Μουσειολογία Ι 1ΜΟ 209 Μάθημα Υποχρεωτικό 3 ου έτους, 5 ου εξαμήνου, κατεύθυνσης Μουσειολογίας Ιστοσελίδα μαθήματος: http://www.aegean.gr/culturaltec/meconomou/ Διδάσκουσα: Μαρία Οικονόμου E-mail: m.economou@aegean.gr Διδακτικές μονάδες (ΔΜ): 3 Τηλ: 22510-36680 Πιστωτικές μονάδες (ECTS): Γραφείο: Αγ. Συμεών 17, 1 ος όρ. Διάρκεια Διαλέξεων: 13 εβδομάδες Γλώσσα: Ελληνικά Σκοπός Το μάθημα αυτό έχει σκοπό να εξετάσει το ρόλο και τη λειτουργία των μουσείων στο παρελθόν και το παρόν και να αναλύσει θεωρητικά ζητήματα που σχετίζονται με την ιστορία, τη μελέτη και την ανάλυση τους. Μαθησιακοί Στόχοι (Προσδοκώμενα Αποτελέσματα) Όταν θα έχετε ολοκληρώσει το μάθημα, θα πρέπει να έχετε εξοικειωθεί με την ιστορία και την ανάπτυξη των μουσείων και να έχετε κατανοήσει πώς άλλαξε ο ρόλος τους στο πέρασμα του χρόνου. Θα πρέπει να έχετε μία γενική γνώση του τρόπου που λειτουργούν σήμερα τα μουσεία και να κατανοείτε τις πολιτικές, κοινωνικές, και πολιτιστικές διαστάσεις του ρόλου τους. Στο τέλος του μαθήματος, θα πρέπει επίσης να είστε ενήμεροι για τα κύρια θεωρητικά κινήματα που σχετίζονται με τη μελέτη του υλικού πολιτισμού και να μπορείτε να αξιολογείτε κριτικά τις μουσειακές εκθέσεις. Περίληψη Το μάθημα θα εξετάσει το ρόλο και τα χαρακτηριστικά των μουσείων ως ιστορικών και σύγχρονων οργανισμών. (Ο όρος μουσείο χρησιμοποιείται εδώ συμπεριλαμβάνοντας και τις πινακοθήκες). Το μάθημα θα προσφέρει μία εισαγωγή στις θεωρητικές συζητήσεις σχετικά με τα μουσεία και θα μελετήσει σύγχρονα ζητήματα που απασχολούν τον μουσειακό χώρο. Θα εξετάσει την κοινωνική και ιστορική εξέλιξη της ιδέας του μουσείου και της πινακοθήκης από τις πρώτες συλλογές στους σύγχρονους πολιτιστικούς οργανισμούς. Θα αναλύσει ζητήματα οργάνωσης των συλλογών, ερμηνείας και επικοινωνίας. Περιεχόμενα Μαθήματος - Διάγραμμα Μαθημάτων 1 ο μάθημα 6/10 - Εισαγωγή στη Μουσειολογία Όροι και ορισμοί 2 ο μάθημα 13/10 - Εισαγωγή στην ιστορία και εξέλιξη των μουσείων: Από τις προθήκες αξιοπερίεργων αντικειμένων στα σύγχρονα μουσεία / Είδη μουσείων και συλλογών 3 ο μάθημα 20/10 - Παρουσίαση της ιστορίας και του παρελθόντος στο μουσείο Τρίτη 26/10, 3-6 - Η μουσειολογική προσέγγιση της έκθεσης για το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, προσκεκλημένη ομιλήτρια Νάσια Χουρμουζιάδη - - Παρουσιάση και ερμηνεία των μουσειακών συλλογών / ζητήματα ταυτότητας
