ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΑΝΘΟΥΛΑ ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟ ΝΕΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ» ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΑΝΘΟΥΛΑ ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ. ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ ΠΟΥ ΥΠΗΡΕΤΟΥΝ ΣΤΑ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΟΛΟΗΜΕΡΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΚΥΠΡΟΥ. ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΤΣΟΠΑΝΟΓΛΟΥ ΑΝΤΩΝΗΣ (ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ) ΚΟΙΛΙΑΡΗ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΥΜΕΩΝΙΔΟΥ - ΧΡΙΣΤΙΔΟΥ Α.Ν. -ΚΥΠΡΟΣ 2008-

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έρευνα κάνει καταγραφή της Εκπαιδευτικής Νομοθεσίας του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου 1, που αναφέρεται στην λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων στην Κύπρο και διερεύνηση για να εξακριβωθεί σε ποιο βαθμό η προβλεπόμενη νομοθεσία εφαρμόζεται στα Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία που λειτουργούν στην κυπριακή εκπαιδευτική κοινότητα. Η εργασία αυτή εκπονήθηκε ως διπλωματική εργασία στα πλαίσια του Διατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στις Επιστήμες της Γλώσσας και της Επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανίχνευση και καταγραφή αποκλίσεων, παραβλέψεων και διαφοροποιήσεων της νομοθεσίας, κατά την λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων από το διδακτικό προσωπικό και τους εμπλεκόμενους φορείς, και η καταγραφή προτάσεων από τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα σχολεία αυτά για αποτελεσματικότερη λειτουργία του θεσμού. Οι πληροφορίες της έρευνας έχουν συλλεχθεί από εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης που υπηρετούν σε Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία, στις επαρχίες της Κύπρου. Η επιλογή του συγκεκριμένου θέματος δεν ήταν τυχαία ή απλό ενδιαφέρον για την λειτουργία των σχολείων αυτών στην Κυπριακή εκπαιδευτική κοινότητα. Η άμεση εμπλοκή του γράφοντος, ως δασκάλας σε Προαιρετικό Ολοήμερο Δημοτικό σχολείο στην Κύπρο παρουσίασε εύρος στοιχείων και διαφοροποιήσεων της λειτουργίας των σχολείων αυτών από την προβλεπόμενη Νομοθεσία Κύπρου όπως προτείνεται από το Υ.Π.Π.Κ. Η παρατήρηση αυτή της λειτουργίας των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων με διαφοροποιήσεις από την προβλεπόμενη νομοθεσία, γέννησε την ιδέα του γράφοντος, να καταγράψει αρχικά την νομοθεσία που αφορά την λειτουργία των 1 Στην συνέχεια της εργασίας το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου θα συμβολίζεται ως εξής: Υ.Π.Π.Κ 2

Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων Κύπρου σύμφωνα με το Υ.Π.Π.Κ. και στην συνέχεια συγκριτικά να εντοπίσει τις παραβλέψεις, αποκλίσεις και διαφοροποιήσεις που γίνονται κατά την λειτουργία των σχολείων αυτών. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά την περίοδο Απρίλη - Μάη 2008. Στην εισαγωγή σκιαγραφείται ο στόχος της έρευνας, το θεωρητικό πλαίσιο, καθώς επίσης και η διαδικασία μέσων της οποίας διεξήχθη η έρευνα. Στο πρώτο μέρος της παρούσας εργασίας, το Θεωρητικό μέρος, αναλύεται ο όρος «Ολοήμερο Σχολείο», γίνεται μια ιστορική αναδρομή των Ολοήμερων Σχολείων στην Κύπρο αλλά και διεθνώς, παρουσιάζονται οι τύποι Ολοήμερων Σχολείων που υπάρχουν στην κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα. Κυρίως όμως γίνεται καταγραφή της Εκπαιδευτικής Νομοθεσίας του Υ.Π.Π.Κ, που αναφέρεται στην λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων στην Κύπρο και παρουσίαση αποτελεσμάτων προηγούμενων σχετικών ερευνών που πραγματοποιήθηκαν για την αξιολόγηση των σχολείων αυτών στην Κυπριακή εκπαιδευτική κοινότητα. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας, με τίτλο Έρευνα Πεδίου, παρουσιάζεται η μεθοδολογία για την πραγματοποίηση της έρευνας, δηλαδή διατυπώνονται οι υποθέσεις εργασίας, περιγράφεται η προετοιμασία της έρευνας, τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού και προσδιορίζονται τα μέσα και οι τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν για τη διεξαγωγή της έρευνας. Επίσης γίνεται παρουσίαση του ερωτηματολογίου ως επιλεγμένο εργαλείο συλλογής πληροφοριών. Στην συνέχεια παρουσιάζεται η επεξεργασία των πληροφοριών της έρευνας. Συγκεκριμένα παρουσιάζονται και σχολιάζονται οι μεταβλητές του ερωτηματολογίου χωριστά και συνδυαστικά και η στατιστική ανάλυση των δεδομένων. Τέλος στο δεύτερο μέρος της εργασίας παρουσιάζονται τα «Συμπεράσματα» της έρευνας. Δηλαδή η επαλήθευση ή όχι των υποθέσεων εργασίας, καθώς και άλλα αποτελέσματα που προέκυψαν από την επεξεργασία των πληροφοριών της έρευνας. Η παρούσα εργασία αφορά κάθε εκπαιδευτικό δημοτικού σχολείου Κύπρου, τόσο αυτούς που εργάζονται σε Ολοήμερα Σχολεία, όσο και αυτούς που δεν 3

εργάζονται σ αυτά γιατί το Υ.Π.Π.Κ εδώ και ένα χρόνο εφαρμόζει πειραματικά το Ενιαίο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο, με στόχο σε λίγα χρόνια όλα τα δημοτικά σχολεία Κύπρου να λειτουργούν υποχρεωτικά ως Ολοήμερα Σχολεία. Για την ολοκλήρωση αυτής της εργασίας πολύτιμές ήταν οι υποδείξεις του επιβλέπων καθηγητή κύριου Αντώνη Τσοπάνογλου και της καθηγήτριας κυρίας Βάσως Τοκατλίδου. Τους ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο και την βοήθεια που μου διέθεσαν. Σπουδαία ήταν και η βοήθεια από τους συναδέλφους Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης που υπηρετούν σε Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία της Κύπρου, οι οποίοι φρόντισαν για την συμπλήρωση των ερωτηματολογίων και την έγκαιρη συλλογή και αποστολή τους. 4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 1. «ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ» 1.1 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»... 11 1.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» 1.2.1 ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ... 15 1.2.2 ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ... 20 1.3 ΜΟΝΤΕΛΑ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»... 24 2. ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ - ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ 2.1 ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»... 26 2.2 ΣΧΗΜΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ»... 29 ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ... 30 ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ... 33 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑΤΩΝ... 34 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ... 35 ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΟΠΟΥ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ... 36 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ - ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ... 38 5

ΚΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ - ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ... 39 ΣΙΤΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΠΟΥ ΦΟΙΤΟΥΝ ΣΤΟ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ... 40 ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ... 41 ΟΡΓΑΝΩΣΗ - ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ - ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ... 43 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ... 44 ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΓΟΝΕΩΝ - ΤΟΠΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ45 ΑΜΟΙΒΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ... 46 3. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ... 47 Β. ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 4.1 ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ... 55 4.2 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΔΕΙΓΜΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ... 58 4.3 ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ... 60 4.4 ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ... 62 5. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ... 65 6. ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΑΒΛΗΤΩΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΟΜΟΙΟΓΕΝΙΑΣ... 132 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 173 6

ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 186 ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΕΠΙΣΗΜΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΚΥΠΡΙΑΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ... 189 ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 190 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ... 193 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ... 197 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 200 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... 201 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι αλλαγές που σημειώθηκαν στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή κοινωνία, τα τελευταία χρόνια, είχαν ως επακόλουθο τη γέννηση και τη θεμελίωση ενός «άλλου» σχολείου, του Ολοήμερου Σχολείου. Η κυπριακή εκπαιδευτική κοινότητα, ως γνωστό, δεν έμεινε ανεπηρέαστη από αυτές τις εξελίξεις. Το σχολείο, ως ένας κατεξοχήν κοινωνικός θεσμός, δεν μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτος μπροστά στις ραγδαίες αλλαγές της κοινωνίας μας. Η αντιστοιχία μεταξύ των νέων κοινωνικών συνθηκών και της εκπαίδευσης καθιστούν προφανέστατα την ανάγκη μιας ριζικής αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος που να περιλαμβάνει νέες συνθήκες σχολικής ζωής και διαδικασίες μάθησης, νέα γνωστικά αντικείμενα, αναβαθμισμένες υποδομές και αναπροσαρμοσμένο ωρολόγιο πρόγραμμα. Η αναμόρφωση αυτή στη Δημοτική Εκπαίδευση Κύπρου, έγινε προσπάθεια να συντελεστεί στα πλαίσια του Προαιρετικού Ολοήμερου Σχολείου. Στην εργασία αυτή γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής της Εκπαιδευτικής Νομοθεσίας του Υ.Π.Π.Κ, που αναφέρεται στην λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών σχολείων στην Κύπρο. Στην συνέχεια γίνεται μια διερεύνηση για να εξακριβωθεί σε ποιό βαθμό η προβλεπόμενη νομοθεσία του Υ.Π.Π.Κ εφαρμόζεται στα Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία που λειτουργούν στην κυπριακή εκπαιδευτική κοινότητα. Πιο συγκεκριμένα στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανίχνευση και καταγραφή αποκλίσεων, παραβλέψεων και διαφοροποιήσεων της νομοθεσίας, στην λειτουργία των Ολοήμερων Σχολείων από το διδακτικό προσωπικό και τους εμπλεκόμενους φορείς, και η καταγραφή προτάσεων από τους εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα σχολεία αυτά για αποτελεσματικότερη λειτουργία του θεσμού. 8

