοχείο ΧΙΛΤΟΝ ΠΑΡΚ Είναι με ιδιαίτερη χαρά που παρευρίσκομαι σήμερα μαζί σας για να κηρύξω την έναρξη του σημερινού συνεδρίου το οποίο διοργανώνει η ΔΕΟΚ με θέμα την μη τυπική εκπαίδευση, με ευκαιρία τη συμμετοχή της ομοσπονδίας στην υλοποίηση του έργου «μια νέα ευκαιρία / εκπαιδεύοντας εκπαιδευτές στην μη τυπική εκπαίδευση». Η δια βίου μάθηση, της οποίας αναπόσπαστο μέρος αποτελεί και η άτυπη εκπαίδευση, ήταν ένας από τους στόχους που τέθηκαν από τα κράτη μέλη της Ε.Ε με σκοπό την δημιουργία μιας Ευρώπης της γνώσης.η χάραξη στρατηγικής για τη δια βίου μάθηση δημιούργησε την ανάγκη για συνεργασίες μεταξύ των κρατών και είναι μέσα σε αυτό το πλαίσιο που η ανταλλαγή εμπειριών δημιούργησε τη δυναμική για νέες εναλλακτικές εκπαιδευτικές ευκαιρίες, οι οποίες δημιουργούν τις προϋποθέσεις για καλύτερη διαθεσιμότητα προσβασιμότητα και ποιότητα εκπαίδευσης. Κάθε πολίτης, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, ή εθνική καταγωγή έχει δικαίωμα πρόσβασης στην εκπαίδευση, με σκοπό, όχι μόνο την επαγγελματική του αποκατάσταση και ανέλιξη, αλλά κυρίως τη συμμετοχή του στη δημοκρατία και την κοινωνική ένταξη. Η σύγχρονη εποχή που χαρακτηρίζεται σαν η εποχή της πληροφορίας και των μεγάλων τεχνολογικών εξελίξεων απαιτεί συνεχή αναβάθμιση των γνώσεων και του εκπαιδευτικού επιπέδου Οι δεξιότητες και ικανότητες του κάθε ατόμου καθορίζουν σε ένα πολύ μεγάλο-αν όχι απόλυτο βαθμό- και την συμμετοχή του στην απασχόληση και ως προέκταση αυτού την συμμετοχή του στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Με την εισαγωγή του θεσμού της δια βίου μάθησης ο ρόλος των Ευρωπαϊκών Υπουργείων Εργασίας, όσον αφορά την άτυπη εκπαίδευση, αποκτά ιδιαίτερη σημασία, σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου η τυπική εκπαίδευση ήταν επαρκής για να μπορέσει κάποιος να συμμετέχει ενεργά στην απασχόληση για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς να χρειαστεί κατάρτιση ή επανεκπαίδευση. Μέσα στα πλαίσια αυτά και σύμφωνα με τον στόχο που τέθηκε στη Λισσαβώνα το 2000, το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων προωθεί τον θεσμό της άτυπης εκπαίδευσης μέσω των δικών του δομών σε θέματα που αφορούν την απασχόληση και την ανεργία όπως,για να αναφέρω ορισμένα παραδείγματα: 7

- Προγράμματα μέσω της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού που στοχεύουν στη δημιουργία προϋποθέσεων για προγραμματισμένη και συστηματική κατάρτιση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της Κύπρου σε όλα τα επίπεδα για την ικανοποίηση των αναγκών της οικονομίας μέσα στα πλαίσια της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής του κράτους. Αυτά συμπεριλαμβάνουν ταχύρυθμα προγράμματα αρχικής κατάρτισης, ειδικά σχέδια πρόληψης της ανεργίας, έκτακτα σχέδια επιμόρφωσης ανέργων,σχέδια στελέχωσης επιχειρήσεων με αποφοίτους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και μονοεπιχειρησιακά προγράμματα αρχικής και συνεχιζόμενης κατάρτισης. - Μέσω του Κέντρου Παραγωγικότητας το οποίο, μεταξύ άλλων προωθεί: τον εκσυγχρονισμό του συστήματος μαθητείας, τον εκσυγχρονισμό της τεχνικής επαγγελματικής κατάρτισης, ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της δια βίου μάθησης, την διαχείριση Ευρωπαϊκών προγραμμάτων όπως το Έργο προώθησης σύγχρονων και ευέλικτων μορφών απασχόλησης και επί μέρους προγράμματα που απευθύνονται σε επιχειρήσεις με σκοπό την ανάπτυξη της παραγωγικότητας με ταχύρυθμα προγράμματα εκπαίδευσης νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας,την χρηματοδότηση εργοληπτικών επιχειρήσεων για αναβάθμιση του εξοπλισμού τους και τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας. - Μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου με συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα που αφορούν την βελτίωση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης και της δια βίου μάθησης και που στοχεύουν κυρίως στην προώθηση της προσαρμογής των δεξιοτήτων των νεοεισερχομένων στη αγορά εργασίας στην προώθηση της ισότητας των ευκαιριών πρόσβασης στη αγορά εργασίας και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων στοχεύει στην ουσιαστική στήριξη των πολιτών, των οργανισμών των επιχειρήσεων και των κοινωνικών εταίρων για την αποτελεσματική προσαρμογή της χώρας μας στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, προσβλέποντας στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου και κεφαλαιουχικού δυναμικού της χώρας μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι για όλους αυτούς τους λόγους που θα ήθελα να εκφράσω τα θερμά μου συγχαρητήρια για τη συμμετοχή της ΔΕΟΚ στην υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου το οποίο θα συμβάλει ουσιαστικά στην επίλυση προβλημάτων των επαγγελματικών κατηγοριών καθηγητών /τριών και συνδικαλιστικών στελεχών και θα βοηθήσει στην ενεργό εμπλοκή όλων των κοινωνικών φορέων σε θέματα άτυπης εκπαίδευσης, προωθώντας έτσι τους στόχους που τέθηκαν το 2000 από τα κράτη- μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Λισσαβώνα. Εύχομαι από καρδιάς καλή ευόδωση στο έργο σας και κάθε επιτυχία στις εργασίες του συνεδρίου σας, του οποίου αναμένουμε με ενδιαφέρον τα πορίσματα. 8

