ΒIOΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Γιώργος Ν. Καραβοκύρης Eπίκουρος Καθηγητής Συνταγµατικού Δικαίου Τµήµα Νοµικής Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (30/1/1977, Αθήνα) e-mail: gkaravok@gmail.com, gkaravok@law.auth.gr Σπουδές: Διδακτορικό δίπλωµα (Doctorat en droit) της Νοµικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Paris II (Panthéon-Assas). Διδακτορική διατριβή µε θέµα: «L autonomie de la personne en droit public français» (Η αυτονοµία του προσώπου στο γαλλικό δηµόσιο δίκαιο), υπό τη διεύθυνση του Kαθηγητή Jean Morange. Βαθµός: άριστα µετά συγχαρητηρίων (très honorable avec les félicitations du jury) (2008). Μεταπτυχιακό δίπλωµα στο Δηµόσιο Δίκαιο (D.E.A. en Droit Public Interne) της Νοµικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Paris II (Panthéon- Assas) (2001). Πτυχίο Νοµικής του Τµήµατος Νοµικών και Οικονοµικών Επιστηµών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης (1999). Αριστεία/Υποτροφίες: Βραβείο Ιωάννη-Ίωνος Τσατσαρώνη της Ακαδηµίας Αθηνών, για µελέτη αναφερόµενη στο δηµόσιο δίκαιο (δηµοσιευµένη την πενταετία 2012-2017) στη µονογραφία «Το Σύνταγµα και η κρίση. Από το δίκαιο της ανάγκης στην αναγκαιότητα του δικαίου» (εκδόσεις Κριτική, 2014) (2017). 1
Υπότροφος του γαλλικού Κράτους για την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής στο Δηµόσιο Δίκαιο στο Πανεπιστήµιο Paris II (Panthéon- Assas) (Αllocation de recherche, Ministère de l Éducation Nationale, τριετής υποτροφία, 2001-2004). Δηµοσιεύσεις: Βιβλία: 1. L autonomie de la personne en droit public français, Bruylant, 2013, 778 σελ. (αναθεωρηµένη έκδοση της διδακτορικής διατριβής στο Πανεπιστήµιο Paris II Panthéon-Assas, 2008). 2. To Σύνταγµα και η κρίση. Από το δίκαιο της ανάγκης στην αναγκαιότητα του δικαίου, Κριτική, 2014, 226 σελ. 3. Michel Troper, Το Σύνταγµα και ο νοµικός ρεαλισµός, µετάφραση επιλεγµένων άρθρων του Michel Troper και µελέτηεισαγωγή στο έργο του, Σύγχρονοι στοχαστές για τη Δηµοκρατία και το Σύνταγµα, Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού Δικαίου-Ίδρυµα Θεµιστοκλή και Δηµήτρη Τσάτσου, Παπαζήσης, 2018, 176 σελ. Μελέτες: 4. Limitations, restrictions et dérogations aux droits. La normalité d'une crise exceptionnelle: le cas grec, σε Η. Gaudin (επιµ.), Crise de l Union. Quel régime de crise pour l Union Européenne?, Μare et Martin, Paris, 2018, σελ. 189-208. 5. Άρθρο 5 παρ.1 Σ. (ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, προσωπική αυτονοµία) σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 82-92. 2
6. Άρθρο 51 Σ. (Εκλογή βουλευτών, εκλογικό δικαίωµα), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 975-992. 7. Άρθρο 52 Σ. (Ελεύθερη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 993-998. 8. Άρθρο 53 Σ. (Βουλευτική Περίοδος), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 999-1003. 9. Άρθρο 59 Σ. (Όρκος), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 1059-1061. 10. Άρθρο 60 Σ. (Δικαίωµα ψήφου, παραίτηση από το αξίωµα), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 1062-1070. 11. Άρθρο 61 Σ. (Ανεύθυνο των βουλευτών), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 1071-1080. 12. Άρθρο 62 Σ. (Ακαταδίωκτο των βουλευτών), σε Φ. Σπυρόπουλος- Ξ. Κοντιάδης- Χ. Ανθόπουλος- Γ. Γεραπετρίτης (διεύθ.), Το Σύνταγµα. Κατ άρθρο ερµηνεία, Σάκκουλας, 2017, σελ. 1081-1090. 3