Τα στοιχεία της έρευνας έχουν συλλεχθεί με ερωτηματολόγια που στάλθηκαν στις (5) επαρχίες 2 της Κύπρου, όπου λειτουργούν Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία. Το ερωτηματολόγιο της έρευνας συλλέγει πληροφορίες για την λειτουργία των σχολείων, αλλά και απόψεις των εκπαιδευτικών που εργάζονται σ αυτά. Η μελέτη αυτή ερευνά σε ποιό βαθμό εφαρμόζεται η προβλεπόμενη νομοθεσία του Υ.Π.Π.Κ, όσο αφορά την γενική οργάνωση και λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων Κύπρου. Πιο συγκεκριμένα η παρούσα εργασία μελετά τον βαθμό που πραγματοποιούνται οι σκοποί και στόχοι που έθεσε το Υ.Π.Π.Κ μέσα από την λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων, την εφαρμογή του Αναλυτικού και Ωρολογίου Προγράμματος όπως προβλέπεται από το Υ.Π.Π.Κ για τα Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία, τον βαθμό εφαρμογής της Εκπαιδευτικής Νομοθεσίας Κύπρου για το δικαίωμα δημιουργίας Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων. Ακόμη γίνεται έρευνα για τον τρόπο Οργάνωσης Τμημάτων και την Μεθοδολογία της διδασκαλίας στα Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία, την Στελέχωση των σχολείων όπου εφαρμόζεται ο θεσμός του Προαιρετικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου, η Κτηριακή υποδομή και το Εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιείται. Τέλος η εργασία αυτή ασχολείται με την Σίτιση των παιδιών που φοιτούν στο Προαιρετικό Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο, την Επιμόρφωση και Αξιολόγηση των εκπαιδευτικών που υπηρετούν σ αυτά τα σχολεία, την Διεύθυνση Διοίκηση των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων που προτείνεται από το Υ.Π.Π.Κ και αν εφαρμόζεται, την δυνατότητα εμπλοκής Συνδέσμου Γονέων και Τοπικής Κοινωνίας στην λειτουργία των σχολείων αυτών. 2 Οι (5) Επαρχίες είναι: Λευκωσία, Πάφος, Λεμεσός, Αμμόχωστος και Λάρνακα. 9

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 10

1. ΟΛΟΗΜΕΡΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 1.1 ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» Πρέπει να λεχθεί εξ αρχής ότι ο όρος Oλοήµερο Σχολείο είναι γενικός και απροσδιόριστος, τόσο στη διεθνή βιβλιογραφία και πρακτική, όσο και στη ελληνική και κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα. Έτσι γράφει παραδείγματος χάρη ο Appel «Tα Oλοήµερα Σχολεία διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ τους, ώστε είναι δύσκολο να συναντήσει κανείς δύο σχολεία που να είναι ακριβώς ίδια».(πυργιωτάκης, 2001:13). Σύμφωνα με το Υ.Π.Π.Κ 3, το «Ολοήμερο Σχολείο» είναι ένας κοινωνικός θεσμός που αναπτύχθηκε στην κυπριακή εκπαίδευση εξαιτίας των νέων κοινωνικών συνθηκών που καθιστούν προφανέστατα την ανάγκη μιας ριζικής αναμόρφωσης του εκπαιδευτικού συστήματος που να περιλαμβάνει νέες συνθήκες σχολικής ζωής και διαδικασίες μάθησης, νέα γνωστικά αντικείμενα, αναβαθμισμένες υποδομές και αναπροσαρμοσμένο ωρολόγιο πρόγραμμα. Η σταδιακή και καλά μελετημένη εισαγωγή του θεσμού του Προαιρετικού Ολοήμερου Σχολείου στην κυπριακή εκπαίδευση είχε ουσιαστικά τον στόχο του Υ.Π.Π.Κ για ποιοτική αναβάθμιση της παιδείας. Ως ολοήμερο στην κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα εννοούμε το σχολείο εκείνο, στο οποίο το πρόγραμμα επεκτείνεται μέχρι τις απογευματινές ώρες. Για Ολοήμερο Σχολείο μπορεί να κάνει κανείς λόγο, όταν συντρέχουν οι παρακάτω προϋποθέσεις : Υπάρχει η δυνατότητα «παιδαγωγικής» παραμονής των παιδιών στο σχολείο από τις 08.00 μέχρι τουλάχιστον τις 04.00. 3 Ιστοσελίδα Υ.Π.Π.Κ - Διεύθυνση Δημοτική Εκπαίδευσης (Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία): http://www.moec.gov.cy/dde/programs/proairetiko_oloimero/index.html (ημερομηνία επίσκεψης: 20 Απριλίου). 11

Υπάρχει η δυνατότητα προσφοράς ζεστού μεσημεριανού φαγητού σε όλους τους μαθητές και τις τέσσερις εργάσιμες ημέρες της εβδομάδας. Υπάρχει συνάφεια των μαθησιακών και άλλων δραστηριοτήτων κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες. Η οργάνωση όλων των δραστηριοτήτων βρίσκεται κάτω από την ευθύνη της Διεύθυνσης του σχολείου και του Συλλόγου Διδασκόντων. Το σχολικό πρόγραμμα των Ολοήμερων Σχολείων χαρακτηρίζεται από μια εναλλαγή μαθημάτων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Λέγοντας Ολοήµερο Σχολείο δεν εννοούµε ασφαλώς «όλη την ηµέρα σχολείο». Με άλλα λόγια ο θεσµός του Ολοήµερου Σχολείου µε την παραµονή των παιδιών περισσότερες ώρες σ αυτό δεν εξυπηρετεί ούτε µόνο κοινωνικές ούτε µόνο γνωστικές ανάγκες µε την έννοια της προσφοράς περισσότερων γνώσεων στους µθήτες. Ούτε και η παραµονή των µαθητών στο σχολείο σηµαίνει ότι οι μαθητές θα περιορίζονται στο χώρο του σχολείου, αλλά ότι θα έχουν και εξωσχολικές εµπειρίες και θα αποκτούν γνώσεις και θα διαµορφώνουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους όχι µόνο μέσα στο σχολείο, αλλά συγκεντρώνοντας εµπειρίες και αξιοποιώντας ερεθίσµατα και έξω από αυτό (Βρεττός, 2001:55). Σύμφωνα με το Ι.Ε Πυργιωτάκη (2001: 37), το Ολοήμερο Σχολείο προσπαθεί να συνδυάσει την παιδαγωγική προστασία και καλλιέργεια του παιδιού, µε την προσφορά νέων «µαθηµάτων», ώστε να περιορίσει στην αρχή και να περικόψει αργότερα τα περισσότερα απογευµατινά µαθήµατα και τα πιο πολλά τρεχάµατα και έξοδα των γονέων. Έτσι θα διευκολύνει τη µητέρα να εργάζεται κι εκείνη χωρίς το άγχος και την αγωνία του παιδιού της. Είναι προφανές ότι για να συνδυαστούν αυτά τα δύο πράγµατα, το σχολείο πρέπει να παρατείνει το χρόνο της λειτουργίας του. Δεν πρόκειται όµως να επιστρέψει στο παλιό πρόγραµµα που θυµούνται οι πιο μεγάλοι µε σχολείο πρωί και απόγευµα. Τότε το σχολείο θεωρούσε χρέος του να διακόψει τα µαθήµατα το µεσηµέρι, να πάνε τα παιδιά στο σπίτι για να καθίσουν µε τους δικούς τους στο τραπέζι και να επιστρέψουν το απόγευµα στο σχολείο, για να συνεχίσουν τα µαθήµατά τους. Σήµερα τα 12