Εισήγηση ΚΕ.ΠΑ στο εθνικό συνέδριο του Έργου σε ότι αφορά στην προώθηση της μη τυπικής εκπαίδευσης στην Κύπρο και το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το ΚΕ.ΠΑ από τη Λειτουργό Παραγωγικότητας κα Μελίνα Νεοφύτου. Κυρίες και Κύριοι, Χαίρομαι που μου δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσω στο πλαίσιο αυτού του συνεδρίου, την εισήγηση του ΚΕ.ΠΑ. σε ότι αφορά στην προώθηση της μη τυπικής εκπαίδευσης στην Κύπρο. Το 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας έθεσε το στρατηγικό στόχο να καταστεί η Ευρώπη παγκοσμίως η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία που να βασίζεται στη γνώση, έως το έτος 2010, στόχος που στη συνέχεια διαπιστώθηκε ότι δεν ήταν ρεαλιστικός και επιτεύξιμος. Γι αυτό και η αναθεωρημένη Στρατηγική της Λισσαβόνας κινείται περισσότερο προς την κατεύθυνση δημιουργίας θέσεων εργασίας. Βασικό στοιχείο της ατζέντας και της αναθεωρημένης Στρατηγικής της Λισσαβόνας παραμένει η προώθηση της απασχολησιμότητας και της κοινωνικής συνοχής μέσω της επένδυσης στις γνώσεις και τις δεξιότητες των πολιτών σε όλα τα στάδια της ζωής τους. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής «Η πραγμάτωση μιας ευρωπαϊκής περιοχής δια βίου μάθησης», το 2001, επισημαίνεται η σπουδαιότητα της δια βίου μάθησης για όλους τους ευρωπαίους πολίτες. Ένα από τα κύρια μηνύματα ήταν ότι «τα παραδοσιακά συστήματα πρέπει να αναμορφωθούν για να γίνουν πολύ περισσότερο ανοιχτά και ευέλικτα, έτσι ώστε οι σημερινές ανισότητες να μη διαιωνίζονται και οι μαθητευόμενοι να έχουν ατομική πρόσβαση στη μάθηση, η οποία θα είναι κατάλληλη για τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους σε οποιοδήποτε στάδιο της ζωής τους». Στο πλαίσιο αυτό, το όραμα της Κύπρου προς τη Δια Βίου Μάθηση, όπως αυτό διατυπώνεται στην Εθνική Στρατηγική Δια Βίου Μάθησης για την προγραμματική περίοδο 2007-2013 είναι η διαμόρφωση ενός συστήματος που να διασφαλίζει ότι τα άτομα θα έχουν την παρώθηση, τη στήριξη, τα μέσα, τους πόρους και το χρόνο για συμμετοχή σε μαθησιακές δραστηριότητες καθ όλη τη διάρκεια της ζωής τους, με στόχο τη δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία όλοι οι πολίτες θα συμμετέχουν ενεργά και ισότιμα και θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της παραγωγικότητας, της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας και του δυναμισμού της χώρας. Το ΚΕΠΑ, αντλώντας γνώσεις και εμπειρίες από τη σημαντική 40χρονη παρουσία του στο κυπριακό κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον, διαδραματίζει σήμερα ιδιαίτερο ρόλο στους τομείς της κατάρτισης εκ μέρους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, προσβλέποντας στην καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του ανθρώπινου και κεφαλαιουχικού δυναμικού της χώρας και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η διεθνής οικονομική κρίση που ήδη αγγίζει και την Κυπριακή οικονομία, με συνέπειες και στην ανεργία και στην οικονομική δραστηριότητα, κάνει ακόμη πιο έντονη την ανάγκη για ευέλικτες και αποτελεσματικές μορφές 9

εκπαίδευσης/κατάρτισης με περισσότερη προσαρμοστικότητα στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Το ΚΕ.ΠΑ., στο πλαίσιο του νέου ρόλου που έχει αναλάβει ως ένας από τους κύριους φορείς της δια βίου μάθησης και κατάρτισης στην Κύπρο, προσφέρει οργανωμένες δραστηριότητες κατάρτισης εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, που απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες και έχουν συγκεκριμένους μαθησιακούς στόχους, όπως οι νεοεισερχόμενοι στην αγορά εργασίας, στελέχη επιχειρήσεων, τεχνίτες και άνεργοι. Tο ΚΕ.ΠΑ, με επικέντρωση σε σημαντικές για το Κράτος και την Πολιτεία δραστηριότητες διοργανώνει επιμορφωτικά προγράμματα και σεμινάρια σε διάφορους κλάδους της διεύθυνσης που παρέχουν σε εργαζόμενους την ευκαιρία να βελτιώσουν τις επαγγελματικές τους γνώσεις και δεξιότητες πάνω σε συστηματική βάση και να ενημερωθούν για τις εξελίξεις στους τομείς της ειδικότητάς τους. Οργανώνονται επίσης ενδοεπιχειρησιακά επιμορφωτικά προγράμματα τα οποία σχεδιάζονται με τρόπο που να ικανοποιούν τις συγκεκριμένες ανάγκες οργανισμών/ επιχειρήσεων. Να σημειωθεί ότι, τα προγράμματα κατάρτισης που προσφέρει το ΚΕ.