13. The role of judges and legislators in the Greek financial crisis: A matter of competence, σε L. Papadopoulou, I. Pernice and J. H. H. Weiler (επιµ.), Legitimacy issues of the European Union. Lessons from the financial crisis. Dimitris Tsatsos in memoriam, NOMOS- HART, 2017, σελ. 149-169. 14. Η κρίση ως ευκαιρία της ελληνικής συνταγµατικής θεωρίας, Το Σύνταγµα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, τ. 3/2016, σελ. 691-728. 15. Η «κρίση-µη» πολιτικότητα του ελέγχου της συνταγµατικότητας των νόµων. Σκέψεις µε αφορµή τις ΟλΣΕ 2287-90/2015, Δικαιώµατα του Ανθρώπου, Σάκκουλας, τ. 68/2016, σελ. 335-361. 16. Constitution and necessity in times of crisis: an alternative way of understanding the complicated relation between law and politics, European Politeia, τ. 2/2015, European Public Law Organization, σελ. 347-363. 17. Τα συνταγµατικά όρια στις ιδιωτικοποιήσεις των δηµοσίων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας. Σχόλιο στην απόφαση ΣτΕ 1906/2014 (Ολοµ.), Δικαιώµατα του Ανθρώπου, Σάκκουλας, τ. 63/2015, σελ. 161-176. 18. Το νόµιµο και το α-νόητο, σε Δ. Χριστόπουλος (επιµ.), «Όλα µπορούν να λεχθούν» ή υπάρχουν «εκείνα που δεν λέγονται»;, Βιβλιόραµα και Ελληνική Ένωση των Δικαιωµάτων του Ανθρώπου, 2015, σελ. 81-92. 19. Οικογενειακή ζωή και προσωπική αυτονοµία, σε Ίδρυµα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου, Σύµφωνο συµβίωσης οµόφυλων ζευγαριών. Η προσαρµογή της ελληνικής νοµοθεσίας, ΙΜΔΑ-Αndy s Publishers, 2015, σελ. 87-97. 4
20. Η ελευθερία της προσβολής, Σύγχρονα Θέµατα, τ. 126, Ιούλιος- Σεπτέµβριος 2014, σελ. 4-6. 21. Τhe art of law, Law and Critique, Springer, τ. 25/1, Φεβρουάριος 2014, σελ. 67-85. 22. Κυριαρχία κι ερµηνεία: αναζητώντας τον «κυρίαρχο λαό», σε Χ. Παπαχαραλάµπους-Χ. Παπαστυλιανού (επιµ.), Κυριαρχία, Ετερότητα, Δικαιώµατα, Ευρασία, 2013, σελ. 21-90. 23. Το δικαίωµα γνώσης της καταγωγής, Δικαιώµατα του Ανθρώπου, Πατάκης, τ. 57/2013, σελ. 55-80. 24. Αρνητισµός και ελευθερία της έκφρασης: µε αφορµή την απόφαση 2012-647 DC (28.2.2012) του γαλλικού Συνταγµατικού Συµβουλίου, Το Σύνταγµα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, τ. 1-2/2013, σελ. 45-58. 25. Το ερµηνευτικό ζήτηµα του άρθρου 86 παρ.3 του Συντάγµατος: ποινική ευθύνη υπουργών και αποσβεστική προθεσµία, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 6/2012, σελ. 733-738. 26. Η τέχνη του δικαίου, δηµοσίευση στον ιστότοπο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», www.constitutionalism.gr (ανάρτηση 12/3/2013). 27. No smoking: Η προσωπική ελευθερία ως ελευθερία της αυτοκαταστροφής (Σχόλιο στην ΣτΕ 4172/2012, Συνταγµατικότητα απόλυτης απαγόρευσης καπνίσµατος στα καταστήµατα υγειονοµικού ενδιαφέροντος), Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 2/2013, σελ. 182-191. 5
