ΣΤΕ 2877/2017 [ΑΚΥΡΩΣΗ Υ.Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ ΧΕΡΣΑΙΟΥ ΚΑΙ ΕΝΑΛΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΕΝΑΛΙΟ ΧΩΡΟ]

ΣΤΕ 2877/2017 [ΑΚΥΡΩΣΗ Υ.Α. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΗΡΥΞΗ ΧΕΡΣΑΙΟΥ ΚΑΙ ΕΝΑΛΙΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΕΝΑΛΙΟ ΧΩΡΟ] Περίληψη -Οι αρχαιολογικοί χώροι κηρύσσονται και οριοθετούνται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού κατόπιν γνωμοδότησης το Συμβουλίου, με βάση τα δεδομένα αρχαιολογικής έρευνας πεδίου, η οποία μπορεί να συνίσταται είτε σε ανασκαφή, χερσαία ή ενάλια, είτε σε επιφανειακή έρευνα είτε σε επιστημονική έρευνα που διενεργείται με γεωφυσικές ή άλλες μεθόδους. Όταν η απαιτούμενη για την κήρυξη αρχαιολογικού χώρου, αρχαιολογική έρευνα πεδίου, συνίσταται σε ανασκαφή (χερσαία ή ενάλια), για τη διενέργεια αυτής απαιτείται η έκδοση της, κατά την παρ. του άρθρου 36 απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού (κατόπιν γνώμης του Συμβουλίου), για την έκδοση της οποίας τάσσονται συγκεκριμένες προϋποθέσεις στην παρ. 3 του εν λόγω άρθρου. Στις περιπτώσεις, όμως, που η αρχαιολογική έρευνα πεδίου, βάσει των δεδομένων της οποίας κηρύσσεται ή οριοθετείται αρχαιολογικός χώρος με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, συνίσταται σε επιφανειακές ή άλλης μορφής αρχαιολογικές έρευνες, το άρθρο 38 του ν. 3028/2002, το οποίο αναφέρεται στις έρευνες αυτές, δεν προβλέπει την έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης, αλλά ορίζει ότι «λαμβανομένου υπόψη του μη καταστροφικού χαρακτήρα τους» εφαρμόζονται στις περιπτώσεις αυτές «αναλόγως» οι διατάξεις του άρθρου 36. Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις (επιφανειακής ή άλλης μορφής έρευνας), για την κήρυξη ή οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου με απόφαση Υπουργού Πολιτισμού απαιτείται μεν, ως στοιχείο νομιμότητας της απόφασης αυτής, να έχει προηγηθεί αρχαιολογική έρευνα πεδίου, δεν απαιτείται, όμως, και η έκδοση υπουργικής απόφασης για τη διενέργεια αυτής (ήτοι της αρχαιολογικής έρευνας πεδίου που δεν συνίσταται σε ανασκαφή). -Επί επιφανειακής ή άλλης μορφής αρχαιολογική έρευνα, οι οποίες δεν έχουν καταστροφικό χαρακτήρα, δεν συντρέχουν, ενόψει της ένστασης και της έκτασης των επιπτώσεών τους στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, στις ιδιωτικές, κυρίως, περιουσίες, και στην ασφάλεια των προσώπων, οι λόγοι για τους οποίους στην περίπτωση της διενέργειας ανασκαφών, επιβάλλεται ρητώς η έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης. -Ενόψει του περιεχομένου των προτάσεων των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού ως προς την ύπαρξη των αρχαιολογικών ευρημάτων στο κάτω Αντικέρι και των συμπερασμάτων στα οποία αυτές καταλήγουν, τα οποία υιοθετήθηκαν και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ο προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη ως προς την οριοθέτηση της εν λόγω νήσου ως αρχαιολογικού χώρου, παρίσταται, κατά το μέρος αυτής που αφορά 1 / 8