ΠΑ. σε τεχνικά επαγγέλματα, τόσο σε επίπεδο αρχικής κατάρτισης (ταχύρρυθμα προγράμματα), όσο και σε επίπεδο συνεχιζόμενης κατάρτισης (επιμορφωτικά προγράμματα) σχεδιάζονται, όπου είναι δυνατό, με βάση τα επαγγελματικά πρότυπα που αναπτύσσει η ΑνΑΔ. Ο Τομέας Τεχνικής Επαγγελματικής Κατάρτισης του ΚΕΠΑ προσφέρει επιμόρφωση και εξ υπαρχής κατάρτιση σε τεχνικό προσωπικό στη βιομηχανία. Τα προγράμματα κατάρτισης οργανώνονται σε ειδικά εξοπλισμένα εργαστήρια στη Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα από προσοντούχους Εκπαιδευτές. Το ΚΕ.ΠΑ προχωρεί στον εκσυγχρονισμός της Τεχνικής Επαγγελματικής Κατάρτισης ώστε να μπορεί να ανταποκρίνεται επαρκώς στις απαιτήσεις της δια βίου μάθησης σε τομείς κατάρτισης τους οποίους διαθέτει ή/και στους οποίους μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω εμπειρογνωμοσύνη. Ιδιαίτερα σημαντική στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που απαιτεί η κυπριακή αγορά εργασίας είναι η συμβολή των ταχύρρυθμων προγραμμάτων Τεχνικής Επαγγελματικής Κατάρτισης που ενσωματώνουν ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση, έτσι ώστε η μαθησιακή διεργασία να εξελίσσεται σε πραγματικό εργασιακό περιβάλλον. Το ΚΕ.ΠΑ. προωθεί το Σχέδιο Ταχύρυθμης Κατάρτισης των Νεοεισερχομένων στην Αγορά Εργασίας σε Θέματα Ασφάλειας και Υγείας. Το Σχέδιο, που υλοποιείται σε συνεργασία με το Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας και την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και που σύντομα θα προκηρυχθεί με διαφοροποιημένη μορφή, αποσκοπεί στην κατάρτιση των νέων που για πρώτη φορά εντάσσονται στην απασχόληση, ώστε αυτοί να βοηθηθούν να αναπτύξουν συνείδηση ασφάλειας και να μπορούν να εκτιμούν τους κινδύνους στην εργασία για προστασία των ιδίων και άλλων προσώπων στο χώρο εργασίας. Ένα σημαντικότατο έργο που έχει πρόσφατα αναλάβει το ΚΕ.ΠΑ. είναι η Νέα Σύγχρονη Μαθητεία. Η ΝΣΜ αποτελεί ενιαίο σύστημα εκπαίδευσης και κατάρτισης επικεντρωμένο στην ικανοποίηση των αναγκών της αγοράς εργασίας και έχει ως αποστολή του την παροχή σε νέους που δεν είναι ενταγμένοι στο καθιερωμένο εκπαιδευτικό σύστημα, εναλλακτικού τρόπου παιδείας, καλλιέργειας και ανάπτυξης δεξιοτήτων που ικανοποιούν τις τρεις βασικές διαστάσεις των ικανοτήτων του ανθρώπου επαγγελματία, δηλαδή της διαπροσωπικής / 10

κοινωνικής ικανότητας, της διαμόρφωσης ιδεών και πλαισίων σκέψης και της διάστασης των τεχνικών ικανοτήτων. Η ΝΣΜ θα αντικαταστήσει σταδιακά το υφιστάμενο σύστημα μαθητείας. Το στοιχείο της ενδοεπιχειρησιακής κατάρτισης στη ΝΣΜ θα υποστηρίζεται και από Σχέδιο Χορηγιών έτσι ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης προς τους μαθητευόμενους κατάρτισης στο χώρο εργασίας τους. Το ΚΕΠΑ, στο πλαίσιο της αποστολής του για τη στήριξη των κυπριακών επιχειρήσεων, έχει θέσει σε λειτουργία το διαδικτυακό σύστημα e-gnosis, ένα σύστημα Ηλεκτρονικής Μάθησης (e-learning) για να συμβάλει περισσότερο στην προώθηση της διά βίου μάθησης και στην αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού του τόπου μας. Μέσω του συστήματος e-gnosis προσφέρεται δωρεάν παρακολούθηση εκπαιδευτικού προγράμματος με θέμα «Η Επιχειρηματική Αξιοποίηση των Νέων Τεχνολογιών και του Διαδικτύου». Περί τα τέλη Ιουλίου - αρχές Αυγούστου 2009 προγραμματίζεται να αρχίσει να προσφέρεται σειρά εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τις 7 ενότητες του ECDL (European Computer Driving Licence) και 10 ενότητες σε θέματα Ασφάλειας και Υγείας στο χώρο εργασίας. Το περιεχόμενο του εκπαιδευτικού προγράμματος περιλαμβάνει διάφορα είδη μέσων όπως κείμενο, εικόνα, ήχο, προσομοιώσεις και εκπαιδευτικές ταινίες. Προσφέρεται επίσης η δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να ελέγξουν οι ίδιοι τις γνώσεις τους με τη διεξαγωγή ασκήσεων αυτοαξιολόγησης. Στο πλαίσιο του έργου για προώθηση των Ευέλικτων Μορφών Απασχόλησης, για τη νέα προγραμματική περίοδο 2007-2013, προγραμματίζεται από το ΚΕ.ΠΑ. η ανάπτυξη Σχεδίου Χορηγιών, το οποίο θα επιχορηγεί τις επιχειρήσεις μεταξύ άλλων για το σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων πολυ-ειδίκευσης του προσωπικού. Το Σχέδιο θα είναι πιλοτικό και αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία το 2010. Το πρόγραμμα κατάρτισης των κοινωνικών εταίρων σε θέματα παραγωγικότητας, έχει ενσωματωθεί ως νέο έργο στο πλαίσιο του 2 ου Σχεδίου Δράσης 2010-2011 για υλοποίηση του Εθνικού Προγράμματος Παραγωγικότητας. Το έργο θα περιλαμβάνει κατάρτιση στελεχών των οργανώσεων των Κοινωνικών Εταίρων σε θέματα παραγωγικότητας με έμφαση στο ρόλο που τα στελέχη αυτά αναμένεται να διαδραματίζουν στο χώρο εργασίας. Επίσης δυνατόν να περιλαμβάνει επισκέψεις εργασίας «study visits» σε χώρες του εξωτερικού που έχουν αναπτύξει αξιόλογες πρακτικές σε σχέση με την παραγωγικότητα. Η υλοποίηση του έργου αυτού τοποθετείται χρονικά στην περίοδο 01/2010 12/2011 με προϋπολογισμό 50 000. Τέλος, το ΚΕ.ΠΑ ανταποκρινόμενο άμεσα τις προσπάθειες της Κυβέρνησης για παροχή ευκαιριών κατάρτισης σε άτομα που καθίστανται άνεργα λόγω της οικονομικής επιβράδυνσης που παρουσιάζεται σήμερα, συμμετέχει στο Έκτακτο Σχέδιο Επιμόρφωσης Ανέργων που λειτουργεί ως σύμπραξη με την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ), το Τμήμα Εργασίας (ΤΕ) του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και το Ανώτερο Ξενοδοχειακό Ινστιτούτο Κύπρου (ΑΞΙΚ), για υλοποίηση προγραμμάτων τόσο σε θέματα γενικών δεξιοτήτων (χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, 11