28. Η ελευθερία της έκφρασης ως ελευθερία της προσβολής, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 4/2011, σελ. 598-613. 29. Το Πρόσωπο και ο Νόµος. H απαγόρευση της απόκρυψης του προσώπου στον δηµόσιο χώρο (Conseil Constitutionnel, 2010-613 DC, 7/10/2010), Το Σύνταγµα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, τ. 4/2010, σελ. 745-765. 30. Από την πολιτικοποίηση στην εκνοµίκευση της θέσης του βουλευτή. Η βουλευτική ασυλία και η θολή σχέση της πολιτικής µε το δίκαιο, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 6/2010, σελ. 798-814. 31. Περί του «δικαιώµατος» στον θάνατο, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 1/2010, σελ. 114-121. 32. Το Μνηµόνιο και ο λόγος περί κυριαρχίας, δηµοσίευση στον ιστότοπο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», www.constitutionalism.gr (ανάρτηση 14/3/2011). 33. Οι κατά Σβώλο διέξοδοι στην κρίση του κοινοβουλευτισµού, δηµοσίευση στον ιστότοπο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», www.constitutionalism.gr (ανάρτηση 21/5/2010). 34. Η Ανεύθυνη Κυριαρχία. Το ΕΔΔΑ, οι διαδηλώσεις στη Γένοβα (2001) και ο θάνατος του Carlo Giuliani, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 5/2009, σελ. 618-632. 35. Συναίνεση και αυτονοµία: µε αφορµή τα όρια της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης στη νοµολογία του ΕΔΔΑ, Το Σύνταγµα, Αντ. Ν. Σάκκουλας, τ. 4/2009, σελ. 873-910. 36. Η Laïcité σε κρίση. Υπόθεση «foulard islamique», Δικαιώµατα 6
του Ανθρώπου, Αντ. Ν. Σάκκουλας, τ. 29/2006, σελ. 159-202. Βιβλιοκριτικές: 37. H ανθεκτικότητα του Συντάγµατος στην κρίση, The Books Journal, τ. 65/2016, σελ. 72-76. 38. Οι πρωταγωνιστές της Ιστορίας, The Books Journal, τ. 62/2016, σελ. 46-50. 39. Η αποµυθοποίηση του Συντάγµατος. Αποκαθιστώντας τη σχέση δικαίου και πολιτικής, The Books Journal, τ. 54/2015, σελ. 74-78. 40. Βιβλιοκριτική σε Xenophon Contiades (ed.), Constitutions in the Global Financial Crisis. A comparative analysis. Ashgate, 2013, Εφηµερίδα Διοικητικού Δικαίου, Σάκκουλας, τ. 2/2014, σελ. 282-287. 41. (Ξανα)γράφοντας το Σύνταγµα, The Books Journal, τ. 86, 2018, σελ. 68-74. Άρθρα στον ηµερήσιο τύπο: 1. Από την κοµµατοκρατία στη δηµοκρατία των κοµµάτων, Η Καθηµερινή, 3.7.2016. 2. «Ρυθµίζοντας» τη θέση του Προέδρου της Δηµοκρατίας, Το Έθνος της Κυριακής, 13.5.2018. Εισηγήσεις σε συνέδρια, ηµερίδες, σεµινάρια: 1. Σχόλιο στην ηµερίδα του Επιστηµονικού Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης» µε θέµα «Συνταγµατική Πολιτική: η επικαιρότητα 7
της σκέψης του Αριστόβουλου Μάνεση στον σηµερινό διάλογο για την αναθεώρηση του Συντάγµατος», Θεσσαλονίκη, 8 Ιουνίου 2018. 2. Παρουσίαση του βιβλίου του Μ. Troper, Το Σύνταγµα και ο νοµικός ρεαλισµός, Συνεδριακό Κέντρο Τράπεζας Πειραιώς, Θεσσαλονίκη, 20 Απριλίου 2018. 3. Ηµερίδα στη Sciences Po-Aix en Provence µε θέµα L égalité entre femmes et hommes. Les pays méditerranéens à la lumière de la jurisprudence de la Cour européenne des droits de l homme. Παρουσίαση της υπόθεσης Molla Sali κατά Ελλάδας, 3 Απριλίου 2018. 4. Η θέση του Προέδρου της Δηµοκρατίας, Ηµερίδα του Ινστιτούτου Δηµοκρατίας Κ. Καραµανλής µε θέµα «Η χώρα σε αναθεωρητική προοπτική», ΔΣΑ, 19 Μαρτίου 2018. 