την κήρυξη και οριοθέτηση του χερσαίου χώρου της, απορριπτέος ως αβάσιμος. Εξάλλου, ο λόγος αυτός στο μέτρο που πλήσσει την ανέλεγκτη ακυρωτικά τεχνική κρίση της Διοίκησης ως προς την ύπαρξη και τη σημασία εν λόγω ευρημάτων καθώς και ως προς την έκταση του χαρακτηρισθέντος αρχαιολογικού χώρου, είναι απορριπτέος ως απαράδεκτος. Αντιθέτως, η προσβαλλόμενη πράξη, κατά το μέρος που κήρυξε και οριοθέτησε τον ενάλιο αρχαιολογικό χώρο της νήσου Κάτω Αντικέρι, είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη, διότι, η κήρυξη του χώρου αυτού, όπως προκύπτει από την πρόταση της αρμόδιας Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, στηρίχθηκε αποκλειστικά στην αόριστη αναφορά περί μαρτυριών για την ύπαρξη αρχαιοτήτων, στα δύο μάλιστα νησιά (Άνω και Κάτω Αντικέρι) και όχι μόνον στο Κάτω Αντικέρι, στο δε, μεταγενέστερο της προσβαλλόμενης πράξης έγγραφο της ίδιας Εφορείας προς του αιτούντα σημειώνεται ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί εμπεριστατωμένη υποβρύχια έρευνα στην περιοχή. Συνεπώς, ο σχετικός λόγος ακυρώσεως, κατά το μέρος που πλήσσει την κήρυξη και οριοθέτηση ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στη νησίδα Κάτω Αντικέρι, είναι αβάσιμος, η δε προσβαλλόμενη πράξη είναι, κατά το μέρος τούτο, ακυρωτέα. -Η πράξη, με την οποία ένας χώρος κηρύσσεται ως αρχαιολογικός, δεν θίγει το ιδιοκτησιακό καθεστώς ούτε συνεπάγεται απόλυτη απαγόρευση εκμετάλλευσης χώρου, η μόνη δε συνέπεια που απορρέει από το νόμο είναι η γνωστοποίηση στους ιδιοκτήτες του χώρου, και σε κάθε ενδιαφερόμενο, ότι ο χώρος παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και η εκτέλεση οποιουδήποτε έργου σ αυτόν υπόκειται στον έλεγχο του Υπουργείου Πολιτισμού, το οποίο μπορεί να επιβάλει σχετικούς περιορισμούς προκειμένου να ικανοποιηθεί ο κατά το Σύνταγμα και το νόμο σκοπός της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι δε διαφορετικό ζήτημα αν από την επιβολή απαγορεύσεων σε συγκεκριμένη περίπτωση γεννάται τυχόν αξίωση του ιδιοκτήτη προς αποζημίωση. Πρόεδρος: Γ. Παπαγεωργίου Εισηγητής: Χρ. Λιάκουρας Δικηγόροι: Νικ. Παπαηλίας, Μ. Παπίδα Βασικές Σκέψεις 2. Επειδή, με την αίτηση αυτή ζητείται η ακύρωση της υπ αριθμ. ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΙΠΚΑ/ΤΑΧ/Φ21/6678/3988/147/13.1.2014 απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού «Κήρυξη και οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων στο σύμπλεγμα των νησίδων Μικρές Κυκλάδες, Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου: α) Οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου της νησίδας Δασκαλειό, β) κήρυξη και οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων των νησίδων Αντικέρια, της νησίδας Ηρακλειά και της νησίδας Δονούσα και γ) κήρυξη και οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων στις θέσεις Τσιγκούρι και Προφήτης Ηλίας της 2 / 8