πράγµατα έχουν αλλάξει, έτσι το σχολείο, αντί να διακόπτει, συνεχίζει τη λειτουργία του και κατά τη διάρκεια του µεσηµεριού, αφού στο σπίτι δεν είναι συνήθως κανένας. Το Ολοήµερο Σχολείο περιλαµβάνει λοιπόν τρεις ζώνες: Την πρωινή ζώνη εργασίας, τη µεσηµβρινή ζώνη ανάπαυσης και γεύµατος και τη µεταµεσηµβρινή ζώνη παιδαγωγικής εργασίας. Και οι τρεις αυτές ζώνες διαπερνούνται από το παιδαγωγικό ενέργηµα και διαποτίζονται από την παιδαγωγική τους αποστολή. Έτσι και οι τρεις αυτές ενότητες αποτελούν ένα συνολικό παιδαγωγικό πρόγραµµα µε συγκεκριµένους και ενιαίους σκοπούς και στόχους (Doff, 1988:55). Το Ολοήμερο Σχολείο λοιπόν δεν είναι απλή χρονική επιμήκυνση του ωραρίου του παραδοσιακού σχολείου. Εμφανίστηκε ως μια εναλλακτική λύση και μια μεταρρυθμιστική πρόταση ανανέωσης και βελτίωσης του σχολείου με σαφή παιδαγωγικό προσανατολισμό και με επικέντρωση στον κοινωνικό και πολιτισμικό του ρόλο. Λόγω τις χρονικής διεύρυνσης, έχει την δυνατότητα να επεκταθεί προς εκείνες τις επιδόσεις και τις ικανότητες που παραμελούνται στο παραδοσιακό σχολείο, όπως καλλιτεχνικές δραστηριότητες, τις ξένες γλώσσες, τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές. Το Ολοήμερο Σχολείο δεν είναι απλή αθροιστική συνύπαρξη του παλιού παραδοσιακού σχολείου και των νέων διδακτικών αντικειμένων με περισσότερες ώρες διδασκαλίας. Είναι η βαθύτερη αναδιάρθρωση και εμπλουτισμός των προγραμμάτων, με ουσιαστική αναδιάταξη του χώρου και ανανέωση των μεθόδων διδασκαλίας, γεγονός που οδηγεί αναγκαστικά σε ριζική αλλαγή του εσωτερικού παιδαγωγικού κλίματος των επικοινωνιακών σχέσεων και των επιδράσεων που αναπτύσσονται μέσα από την ίδια την σχολική κοινότητα σε ένα διαφορετικά δομημένο περιβάλλον (Τσουρέκης, 1981:120-124). Στην κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα λοιπόν, ως «Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία» εννοούμε τον θεσμό αυτό όπου οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν προαιρετικά και παραµένουν ως τις 16:00, προετοιµάζοντας µε την βοήθεια δασκάλων, τα µαθήµατα της επόµενης μέρας, ή 13

ασχολούµενοι µε ενισχυτική διδασκαλία και δηµιουργική απασχόληση. Η θεωρητική θεμελίωση του Ολοήμερου Σχολείου στηρίζεται στην αντίληψη του «παιδαγωγούντος σχολείου». Πρόκειται για το σχολείο που δεν ταυτίζεται με τη διδασκαλία και τη μάθηση, αλλά πρωτίστως λειτουργεί ως χώρος αγωγής με στόχο την ολόπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή. 14

1.2 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» I. ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Το Ολοήμερο Σχολείο είναι ένας θεσμός που κυριαρχεί διεθνώς πολλά χρόνια τώρα. Η αφετηρία του Ολοήμερου Σχολείου ανάγεται στον 17 αιώνα και ανιχνεύεται στον Jonah Amos Comenius 4 (Slee, 1995:79). Σ' αυτό τα παιδιά είχαν σχολείο όλο το πρωινό, μεσολαβούσε στη συνέχεια ενδιάμεση μεσημβρινή διακοπή κατά την οποία εκπαιδευτικοί και μαθητές επέστρεφαν στα σπίτια τους για να επανέλθουν στο σχολείο μετά από περίπου δυο ώρες. Η μορφή αυτή του Ολοήμερου Σχολείου ήταν διαδεδομένη σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες επειδή ήταν άριστα προσαρμοσμένη στο πρόγραμμα των περισσότερων οικογενειών. Καθώς μάλιστα την περίοδο εκείνη υπήρχε το παλιό οικογενειακό σχήμα με τις οικογένειες πολλών γενεών και των πολλών μελών, υπήρχε πάντα κάποιο άτομο το οποίο διευθετούσε το θέμα του φαγητού και του προγράμματος των μαθητών το μεσημέρι. Τον 20 αιώνα η συζήτηση για το Ολοήμερο Σχολείο πέρασε από τις αγγλοσαξονικές χώρες στην Κεντρική Ευρώπη τη δεκαετία του 1950 και τότε η ιδέα του σχολείου αυτού άρχισε να πραγματοποιείται στα λεγόμενα Ανοικτά Σχολεία (Πυργιωτάκης, 2002: 69-72). Το Ολοήμερο Σχολείο άρχισε να απασχολεί σοβαρά την παιδαγωγική βιβλιογραφία. Στην Φρανκφούρτη της Γερμανίας ιδρύθηκε το 1955 σύλλογος με αποστολή την προαγωγή, τη διάδοση και την εφαρμογή της ιδέας του Ολοήμερου Σχολείου. Ο σύλλογος αυτός είχε την επωνυμία «Κοινωφελής Εταιρία Σχολείων, 4 Jonah Amos Comenius: Γεννήθηκε το 1592 στο Mahren και είναι ο πρώτος που ανέπτυξε εκτενέστερα απόψεις περί διδακτικής. Παρομοιάζει το σχολείο με «εργαστήριο μορφώσεως ανθρώπων» και η παιδαγωγική του διέπεται από πνεύμα εγκυκλοπαιδισμού. Τα αντικείμενα διδασκαλίας είναι τρία: η λογοτεχνία, η ηθική και τα θρησκευτικά. Έργα του: Η μεγάλη διδακτική, Νεοσύστατη μέθοδος διδασκαλίας της γλώσσας, ο ορατός κόσμος της εικόνας. 15

με Ημερήσια Εστία» και μερίμνα για την ίδρυση σχολείων τα οποία πέρα από τις διδακτικές υποχρεώσεις, αναλάμβαναν και την φροντίδα των παιδιών κατά τον ελεύθερο χρόνο τους. Η αποστολή των σχολείων αυτών εκτείνεται από την απλή μέριμνα στα παιδιά των εργαζόμενων γονέων μέχρι και την πλήρη παιδαγωγική αξιοποίηση της παραμονής των παιδιών σ αυτά. Το 1967 η Επιτροπή Παιδείας των Υπουργείων Παιδείας της Δυτικής Γερμανίας μελέτησε το θέμα του Ολοήμερου Σχολείου προκειμένου να διαφοροποιηθεί το παραδοσιακό σχολείο και ύστερα από διετή μελέτη παρέδωσε πορίσματα στα οποία είναι εμφανή τα παιδαγωγικά πλεονεκτήματα του Ολοήμερου Σχολείου (Τσουρέκης, 1981:133). Ο θεσμός του Ολοήμερου Σχολείου μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο άρχισε να εμφανίζεται στην Ευρώπη και άλλες χώρες διεθνώς. Υπάρχει και ασκείται, σε ολόκληρη την Ευρώπη, τουλάχιστον τα τελευταία 50 χρόνια. Η Ε.Ε προσπάθησε να τον προωθήσει διεθνώς ως μέσο ανάπτυξης και εξέλιξης της εκπαίδευσης των χωρών μελών της. Η Ευρώπη με τις δομές και λειτουργίες της επηρεάζει, καθοριστικά τις χώρες μέλη στα θέματα εκπαίδευσης, γιατί μόνο μέσα από τον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης θα αναπτυχθούν οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά, πολιτιστικά και τεχνολογικά. Σύμφωνα με τον Ι.Ε Πυργιωτάκη (2001: 39-40) στατιστικά στοιχεία από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής παρουσιάζουν ψηλά ποσοστά σχολείων (νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων) με επέκταση του ωρολογίου προγράμματος και με λειτουργία ολοήμερων δραστηριοτήτων, με πολύ καλά αποτελέσματα τόσο στον ακαδημαϊκό τομέα όσο και στον συναισθηματικό. Στην Ευρώπη, στην Αµερική, στην Ιαπωνία και στην Αγγλία τα περισσότερα σχολεία λειτουργούν ως ολοήμερα. Μάλιστα στην Αµερική είναι αυτονόητο ότι τα σχολεία θα είναι ολοήµερα, όπως και σ όλες τις γαλλόφωνες χώρες της Ευρώπης. Δεν νοείται δηλαδή σχολείο που να φεύγουν τα παιδιά από αυτό, πριν οι γονείς τελειώσουν από την εργασία τους. Η εκπαιδευτική κουλτούρα που παραδοσιακά έχει επικρατήσει στις χώρες αυτές θέλει τα σχολεία να είναι όλα 16

