Κυριακή 23 Ἰουλίου 2017 ΚΥΡΙΑΚΗ Ζ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Φωκᾶ ἱερομ., Ἰεζεκιήλ προφ., Πελαγίας ὁσ. ἐν Τήνῳ Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΑΠΛΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΟΧΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ 1. Τόν Θεό, ἀδελφοί μου, πού λαχταράει ἡ ψυχή μας, τόν βρίσκουμε καί τόν ἀπολαμβάνουμε στήν θεία Λειτουργία, πού τελοῦμε στούς ἱερούς μας Ναούς. Στήν θεία Λειτουργία ἐμεῖς οἱ βαπτισμένοι χριστιανοί νοιώθουμε τό Μυστήριο πού λέγεται «Έκκλησία», γι αὐτό καί τόν Ναό, ὅπου τελοῦμε τήν Λειτουργία, τόν λέμε καί αὐτόν «Ἐκκλησία». Μήν παραλείπετε, χριστιανοί μου, νά πηγαίνετε κάθε Κυριακή στήν Ἐκκλησία. Καί ἄν τό χωριό σας δέν ἔχει τήν Κυριακή θεία Λειτουργία, γιατί πολλά ἀπό τά χωριά μας δέν ἔχουν ἱερέα, νά πηγαίνετε γιά νά λειτουργηθεῖτε στό διπλανό χωριό. Μήν μένετε ἀλειτούργητοι.
2. Ὅταν μπαίνετε στήν Ἐκκλησία νά κάνετε τόν Σταυρό σας κανονικά. Δυστυχῶς, ἔχουμε τόση ἄγνοια στά θεῖα πράγματα, ὥστε οὔτε τό Σταυρό μας δέν ξέρουμε νά κάνουμε. Παλαιότερα, στήν Α Δημοτικοῦ τά παιδάκια μάθαιναν ἕνα ποίημα γιά νά κάνουν κανονικά τόν Σταυρό τους: «Στό κεφάλι, στήν κοιλιά, δεξιά κι ἀριστερά»! Ἔτσι πρέπει νά κάνουμε τόν Σταυρό μας. Ἑνωμένα τά τρία δάκτυλα τοῦ δεξιοῦ χεριοῦ μας (γιά νά ἐκφράσουμε τήν πίστη μας στήν Ἁγία Τριάδα) τά βάζουμε στό κεφάλι μας καί δηλώνουμε μ αὐτό ὅτι ἐκεῖ ψηλά στόν οὐρανό εἶναι ὁ Χριστός μας καί ἀπό ἐκεῖ ψηλά κατέβηκε καί σαρκώθηκε στήν Κοιλιά τῆς Παναγίας μας καί γιά νά τό δηλώσουμε αὐτό κατεβάζουμε τό χέρι μας ἀπό τό κεφάλι καί τό βάζουμε στήν κοιλιά. Καί θά ξανάρθει πάλι ὁ Χριστός μέ τήν Δεύτερη Παρουσία Του! Θά ἔρθει καί θά βρεῖ μιά μπερδεμένη ἀνθρωπότητα. Καί θά κάνει αὐτό πού κάνει ὁ βοσκός: Ξεχωρίζει τά πρόβατα ἀπό τά ἐρίφια. Στήν μιά μεριά, δεξιά, βάζει τά πρόβατα καί στήν ἄλλη μεριά τά ἐρίφια. Βάζοντας κι ἐμεῖς ἔπειτα, ὅταν κάνουμε τόν Σταυρό μας, τό χέρι μας δεξιά καί ἀριστερά δηλώνουμε αὐτή τήν Δεύτερη Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί τόν πόθο μας νά μᾶς πάρει μαζί Του, στά δεξιά Του, στήν Βασιλεία Του τήν ἐπουράνιο! 