νησίδας Σχοινούσα» (ΦΕΚ 30/28.1.2014, τ. Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων και Πολεοδομικών Θεμάτων). Η ακύρωση της απόφασης αυτής ζητείται από τον αιτούντα κατά το μέρος που αφορά την κήρυξη και οριοθέτηση χερσαίου και ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στη νησίδα "Κάτω Αντικέρι". 3. Επειδή, ο αιτών, ο οποίος φέρεται να έχει την πλήρη και αποκλειστική κυριότητα, νομή και κατοχή της νησίδας με την ονομασία «Κάτω Αντικέρι», επί της οποίας, μάλιστα, βρίσκεται η μόνιμη κατοικία του και ασκεί το βιοποριστικό του επάγγελμα, του αγρότη, κτηνοτρόφου και αλιέως, με έννομο συμφέρον ασκεί την κρινόμενη αίτηση. 4. Επειδή, με τις διατάξεις των άρθρων 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος, καθιερώνεται αυξημένη προστασία, μεταξύ άλλων πολιτιστικών αγαθών, και των αρχαίων μνημείων. Η προστασία αυτή συνίσταται, κατ αρχήν, στη διατήρηση στο διηνεκές αναλλοίωτων των παραπάνω μνημείων και του αναγκαίου για την ανάδειξή τους, σε ιστορική, αισθητική και λειτουργική ενότητα, περιβάλλοντος αυτά χώρου, συνεπάγεται δε την επιβολή των απαιτουμένων προς το σκοπό τούτο μέτρων και περιορισμών της ιδιοκτησίας. 5. Επειδή, με το άρθρο 12 του Ν. 3028/2002 (Α 153) ορίζεται ότι «Οι αρχαιολογικοί χώροι κηρύσσονται και οριοθετούνται με βάση τα δεδομένα αρχαιολογικής έρευνας πεδίου και απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου, συνοδεύεται από τοπογραφικό διάγραμμα και δημοσιεύεται μαζί με αυτό στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως», με το άρθρο 35 ότι «Ως αρχαιολογική έρευνα πεδίου νοείται η έρευνα του εδάφους, του υπεδάφους, του βυθού της θάλασσας ή του πυθμένα λιμνών ή ποταμών που έχει ως σκοπό τον εντοπισμό ή την αποκάλυψη αρχαίων μνημείων, είτε αυτή συνίσταται σε ανασκαφή, χερσαία ή ενάλια, είτε σε επιφανειακή έρευνα που διενεργείται με γεωφυσικές ή άλλες μεθόδους», με το άρθρο 36 ότι «1. Οι συστηματικές ανασκαφές διενεργούνται από την Υπηρεσία, από επιστημονικούς, ερευνητικούς ή εκπαιδευτικούς οργανισμούς της ημεδαπής με εξειδίκευση στον τομέα της αρχαιολογικής ή παλαιοντολογικής έρευνας, ή από ξένες αρχαιολογικές αποστολές ή σχολές που είναι εγκατεστημένες στην Ελλάδα. Για τη διενέργεια ανασκαφής απαιτείται απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, 2... 3. Προϋποθέσεις για την έκδοση της απόφασης της παραγράφου 1 είναι: α) η κατάθεση αναλυτικής έκθεσης, από την οποία πιθανολογείται βάσιμα η ύπαρξη μνημείων με την οποία οριοθετείται η προς ανασκαφή περιοχή και τεκμηριώνεται η προσδοκώμενη συμβολή της συγκεκριμένης έρευνας στην επιστημονική γνώση, καθώς και η ανάγκη προσφυγής στην ανασκαφική μέθοδο, β) το κύρος και η αξιοπιστία του φορέα που αναλαμβάνει τη διενέργεια τη διενέργεια της ανασκαφής, γ) η ανασκαφική εμπειρία και το επιστημονικό κύρος του διευθύνοντος, δ) η διεπιστημονική σύνθεση της ομάδας συνεργατών, ε) η εμπειρία των μελών της επιστημονικής μονάδας στην στερεώση, συντήρηση, προστασία και δημοσίευση των ευρημάτων ανασκαφών, στ) η επάρκεια της τεχνικής υποδομής και ζ) η επάρκεια του προϋπολογισμού και του προγράμματος ανασκαφής, συντήρησης και δημοσίευσης των ευρημάτων» και με το άρθρο 38 ότι «1. Οι διατάξεις του άρθρου 36 εφαρμόζονται αναλόγως στις 3 / 8