ολοήµερα και το παιδί να μαθαίνει τα πάντα εκεί, χωρίς να προσφεύγει στα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια το απόγευµα. Στην Γερµανία τα Ολοήµερα Σχολεία μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν πολύ λίγα από τα άλλα σχολεία. Ωστόσο, η εκπαιδευτική πολιτική που προωθεί και προάγει τα Ολοήµερα, εντείνεται κι εκεί κατά τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα η φοίτηση σε Ολοήμερα Σχολεία να φτάνει μέχρι και το 77,8% (Πυργιωτάκης, 2001: 39-40). Στην Ελλάδα όµως τα πράγµατα καθυστέρησαν πολύ. Αποτέλεσµα σήµερα το δηµόσιο σχολείο να έχει αφήσει ένα τεράστιο κενό που έχει καλύψει η ιδιωτική πρωτοβουλία, γεγονός που δυσκολεύει τη λειτουργία του Ολοήµερου Σχολείου. Κατά τον ίδιο τρόπο σπανίζουν και οι σχετικές μελέτες και η ελληνική βιβλιογραφία πάνω στο θέµα των Ολοήμερων Σχολείων είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Δεν υπάρχει Κράτος στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσμο, που να μην έχει στόχο την εξέλιξη και τον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού τους συστήματος γιατί μόνο μέσα από την μόρφωση θα προωθήσουν και θα αναδείξουν την εθνική τους πολιτισμική φυσιογνωμία, γλώσσα και επικρατούσα θρησκεία. Κοινωνίες που απαρνούνται τη βασική αυτή κατεύθυνση είναι καταδικασμένες σε συρρίκνωση και αφανισμό. Σε ισχυρά, από κάθε άποψη Ευρωπαϊκά Κράτη όπως η Γερμανία ή η Γαλλία, αλλά και εκτός Ευρώπης όπως η Η.Π.Α υπάρχει μια συνεχής αναδιαμόρφωση και εξέλιξη του εκπαιδευτικού τους συστήματος. Η λειτουργία των σχολείων αυτών των χωρών ως Ολοήμερων αποτέλεσε σημαντική και καθοριστική για το εκπαιδευτικό τους σύστημα. Στοιχεία σχετικά με την φοίτηση των παιδιών στα Ολοήμερα Σχολεία των ευρωπαϊκών χωρών, τα οποία περιλαμβάνονται στην τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 5 δείχνουν ότι στην πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης οι μαθητές που παρακολουθούν προγράμματα σε Ολοήμερο Σχολείο ξεπερνούν 5 Τα στατιστικά στοιχεία εντοπίστηκαν στις πιο κάτω ιστοσελίδες: http://www.artanews.gr/v2/index.php?option=com_content&task=view&id=202 5&Itemid=57 (ημερομηνία επίσκεψης: 9 Μάη) http://www.eurydice.org/ressources/eurydice/pdf/eurybase/2006_dnel_el.pdf (ημερομηνία επίσκεψης:27 Ιουνίου). 17

κατά πολύ σε ποσοστό το 50%. Για παράδειγμα, στην Τσεχία το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 71,4%, στη Γερμανία 77,8%, στη Γαλλία 91,4%, στην Ιταλία 53,5%, στην Ουγγαρία 96,4%, στη Σουηδία 96,6%, στη Νορβηγία 66,4%. Σε όλες σχεδόν τις χώρες το πρόγραμμα του ολοήμερου προσφέρεται μέσα στα σχολεία που γίνεται και το κανονικό πρόγραμμα. Εξαίρεση αποτελούν το Βέλγιο και η Ολλανδία, όπου οι πιο πολλοί μαθητές εγγράφονται στον ιδιωτικό τομέα. Τα πιο υψηλά ποσοστά των μαθητών που εγγράφονται στην ιδιωτική εκπαίδευση καταγράφονται και στην Πορτογαλία, στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Μπορεί κανείς να αναζητήσει τους λόγους που επέβαλαν το Ολοήμερο Σχολείο διεθνώς μέσα από τα σύγχρονά κοινωνικά δεδομένα (Πυργιωτάκης, 2001: 7-11): Η παγκοσµιοποίηση των κοινωνιών Tο γεγονός αυτό θέτει νέους όρους και νέες προϋποθέσεις για τη λειτουργία του σχολείου, το οποίο οφείλει να διασυνδεθεί µε την ευρωπαϊκή και την παγκόσµια κοινότητα. Μέσα από τη διασύνδεση αυτή καλείται να συνδυάσει στα προγράµµατα και στην εν γένει δράση και λειτουργία του, µε τρόπο συµµετρικό και ανάλογο µε τις εκάστοτε ανάγκες, το «Εθνικό» µε το «Διεθνές», το «ηµέτερο» µε το «αλλότριο», το «παραδοσιακό» µε το «νεωτερικό». Aν αυτό δεν συµβεί, κάθε χώρα είναι διαρκώς εκτεθειµένη σε ένα διπλό κίνδυνο: Ή να βρεθεί στην αποµόνωση ή να αφεθεί απροστάτευτη στην αλλοτρίωση και τον αφανισµό. Tο τελευταίο µάλιστα στοιχείο απειλεί ιδιαίτερα τις αδύναµες οικονοµικά χώρες, ακόµη και όταν έχουν µεγάλη παράδοση στην ιστορία και τον πολιτισµό και έχουν συµβάλει σηµαντικά στην ανάπτυξη της επιστήµης. 18

Αλλαγές στο χώρο της παραγωγής O άνθρωπος της µεταβιοµηχανικής εποχής χρειάζεται µία διαφορετική παιδεία από εκείνη που γνώρισε σε όλο τον 20 ον αιώνα. Εκτιμάται ότι οι ανθρώπινες γνώσεις δεκαπλασιάζονται κάθε δέκα χρόνια και ότι το 80% των γνώσεων αυτών είναι στο µεταξύ απαξιωµένες. Οι συνεχείς αλλαγές στο χώρο της παραγωγής απαιτεί την συνεχή ανανέωση και να επικαιροποίηση των γνώσεων των ατόμων, διαφορετικά δεν θα µπορούν να παραµένουν ενεργά µέλη στην παραγωγή και την κοινωνία. Oι αλλαγές αυτές θέτουν νέες απαιτήσεις στο σχολείο, που πρέπει να εφοδιάζει πλέον τους μαθητές του µε διαφορετικές ικανότητες και να κρατεί τους αυριανούς πολίτες σε µια διαρκή εγρήγορση. H αποστολή λοιπόν του σχολείου δεν περιορίζεται µόνο στη μετάδοση γνώσεων, ικανοτήτων και δεξιοτήτων στα πλαίσια του φιλελευθερισµού και της ανταγωνιστικής αγοράς, αλλά εκτείνεται και στην προσφορά ικανής ποσότητας και ποιότητας ανθρωπιστικής παιδείας, αποβλέποντας ταυτόχρονα στην κριτική και δηµιουργική συµµετοχή του πολίτη στα κοινωνικά δρώµενα. Κοινωνία της γνώσης Στα πλαίσια αυτά της κοινωνίας της γνώσης το σχολείο είναι ανάγκη πλέον να διασυνδέεται µε τα διάφορα δίκτυα πληροφοριών και τις τράπεζες δεδοµένων προκειµένου η θεσµοθετηµένη και τυπική σχολική εκπαίδευση να αξιοποιήσει µε τον πλέον ευεργετικό τρόπο τις νέες πηγές γνώσεων. Αλλιώς ο μαθητής αφήνεται αβοήθητος στον κυκεώνα των πληροφοριών, χωρίς να φτάνει ποτέ σε βαθύτερη και ουσιαστική γνώση. Tο σχολείο, στην κοινωνία της πληροφορικής και της πληροφορίας, οφείλει να αναπτύσσει στον σηµερινό μαθητή και αυριανό πολίτη την κριτική σκέψη και ικανότητα και να τον εθίζει να επεξεργάζεται τις πληροφορίες µε τρόπο που να οδηγείται µε επίγνωση στη γνώση και ενδεχοµένως στη σοφία. 19