3. Ἀφοῦ, μπαίνοντας στήν Ἐκκλησία κάνουμε τόν Σταυρό μας, ὅπως εἴπαμε, ἀνάβουμε κερί καί ἀσπαζόμαστε μέ εὐλάβεια τά ἱερά εἰκονίσματα. Καί ἄς σκεπτόμαστε ὅτι πρίν ἀπό ἐμᾶς πέρασαν τόσοι ἄλλοι χριστιανοί καί ἀσπάστηκαν καί αὐτοί τά ἴδια αὐτά εἰκονίσματα ὁ ἀσπασμός δέ στό ἴδιο εἰκόνισμα θεωρεῖται καί σάν μεταξύ μας ἀσπασμός. Ἀφοῦ, λοιπόν, ἀσπαστοῦμε τά ἅγια εἰκονίσματα στεκόμαστε κάπου σέ μιά θέση, στήν θέση τῶν ἀνδρῶν οἱ ἄνδρες καί στήν θέση τῶν γυναικῶν οἱ γυναῖκες, καί προσέχουμε ἀπό ἐκεῖ τήν θεία Λειτουργία. Προσέχουμε αὐτά πού βλέπουμε καί ἀκοῦμε σ αὐτήν. Καί εἶναι τόσο ὡραῖα καί τόσο γλυκά ὅλα ὅσα λέγονται καί ὅσα γίνονται στήν θεία Λειτουργία! Βέβαια στήν θεία Λειτουργία προσευχόμαστε ὅ,τι θέλουμε, λέμε στόν Θεό ὅ,τι ἔχει ἡ καρδιά μας. Ἀλλά κυρίως στήν θεία Λατρεία πρέπει νά προσέχουμε αὐτά πού λέγονται καί ψάλλονται καί ἄς φαίνεται ὅτι δέν τά καταλαβαίνουμε. Σιγά-σιγά θά τά καταλάβουμε. Τά λόγια τοῦ παππᾶ καί τοῦ ψάλτη ἔχουν ὅλη τήν πίστη μας. Ἡ πίστη μας, ἀδελφοί μου, ἔγινε ψαλμωδία καί τραγούδι, ἔγινε εἰκόνες καί ἱερά σύμβολα. 4. Τό πιό οὐσιαστικό στήν θεία Λειτουργία, ἀγαπητοί μου χριστιανοί, εἶναι ἡ θεία Κοινωνία. Ὅλα στήν θεία Λειτουργία γίνονται γιά νά ἀκούσουμε στό τέλος «Μετά φόβου Θεοῦ πίστεως καί ἀγάπης προσέλθετε». Καί προσέρχονται οἱ χριστιανοί γιά νά κοινωνήσουν τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ μας. Ἀλλά πρέπει νά κοινωνοῦμε ὅπως μᾶς τό λέει ὁ Ἱερέας: «Μετά φόβου Θεοῦ, πίστεως καί ἀγάπης». Μέ φόβο Θεοῦ, πού τόν γεννάει ἡ πίστη ὅτι αὐτό πού θά κοινωνήσουμε 2
εἶναι πραγματικά τό Σῶμα καί τό Αἷμα τοῦ Χριστοῦ, αὐτό τό Σῶμα καί τό Αἷμα πού πῆρε ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν Παναγία Θεοτόκο Μαρία, ὅταν σαρκώθηκε στήν ἁγιασμένη Κοιλία Της. Γι αὐτό ἡ Παναγία μας λέγεται «ἑστιάτωρ τῆς Θείας Σαρκός»! Ναί, στήν πραγματικότητα μᾶς κοινωνάει ἡ Παναγία! Πρέπει λοιπόν νά κοινωνᾶμε μέ φόβο Θεοῦ. Ἀλλά καί μέ ἀγάπη. Ἀγάπη σέ ὅλους καί στόν ἐχθρό μας ἀκόμη πού μᾶς ἔκανε κακό. Δέν τό ἤθελε. Καί νά τό ἤθελε ὁ παλιο-πειρασμός τόν ἔβαλε, αὐτός πού βάζει καί μᾶς καί κάνουμε τόσα καί τόσα. Καί ὅπως ἐμεῖς ζητᾶμε ἀπό τόν Θεό νά μᾶς συγχωρέσει αὐτά τά τόσα πολλά πού πράττουμε ἐνάντια στό ἅγιο θέλημά Του, ἔτσι καί ἐμεῖς πρέπει νά συγχωροῦμε τά ὅσα μᾶς κάνουν οἱ ἄλλοι ἐναντίον μας. Αὐτό σημαίνει τό «καί ἀγάπης», πού λέγει ὁ ἱερέας σ αὐτούς πού ἔρχονται νά κοινωνήσουν. Πρέπει, χριστιανοί μου, νά ζητᾶμε συγγνώμη καί νά δίνουμε συγγνώμη σέ ὅλους προτοῦ νά κοινωνήσουμε. 