ασφάλεια και υγεία), όσο και σε τεχνικά θέματα κατάρτισης όπως οι συγκολλήσεις, η οικοδομική και η συντήρηση ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων ξενοδοχείων. Μέχρι στιγμής έχουν οργανωθεί από το ΚΕ.ΠΑ. 14 προγράμματα για Ανάπτυξη Βασικών Δεξιοτήτων στους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, 6 προγράμματα Ασφάλειας και Υγείας, δυο προγράμματα σε Συγκολλήσεις και δυο προγράμματα σε συντήρηση ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων ξενοδοχείων. Συνολικά έχουν τύχει κατάρτισης περίπου 300 άνεργοι. Εντός των επόμενων μηνών προγραμματίζεται να διευρυνθεί ο κύκλος των προσφερόμενων προγραμμάτων για τους ανέργους με εισαγωγή νέων προγραμμάτων όπως «Για φροντίστριες βρεφών», «Για γραφείς λογιστηρίου» και «Για τεχνικούς επιδιόρθωσης και συντήρησης ανελκυστήρων». Η μη τυπική μάθηση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από το πλαίσιο στο οποίο παρέχεται, και γι αυτό το πρόβλημα της επικύρωσης των αποκτώμενων γνώσεων είναι ιδιαίτερα έντονο. Όλες οι μορφές μη τυπικής εκπαίδευσης που παρέχονται από το ΚΕ.ΠΑ, είναι στοχευμένες στις ανάγκες της αγοράς εργασίας και προσαρμόζονται γρήγορα στο μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Στη μη τυπική εκπαίδευση μπορούν να χρησιμοποιηθούν νέα μοντέλα και σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας εφόσον δημιουργηθεί πρώτα ένα καλά σχεδιασμένο και φιλικό προς τον χρήστη περιβάλλον εργασίας. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα ιδιαίτερα στην κατάρτιση ενηλίκων όπου οι προσεγγίσεις που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να βοηθούν τον καταρτιζόμενο να συνδέει την ήδη υπάρχουσα γνώση και εμπειρία του με τις γνώσεις και δεξιότητες που αποτελούν το αντικείμενο της κατάρτισης στην οποία συμμετέχει. Με τον τρόπο αυτό θα επιτευχθεί και η άμεση σύνδεση κατάρτισης και αγοράς εργασίας, με μικρότερο κόστος, λιγότερα έξοδα μετακίνησης, και σε λιγότερο χρόνο. Το ΚΕ.ΠΑ εξετάζει τις δυνατότητες και τις προοπτικές για να αναβαθμίσει και να εκσυγχρονίσει την παρεχόμενη μη τυπική εκπαίδευση, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες τόσο των επιχειρήσεων όσο και των αποφοίτων πανεπιστημίου, των ανέργων και όλων των δυνητικά εργαζομένων για διευκόλυνσή τους για ένταξη στην αγορά εργασίας αλλά και των εργαζομένων στελεχών επιχειρήσεων για πετυχημένη επαγγελματική καριέρα, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα του σημερινού περιβάλλοντος της Κύπρου. Ευελπιστούμε ότι οι υπηρεσίες που προσφέρει το ΚΕΠΑ στον τομέα της μη τυπικής εκπαίδευσης θα συμβάλουν στην απάμβλυνση των συνεπειών της οικονομικής κρίσης με την αναβάθμιση των γνώσεων και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων των ανέργων και στην επίτευξη των στόχων της Αναθεωρημένης Στρατηγικής της Λισσαβόνας, δηλαδή των στόχων που σχετίζονται με την απασχόληση, την παραγωγικότητα εργασίας και την οικονομία της γνώσης, με επίκεντρο την κατάρτιση και τη Δια Βίου Μάθηση. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ιστοσελίδα του ΚΕ.ΠΑ.: www.mlsi.gov.cy/kepa ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στην ηλεκτρονική διεύθυνση: info@kepa.mlsi.gov.cy 12

ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΟΥ ΑΝΤΡΕΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΣΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ 10/7/09 ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΠΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΤΥΠΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ. Η έννοια της μη-τυπικής εκπαίδευσης, αποτέλεσε μέρος των διεθνών διαλέξεων με θέμα τις πολιτικές της εκπαίδευσης στα τέλη του 1960 και τις αρχές του 1970. Η αρχική ερμηνεία της έννοιας μη-τυπική εκπαίδευση δόθηκε από τον Coombs το 1968 (Coombs, 1968) και αναδείχτηκε λόγω της γενικότερης αίσθησης πως η παιδεία είχε αρχίσει να φθίνει, όχι μόνο στις υπο-ανάπτυξη χώρες, αλλά και στις χαρακτηριζόμενες ως ανεπτυγμένες. Οι ανησυχίες που είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται εκείνη την περίοδο ήταν σχετικά με την καταλληλότητα της διδακτέας ύλης, τη συνειδητοποίηση του ότι η ανάπτυξη της εκπαίδευσης