Aλλαγές στο χώρο της οικογένειας. Ήδη από την εποχή της βιοµηχανικής επανάστασης σηµειώθηκαν ριζικές αλλαγές στο χώρο της οικογένειας. Η γυναίκα έχει αναλάβει υπεύθυνο ρόλο στην παραγωγή και στις εξωοικογενειακές ενασχολήσεις γενικότερα. Mέσα από τις νέες αυτές συνθήκες επιβάλλεται αναθεώρηση του ρόλου του σχολείου, το οποίο πρέπει να συµπεριλάβει πλέον στα προγράµµατά του την παιδαγωγική ευθύνη των μαθητών τις ώρες που οι γονείς απουσιάζουν από το σπίτι. Οφείλει, συνεπώς, να διαµορφώνει ένα µορφωσιογόνο περιβάλλον, μέσα στο οποίο θα εκτείνεται το παιδαγωγικό του ενέργηµα, χωρίς να τυποποιεί τη συµπεριφορά και να τιθασεύει τον αυθορµητισµό του παιδιού και χωρίς να σχολειοποιεί τον ελεύθερο χρόνο του. Aπό όλα τα παραπάνω συνάγεται ότι ζητείται ένα σχολείο σύγχρονο, για να καλύπτει τις απαιτήσεις που απορρέουν από τα σύγχρονα κοινωνικά δεδοµένα. Eκείνο που φαίνεται να ανταποκρίνεται περισσότερο είναι το Oλοήµερο Σχολείο. Τα Ολοήμερα Σχολεία είναι ένας αποδεκτός θεσμός διεθνώς. Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα και Κύπρο βρίσκεται σε αρχικά πειραματικά στάδια εφαρμογής του και αντιμετωπίζει προβλήματα που εμποδίζουν την ορθή και αποτελεσματική του λειτουργία. II. ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ Σύμφωνα με το Υ.Π.Π.Κ 6, ιστορικά ο θεσμός του Ολοήμερου Σχολείου στην Κύπρο ακολούθησε κατιούσα πορεία. Τα σχολεία μας, Δημοτικά και 6 Τα στοιχεία για την ιστορική πορεία των Ολοήμερων Σχολείων στην Κυπριακή Εκπαιδευτική πραγματικότητα βρέθηκαν στην ιστοσελίδα της Διεύθυνσης Δημοτικής Εκπαίδευσης Κύπρου: http://www.moec.gov.cy/dde/ (ημερομηνία επίσκεψης:6 Απρίλη). Σε πρακτικά συνεδρίων στην ιστοσελίδα: http://www.paideia.org.cy/index.php?option=com_content&task=view&id=33& Itemid=1 (ημερομηνία επίσκεψης:10 Απρίλη). 20

Νηπιαγωγεία, λειτουργούσαν ως Ολοήμερα μέχρι το 1960. Από τότε άρχισε μια σταδιακή μείωση του χρόνου παραμονής των παιδιών στα σχολεία μέχρι που το 1975 καταργήθηκε πλήρως η απογευματινή φοίτηση. Άλλοτε αιτήματα των γονιών, άλλοτε αιτήματα των εκπαιδευτικών οργανώσεων είχαν ως αποτέλεσμα την συρρίκνωση του διδακτικού χρόνου και την συμπίεση των μαθημάτων σε μικρό εύρος χρόνου με όλα τα συνακόλουθα αρνητικά αποτελέσματα για διδάσκοντες και διδασκόμενους. Ο προβληματισμός για την ίδρυση και λειτουργία Ολοήμερου Σχολείου άρχισε συστηματικά από το 1995. Τον Οκτώβριο του 1995 συστάθηκε Επιτροπή, από εκπροσώπους του Υπουργείου, του Γραφείου Προγραμματισμού, της Συνομοσπονδίας Ομοσπονδιών Συνδέσμων Γονέων και της Παγκύπριας Οργάνωσης Ελλήνων Δασκάλων. Η Επιτροπή αυτή μελέτησε το θεσμό και συζήτησε με λεπτομέρεια τρόπους εφαρμογής του. Τον Οκτώβριο του 1998 το Υ.Π.Π.Κ, αφού μελέτησε τα πορίσματα της Επιτροπής, υπέβαλε προς το Υπουργικό Συμβούλιο ολοκληρωμένο Στρατηγικό Σχέδιο. Τον Ιούνιο του 1999 διεξήχθηκε έρευνα που αποσκοπούσε στη διερεύνηση και παρουσίαση των απόψεων των γονιών, των εκπαιδευτικών και των μαθητών, έτσι ώστε η λήψη αποφάσεων για τον τρόπο εφαρμογής του θεσμού να είναι τεκμηριωμένη και επιστημονικά στηριγμένη σε ερευνητικά δεδομένα. Η πειραματική εφαρμογή του όμως, άρχισε με τη σχολική χρονιά 1999-2000 σε περιορισμένο αριθμό σχολείων. Έκτοτε ο θεσμός επεκτάθηκε και κατά τη σχολική χρονιά 2004-2005 λειτούργησε σε 127 περίπου Δημοτικά Σχολεία για τις τάξεις Δ - Στ. Σε 14 από αυτά λειτούργησε και για τις τάξεις Α - Γ. Τη φετινή σχολική χρονιά 2007-2008, ο θεσμός των Προαιρετικών Ολοήμερων Σχολείων εφαρμόζεται σε 119 Δημοτικά Σχολεία και σε 20 τμήματα Προδημοτικής σε 19 Δημόσια Νηπιαγωγεία. Διάφορες αξιολογήσεις του θεσμού του Ολοήμερου Προαιρετικού Σχολείου, όπως λειτούργησε τα τελευταία χρόνια στα Δημοτικά Σχολεία της Κύπρου, από Πανεπιστημιακούς, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και το Υ.Π.Π.Κ δείχνουν μεν ότι λειτουργεί ικανοποιητικά, αναδεικνύουν όμως και ελλείμματα που χρήζουν 21

αμέσως αντιμετώπισης όπως είναι οι προσδοκίες των γονιών και των εκπαιδευτικών, το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα, οι δραστηριότητες, η υλικοτεχνική υποδομή, η διοίκηση - στελέχωση, η οργάνωση των τμημάτων, η ανάγκη επιμόρφωσης, η ενημέρωση των γονιών και οι προοπτικές ανάπτυξης και επέκτασης του θεσμού. Η αναμόρφωση αυτή στην Προδημοτική και Δημοτική Εκπαίδευση, μπορεί να συντελεστεί και στα πλαίσια του Προαιρετικού Ολοήμερου Δημόσιου Νηπιαγωγείου και Προαιρετικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου. Η σταδιακή και καλά μελετημένη εισαγωγή του θεσμού του Προαιρετικού Ολοήμερου Δημόσιου Νηπιαγωγείου και Δημοτικού Σχολείου, θα συμβάλει ουσιαστικά στο στόχο του Υ.Π.Π.Κ για ποιοτική αναβάθμιση της παιδείας μας. Η χρησιμότητα του θεσμού είναι σήμερα πλατιά αποδεχτή. Η Κύπρος ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει και η εκπαίδευση της να είναι ευρωπαϊκή. Οφείλει να συμβαδίζει με τους εκπαιδευτικούς σχεδιασμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμμεριζόμενη την κοινή ευρωπαϊκή της ταυτότητα. Δυστυχώς σήμερα η Κύπρος σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της Ευρωπαϊκής επιτροπής κατέχει τα σκήπτρα στον αριθμό των μαθητών που φοιτούν στην ιδιωτική εκπαίδευση, μαζί με την Πορτογαλία, τη Μάλτα και την Ελλάδα. Τοποθετείται στην πρώτη τετράδα των ευρωπαϊκών χωρών με το λιγότερο ποσοστό. των μαθητών που παρακολουθούν το πρόγραμμα των Ολοήμερων Σχολείων μαζί με την Ελλάδα, την Ολλανδία, την Αγγλία και την Ρουμανία 7. Οι ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν μια εμπειρία πενήντα χρόνων λειτουργίας Ολοήμερων Σχολείων, με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργήσει τις απαραίτητες υποδομές παραδείγματος χάρη σε γυμναστήρια, αίθουσες πληροφορικής, τραπεζαρίες, χώρους για άθληση και κίνηση. Αντίθετα, στην Κύπρο ο θεσμός του Ολοήμερου Σχολείου είναι πολύ νέος, γενικεύθηκε μόλις το 2000, τον αγκάλιασε η κοινωνία και οι γονείς, αλλά σήμερα δεν στηρίζεται με αποτέλεσμα να φθίνει. 7 Τα στατιστικά στοιχεία εντοπίστηκαν στην πιο κάτω ιστοσελίδα: http://www.eurydice.org/ressources/eurydice/pdf/eurybase/2006_dnel_el.pdf (ημερομηνία επίσκεψης:27 Ιουνίου). 22