4 ο μάθημα 27/10 9-12 πμ - Μελέτη και έκθεση του υλικού πολιτισμού Μουσειακά αντικείμενα και η χρήση/ανάλυση τους 5 ο μάθημα Τρίτη 2/11, 12.30-2.30 μμ Επίσκεψη στη Δημοτική Πινακοθήκη Μυτιλήνης, / (συνοδοί καθηγήτριες: κα Οικονόμου & κα Νικονάνου) συνάντηση στην είσοδο της Πινακοθήκης, Αδραμυτίου 46, Επάνω Σκάλα, κοντά στο Γενική Γραμματεία Αιγαίου (χάρτης: http://www.mytilene.gr/maps/default.aspx) Αξιολόγηση ενός πολιτιστικού οργανισμού (θέση, κτίριο, πρόσβαση, συλλογές, έκθεση, ερμηνευτική προσέγγιση, κ.λπ.) - (Θα σας δοθεί προηγουμένως ένα φύλλο εργασίας και ερωτήσεων για να δομήσετε την επίσκεψη και την έρευνα σας) 6 ο μάθημα Τετάρτη 10/11 (9-11 πμ Επίσκεψη στα Μουσεία Τεριάντ (τηλ: 22510-23372) & Θεόφιλου (τηλ: 22510-41644) 9.00 Αναχώρηση λεωφορείου ΚΤΕΛ Αγ. Μαρίνας για Βαρειά από πλατεία Σαπφούς (ή συνάντηση στην είσοδο του Μουσείου Τεριάντ στις 09.15, αναχώρηση λεωφορείου επιστροφής από Βαρειά: 11.15 7 ο μάθημα - 17/11 ή οποιαδήποτε μέρα εκείνη την εβδομάδα Aνεξάρτητη έρευνα/άσκηση στα Μουσεία Τεριάντ και Θεόφιλου, σε συνέχεια της επίσκεψης (όχι μάθημα στην τάξη) θα σας δοθούν οδηγίες για την άσκηση 8 ο μάθημα - Τρίτη 23/11, 3-6 - «Η οργάνωση της έκθεσης του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας, Αγ. Παρασκευής Λέσβου και το Δίκτυο Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, Προσκεκλημένη ομιλήτρια Έλια Βλάχου, Υπεύθυνη Τμήματος Μουσείων ΠΙΟΠ - Επικοινωνία: μουσείο και κοινό 9 ο μάθημα 24/11 9-12 πμ - Ανάλυση συζήτηση των επισκέψεων και της άσκησης / - Εμπειρία ή ερμηνεία; Διαφορετικές προσεγγίσεις στις σύγχρονες εκθέσεις τέχνης/ - Αξιολόγηση της μουσειακής επικοινωνίας και μελέτη του κοινού 10 ο μάθημα Τρίτη, 30/11, 12-2 μμ - Επίσκεψη στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης 11 ο μάθημα Τρίτη 7/12, 3-6 μμ - «Η οργάνωση της έκθεσης του Μουσείου Aπολιθωμένου Δάσους Λέσβου», Προσκεκλημένος ομιλητής Νίκος Ζούρος, Διευθυντής του Μουσείου και καθηγητής, Αν. Καθ., Τμήμα Γεωγραφίας Παν/μιου Αιγαίου 12 ο μάθημα 8/12 - Χρήση των νέων τεχνολογιών στο μουσείο / Επαγγελματίες στο χώρο των μουσείων: Ειδικότητες και νέες ανάγκες 13 ο μάθημα 10-12 Ιανουαρίου - Εκπαιδευτική εκδρομή σε μουσεία της Αθήνας - Αξιολόγηση μόνιμων και προσωρινών εκθέσεων και μουσειολογικών ζητημάτων στα μουσεία (επανέκθεση, χρήση νέων τεχνολογιών, σχέση με σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή, κλπ) - Ανάλυση των επισκέψεων / Το σύγχρονο μουσείο σε μετάβαση: ζητήματα και προβλήματα Διδασκαλία Χρόνος και τόπος των μαθημάτων