5. Ὅταν πλησιάζετε γιά τήν θεία Κοινωνία νά κάνετε τόν σταυρό σας καί ἔπειτα νά παίρνετε τό ἅγιο μανδήλιο καί νά τό βάζετε κάτω ἀπό τό σαγόνι σας ἀνοίγοντας καλά τό στόμα σας. Ὅταν δέ κοινωνήσετε καί βγάλει ὁ ἱερεύς τήν ἁγία λαβίδα ἀπό τό στόμα σας, τότε νά σπουγγίζετε μέ τό ἅγιο μανδήλιο τό στόμα σας καί ὄχι ἐνωρίτερα, ὅταν δέν βγῆκε ἀκόμη ἀπό τό στόμα ἡ ἁγία λαβίδα. Μετά τήν θεία Κοινωνία κάνετε πάλι τόν σταυρό σας καί παραδίδετε τήν σειρά στούς ἄλλους ἀδελφούς σας γιά νά κοινωνήσουν καί αὐτοί. Μέ τέτοια καλή προετοιμασία γιά τήν θεία Κοινωνία, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἔρχεται πραγματικά ὁ Χριστός στήν καρδιά μας καί γινόμαστε «χριστοφόροι», ὅπως μᾶς λέει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος. Μέ τήν Χάρη δέ τοῦ Χριστοῦ μέσα μας θά εἶναι ὄμορφη ἡ ζωή μας, γιατί δέν θά ζοῦμε μέ τίς κακίες, πού ἀσχημίζουν τήν ζωή μας καί μᾶς τήν κάνουν κόλαση. Ἡ θεία Λειτουργία ὅμως εἶναι παράδεισος. Γιατί σέ κάθε θεία Λειτουργία λέγουμε: «Εἴδομεν τό Φῶς τό ἀληθινόν, ἐλάβομεν πνεῦμα ἐπουράνιον»! Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας bc 3
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ (Σειρά μαθημάτων ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμία) ΠΕΡΙ ΑΜΑΡΤΙΑΣ (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο) 3. Ἡ παγκοσμιότητα τῆς ἁμαρτίας Οἱ Ἰσραηλῖτες πίστευαν ὅτι ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἁμαρτωλοί. Θά ἀναφέρω μερικά χωρία ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη γι αὐτό: Ὁ Σολομών στήν προσευχή του ἐνώπιον τοῦ Κυρίου καί ἐνώπιον ὅλης τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἰσραήλ εἶπε: «Οὐκ ἔστιν ἄνθρωπος, ὅς οὐχ ἁμαρτήσεται» (Γ Βασ. 8,46). Ὁ Ψαλμωδός πάλιν, προσευχόμενος στόν Θεό, τόν παρακαλεῖ νά μήν τόν κρίνει, γιατί δέν μπορεῖ νά σταθεῖ κανείς δίκαιος ἐνώπιόν Του «μή εἰσέλθῃς εἰς κρίσιν μετά τοῦ δούλου σου, ὅτι οὐ δικαιωθήσεται ἐνώπιόν σου πᾶς ζῶν» (142,2). Καί ἄν ὁ Θεός μᾶς ἐλέγξει γιά τά ἁμαρτήματά μας, ποιός μπορεῖ νά σταθεῖ ὄρθιος ἐνώπιόν Του; «Ἐάν ἀνομίας παρατηρήσῃς, Κύριε Κύριε, τίς ὑποστήσεται;» (Ψαλμ. 129,3). Τά ἁμαρτήματά μας εἶναι πολλά. Κανείς δέν γνωρίζει τά παραπτώματά του, στά ὁποῖα χωρίς νά τό θέλει καί χωρίς νά τό ἀντιληφθεῖ ἔχει ὑποπέσει. Γι αὐτό καί λέγει πάλι ὁ Ψαλμωδός: «Παραπτώματα τίς συνήσει; Ἐκ τῶν κρυφίων μου λέγει πρός τόν Θε καθάρισόν με» (Ψαλμ. 18,13). Ὁ διδάσκαλος τῆς Σοφίας διαπιστώνει ὅτι δέν ὑπάρχει κανείς πού νά μπορεῖ νά καυχηθεῖ ὅτι ἔχει ἁγνή καρδιά, καθαρή ἀπό ἁμαρτίες: «Τίς καυχήσεται λέγει ἁγνήν ἔχειν τήν καρδίαν; Ἤ τίς παρρησιάσεται καθαρός εἶναι ἀπό ἁμαρτιῶν;» (Παροιμ. 