επιφανειακές ή άλλης μορφής αρχαιολογικές έρευνες, λαμβανομένου υπόψη του μη καταστροφικού χαρακτήρα τους...». 6. Επειδή, σύμφωνα με τις ανωτέρω διατάξεις, οι αρχαιολογικοί χώροι κηρύσσονται και οριοθετούνται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού κατόπιν γνωμοδότησης του Συμβουλίου, με βάση τα δεδομένα αρχαιολογικής έρευνας πεδίου, η οποία, σύμφωνα με το άρθρο 35, μπορεί να συνίσταται είτε σε ανασκαφή, χερσαία ή ενάλια, είτε σε επιφανειακή έρευνα είτε σε επιστημονική έρευνα που διενεργείται με γεωφυσικές ή άλλες μεθόδους. Όταν η, απαιτούμενη για την κήρυξη αρχαιολογικού χώρου, αρχαιολογική έρευνα πεδίου, συνίσταται σε ανασκαφή (χερσαία ή ενάλια), για τη διενέργεια αυτής απαιτείται η έκδοση της, κατά την παρ.1 του άρθρου 36, απόφασης του Υπουργού Πολιτισμού (κατόπιν γνώμης του Συμβουλίου), για την έκδοση της οποίας τάσσονται συγκεκριμένες προϋποθέσεις στην παρ. 3 του εν λόγω άρθρου. Στις περιπτώσεις, όμως, που η αρχαιολογική έρευνα πεδίου, βάσει των δεδομένων της οποίας κηρύσσεται ή οριοθετείται αρχαιολογικός χώρος με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού, συνίσταται σε επιφανειακές ή άλλης μορφής αρχαιολογικές έρευνες, το άρθρο 38 του ν.3028/2002, το οποίο αναφέρεται στις έρευνες αυτές, δεν προβλέπει την έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης, αλλά ορίζει ότι «λαμβανομένου υπόψη του μη καταστροφικού χαρακτήρα τους» εφαρμόζονται στις περιπτώσεις αυτές «αναλόγως» οι διατάξεις του άρθρου 36. Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις (επιφανειακής ή άλλης μορφής έρευνας), για την κήρυξη ή οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου με απόφαση Υπουργού Πολιτισμού απαιτείται μεν, ως στοιχείο νομιμότητας της απόφασης αυτής, να έχει προηγηθεί αρχαιολογική έρευνα πεδίου, δεν απαιτείται, όμως, και η έκδοση υπουργικής απόφασης για τη διενέργεια αυτής (ήτοι της αρχαιολογικής έρευνας πεδίου που δεν συνίσταται σε ανασκαφή). Και τούτο, αφενός μεν διότι οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες τελεί, κατά το άρθρο 36 παρ.3, η έκδοση της απόφασης για τη διενέργεια ανασκαφής, κατά το άρθρο 36 παρ. 1, προσιδιάζουν αποκλειστικά σε ανασκαφές και όχι σε επιφανειακές ή άλλης μορφής αρχαιολογικές έρευνες (βλ. π.χ. 36 παρ. 3 εδ.α «η κατάθεση αναλυτικής έκθεσης, από την οποία τεκμηριώνεται η ανάγκη προσφυγής στην ανασκαφική μέθοδο», 36 παρ.3 εδ.γ «η ανασκαφική εμπειρία... του διευθύνοντος»), αφετέρου δε διότι επί επιφανειακών ή άλλης μορφής αρχαιολογικών ερευνών, οι οποίες δεν έχουν, κατά το άρθρο 38 παρ.1. «καταστροφικό χαρακτήρα», δεν συντρέχουν, ενόψει της έντασης και της έκτασης των επιπτώσεών τους στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον, στις ιδιωτικές περιουσίες και στην ασφάλεια των προσώπων, οι λόγοι εκείνοι για τους οποίους, στην περίπτωση της διενέργειας ανασκαφών, επιβάλλεται ρητώς (36 παρ. 1) η έκδοση σχετικής υπουργικής απόφασης (πρβλ. άρθρο 36 παρ. 8, πρόβλεψη επί ανασκαφών για αποφυγή, κατά το δυνατόν, «καταστροφικών μεθόδων» και για τήρηση κανόνων ασφάλειας εργαζομένων και τρίτων). 