δεν ήταν παράλληλη με την οικονομική και το γεγονός πως η εργασία δεν ήταν άμεση απόρροια του μεγέθους των σπουδών. Επίσης πολλές χώρες αντιμετώπιζαν δυσκολία στο να αντεπεξέλθουν οικονομικά στην διεύρυνση της τυπικής εκπαίδευσης. Το συμπέρασμα ήταν πως τα συστήματα τυπικής εκπαίδευσης προσαρμοζόταν με πολύ αργό ρυθμό στις κοινωνικο-οικονομικές αλλαγές που συνέβαιναν γύρω τους και χαλιναγωγούνταν όχι μόνο από το δικό τους συντηρητισμό αλλά και απο την αδράνεια των ίδιων των κοινωνιών. Επίσης, αν αποδεχτούμε πως οι πολιτικές για την εκπαίδευση τείνουν να ακολουθούν παρά να ηγούνται άλλων κοινωνικών τάσεων, καταλαβαίνουμε πως η αλλαγή θα επέρχονταν όχι μόνο μέσα από την τυπική σχολική εκπαίδευση, αλλά από την ευρύτερη κοινωνία και άλλους τομείς της. Από το σημείο αυτό, οι σχεδιαστές και οικονομολόγοι της Παγκόσμιας Τράπεζας άρχισαν να κάνουν το διαχωρισμό μεταξύ τυπικής, μη-τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης τη Δύση, το κίνημα αναμόρφωσης πήρε διάφορες μορφές, αλλά όλες οι πολιτικές που διαμορφώθηκαν ανάμεσα στο 1968 και 1986, αντιμετώπιζαν την μη-τυπική εκπαίδευση ως πανάκεια για όλα τα προβλήματα της εκπαίδευσης. Οι περισσότεροι φορείς συμπεριέλαβαν προγράμματα μη-τυπικής εκπαίδευσης στην ατζέντα τους και μεγάλα χρηματικά ποσά δόθηκαν στην έρευνα και σε δημοσιεύσεις με αυτό το θέμα. Για πολλούς η μη-τυπική εκπαίδευση αντιμετωπιζόταν ως ιδανική και από όλες τις πλευρές καλύτερη από την τυπική. Για άλλους όμως αποτέλεσε ένα υπο-σύστημα της εκπαίδευσης, όχι ανώτερο αλλά για κάποιους πολύ κατώτερο της τυπικής. Την ίδια περίπου χρονική περίοδο υπήρξαν κινήσεις από μέρους της UNESCO με σκοπό την προώθηση της δια βίου εκπαίδευσης, οι οποίες εκφράστηκαν στο Learning to Be ( The Faure Report, UNESCO 1972). Η δια βίου εκπαίδευση έμελλε θα γίνει η κύρια έννοια σύμφωνα με την οποία θα διαμορφώνονταν τα εκπαιδευτικά 13

συστήματα. Αυτό που προέκυψε ήταν μια σημαίνουσα τριμερής κατηγοριοποίηση των συστημάτων μάθησης. Τυπική εκπαίδευση (formal learning): Το ιεραρχικά δομημένο, χρονολογικά βαθμολογούμενο εκπαιδευτικό σύστημα, που ξεκινάει από το νηπιαγωγείο μέχρι το πανεπιστήμιο και περιλαμβάνει, εκτός από γενικές ακαδημαϊκές σπουδές, ποικιλία εξειδικευμένων προγραμμάτων και ινστιτούτων πλήρης απασχόλησης τεχνολογική και επαγγελματική εκπαίδευση. Άτυπη εκπαίδευση ( informal learning): Η πραγματικά δια βίου διαδικασία, κατά την οποία το άτομο αποκτάει αξίες, στάσεις συμπεριφοράς, δεξιότητες και γνώσεις μέσα από τις καθημερινές εμπειρίες και τις εκπαιδευτικές επιρροές του περιβάλλοντός του/ της από την οικογένεια και τους γείτονες, από την εργασία και το παιχνίδι, από την αγορά, τη βιβλιοθήκη και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μη-τυπική εκπαίδευση( non-formal learning): Κάθε οργανωμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα εκτός καθιερωμένου τυπικού συστήματος είτε λειτουργώντας μεμονωμένα είτε ως σημαντικό γνώρισμα κάποιας ευρύτερης δραστηριότητας που στοχεύει στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένης ομάδας μαθητευόμενων και έχει ως αντικειμενικό στόχο τη μάθηση. Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση στην Κύπρο Η τυπική δημόσια εκπαίδευση και κατάρτιση στην Κύπρο παρέχεται σε τρία επίπεδα το Υποχρεωτικό Eπίπεδο το Δευτεροβάθμιο Λυκειακό Επίπεδο και το Μέσο Τεχνικό και Επαγγελματικό Επίπεδο, και το Τριτοβάθμιο Επίπεδο Πέραν των τριών επιπέδων που αναφέρθηκαν, λειτουργούν επίσης ιδιωτικά σχολεία στα επίπεδα της υποχρεωτικής και της δευτεροβάθμιας λυκειακής εκπαίδευσης. Τα σχολεία αυτά ακολουθούν συνήθως ξένα εκπαιδευτικά συστήματα ( κυρίως το Αγγλικό και το Γαλλικό). Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι λειτουργούν ειδικά σχολεία για παιδιά με ειδικές ανάγκες (κωφά, τυφλά, παιδιά με νοητική υστέρηση, παιδιά με προβλήματα κινητικότητας και συμπεριφοράς) τόσο στο υποχρεωτικό όσο και στο δευτεροβάθμιο λυκειακό επίπεδο. Επισημαίνεται ότι η πλειοψηφία των παιδιών με ειδικές ανάγκες φοιτούν στα κανονικά σχολεία υποχρεωτικής και δευτεροβάθμιας λυκειακής εκπαίδευσης. ΜΕΣΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Στη Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΜΤΕΕ) λειτουργούν προγράμματα Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης του συστήματος τυπικής εκπαίδευσης καθώς και προγράμματα Συστήματος Μαθητείας και Διά Βίου Εκπαίδευσης. Η Μέση Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση 14