Όπως επισημαίνουν εκπαιδευτικοί, η ανάπτυξη της ιδιωτικής εκπαίδευσης στη Κύπρο θα μπορούσε σημαντικά να περιορισθεί αν το δημόσιο σχολείο διέθετε ένα ολοήμερο πρόγραμμα που θα κάλυπτε όλες τις εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών. Όπως επανειλημμένα έχει καταγγείλει η Διδασκαλική Ομοσπονδία, το Ολοήμερο Σχολείο σήμερα έχει σχεδόν αφεθεί στην τύχη του με αποτέλεσμα να έχει μετατραπεί σε «πάρκινγκ» παιδιών, παρ' όλες τις προεκλογικές δεσμεύσεις του κυβερνώντος κόμματος. Έχει λεχθεί και προηγουμένως ότι η Κύπρος μαζί με την Ελλάδα ήταν από τις τελευταίες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θεσμοθέτησαν το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο, με την έννοια της επέκτασης ή διεύρυνσης του σχολικού προγράμματος πέραν του συμβατού ωραρίου λειτουργίας του. Με το Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο, η Κύπρος θέλησε να συμβάλει αφενός στην επίλυση κοινωνικών ζητημάτων, όπως είναι η μέριμνα για τα παιδιά των οποίων οι γονείς εργάζονται και με την έννοια αυτή να μειώσει ή και να εξαλείψει την επιρροή επιβαρυντικών παραγόντων για τη συναισθηματική και γενικά την κοινωνική συμπεριφορά τους (παραδείγματος χάρη παραβατικότητα), στην παιδαγωγική ενίσχυση της οικογένειας, ιδιαιτέρως σε κοινωνικά και πολιτισμικά μειονεκτούσες ομάδες, στην ελάφρυνση της οικογένειας από τα «σχολικά βάρη», όπως είναι η προετοιμασία των μαθημάτων της επόμενης ημέρας. Και αφετέρου, να αξιοποιήσει παιδαγωγικά την παράταση του χρόνου παραμονής των μαθητών στο σχολείο, διαμορφώνοντας συνθήκες για: στηρικτική και ενισχυτική διδασκαλία σ αυτούς, ένταξη δημιουργικών δραστηριοτήτων και νέων μαθημάτων, συμμετοχή των μαθητών σε δραστηριότητες εμπέδωσης και διεύρυνσης της γνώσης, ενίσχυση και διευκόλυνση των διαπροσωπικών σχέσεων και εμπειριών τους, ενίσχυση της αυτενέργειας και αυτονόμησής τους, στήριξη της σχέσης σχολείου και γονέων και δημιουργία περιβάλλοντος με όρους ασφάλειας και δημιουργικής αξιοποίησης του χρόνου τους. 23

1.3.ΜΟΝΤΕΛΑ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω ο Appel γράφει: «Tα Oλοήµερα Σχολεία διαφέρουν τόσο πολύ µεταξύ τους, ώστε είναι δύσκολο να συναντήσει κανείς δύο σχολεία που να είναι ακριβώς ίδια» (Πυργιωτάκης, 2001:13). Παρόλες αυτές τις διαφοροποιήσεις και ριζικές αποκλίσεις, µπορεί όμως κανείς να ταξινοµήσει τα Oλοήµερα Σχολεία ανάλογα µε δύο βασικά στοιχεία: α) Tον χρόνο παραµονής στο σχολείο β) Την υποχρεωτικότητα ή µη του προσφερόµενου προγράµµατος. Έτσι υπάρχουν Ολοήµερα Σχολεία, στα οποία όλο το πρόγραµµα από την έναρξη ως το κλείσιµο του σχολείου είναι υποχρεωτικό για όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά. Στα σχολεία αυτά δεν υπάρχει διάκριση πρωινής και µεταµεσηµβρινής ζώνης εργασίας. Tο πρόγραµµα είναι ένα και ενιαίο και, όπως ελέχθη, υποχρεωτικό για όλους. Ανάµεσα στις δύο ζώνες εργασίας, πρωινή και µεταµεσηµβρινή, παρεµβάλλεται η µεσηµβρινή ζώνη ανάπαυσης κατά την οποία προσφέρεται φαγητό, ζεστό ή κάτι πιο πρόχειρο, ανάλογα µε τη ρύθµιση που έχει δοθεί σε κάθε σχολείο. Άλλα πάλι σχολεία έχουν κοινό µόνο το πρόγραµµα της προµεσηµβρινής ζώνης εργασίας και κατόπιν προσφέρεται ένα πρόσθετο πρόγραµµα, µόνο για τους μαθητές εκείνους που επιθυµούν να το παρακολουθήσουν. Όσοι όµως δηλώσουν ότι θα το παρακολουθούν δεσµεύονται για ολόκληρο και όχι µόνο για ένα µέρος του προγράµµατος. Διαφορές σηµειώνονται επίσης ως προς την ώρα λήξης της σχολικής εργασίας. Yπάρχουν ολοήµερα στα οποία τα παιδιά παραµένουν ώσπου να τελειώσουν οι γονείς την εργασία τους, δηλαδή ως τις 15:00 ή στις 16:00 και άλλα στα οποία η εργασία συνεχίζεται υποχρεωτικά για όλους ως τις 16.00. 24

Σύμφωνα με το Υ.Π.Π.Κ 8 στην Κυπριακή εκπαίδευση κυριαρχούν 2 τύποι Ολοήμερων Σχολείων: Tα «κλειστά» ή «υποχρεωτικά» ή «Ενιαία»Ολοήμερα Σχολεία: Εντάσσονται τα σχολεία εκείνα που εργάζονται ως αργά το απόγευµα µε πρόγραµµα δεσµευτικό για όλους τους µαθητές. Τα «προαιρετικά» ή «ανοιχτά» Ολοήμερα Σχολεία: Εντάσσονται εκείνα τα σχολεία που εργάζονται κανονικά ως το µεσηµέρι και στα χρονικά αυτά πλαίσια εξαντλούν τα υποχρεωτικά µαθήµατα. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα πρόσθετο πρόγραµµα που διαρκεί κατά κανόνα έως τις 16.00 και είναι προαιρετικό. Πάντως, τα µαθήµατα της υποχρεωτικής φοίτησης πραγµατοποιούνται για όλους στις προµεσηµβρινές ώρες εργασίας του σχολείου. Στην παρούσα εργασία, εξετάζεται η λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων, για τα οποία και θα γίνει παρακάτω αναλυτική παρουσίαση των κανονισμών λειτουργίας του όπως καθορίζονται από το Υ.Π.Π.Κ. Για τα Υποχρεωτικά Ολοήμερα Σχολεία Κύπρου έγινε μια πολύ σύντομη παρουσίαση γιατί δεν αποτελεί αντικείμενο μελέτης της συγκεκριμένης εργασίας. Ίσως αποτελέσει αντικείμενο μελέτης και σύγκρισης του με το Προαιρετικό Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο σε μια άλλη εργασία. 8 Οι τύποι Ολοήμερων Σχολείων που κυριαρχούν στην κυπριακή εκπαιδευτική πραγματικότητα παρουσιάζονται στην Διεύθυνση της Δημοτικής Εκπαίδευσης Κύπρου: http://www.moec.gov.cy/dde/ (ημερομηνία επίσκεψης:6 Απρίλη). 25

2. ΘΕΣΜΟΘΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ ΜΟΝΤΕΛΟΥ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΥΠΡΟΥ 2.1 ΣΚΟΠΟΘΕΣΙΑ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Η σταδιακή και καλά μελετημένη εισαγωγή του θεσμού του Προαιρετικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου στην Κύπρο από διάφορους φορείς της Κύπρου καθώς επίσης και με συνεργασία εκπροσώπων του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Ελλάδας από το 1995, ουσιαστικά αποσκοπούσε στην εκπλήρωση της βασικής επιδίωξης του Υ.Π.Π.Κ για ποιοτική αναβάθμιση της παιδείας Κύπρου σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η χρησιμότητα του θεσμού είναι σήμερα πλατιά αποδεχτή. Σύμφωνα με ενημερωτικό φυλλάδιο του Υ.Π.Π.Κ 9 το Προαιρετικό Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο συμβάλλει στην επίτευξη των πιο κάτω σκοπών: Εμπλουτίζεται το αναλυτικό πρόγραμμα με θέματα που ικανοποιούν ειδικά ενδιαφέροντα των παιδιών αλλά και με δραστηριότητες που προάγουν την κοινωνικοποίησή τους, τη δημιουργικότητα, τη φιλαναγνωσία, την ερευνητική διάθεση, την αισθητική καλλιέργεια και τις πρακτικές ικανότητες. Εφαρμόζονται ανανεωμένες και εκσυγχρονισμένες μέθοδοι διδασκαλίας. Επαναπροσδιορισµός της διδακτικής πράξης µε ανανέωση των μεθόδων διδασκαλίας, που από μετωπικές καταβάλλεται προσπάθεια να γίνουν 9 Το ενημερωτικό φυλλάδιο του Υ.Π.Π.Κ για τα Προαιρετικά Ολοήμερα Δημοτικά Σχολεία εντοπίστηκε στην πιο κάτω ιστοσελίδα: http://www.schools.ac.cy/klimakio/programs/proairetiko_oloimero/pdf/enimerot iko_fylladio_dιmotika.pdf (ημερομηνία επίσκεψης 16 Απρίλη) 26