Tετάρτη 9:00-12:00. Τα περισσότερα μαθήματα θα γίνουν στην αίθουσα Ε, στο κτήριο του Περιβάλλοντος, αλλά θα γίνουν επίσης και επισκέψεις σε μουσεία της Μυτιλήνης και της Αθήνας. Σε περίπτωση αλλαγών της αίθουσας ή της ώρας του μαθήματος ή άλλων πληροφοριών σχετικά με το μάθημα, θα υπάρξει σχετική ανακοίνωση στη Γραμματεία (αλλά θα σταλεί επίσης και σε ηλεκτρονική μορφή σε όλους σας), οπότε βεβαιωθείτε ότι έχετε δώσει στη διδάσκουσα την ηλεκ. σας διεύθυνση, ότι ελέγχετε συχνά τον λογαριασμό σας και τις σχετικές ανακοινώσεις, καθώς και την ιστοσελίδα του μαθήματος http://www.aegean.gr/culturaltec/meconomou/. Διδακτικές μέθοδοι Το μάθημα θα διδαχθεί με ένα συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων (π.χ. παραδόσεις, σεμινάρια, παρουσιάσεις φοιτητών, επισκέψεις σε μουσεία). Οι επισκέψεις στα μουσεία και η κριτική ανάλυση των οργανισμών αυτών και των εκθέσεων τους αποτελούν βασικό στοιχείο του μαθήματος. Το ποσοστό συμμετοχής των φοιτητών θα ποικίλλει, αλλά θα πρέπει να έρχεστε προετοιμασμένοι σε όλα. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα σας δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξετε διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες, όπως χρήση γραπτού και προφορικού λόγου, ανάγνωση και κριτική ειδικών άρθρων και επιστημονικής βιβλιογραφίας, κριτική χρήση του Διαδικτύου και του ημερήσιου και εβδομαδιαίου τύπου, ανάλυση εκθέσεων, ομαδική εργασία, αυτο-αξιολόγηση και αξιολόγηση των συμφοιτητών σας, και έρευνα πεδίου. Αξιολόγηση - Γραπτές εξετάσεις στο τέλος του εξαμήνου: 100% Επικοινωνία και ώρες γραφείου Ώρες γραφείου: Τρίτη 16:00-18:00 και μετά από συνεννόηση. Ο καλύτερος τρόπος αρχικής επικοινωνίας (εκτός από την επαφή στην τάξη) είναι μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (m.economou@aegean.gr). Γενική Βιβλιογραφία Αυτή η βιβλιογραφία (εκτός από τα ακόλουθα δύο βιβλία που δίνονται με το μάθημα) συμπληρωθεί με επιμέρους παραπομπές σε άρθρα και βιβλία που θα δίνονται σε κάθε ενότητα. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία και ή και - Οικονόμου, Μ. 2003. Μουσείο: Αποθήκη ή Ζωντανός Οργανισμός; Μουσειολογικοί Προβληματισμοί και Ζητήματα Αθήνα: Κριτική - Σκαλτσά, Μ. (επιμ.) 2001. Η Μουσειολογία στον 21ο αιώνα: Θεωρία και Πράξη. (Πρακτικά ομώνυμου διεθνούς συμποσίου, Θεσσαλονίκη, 21-21 Νοεμβρίου 1997, YΠ.ΠO, Eλληνικό Tμήμα ICOM, Δ' Tομέας Tμήματος Aρχιτεκτόνων AΠΘ). Θεσσαλονίκη: εκδ. Εντευκτήριο. - Οικονόμου, Μ. 2003. Μουσείο: Αποθήκη ή Ζωντανός Οργανισμός; Μουσειολογικοί Προβληματισμοί και Ζητήματα Αθήνα: Κριτική - Σαλή, Τ. 2000. Βασικές αρχές έκθεσης μουσειακών συλλογών, Αθήνα: Παπαδήμας. Βουδούρη, Δ. 2003. Κράτος και Μουσεία: Το θεσμικό πλαίσιο των αρχαιολογικών μουσείων. Αθήνα: Σάκκουλας. Γκαζή, Α. 2004. Μουσεία για τον 21 ο αιώνα, Τετράδια Μουσειολογίας 1, 3-12.