20,9). Ἀκόμη ὁ Ἐκκλησιαστής λέγει καί μία ἄλλη φοβερή ἀλήθεια. Λέγει ἄν ἑρμηνεύω καλῶς τό κείμενο ὅτι καί αὐτές οἱ καλές μας πράξεις δέν εἶναι καθαρές, γιατί ἔχουν μέσα τους ἐνοχή, εἶναι σπιλωμένες μέ τήν ἁμαρτία, τόν ἐγωισμό λόγου χάριν: «Ἄνθρωπος οὐκ ἔστι δίκαιος ἐν τῇ γῇ, ὅς ποιήσει ἀγαθόν καί οὐχ ἁμαρτήσεται» (Ἐκκλ. 7,20). Ἀγαθοποιοῦμε ἀλλά καί συγχρόνως ἁμαρτάνοντες, λόγῳ τῆς ἀκαθάρτου καρδίας μας. Καί ὁ Ἐλιφάζ ὁ Θαιμανίτης διατυπώνει μέ ἐρωτηματικό τρόπο τήν ἁμαρτωλότητα ὅλων τῶν ἀνθρώπων καί λέγει: «Μή καθαρός ἔσται βροτός ἐναντίον τοῦ Κυρίου ἤ ἀπό τῶν ἔργων αὐτοῦ ἄμεμπτος ἀνήρ;» (Ἰώβ 4,17). Βλ. καί 15,14. Καί ὁ Βαλδάδ ὁ Σαυχίτης λέγει ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρξει ἄνθρωπος, πού τόν ὀνομάζει «γέννημα γυναίκας», καί νά εἶναι καθαρός: «Πῶς γάρ ἔσται δίκαιος βροτός ἔναντι Κυρίου; Ἤ τίς ἄν ἀποκαθαρίσαι αὐτόν γεννητός 4
γυναικός;» (Ἰώβ 25,4). Καί ὁ ἴδιος ὁ Ἰώβ λέγει ὅτι δέν εἶναι κανείς καθαρός ἀπό τόν μολυσμό τῆς ἁμαρτίας, ἀκόμη καί ἄν ζήσει μιά μέρα πάνω στήν γῆ: «Τίς γάρ καθαρός ἔσται ἀπό ρύπου; Ἀλλ οὐθείς, ἐάν καί μία ἡμέρα ὁ βίος αὐτοῦ ἐπί τῆς γῆς» (Ἰώβ 14,4). Ἀλλά εἶναι ὡραῖο καί αὐτό πού λέγει ἡ Σοφία Σειράχ, ὅτι καί ὁ φωτεινός ἥλιος σκοτεινιάζει!... Καί αὐτό βέβαια, τό νά ἔχει σκότος ἁμαρτίας, συμβαίνει στόν ἄνθρωπο, πού ἀποτελεῖται ἀπό σάρκα καί αἷμα: «Τί φωτεινότερον ἡλίου; Καί τοῦτο ἐκλείπει. Καί πονηρός ἐνθυμηθήσεται σάρκα καί αἷμα» (17,31). Γι αὐτό λέγει τελικῶς ἡ Σοφία Σειράχ νά μήν ἀποστρεφόμεθα κανένα πού ἁμαρτάνει, γιατί ὅλοι εἴμεθα ἁμαρτωλοί: «Μή ὀνείδιζε ἄνθρωπον ἀποστρέφοντα ἀπό ἁμαρτίας μνήσθητι ὅτι πάντες ἐσμέν ἐν ἐπιτιμίοις» (Σ. Σειρ. 8,5). Ἀκόμη καί αὐτόν τόν Ἐνώχ καί τόν Νῶε καί τόν Ἰώβ (Γεν. 5,24. 6,9. Ἰώβ 1,1.8. 