7. Επειδή, από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα εξής: Με την 1108/31.1.2012 απόφαση της ΚΑ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων προτάθηκε η οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου στις νησίδες Αντικέρια και ο καθορισμός ζώνης Α στο Κάτω Αντικέρι για λόγους προστασίας τους από την ανοικοδόμηση και εν γένει 4 / 8

από οποιαδήποτε έργο ή εργασία. Όπως δε σημειώνεται στην εν λόγω πρόταση, για το Κάτω Αντικέρι, στο οποίο υπάρχουν ασφαλείς ενδείξεις για διαχρονική ανθρώπινη παρουσία από τους προϊστορικούς έως και τους μεσαιωνικούς χρόνους, προτείνεται να κηρυχθεί αδόμητο στο σύνολό του. Η ανωτέρω πρόταση στηρίζεται στη σχετική εισήγηση, η οποία, ως προς το Κάτω Αντικέρι, αναφέρει τα εξής: «Στη βιβλιογραφία αναφέρονται μόνο το μικρότερο από τα δύο Αντικέρια, το Κάτω Αντικέρι (ή Δρύμα ή Δρίμα), έκτασης μόλις 1079 τ.χλμ. Συγκεκριμένα: η Ζαφειροπούλου (1967, 466) καταγράφει λείψανα προϊστορικής εγκατάστασης στη θέση Πρασιά, στον κεντρικό αυχένα γύρω από τον ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου, χωρίς να προσδιορίζει την ακριβέστερη χρονολόγησή της ή εάν είναι ταφική ή οικιστική. Η περιοχή βρίθει προϊστορικών οστράκων και οψιανών. Η Πρασιά περιλαμβάνεται και στον κατάλογο των θέσεων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού του Renfrew (1972, 521, no.5) με την ένδειξη ότι είναι αβέβαιης χρονολόγησης. Δεδομένης της εγγύτητας της νησίδας με την Κέρο και το Δασκαλιό που εντάσσονται στην Πρωτοκυκλαδική (ΠΚ) περίοδο, είναι πιθανό η προϊστορική εγκατάσταση της Πρασιάς να είναι επίσης ΠΚ. Ως ΠΚ οικισμός, άλλωστε, υπομνηματίζεται στο Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου. Πάντως την κατοίκηση της θέσης στους αρχαϊκούς, ρωμαϊκούς και βυζαντινούς χρόνους πιστοποιούν μια αναθηματική επιγραφή και όστρακα αγγείων της ρωμαϊκής εποχής και του 7ου, 8ου αιώνα π.χ., αντίστοιχα, όλα τους σήμερα στην Αρχαιολογική Συλλογή στη Χώρα Αμοργού (Marangou ο.π)». Περαιτέρω, στο υπ αριθμ. 600/12.9.2012 έγγραφο της 2ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προς το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Αθλητισμού σχετικά με το θέμα της πρότασης καθορισμού ειδικού καθεστώτος προστασίας στα νησιά Αντικέρια, σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι «...Στο Κάτω Αντικέρι και συγκεκριμένα στη θέση Πρασιά, γύρω από το ναό του Αγίου Γεωργίου έχουν εντοπισθεί παλαιότερα όστρακα ρωμαϊκών χρόνων. Στο ανατολικό άκρο της νησίδας, στη θέση Κάβος, έχουν βρεθεί ακτέριστοι ορθογώνιοι λακκοειδείς τάφοι, πιθανότατα ρωμαϊκών ή χριστιανικών χρόνων». Εξάλλου, και η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων όπως προκύπτει από το Φ18/3/511/8.6.2012 σχετικό έγγραφό της, πρότεινε την οριοθέτηση ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στα Αντικέρια διότι «υπάρχουν μαρτυρίες για την ύπαρξη αρχαιοτήτων και στις δύο νησίδες». Τέλος, η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατόπιν της γνωμοδότησης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, η οποία διατυπώθηκε στην 21/2.7.2013 συνεδρίασή του. Η εν λόγω γνωμοδότηση στηρίχθηκε στις σχετικές εισηγήσεις των Διευθυντριών της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων και της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού, στην οποία ως προς τα δύο Αντικέρια αναφέρονται τα εξής: «Πρόκειται για δύο νησίδες, το Άνω και το Κάτω Ντικέρι, νότια-νοτιοανατολικά της Κέρου. Στην βιβλιογραφία αναφέρεται μόνο το μικρότερο, το Κάτω Αντικέρι ή Δρύμα, με έκταση 1 τετραγωνικό χιλιόμετρο, όπου στη θέση Πρασιά, γύρω από το ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου, έχουν καταγραφεί λείψανα προϊστορικής κατοίκησης. Η περιοχή βρίθει προϊστορικής κεραμικής, εργαλείων και απολεπισμάτων οψιανού, ενώ η θέση φαίνεται ότι κατοικείται και αργότερα, στους αρχαϊκούς και ρωμαϊκούς μέχρι και 5 / 8

τους βυζαντινούς χρόνους. Επίσης, έχουν περισυλλεχθεί ευρήματα και θραύσματα αγγείων που φυλάσσονται στην αρχαιολογική συλλογή της Αμοργού. Και σε αυτές τις νησίδες προτείνεται περιμετρική ενάλια κήρυξη αρχαιολογικού χώρου». 8. Επειδή, από το περιεχόμενο των παρατιθέμενων στην προηγούμενη σκέψη εισηγήσεων των αρμοδίων υπηρεσιών προκύπτει ότι, όπως καταγράφεται στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία, στη νησίδα Κάτω Αντικέρι, αφενός μεν έχουν περισυλλεγεί (και φυλάσσονται στην Αρχαιολογική Συλλογή Χώρας Αμοργού) αρχαιολογικά ευρήματα, αφετέρου δε έχουν εντοπισθεί λείψανα προϊστορικής εγκατάστασης. Έχει, συνεπώς διενεργηθεί, πριν από την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης, η επιβαλλόμενη από το άρθρο 12 του ν. 3028/2002, αρχαιολογική έρευνα, πεδίου, για την οποία, όμως, δεν απαιτείτο, ως προϋπόθεση για την έκδοση της προσβαλλόμενης πράξης, η προηγούμενη έκδοση ξεχωριστής υπουργικής απόφασης, σύμφωνα με όσα εκτίθενται στη σκέψη 6, εφόσον η εν λόγω αρχαιολογική έρευνα πεδίου δεν συνίσταται σε ανασκαφή, αλλά σε «επιφανειακή ή άλλης μορφής» αρχαιολογική έρευνα (κατά το άρθρο 38 παρ. 1 του ν. 3028/2002). Συνεπώς, ο περί του αντιθέτου λόγος ακυρώσεως και οι συναφείς ισχυρισμοί του αιτούντος είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι. 9. Επειδή, περαιτέρω, ενόψει του περιεχομένου των προτάσεων των αρμοδίων υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού ως προς την ύπαρξη αρχαιολογικών ευρημάτων στο Κάτω Αντικέρι και των συμπερασμάτων στα οποία αυτές καταλήγουν, τα οποία υιοθετήθηκαν και από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ο προβαλλόμενος λόγος ακυρώσεως ότι η προσβαλλόμενη πράξη είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη ως προς την οριοθέτηση της εν λόγω νήσου ως αρχαιολογικού χώρου, παρίσταται, κατά το μέρος αυτής που αφορά την κήρυξη και οριοθέτηση του χερσαίου χώρου της, απορριπτέος ως αβάσιμος. Εξάλλου, ο λόγος αυτός στο μέτρο που πλήσσει την ανέλεγκτη ακυρωτικά τεχνική κρίση της Διοίκησης ως προς την ύπαρξη και τη σημασία εν λόγω ευρημάτων καθώς και ως προς την έκταση του χαρακτηρισθέντος αρχαιολογικού χώρου, είναι απορριπτέος ως απαράδεκτος. 