κυρίως συνεργατικές - διερευνητικές, για παράδειγμα μέθοδος Project, ομαδοσυνεργατική διδασκαλία. Βοηθά στην ολόπλευρη καλλιέργεια και ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού. Παρέχει την ευκαιρία στα παιδιά να έχουν για περισσότερο χρόνο καθοδήγηση από δασκάλους και άλλο εξειδικευμένο προσωπικό. Παρέχει χρόνο στους μαθητές για προετοιμασία των μαθημάτων τους και αντιμετώπισης των μαθησιακών και άλλων δυσκολιών των παιδιών. Βοηθά στην ορθολογική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου των μαθητών. Μειώνει την σχολική αποτυχία. Περιορίζει την κοινωνική ανισότητα που υπάρχει ανάμεσα σε παιδιά εύπορων και φτωχών οικογενειών, λόγω του φαινομένου των απογευματινών φροντιστηριακών μαθημάτων και άλλων δραστηριοτήτων. Περιορίζει την παραπαιδεία, η οποία έχει καταστεί ένα καρκίνωμα που μεταφέρει το κέντρο βάρους της μάθησης από το σχολείο στο φροντιστήριο, απομυζά το βαλάντιο των εργαζομένων και εξαφανίζει τον ελεύθερο χρόνο γονιών και μαθητών. Περιορίζει τα προβλήματα των μητέρων που εργάζονται έξω από το σπίτι, σχετικά με την επίβλεψη των παιδιών τους. Βοηθά στην πρόληψη και στον περιορισμό της παιδικής παραβατικότητας αφού τα παιδιά απασχολούνται επωφελώς και δεν έχουν χρόνο να αναπτύξουν αντικοινωνική συμπεριφορά ή δράση. Βοηθά στην καταπολέμηση της τηλεθέασης και άλλων κακών συνηθειών. 27

Τα σχολικά κτίρια και οι σχολικές εγκαταστάσεις αξιοποιούνται για όσο γίνεται περισσότερο χρόνο, πέρα από τη χρήση τους για τα κανονικά μαθήματα των παιδιών. Οικοδομούνται καλύτερες διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών - μαθητών και των μαθητών μεταξύ τους Βοηθά στην ενεργοποίηση των γονέων και της τοπικής αυτοδιοίκησης, ώστε το σχολείο να τεθεί στο επίκεντρο της ζωής των τοπικών κοινωνιών. Συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης που παρέχεται στα παιδιά. 28

2.2 ΣΧΗΜΑ - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΟΥ «ΟΛΟΗΜΕΡΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» Σύμφωνα με την Εκπαιδευτική Νομοθεσία Κύπρου και εγκύκλιο του Υ.Π.Π.Κ(Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:1) δικαίωμα σχηματισμού Προαιρετικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου έχουν : Α. Για σχολεία όπου συμμετέχουν στο Ολοήμερο οι μαθητές όλων των τάξεων Σχολεία με μέχρι 60 μαθητές - Να εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 16 παιδιά. Σχολεία με 60 έως 120 μαθητές - Να εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 24 παιδιά. Σχολεία με 120 μαθητές και πάνω - Να εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 36 παιδιά.. Β. Για σχολεία όπου συμμετέχουν στο Ολοήμερο οι μαθητές των Δ - ΣΤ τάξεων Σχολεία με μέχρι 60 μαθητές - Ν α εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 16 παιδιά των Δ - ΣΤ τάξεων. Σχολεία με 60 έως 120 μαθητές - Να εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 24 παιδιά των Δ - ΣΤ τάξεων. Σχολεία με 120 μαθητές και πάνω - Να εγγραφούν στο Ολοήμερο Σχολείο τουλάχιστον 36 παιδιά των Δ - ΣΤ τάξεων. Γ. Σχολεία που βρίσκονται σε υποβαθμισμένες ή υποβαθμισμένες περιοχές εξαιρούνται από την πιο πάνω διαδικασία και μπορούν να λειτουργούν χωρίς περιορισμούς, νοουμένου ότι θα εξασφαλίσουν σχετική άδεια από την Διεύθυνση Δημοτικής εκπαίδευσης και ότι θα δημιουργήσουν μια βιώσιμη ομάδα παιδιών, όχι κάτω από 10 παιδιά. 29

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Κατ αρχήν το πρωινό αναλυτικό πρόγραµµα των σχολείων που εφαρμόζουν τον θεσμό του Προαιρετικού Oλοήµερου Δημοτικού Σχολείου, παραμένει αναλλοίωτο και λειτουργεί με βάση τους ισχύοντες κανονισμούς λειτουργίας των δημοτικών σχολείων στην Κύπρο. Οι διαφοροποιήσεις γίνονται στο απογευματινό πρόγραμμα, στο οποίο γίνεται εµπλουτισµός µε προσθήκη νέων γνωστικών αντικειµένων και ανανέωση των μεθόδων διδασκαλίας. Σύμφωνα με την εγκύκλιο του Υ.Π.Π.Κ (Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:2) για την λειτουργία των Προαιρετικών Ολοήμερων Δημοτικών Σχολείων, το απογευματινό πρόγραμμα περιλαμβάνει διάφορες δραστηριότητες, όπως είναι η διεκπεραίωση της κατ οίκον εργασίας με την καθοδήγηση των δασκάλων, η ατομική βοήθεια και ενισχυτική διδασκαλία σε παιδιά με σοβαρά μαθησιακά προβλήματα, η ενασχόληση των παιδιών σε δημιουργικές εργασίες σε θέματα ενδιαφερόντων και η συμμετοχή τους σε παιδαγωγικές, καλλιτεχνικές και αθλητικές δραστηριότητες. Τα θέματα ενδιαφέροντος επιλέγονται, ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις των παιδιών, από τη Διεύθυνση του σχολείου σε συνεργασία με το Σύνδεσμο Γονέων και τον Επιθεωρητή Επαρχίας. Τον τελικό κατάλογο των ομάδων ενδιαφερόντων που θα λειτουργήσουν σε κάθε σχολείο εγκρίνει και επικυρώνει ο Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης της κάθε επαρχίας. Το αναλυτικό πρόγραμμα περιλαμβάνει υποχρεωτικά και προαιρετικά μαθήματα. Τα προαιρετικά μαθήματα που θα διδαχθούν επιλέγονται από τους μαθητές κατά την εγγραφή τους. Ορισμένα από τα προαιρετικά θέματα μπορεί να προσφέρονται σε σταθερή - μόνιμη - υποχρεωτική βάση και τα υπόλοιπα σε προαιρετική - εναλλάξιμη βάση. 30

ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 1) Κατ οίκον εργασία 2) Αγγλικά ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ 1) Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές 2) Αθλοπαιδιές (συγκεκριμένα αθλήματα) Χοροί 3) Μουσική (συγκεκριμένα μουσικά όργανα) 4) Τέχνη (εικαστικές τέχνες, φωτογραφία κτλ.) 5) Σχεδιασμός και Τεχνολογία 6) Άλλο θέμα (επιλογή μαθητών - εκπαιδευτικών) (Εγκύκλιος Υ.Π.Π.Κ Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:2) Η πρώτη βασική διάσταση που έλαβε υπόψη το Υ.Π.Π.Κ κατά την σύνταξη των αναλυτικών προγραμμάτων του Προαιρετικού Ολοήµερου Δημοτικού Σχολείου είναι ο εµπλουτισµός του προγράμματος µε νέα γνωστικά αντικείµενα: i. που είναι πλέον αναγκαία για τους µαθητές στις νέες κοινωνικές συνθήκες. Για παράδειγμα Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, Σχεδιασμός και Τεχνολογία. ii. που οι µαθητές διδάσκονται στην ελεύθερη αγορά επί πληρωµή. Ιδιαίτερα ξένες γλώσσες, μουσική παιδεία, καλές τέχνες. iii. που οι γονείς και οι τοπικοί φορείς επιθυµούν να διδαχθούν τα παιδιά για λόγους που συνδέονται µε τις τοπικές ιδιαιτερότητες ή συνθήκες. Το Προαιρετικό Ολοήµερο Δημοτικό Σχολείο δίνει την δυνατότητα ελεύθερης επιλογής και καλλιέργειας αντικειµένων που ενδιαφέρουν - απασχολούν ιδιαίτερα τους µαθητές κάθε συγκεκριµένου σχολείου. Εντάσσονται έτσι στο πρόγραµµα του Ολοήµερου Σχολείου επιλεγµένα γνωστικά αντικείµενα για τα οποία οι µαθητές, γονείς και άλλοι άµεσα εµπλεκόµενοι µε την 31