προσφέρεται σε δύο κατευθύνσεις, τη Θεωρητική και την Πρακτική Κατεύθυνση. Στα προγράμματα αυτά μπορούν να φοιτήσουν μαθητές/τριες που συμπλήρωσαν με επιτυχία την Γ τάξη του Γυμνασίου. Η διάρκεια σπουδών και στις δύο κατευθύνσεις είναι τρία χρόνια. Μετά την επιτυχή συμπλήρωση του προγράμματος, οι μαθητές/τριες της ΜΤΕΕ αποκτούν απολυτήριο, το οποίο είναι αναγνωρισμένο ως ισότιμο του απολυτηρίου δημόσιου εξατάξιου σχολείου Μέσης Εκπαίδευσης. Πέραν των προγραμμάτων που εγκρίνονται και επιχορηγούνται από την ΑνΑΔ, δημόσιοι και ιδιωτικοί παροχείς κατάρτισης προσφέρουν επιπρόσθετα προγράμματα κατάρτισης. Στους παροχείς αυτούς περιλαμβάνονται τα Επιμορφωτικά Κέντρα Ενηλίκων του Υπουργείου Παιδείας, όπου προσφέρεται ευρύ φάσμα προγραμμάτων σε θέματα εκμάθησης γλωσσών και προσωπικής ανάπτυξης. Στον ιδιωτικό τομέα κατάρτισης, οι περισσότεροι παροχείς προσφέρουν κυρίως προγράμματα μερικής παρακολούθησης σε θέματα σχετικά με τις επαγγελματικές ασχολίες των καταρτιζομένων, καθώς και προγράμματα προετοιμασίας για εξωτερικές εξετάσεις. ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΚΑΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΜΗ ΤΥΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΤΥΠΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ Στην Κύπρο δεν έχουν ακόμη καθιερωθεί το πλαίσιο και οι οργανισμοί για πιστοποίηση της μη-τυπικής και άτυπης μάθησης. Εντούτοις, έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες προς τη γενική αυτή κατεύθυνση. Οι εξελίξεις στην ΕΕ στον τομέα πιστοποίησης της μη-τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης παρακολουθούνται στενά και αυτό θα γίνει σημαντικό θέμα στα επόμενα χρόνια. Ειδικότερα, η Συνθήκη της Κοπεγχάγης (30 Νοεμβρίου 2002) και το Ψήφισμα του Συμβουλίου (19 Δεκεμβρίου 2002) για την ενίσχυση της Ευρωπαϊκής συνεργασίας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση αναγνώρισαν ότι πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ανάπτυξη ενός συνόλου κοινών αρχών σχετικά με την πιστοποίηση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης με στόχο τη διασφάλιση της όσο το δυνατό μεγαλύτερης συγκρισιμότητας ανάμεσα στις προσεγγίσεις στις διάφορες χώρες σε όλα τα επίπεδα. Το Κέντρο Παραγωγικότητας (ΚΕΠΑ), εξειδικευμένο τμήμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΥΕΚΑ) ορίστηκε το 2005 ως το Εθνικό Κέντρο Europass. Η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ) έχει την ευθύνη για τη σταδιακή ίδρυση και λειτουργία του Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων. Η Κύπρος επίσης στηρίζει την πρωτοβουλία για καθιέρωση Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων και επίσης έχει συσταθεί εθνική επιτροπή για την εγκαθίδρυση Εθνικού Πλαισίου Προσόντων. Μηχανισμοί Με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στις 27 Απριλίου 2005, το ΚΕΠΑ ορίστηκε ως το Εθνικό Κέντρο Europass. Το Europass καταγράφει τις δεξιότητες και ικανότητες με ένα ξεκάθαρο και ευκολοκατανόητο τρόπο, για να βοηθήσει τους πολίτες να βρουν εργασία, να αποκτήσουν εμπειρία στο εξωτερικό ή να εγγραφούν σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης. Το ΚΕΠΑ, ως το Εθνικό Κέντρο Europass: 15

Έχει την ευθύνη για το συντονισμό, τη διαχείριση και προώθηση των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το Europass και τα διάφορα του έγγραφα. Παρέχει πληροφορίες σε άτομα, παροχείς εκπαίδευσης και κατάρτισης, σύμβουλους επαγγελματικού προσανατολισμού, εργοδότες και όσους χρειάζονται πληροφορίες και καθοδήγηση σχετικά με το Europass και τα έγγραφα του. Διασφαλίζει συνεργασία με άλλους σχετικούς οργανισμούς που λειτουργούν στους ίδιους τομείς όπως κινητικότητα και διαφάνεια προσόντων καθώς και γενικές πληροφορίες σχετικά με την πρωτοβουλία Europass. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων και το Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς Πιστωτικών Μονάδων (European Credit Transfer System for Vocational Education and Training, ECVET) είναι δυο πρωτοβουλίες που συνεισφέρουν στην αναγνώριση και πιστοποίηση της μη-τυπικής και άτυπης μάθησης. Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων. Το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων είναι ένα γενικό Ευρωπαϊκό πλαίσιο αναφοράς που συνδέει τα πλαίσια προσόντων των χωρών, λειτουργώντας ως μέσο μετάφρασης με σκοπό να καταστήσει τα προσόντα πιο κατανοητά μεταξύ των διαφόρων χωρών και συστημάτων στην Ευρώπη. Μετά από συζητήσεις μεταξύ κυβερνητικών τμημάτων τον Οκτώβριο του 2005, στην Κύπρο έχει αρχίσει διάλογος ανάμεσα σε πολλούς δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς στον τομέα της μάθησης, περιλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, για διαμόρφωση της Κυπριακής θέσης στην πρωτοβουλία αυτή. Η πρωτοβουλία παρουσιάστηκε, αναλύθηκε και συζητήθηκε στις αρχές Ιανουαρίου 2006 και ζητήθηκε από όλους τους συμμετέχοντες να ετοιμάσουν και να υποβάλουν τις προτάσεις τους, στη βάση των οποίων η Κύπρος διαμόρφωσε και υπέβαλε τις απόψεις της στην ΕΕ, συνεισφέροντας έτσι στη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τροποποίησε