10. Επειδή, αντιθέτως, η προσβαλλόμενη πράξη, κατά το μέρος που κήρυξε και οριοθέτησε τον ενάλιο αρχαιολογικό χώρο της νήσου Κάτω Αντικέρι, είναι ανεπαρκώς αιτιολογημένη. Και τούτο διότι, η κήρυξη του χώρου αυτού, όπως προκύπτει από την προαναφερόμενη Φ.18/3/511/8.6.2012 πρόταση της αρμόδιας Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, στηρίχθηκε αποκλειστικά στην αόριστη αναφορά περί μαρτυριών για την ύπαρξη αρχαιοτήτων και μάλιστα όχι μόνον στο Κάτω Αντικέρι αλλά στα δύο νησιά (Άνω και Κάτω Αντικέρι), στο δε, μεταγενέστερο της προσβαλλόμενης πράξης ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΕΕΑ/ 102641/61653/2285/28.4.2014 έγγραφο της ίδιας Εφορείας προς τον αιτούντα σημειώνεται ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί εμπεριστατωμένη υποβρύχια έρευνα στην περιοχή. Συνεπώς, ο σχετικός λόγος ακυρώσεως, κατά το μέρος που πλήσσει την κήρυξη και οριοθέτηση ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στη νησίδα Κάτω Αντικέρι, είναι βάσιμος, η δε προσβαλλόμενη πράξη είναι, κατά το μέρος τούτο, ακυρωτέα. 11. Επειδή, στις παρ. 6 και 7 του αρθρ. 2 της ΥΠΠΟ/ΔΟΕΠΥ/ 6 / 8

ΤΟΠΥΝΣ/14/3698/20.1.2004 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (Β 70), με τίτλο Οργάνωση και Λειτουργία των Συμβουλίων του Ν.3028/2002 στο Υπουργείο Πολιτισμού ορίζονται τα εξής: 6. Το Συμβούλιο μπορεί να καλέσει, προς παροχή πληροφοριών ή προσαγωγή στοιχείων, υπηρεσιακά ή άλλα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων και τα πρόσωπα που αφορά η υπόθεση, τα οποία εφόσον έχουν ζητήσει να παραστούν, καλούνται να παραστούν. 7. Πρόσωπα των οποίων οι υποθέσεις άγονται ενώπιον του Συμβουλίου έχουν δικαίωμα να παρίστανται και με ή διά δικηγόρου και να χρησιμοποιούν τεχνικούς συμβούλους, προκειμένου να εκθέσουν τις απόψεις τους και να απαντήσουν σε τυχόν ερωτήσεις των μελών ή των εισηγητών. 12. Επειδή, προβάλλεται ότι, ο αιτών δεν κλήθηκε κατά τη συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου που εξέφερε τη σχετική γνωμοδότηση προκειμένου να εκφράσει τις απόψεις του. Ο λόγος αυτός είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, εφόσον, ανεξαρτήτως του ότι το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, σύμφωνα με την ανωτέρω υπουργική απόφαση, ευχέρεια έχει και όχι υποχρέωση να καλεί τον ενδιαφερόμενο για να εκφέρει τις απόψεις του ενώπιόν του (άρθρο 2 παρ. 6), η κήρυξη χώρου ως αρχαιολογικού, κατά το άρθρο 12 παρ. 1 του ν. 3028/2002, πραγματοποιείται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και για το λόγο αυτό δεν απαιτείται προηγουμένη κλήση προς ακρόαση των τυχόν θιγομένων ιδιοκτητών (πρβλ. Σ.τ.Ε. 590/2016, 2797/2002). 