2,3), πού ἐπαινοῦνται πολύ στήν Παλαιά Διαθήκη γιά τό ὅτι ὑπῆρξαν δίκαιοι, καί αὐτούς ἀκόμη δέν πρέπει νά τούς θεωροῦμε ὡς ἐντελῶς ἀναμαρτήτους. Ὡς αἰτία αὐτῆς τῆς ἁμαρτίας τῶν ἀνθρώπων, ἡ ὁποία φθάνει μέχρι τόν πρῶτο ἄνθρωπο, ἡ Παλαιά Διαθήκη βρίσκει τήν ροπή τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἁμαρτία, τήν ἀδυναμία του πρός αὐτήν, στό ὅτι «ἔγκειται ἡ διάνοια τοῦ ἀνθρώπου ἐπιμελῶς ἐπί τά πονηρά ἐκ νεότητος αὐτοῦ» (Γεν. 8,21). Ὡς αἰτία βέβαια αὐτῆς τῆς ροπῆς πρός τήν ἁμαρτία γιά τήν Παλαιά Διαθήκη, ἄν καί δέν λέγεται σαφῶς, ὅμως ὑπονοεῖται δυνατά, εἶναι τό ἁμάρτημα τῶν προπατόρων (βλ. Γεν. κ. 3). Ἡ ροπή πρός τήν ἁμαρτία ἐμφωλεύει στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, γι αὐτό καί στήν Παλαιά Διαθήκη τό αἴτημα τῶν ἀνθρώπων εἶναι ὁ καθαρμός τῆς καρδιᾶς: «Καρδίαν καθαράν κτῖσον ἐν ἐμοί ὁ Θεός» (Ψαλμ. 50,12). Ἡ καρδιά τοῦ ἀνθρώπου ἔχει καί καλές καί κακές ἐπιθυμίες, ἔχει βάθος μεγάλο: «Βαθεῖα ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου παρά πάντα καί ἄνθρωπός ἐστι καί τίς γνώσεται αὐτόν;» (Ἰερ. 17,9). Ἀπό τήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου προέρχονται οἱ πράξεις τῆς ζωῆς, καλές ἤ κακές. Αὐτή ἡ τάση τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἁμαρτία ὑπάρχει ἀπό τήν μικρή του ἡλικία, «ἐκ νεότητος αὐτοῦ» (Γεν. 8,21). Ὁ ἄνθρωπος ρέπει περισσότερο πρός τό κακό, παρά πρός τόν καλό, παρουσιάζεται δέ στήν Παλαιά Διαθήκη ὅτι ἡ ροπή αὐτή πρός τό κακό εἶναι κληρονομημένη ἀπό τήν γέννησή του. Ὁ Ψαλμωδός λέγει: «Ἰδού ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καί ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (Ψαλμ. 50,7). Βλ. καί Ψαλμ. 57,4. Ζητεῖ ὅμως ὁ ποιητής ἀπό τόν Θεό, μαζί μέ τήν καθαρότητα τῆς καρδιᾶς Του, νά τοῦ δώσει καί τήν δύναμή του, «πνεῦμα εὐθές» (Ψαλμ. 50,12), γιά νά τόν ὠθεῖ σταθερά πρός τό καλό καί νά πράττει μόνο αὐτό. Ἡ Παλαιά Διαθήκη τονίζει τήν ἀπό τόν γεννήτορα κληρονομία τῆς ἁμαρτίας, γι αὐτό καί παραθέτει καί μερικές σκανδαλώδεις σκηνές, γιά νά δη- 5
λώσει τήν ὄχι ἀπό καλό προπάτορα καταγωγή τῶν Χαναναίων ἤ ἄλλων ἐχθρῶν τοῦ Ἰσραήλ (βλ. Γεν. 9,20 ἑξ. 19,30 ἑξ.). Ἡ Σοφία Σολομῶντος παρουσιάζει τόν Θεό νά φέρεται μέ συμπάθεια πρός τούς ἀνθρώπους καί νά τούς δίνει τρόπους καί καιρόν μετανοίας, ἀκριβῶς γιατί εἶναι «ἔμφυτος», ὅπως λέγεται ἡ κακία τους: «Ἐδίδους τόπον μετανοίας, οὐκ ἀγνοῶν ὅτι πονηρά ἡ γένεσις αὐτῶν καί ἔμφυτος ἡ κακία αὐτῶν καί ὅτι οὐ μή ἀλλαγῇ ὁ λογισμός αὐτῶν εἰς τόν αἰῶνα. Σπέρμα γάρ ἦν κατηραμένον ἀπ ἀρχῆς, οὐδέ εὐλαβούμενός τινα ἐφ οἷς ἡμάρτανον ἄδειαν ἐδίδους» (12,10-11). (Συνεχίζεται) 6