5. Νοµικός ρεαλισµός, Σύνταγµα και δικαστική πράξη, ΔΣΑ, 12 Μαρτίου 2018. 6. Le juge administratif grec entre européanisme et éthnocentrisme constitutionnel, 2e atelier de droit constitutionnel européen, La Constitution européenne de la France, Toulouse, 21-22 Septembre 2017. 7. Constitutional change and legal interpretation, ICON-S Conference, Courts, Power, Public Law, Copenhagen, 5-7 July 2017. 8. Ελευθερία της έκφρασης και πληροφοριακή αυτοδιάθεση, 3o Πανελλήνιο Συνέδριο Δικαίου Μέσων Ενηµέρωσης & Επικοινωνίας, Παρασκευή 27 & Σάββατο 28 Ιανουαρίου 2017. 9. Limitations, restrictions, dérogations aux droits: approche de droit 8
comparé, σε «Crise de l Union. Quel régime de crise pour l Union?» premier atelier de droit constitutionnel européen, IRDEIC- Faculté de Droit et Science Politique de l Université Toulouse 1 Capitole, 22-23 Σεπτεµβρίου 2016. 10. Ο «αξιοπρεπής θάνατος»: µια αδύνατη λογικά κατηγορία, ηµερίδα µε θέµα «Η Βιοηθική στον 21 ο αιώνα», αφιέρωµα στον Καθηγητή Αστικού Δικαίου Θανάση Παπαχρίστου, Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής, Πανεπιστήµιο Κρήτης και Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών, Μουσείο Ιστορίας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, 4 Ιουνίου 2016. 11. «Κρίση και ανθεκτικότητα του Συντάγµατος», επιστηµονική συζήτηση µε διοργανωτή το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού Δικαίου-Ίδρυµα Θεµιστοκλή και Δηµήτρη Τσάτσου, Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, Αθήνα, 17 Φεβρουαρίου 2016. 12. Διάλεξη µε θέµα Τέχνη, δίκαιο και ελευθερία στο µάθηµα του Δ. Χριστόπουλου «Τέχνη, ελευθερία και λογοκρισία», Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης και Ιστορίας Παντείου Πανεπιστηµίου, Αθήνα, 29 Μαρτίου 2016. 13. Ανάµεσα στον παρεµβατισµό και στο νεοφιλελευθερισµό: η δικαιοπολιτική εκτίµηση των ορίων των ιδιωτικοποιήσεων στις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (µε αφορµή την ΣτΕ 1906/2014), συνέδριο της Ένωσης Ελλήνων Δηµοσιολόγων, Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους, «Το Δηµόσιο Δίκαιο µέσα από τις αποφάσεις των Δικαστηρίων», Αθήνα, 1-2 Δεκεµβρίου 2015. 14. The role of judges and legislators in the financial crisis: A matter of competence, European Constitutional Law Network in collaboration with the Jean Monnet Chair for European Constitutional Law of the Law School of the Aristotle University of Thessaloniki (AUTh) Wοrkshop, «Challenging the Legitimacy of 9
Europe», Θεσσαλονίκη, 21-22 Μαΐου 2015. 15. Το δικαίωµα γνώσης της καταγωγής, 8 η Ετήσια Επιστηµονική Συνάντηση-Retreat Βιοηθικής (Βιοηθικά προβλήµατα στις επιστήµες της ζωής) του Διατµηµατικού Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Βιοηθική του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Πλακιάς Ρεθύµνου, 10-12 Οκτωβρίου 2014. 16. Η ελευθερία ως προσβολή, 13 η Στρογγυλή Τράπεζα ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ µε θέµα «Οι θεσµικές "περιπέτειες" της αντιρατσιστικής νοµοθεσίας στην Ελλάδα», Αθήνα, 15 Δεκεµβρίου 2014. 