13. Επειδή, προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη εκδόθηκε κατά παράβαση ουσιώδους τύπου της διαδικασίας ως προς την κήρυξη ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στη νησίδα Κάτω Αντικέρι, διότι δεν προηγήθηκε αυτής σχετική εισήγηση του αρμόδιου Προϊστάμενου της οικείας Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Δεδομένου, όμως, ότι, όπως έγινε ήδη δεκτό (βλ. σκέψη 9) ως προς την κήρυξη και οριοθέτηση του ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στο Κάτω Αντικέρι η προσβαλλόμενη πράξη είναι ακυρωτέα ως ανεπαρκώς αιτιολογημένη, ο προβαλλόμενος τυπικός λόγος ακυρώσεως είναι απορριπτέος προεχόντως ως αλυσιτελής. 14. Επειδή, η πράξη, με την οποία ένας χώρος κηρύσσεται ως αρχαιολογικός, δεν θίγει το ιδιοκτησιακό καθεστώς ούτε συνεπάγεται απόλυτη απαγόρευση εκμετάλλευσης του χώρου, η μόνη δε συνέπεια που απορρέει από το νόμο είναι η γνωστοποίηση στους ιδιοκτήτες του χώρου, και σε κάθε ενδιαφερόμενο, ότι ο χώρος παρουσιάζει αρχαιολογικό ενδιαφέρον και η εκτέλεση οποιουδήποτε έργου σ αυτόν υπόκειται στον έλεγχο του Υπουργείου Πολιτισμού (πρβλ. Σ.τ.Ε. 590/2016, 3285/2004, 1784/2003, 2970/1999), το οποίο μπορεί να επιβάλει σχετικούς περιορισμούς προκειμένου να ικανοποιηθεί ο κατά το Σύνταγμα και το νόμο σκοπός της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς. Είναι δε διαφορετικό ζήτημα αν από την επιβολή απαγορεύσεων σε συγκεκριμένη περίπτωση γεννάται τυχόν αξίωση του ιδιοκτήτη προς αποζημίωση. Εν όψει αυτού, δηλαδή της περιορισμένης έκτασης των συνεπειών που επιφέρει η κήρυξη και οριοθέτηση ενός αρχαιολογικού χώρου, ο λόγος ακύρωσης, με τον οποίο προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη απόφαση θίγει, κατά παράβαση του άρθρου 17 του Συντάγματος, του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του άρθρου 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου 7 / 8

Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Νόμος και Φύση της Ε.Σ.Δ.Α., το δικαίωμα της ιδιοκτησίας των αιτούντων καθώς και τα δικαιώματα που απορρέουν από τα άρθρα 4 παρ. 1 και 2, 5 παρ. 1, 9 παρ. 1, 18 παρ. 5, 22 παρ. 1, 25 και 101 παρ. 4 του Συντάγματος, είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, τούτο δε πέραν του ότι ορισμένα από τα δικαιώματα αυτά, όπως το άρθρο 9 παρ. 1 (άσυλο κατοικίας και προστασία ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) και 6 της Ε.Σ.Δ.Α. (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) ουδεμία σχέση έχουν με το αντικείμενο της προσβαλλόμενης απόφασης. 15. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, πρέπει, η ως άνω από 13.1.2014 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, κατά το προσβαλλόμενο με την κρινόμενη αίτηση μέρος της, να ακυρωθεί, κατ αποδοχήν της αίτησης αυτής, ως προς την κήρυξη και οριοθέτηση ενάλιου αρχαιολογικού χώρου στη νησίδα Κάτω Αντικέρι, να απορριφθεί δε η κρινόμενη αίτηση κατά τα λοιπά. Εν όψει τούτων, το Δικαστήριο κρίνει ότι δεν πρέπει, εν προκειμένω, να επιβληθεί δικαστική δαπάνη. 8 / 8