την πρόταση της, έχοντας λάβει υπόψη τις προτάσεις των χωρών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο διαπραγματεύτηκε την πρόταση με επιτυχία κατά το 2007 και το Φεβρουάριο 2008 υιοθετήθηκε το επίσημο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων. Οι ίδιοι φορείς στην Κύπρο άρχισαν συζήτηση και διάλογο για την ανάπτυξη Εθνικού Πλαισίου Προσόντων και έχει συσταθεί εθνική επιτροπή για την εγκαθίδρυση του. Άτυπη επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση προσφέρεται μέσω προγραμμάτων της ΑΡΧΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ως επίσης και μέσω: Του Συστήματος Μαθητείας Των Κρατικών Ινστιτούτων Επιμόρφωσης του Υπουργείου Παιδείας, που προσφέρουν ποικίλες ευκαιρίες επιμόρφωσης σε θέματα εκμάθησης γλωσσών και προσωπικής ανάπτυξης, Το Κέντρο Παραγωγικότητας Κύπρου (που είναι τμήμα του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων), και το οποίο προσφέρει ταχύρρυθμα προγράμματα αρχικής κατάρτισης για τεχνικά επαγγέλματα, και 16

πολλούς ιδιωτικούς παροχείς κατάρτισης, οι οποίοι ειδικεύονται στην προετοιμασία μαθητών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για εξωτερικές εξετάσεις (για εισδοχή σε πανεπιστήμια, και για πιστοποίηση γνώσης ξένων γλωσσών). ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΩΝ ΠΟΥ ΑΠΟΚΤΟΥΝΤΑΙ ME ΜΗ ΤΥΠΙΚΗ ΚΑΙ ΑΤΥΠΗ ΜΑΘΗΣΗ Δεν υπάρχουν διαδικασίες ή εθνικές κατευθυντήριες γραμμές για την αναγνώριση προηγούμενης μάθησης, περιλαμβανομένης της μη τυπικής και άτυπης μάθησης. Κάθε ίδρυμα ανώτερης εκπαίδευσης μπορεί να δώσει πιστώσεις σε προηγούμενα μαθήματα καθώς εξετάζουν τα απαιτούμενα προσόντα για εισαγωγή ή μετακίνηση. Μια πρόσφατη τροποποίηση της νομοθεσίας του Κυπριακού Συμβουλίου Αναγνώρισης Τίτλων Σπουδών (ΚΥΣΑΤΣ) παρέχει στο Συμβούλιο τη διακριτική εξουσία να αναγνωρίζει τη μεταφορά πιστωτικών μονάδων που βασίζονται σε προηγούμενη εργασιακή πείρα ως μέρος ενός τίτλου ή πτυχίου. Το γενικότερο θέμα αναγνώρισης προηγούμενης μάθησης εγέρθηκε στο πλαίσιο των συζητήσεων μεταξύ διαφόρων δημοσίων και ιδιωτικών φορέων για την ανάπτυξη Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, και έχει ετοιμαστεί πρόταση για πολιτική απόφαση. Εντούτοις, έχει γίνει κάποια πρόοδος με πρωτοβουλία των ιδρυμάτων. Για παράδειγμα, το Κέντρο Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης που λειτουργεί στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (ΠΚ) παρέχει πιστoποιήσεις στις ενότητες ορισμένων προγραμμάτων δια βίου μάθησης. Οι εξελίξεις σε σχέση με την αναγνώριση και πιστοποίηση της μη τυπικής και άτυπης μάθησης θα επηρεάσουν τη νομοθεσία της Κύπρου που έχει σχέση με την πρόσληψη, εργοδότηση και προαγωγή του προσωπικού, ειδικότερα στο δημόσιο τομέα. Η αλλαγή στη νομοθεσία προϋποθέτει διάλογο εφ όλης της ύλης και τη συναίνεση όλων των εμπλεκομένων φορέων, μια χρονοβόρα διαδικασία. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει στα πλαίσια της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης, η οποία είναι η κύρια προτεραιότητα της κυβέρνησης στον τομέα της Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Εντούτοις, έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στον τομέα αυτό, σε σχέση με τα επαγγελματικά προσόντα. Η Κύπρος έχει δεσμευτεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάπτυξη Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων. Αυτό αποτελεί στόχο ψηλής προτεραιότητας για τον οποίο η Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (ΑνΑΔ) έχει την ευθύνη. Το Σύστημα εγκαθιδρύεται σταδιακά και εφαρμόζεται σε δυο φάσεις. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, η οποία εφαρμόζεται την περίοδο 2006-2008, έχουν αναπτυχθεί 5 Πρότυπα Επαγγελματικών Προσόντων στο επίπεδο 2 και παρέχεται πρόσβαση σε εργαζομένους. Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης, η οποία εφαρμόζεται την περίοδο 2006-2008, έχουν αναπτυχθεί 5 Πρότυπα Επαγγελματικών Προσόντων στο επίπεδο 2 σε 3 τομείς οικονομικής δραστηριότητας για τα επαγγέλματα τραπεζοκόμου, μάγειρα, υπαλλήλου υποδοχής, οικοδόμου και πωλητή. Κατά την 1η φάση και μέχρι τον Ιούνιο 2008 υπέβαλαν αίτηση για συμμετοχή στο Σύστημα 390 άτομα και απονεμήθηκε πιστοποιητικό σε 132 άτομα. Η 2η Φάση εφαρμογής του Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων συμπεριλαμβάνεται στα συγχρηματοδοτούμενα έργα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) κατά τη νέα προγραμματική περίοδο 2007 2013. Η μελλοντική ανάπτυξη του Συστήματος θα αποφασιστεί, βασισμένη πάνω στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων μετά 17