εκπαίδευση τοπικοί φορείς, έχουν εκφράσει ενδιαφέρον ή έχουν κάνει πρόταση να συµπεριληφθούν σε αυτό. Τα αντικείµενα αυτά µπορεί να είναι καθαρά τοπικού αλλά και γενικότερου ενδιαφέροντος για παράδειγμα τοπική ιστορία. Η δεύτερη βασική διάσταση που λαμβάνεται υπόψη είναι η εφαρμογή νέων εκσυγχρονισμένων μεθόδων διδασκαλίας των αντικειμένων μέσα από τους οποίους η µετάδοση και εµπέδωση της διδακτέας ύλης θα γίνεται µε περισσότερο δηµιουργικούς, διερευνητικούς και ψυχαγωγικούς τρόπους, παραδείγματος χάρη παιχνίδι, έρευνα βιβλιοθήκης, οµαδικές εργασίες, διερεύνηση θεµάτων στο διαδίκτυο για τα µεγαλύτερα παιδιά. Εφαρμόζονται εκσυγχρονισμένοι μέθοδοι διδασκαλίας όπως για παράδειγμα η αξιοποίηση της οµαδοσυνεργατικής µμεθόδου, µέσω της οποίας οι οµάδες για την επεξεργασία ενός θέµατος µπορούν να συγκροτηθούν από µαθητές διαφόρων επιπέδων, ώστε οι «καλύτεροι» να βοηθούν τους «αδύνατους» και άµεσα εξηγώντας ή βοηθώντας τους να προσεγγίσουν το θέµα ή να βρουν λύσεις και έµµεσα.δίνοντας το παράδειγµα µέσω της δικής τους δουλειάς. Η τρίτη βασική διάσταση του ολοήµερου αναλυτικού προγράµµατος είναι η ολοκλήρωση της μαθησιακής διαδικασίας και της σχολικής προετοιµασίας στα πλαίσια του σχολικού ωραρίου, είτε στα πλαίσια του κάθε µαθήµατος, είτε µε την ενισχυτική διδασκαλία των μαθητών που χρήζουν επιπρόσθετης βοήθειας, είτε µε την αυτόνοµη εργασία - προετοιµασία των μαθητών στα εργαστήρια, τη βιβλιοθήκη ή την τάξη κατά τη διάρκεια προγραµµατισµένων ωρών μελέτης. Η ένταξη αυτή της σχολικής προετοιµασίας στα πλαίσια του Ολοήµερου Σχολείου δεν στοχεύει στο να κάνει το σχολείο «εκτεταµένο φροντιστήριο», αλλά αντίθετα στοχεύει στο να αποκαταστήσει στον κάθε φορέα δασκάλους, µαθητές, γονείς τον πραγµατικό του ρόλο σε σχέση µε την εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό θα γίνει, µεταξύ άλλων, µε το να ολοκληρώνουν οι µαθητές τις όποιες δραστηριότητες σχετίζονται µε τα µαθήµατά τους στα πλαίσια του σχολικού ωραρίου µε τη συνεργασία και βοήθεια των εκπαιδευτικών, και όχι στο σπίτι µε 32

τη βοήθεια των γονέων. Για το λόγο αυτό προβλέπεται, εφ όσον αυτό καθίσταται αναγκαίο, η προσθήκη συγκεκριµένων ωρών «προετοιµασίας» στο ολοήµερο πρόγραµµα, κατά τις οποίες θα ολοκληρώνεται η εµπέδωση και οι λοιπές εργασίες των µαθητών. ΩΡΟΛΟΓΙΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το πρωινό ωρολόγιο πρόγραµµα των σχολείων που εφαρμόζουν τον θεσμό του Προαιρετικού Oλοήµερου Δημοτικού Σχολείου, παραμένει αναλλοίωτο και λειτουργεί όπως και το αναλυτικό πρόγραμμα με βάση τους ισχύοντες κανονισμούς λειτουργίας των δημοτικών σχολείων στην Κύπρο. Οι διαφοροποιήσεις γίνονται στο απογευματινό πρόγραμμα. Σύμφωνα με εγκύκλιο του Υ.Π.Π.Κ (Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:2), το Προαιρετικό Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο λειτουργεί με 5(πέντε) πρόσθετες απογευματινές περιόδους για τα παιδιά που συμμετέχουν, τέσσερις ημέρες την εβδομάδα (Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή). Το ωράριο του σχολείου επεκτείνεται μέχρι τις 16:00. Κάθε περίοδος στο Ολοήμερο Σχολείο διαρκεί 30 λεπτά, εκτός από την σίτιση που διαρκεί 40 λεπτά. Κατά μέρα που λειτουργεί το Προαιρετικό Δημοτικό Ολοήμερο Σχολείο προσφέρονται 40 λεπτά σίτισης και 5(πέντε) πρόσθετες διδακτικές ώρες για κατ οίκον εργασία ή ενισχυτική διδασκαλία και θέματα ενδιαφέροντος (Παράρτημα Α, Β). Προσφέρονται οκτώ(8) περίοδοι την εβδομάδα για την κατ οίκον εργασία / ενισχυτική διδασκαλία. Τα θέματα ενδιαφέροντος διδάσκονται οκτώ(8) περιόδους την εβδομάδα. Οι μαθητές επιλέγουν από τα πιο κάτω θέματα αυτά που τους ενδιαφέρουν, για να συμπληρώσουν τις οκτώ (8) περιόδους. Τα θέματα προσφέρονται ως εξής (Εγκύκλιος Υ.Π.Π.Κ Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:2): 33

1. Αγγλικά ή άλλη γλώσσα: 2 ή 3 περίοδοι 2. Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές: 2 περίοδοι 3. Αθλοπαιδιές (συγκεκριμένα αθλήματα) Χοροί: 1 ή 2 περίοδοι 4. Μουσική (συγκεκριμένα μουσικά όργανα): 1 ή 2 περίοδοι 5. Τέχνη (εικαστικές τέχνες, φωτογραφία κτλ.): 1 ή 2 περίοδοι 6. Θέατρο: 1 ή 2 περίοδοι 7. Σχεδιασμός και Τεχνολογία: 1 ή 2 περίοδοι. Την τελική ευθύνη για τον καταρτισμό του απογευματινού ωρολογίου προγράμματος την έχει η Διεύθυνση του σχολείου (ο διευθυντής του πρωινού σχολείου σε συνεργασία με τον υπεύθυνο του απογευματινού σχολείου). Είναι απαραίτητος ο συντονισμός του πρωινού και απογευματινού σχολείου. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΜΗΜΑΤΩΝ Η συγκρότηση των τμημάτων και των ομάδων εξαρτάται από τα ενδιαφέροντα των μαθητών και την αξιοποίηση του διδακτικού προσωπικού. Ο αριθμός παιδιών κατά τμήμα είναι μικρότερος από τον αριθμό παιδιών των τμημάτων του πρωινού σχολείου. Ο αριθμός των παιδιών κατά τμήμα κυμαίνεται από 8-25 παιδιά, ανάλογα με το θέμα και τις ιδιαιτερότητες της σχολικής μονάδας. Ο αριθμός των μαθητών κατά τμήμα μπορεί να είναι 15 μαθητές όταν προέρχονται από τρεις τάξεις, 20 μαθητές όταν προέρχονται από δύο τάξεις και 25 μαθητές όταν προέρχονται από μία τάξη. Στα θέματα ενδιαφέροντος, Αγγλικά και Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές, μπορούν να δημιουργηθούν τμήματα: στα μικρά σχολεία των 8-16 ατόμων και στα μεγάλα σχολεία των 10-16 ατόμων, ανάλογα με τις προτιμήσεις και το επίπεδο των μαθητών (για παράδειγμα στην περίπτωση των Αγγλικών). 34

Η συγκρότηση των τμημάτων και των ομάδων εξαρτάται από τα ενδιαφέροντα των μαθητών και την αξιοποίηση του διδακτικού προσωπικού. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα τμήματα παραμένουν σταθερά και σε άλλες αυξομειώνονται, ύστερα από σχετική εισήγηση του διευθυντή του σχολείου ή του υπεύθυνου του Ολοήμερου προγράμματος και έγκριση από τον οικείο Πρώτο Λειτουργό Εκπαίδευσης. (Εγκύκλιος Υ.Π.Π.Κ., Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007: 2-3). ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Έχει τονιστεί από το Υ.Π.Π.Κ ότι στο Ολοήμερο Σχολείο πρέπει να εφαρμόζονται ανανεωμένοι μέθοδοι / προσεγγίσεις διδασκαλίας, με κέντρο το παιδί. Στην εγκύκλιο της Διεύθυνσης της Δημοτικής Εκπαίδευσης περί λειτουργίας του Προαιρετικού Ολοήμερου Δημοτικού Σχολείου 2007-2008 (Αρ.Φακ.7.11.15/9, 2007:5) αναφέρεται ότι το μοντέλο της δασκαλοκεντρικής και μετωπικής διδασκαλίας πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο και να χρησιµοποιείται µόνο εκεί όπου κρίνεται αναγκαίο και σκόπιµο. Θα πρέπει να επιδιωχθεί η οµαδική διδασκαλία. H ύψιστη αυτή προτεραιότητα επιβάλλεται από πολλές πλευρές. Kατ αρχήν είναι ανάγκη οι σηµερινοί µαθητές, στα πλαίσια της σχολικής οµάδας, να ενστερνισθούν και να εφαρµόζουν δηµιουργικά στην πράξη τους κανόνες της συνεργασίας, χωρίς να διασαλεύεται η οµαλή λειτουργία του συνόλου. Mόνον µε τον τρόπο αυτό θα μάθουν να συνεργάζονται ως αυριανοί πολίτες, χωρίς να διασαλεύεται το κοινωνικό σύνολο. H ίδια µάλιστα η συνεργασία οφείλει να αποτελέσει ειδικό στόχο του σχολείου, αφού πρόκειται για σοβαρή απαίτηση της σύγχρονης κοινωνίας. Πέραν όλων αυτών των κοινωνικών αναγκών είναι σήµερα πλέον γνωστό ότι η μάθηση που παράγεται μέσα από τη διαδικασία της ομαδικής διδασκαλίας είναι 35