Eco, U. 1992. Πολιτιστικά Κοιτάσματα. Προτάσεις για τη διατήρηση και τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής. Eπτάκυκλος, 1999. Αφιέρωμα: Αρχαιολογία, Μουσειολογία και άλλα λόγια, τεύχος 2. ICOM Ελληνικό Τμήμα, Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας. (Ελληνική μετάφραση). Αθήνα: ΙCOM Ελληνικό Τμήμα, 1989. Kόκκου, Α. 1977. H μέριμνα για τις αρχαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία, Αθήνα: Εστία. Μούλιου, Μ. και Μπούνια, Α. (επιμ.) 1999. Σειρά αφιερωμάτων με θέματα Εισαγωγή στη Μουσειολογία, Ο Επαγγελματίας του Μουσείου, Μουσείο και Επικοινωνία, Μουσειολογία: Ιστορία, θεωρία και πρακτική, Αρχαιολογία και Τέχνες, 70-73 (Μάρτης- Δεκέμβριος). http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=6&range1=68&range2=79 Μούλιου, Μ. και Μπούνια, Α. 1999. Μουσειακές εκ-θέσεις: Ερμηνευτικές προσεγγίσεις στη μουσειακή θεωρία και πρακτική, Αρχαιολογία και Τέχνες, 70 (Μάρτης), 53-58. http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=68 Μούλιου, Μ. 1999. Από την ιστορία της αρχαιολογικής επιστήμης στην ανάγνωση μουσειακών εκθέσεων του παρελθόντος, Αρχαιολογία και Τέχνες, 73, 53-59. http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=65 Πιρς, Σ. Μ. 2002. Μουσεία, Αντικείμενα και Συλλογές. Θεσσαλονίκη: Βάνιας. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 069.5 PEA] Σερότα, Ν. 1999. Εμπειρία ή ερμηνεία: το δίλημμα των μουσείων μοντέρνας τέχνης. Αθήνα: Άγρα. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 069.5 SER] Τετράδια Μουσειολογίας, 2004- Σκαλτσά, Μ. 1999. Για τη μουσειολογία και τον πολιτισμό. Θεσσαλονίκη: εκδ. Εντευκτήριο. Τζώνος, Π. 2007. Μουσείο και νεωτερικότητα. Αθήνα: Παπασωτηρίου. Χουρμουζιάδη, Α. 2006. Το Ελληνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ο εκθέτης το έκθεμα ο επισκέπτης. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Βάνια. Χουρμουζιάδης, Γ. 1983. Σχόλια στην ελληνική μουσειολογία. Επιστημονική Σκέψη 18. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Ambrose, T. and Paine, C. 1993. Museum Basics. London: ICOM in conjunction with Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.5 AMB] Bennett, T. 1995. The birth of the museum: history, theory, politics. London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069 BEN 069570] Bourdieu, P. and Darbel, A. 1997. The Love of Art: European Museums & Their Public Cambridge: Polity Press. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 708.94 BOU] Duncan, C. 1995. Civilizing Rituals: Inside Public Arts Museums London and New York: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 708 DUN 113775] Falk, J. H. and Dierking, L. D. 1992. The Museum Experience Washington, DC: Whalesback Books. Glaser, J., Zenetou, A., Museums: A Place to Work. Routledge, London, 1996.
Hein, G. 1998. Learning in the Museum, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069 HEI] Hooper-Greenhill, E. 1994. Museums and Their Visitors, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.15 HOO 113526] Hooper-Greenhill, E. 1995. Museum, Media, Message, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.5 MUS 113528] Hooper-Greenhill, E. 2000. Museums and the Interpretation of Visual Culture. London: Routledge. Karp, Ivan and Steven D Lavine (eds) 1991. Exhibiting cultures: Τhe poetics and politics of museum display Washington; London : Smithsonian Institution Press. Pearce, S. M. (ed.) 1994. Interpreting objects and collections London: Routledge. Thomson, J. MA (ed.) 1992. The Manual of Curatorship: a guide to museum practice, London: Butterworth-Heinemann. Vergo, P. (ed) 1989. The New museology. London: Reaktion. Επιστημονικά Περιοδικά Εκτός από το να ενημερώνεστε για την επικαιρότητα και για ζητήματα πολιτισμού γενικότερα, φροντίστε να εξοικειωθείτε και να διαβάζετε επίσης τα επιστημονικά περιοδικά που σχετίζονται με τα μουσεία. Μερικά από (τα ελληνόγλωσσα από) αυτά είναι: Αρχαιολογία & Τέχνες (στον ιστότοπο τους http://www.arxaiologia.gr/ λίστα των περιεχομένων παλιών τευχών) Περιοδικό Μουσειολογία (διεθνές επιστημονικό ηλεκτρονικό περιοδικό) http://www.aegean.gr/culturaltec/museology/ εκδίδεται από το Τμήμα μας Τετράδια Μουσειολογίας (το πρώτο τεύχος εκδόθηκε το 2004, και από τότε ένα το χρόνο) αρχικά εκδόσεις Μεταίχμιο, στη συνέχεια Κλειδάριθμος