17. Το Σύνταγµα και η αναγκαιότητα, σεµινάριο «Συναντήσεις στο Σύνταγµα», Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού Δικαίου- Ίδρυµα Θεµιστοκλή και Δηµήτρη Τσάτσου, Αθήνα, 15 Οκτωβρίου 2014. 18. Constitution and necessity in times of crisis, ΙΣΤ ετήσιο συµπόσιο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», σε συνεργασία µε το Τµήµα Πολιτικής Επιστήµης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστηµίου του Βοσπόρου (Bogazici University), µε θέµα «Ελλάδα και Τουρκία: Παράλληλες και αποκλίνουσες συνταγµατικές διαδροµές», Κωνσταντινούπολη, 9-11 Μαΐου 2014. 19. Οικογενειακή ζωή και προσωπική αυτονοµία, δηµόσια εκδήλωση του Ιδρύµατος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου µε θέµα «Η απόφαση Βαλλιανάτος κ. ά. κατά Ελλάδας του ΕΔΔΑ και η ανάγκη συµµόρφωσης της ελληνικής νοµοθεσίας», ΕΣΗΕΑ, Αθήνα, 8 Μαΐου 2014. 20. Δίκαιο και λογοτεχνία: ένα παιχνίδι σε δύο χρόνους, δηµόσια εκδήλωση µε θέµα «Δικόγραφο και λογοτεχνία, η τεχνική της 10
πειθούς, η τέχνη της αφήγησης», Επιστηµονικός Όµιλος «Αριστόβουλος Μάνεσης» και Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισµού της Σχολής Μωραΐτη, Αθήνα, 7 Νοεµβρίου 2013. 21. Κυριαρχία και ερµηνεία: αναζητώντας τον «κυρίαρχο λαό», Τρίτος Κύκλος Σπουδών, Συνταγµατικό Δίκαιο, Τµήµα Νοµικής Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη, 7 Δεκεµβρίου 2011. 22. Τα θολά όρια συντακτικής και αναθεωρητικής λειτουργίας στο Σύνταγµα του 1911, επιστηµονική συνάντηση µε θέµα «Το Σύνταγµα του 1911: 100 χρόνια µετά», Ίδρυµα της Βουλής των Ελλήνων για τον κοινοβουλευτισµό και τη δηµοκρατία, Αθήνα, 24 Νοεµβρίου 2011. 23. Η χρήση όπλων και χηµικών µέσων από την ΕΛΑΣ και η ελευθερία της συνάθροισης, εκδήλωση-συζήτηση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου και του Πολίτη, ΕΣΗΕΑ, Αθήνα, 15 Νοεµβρίου 2011. 24. Το Μνηµόνιο και ο λόγος περί κυριαρχίας, ΙΓ Επιστηµονικό Συµπόσιο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», Βόλος, 25-26 Μαρτίου 2011. 25. Συµµετοχή στα Ελεύθερα Σεµινάρια για τη βιοηθική και το δίκαιο υπό την αιγίδα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής (εισήγηση µε θέµα το «Δικαίωµα στον θάνατο», 30 Μαρτίου 2010). 26. Το δικαίωµα στον θάνατο, 6 η Ετήσια Επιστηµονική Συνάντηση- Retreat Βιοηθικής (Βιοηθικά προβλήµατα στις επιστήµες της ζωής) του Διατµηµατικού Προγράµµατος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Βιοηθική του Πανεπιστηµίου Κρήτης, Πλακιάς Ρεθύµνου, 24-26 Σεπτεµβρίου 2010. 11
27. Οι κατά Σβώλο διέξοδοι στην κρίση του κοινοβουλευτισµού, ΙΒ Επιστηµονικό Συµπόσιο του Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης», Φλώρινα-Μοναστήρι, 21-23 Μαΐου 2010. 28. Συναίνεση και αυτονοµία: µε αφορµή τα όρια της σεξουαλικής αυτοδιάθεσης στη νοµολογία του ΕΔΔΑ, ΙΑ Επιστηµονικό Συµπόσιο του Οµίλου «Αριστόβουλος Mάνεσης», Σύρος, 18-19 Σεπτεµβρίου 2009. Ερευνητική-Επαγγελµατική Εµπειρία: Δικηγόρος στον Άρειο Πάγο. Μέλος του Διοικητικού Συµβουλίου του Επιστηµονικού Οµίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης». Επιστηµονικός συνεργάτης στο Ίδρυµα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου (2014-2015). 12