την εφαρμογή της 1ης και 2ης φάσης του Συστήματος, με βασικό στόχο να καλύψει τα κυριότερα επαγγέλματα σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης φάσης, αναμένεται να αναπτυχθούν 67 νέα πρότυπα σε επαγγέλματα προτεραιότητας σε διάφορα επίπεδα και να παρέχεται πρόσβαση σε εργαζομένους, ανέργους και αδρανείς. Επιδράσεις της πολιτικής Οι επιδράσεις των πολιτικών που αναφέρονται πιο πάνω για την αναγνώριση και πιστοποίηση της εκπαίδευσης πάνω σε άλλα μέρη του συστήματος κατάρτισης δεν έχουν ακόμη διαφανεί. Εντούτοις, όταν καθοριστούν τα πρότυπα επαγγελματικών προσόντων, το περιεχόμενο και η ποιότητα των προγραμμάτων επαγγελματικής κατάρτισης θα πρέπει να εμπλουτιστούν για να συμβαδίζουν με τα πρότυπα. Οι εκπαιδευτές/ εξεταστές που θα εμπλακούν στην εγκαθίδρυση του Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων θα έχουν υποχρέωση να παρακολουθήσουν ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα κατάρτισης. Επιπλέον, στο μέλλον, θα πρέπει να καθοριστούν σχετικά πρότυπα για την κατάρτιση των εκπαιδευτών. Το Σύστημα Επαγγελματικών Προσόντων αναμένεται να έχει θετική επίδραση στην παραγωγικότητα του ανθρώπινου δυναμικού. Τα κυριότερα δυνατά σημεία του περιλαμβάνουν την τομεακή και επαγγελματική κάλυψη των προσόντων και το γεγονός ότι αναμένεται να παρέχονται ευκαιρίες πρόσβασης σε όλους, περιλαμβανομένων εργαζομένων, ανέργων, αδρανών καθώς και φοιτητών, μαθητευομένων και συμμετεχόντων σε προγράμματα αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπλέον, η οικονομική επιβάρυνση των εργοδοτών και εργαζομένων που συμμετέχουν στο Σύστημα Επαγγελματικών Προσόντων είναι περιορισμένη. Παραδείγματα μέτρων πολιτικής Τα παραδείγματα μέτρων πολιτικής που παρουσιάζονται για τις Πολιτικές Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης σε σχέση με την πιστοποίηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων που αποκτούνται μέσα από μη τυπική και άτυπη μάθηση είναι η Εγκαθίδρυση και λειτουργία του Συστήματος Επαγγελματικών Προσόντων και η Ανάπτυξη Εθνικού Πλαισίου Προσόντων Αξιολόγηση: Ενσωμάτωση αποτελεσμάτων σε ευρύτερες πολιτικές: Η μελλοντική ανάπτυξη του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων που θα ενσωματώσει το Σύστημα Επαγγελματικών Προσόντων αναμένεται να συνεισφέρει στην περαιτέρω βελτίωση των γνώσεων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων μέσα από τη δια βίου μάθηση. 18

EIΣΗΓΗΣΗ ΑνΑΔ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 20/5/09 από τον κον Σάββα Προκοπίδη, Ανώτερος Λειτουργός Ανθρώπινου Δυναμικού ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑνΑΔ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑνΑΔ v Νομική βάση: Ημικρατικός οργανισμός, Νόμος 125(Ι)/1999 v Ίδρυση: 1974 Έναρξη Λειτουργίας: 1979 v Αρμόδιος Υπουργός: Υπουργός Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων v Διοικητικό Συμβούλιο: 13 Μέλη Εκπρόσωποι Κυβέρνησης (5), Εργοδοτών (4), Συντεχνιών (4) v Οικονομικοί Πόροι: Τέλος Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού (0,5%) Καταβάλλεται από όλες τις επιχειρήσεις και ημικρατικούς οργανισμούς Εξαιρούνται: Κυβέρνηση και Αυτοεργοδοτούμενοι. Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ ΑνΑΔ Η δημιουργία των προϋποθέσεων για παραγραμματισμένη και συστηματική κατάρτιση και ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού του τόπου σε όλα τα επίπεδα και σ όλους τους τομείς, έτσι ώστε αυτή να συμβάλει στην ικανοποίηση των αναγκών της οικονομίας στα πλαίσια της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής της Κυβέρνησης 19

ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΑνΑΔ ΑΓΟΡΑΕΡΓΑΣΙΑΣ 5 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΑνΑΔ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013 Αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού του τόπου, με τη συνεχή και δια βίου κατάρτιση και επιμόρφωση των εργαζομένων, των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας, των ανέργων, του αδρανούς γυναικείου δυναμικού και των ατόμων χαμηλής εξειδίκευσης και μεγαλύτερης ηλικίας, ώστε να έχουν τη δυνατότητα απασχόλησης σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό χώρο. Βελτίωση της παραγωγικότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των κυπριακών επιχειρήσεων μέσα από την καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού τους και τη βελτίωση της προσαρμοστικότητας του. Προώθηση της Δια Βίου Μάθησης των Απασχολουμένων v Κατά την περίοδο 2007 2013 η ΑνΑΔ δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις κατάρτισης που στοχεύουν στα ακόλουθα: Προώθηση της Απαχολησιμότητας και Προσαρμοστικότητας των Εργαζομένων με κατάλληλο εμπλουτισμό των γνώσεων και δεξιοτήτων τους. Βελτίωση της Παραγωγικότητας σε Επιχειρήσεις. Προώθηση της Έρευνας και Καινοτομίας σε Επιχειρήσεις. Αξιοποίηση Νέων Τεχνολογιών. Ανάπτυξη της Επιχειρηματικότητας. Αξιοποίηση και Ανάπτυξη του Απασχολούμενου Γυναικείου Δυναμικού. 20