ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα) της 19ης Ιουνίου 2003 *

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ (πέμπτο τμήμα) της 19ης Ιουνίου 2003 * Στην υπόθεση C-110/01, που έχει ως αντικείμενο αίτηση του Conseil d'état (Γαλλία) προς το Δικαστήριο, κατ' εφαρμογήν του άρθρου 234 ΕΚ, με την οποία ζητείται, στο πλαίσιο της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου μεταξύ Malika Teiuiah-Durez και Conseil national de l'ordre des médecins, η έκδοση προδικαστικής αποφάσεως ως προς την ερμηνεία των άρθρων 9, παράγραφος 5, και 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, για τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ιατρών και της αμοιβαίας αναγνωρίσεως των διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων τους (ΕΕ L165, σ. 1), * Γλώοσα διαδικασίας: η γαλλική. I-6258

TENNAH-DUREZ TO ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα), συγκείμενο από τους C. W. Α. Timmermans, πρόεδρο του τετάρτου τμήματος, προεδρεύοντα του πέμπτου τμήματος, D. Α. Ο. Edward (εισηγητή), Ρ. Jann, S. von Bahr και A. Rosas, δικαστές, γενικός εισαγγελέας: F. G. Jacobs γραμματέας: M.-F. Contet, κύρια υπάλληλος διοικήσεως, λαμβάνοντας υπόψη τις γραπτές παρατηρήσεις που κατέθεσαν: η Μ. Tennah-Durez, εκπροσωπούμενη από τους Y. Richard και S. Mandelkern, avocats, το Conseil national de l'ordre des médecins, εκπροσωπούμενο από τους C.-L. Vier και J. Barthélémy, avocats, η Γαλλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον G. de Bergues και την C. Bergeot-Nunes, η Βελγική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον F. van De Craen, η Ιταλική Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από τον U. Leanza, επικουρούμενο από τον G. Aiello, avvocato dello Stato, I - 6259

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 η Αυστριακή Κυβέρνηση, εκπροσωπούμενη από την C. Pesendorfer, η Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, εκπροσωπούμενη από την Μ. Πατάκια, έχοντας υπόψη την έκθεση ακροατηρίου, αφού άκουσε τις προφορικές παρατηρήσεις της Μ. Tennah-Durez, εκπροσωπούμενης από τον S. Mandelkern, του Conseil national de l'ordre des médecins, εκπροσωπούμενου από τον J. Barthélémy, της Γαλλικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπούμενης από την C. Bergeot-Nunes, της Βελγικής Κυβερνήσεως, εκπροσωπούμενης από την Α. Snoecx, της Κυβερνήσεως του Ηνωμένου Βασιλείου, εκπροσωπούμενης από τον C Lewis, barrister, και της Επιτροπής, εκπροσωπούμενης από τη Μ. Πατάκια, κατά τη συνεδρίαση της 5ης Μαρτίου 2002, αφού άκουσε τον γενικό εισαγγελέα που ανέπτυξε τις προτάσεις του κατά τη συνεδρίαση της 6ης Ιουνίου 2002, εκδίδει την ακόλουθη Απόφαση 1 Με απόφαση της 29ης Ιανουαρίου 2001, που περιήλθε στο Δικαστήριο στις 9 Μαρτίου 2001, το Conseil d'état υπέβαλε, δυνάμει του άρθρου 234 ΕΚ, δύο προδικαστικά ερωτήματα ως προς την ερμηνεία των άρθρων 9, παράγραφος 5, και 23, I-6260

TENNAH-DUREZ παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, για τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ιατρών και της αμοιβαίας αναγνωρίσεως των διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων (ΕΕ L165, σ. 1). 2 Τα ερωτήματα αυτά ανέκυψαν στο πλαίσιο διαφοράς μεταξύ της Μ. Tennah-Durez και του Conseil national de l'ordre des médecins de France (εθνικού συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου της Γαλλίας) σχετικά με την αίτηση της περί εγγραφής στον Ιατρικό Σύλλογο στη Γαλλία. Νομικό πλαίσιο Η κοινοτική νομοθεσία 3 Η οδηγία 93/16, αποσκοπώντας στη θέσπιση συστήματος αμοιβαίας αναγνωρίσεως των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων ιατρικής, αφενός, ορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί η ιατρική εκπαίδευση ώστε το πτυχίο που χορηγείται να αναγνωρίζεται αμοιβαία στα κράτη μέλη και, αφετέρου, απαριθμεί αυτά τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους ιατρικής. 4 Το άρθρο 2 της οδηγίας 93/16 προβλέπει τα εξής: «Κάθε κράτος μέλος αναγνωρίζει τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που χορηγούνται στους υπηκόους των κρατών μελών από τα άλλα κράτη μέλη, σύμφωνα με το άρθρο 23 και που απαριθμούνται στο άρθρο 3, προσδίδοντας τους στο έδαφος του, όσον αφορά την πρόσβαση στις δραστηριότητες του ιατρού και την άσκηση αυτών, την ίδια ισχύ με τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που χορηγεί το κράτος αυτό.» Ι - 6261

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 5 Το άρθρο 3 της οδηγίας 93/16, το οποίο απαριθμεί τα πτυχία ιατρικής (βασική εκπαίδευση) που αναγνωρίζονται αμοιβαία, προβλέπει τα εξής: «Tet διπλώματα, τα πιστοποιητικά και οι άλλοι τίτλοι που αναφέρονται στο άρθρο 2 είναι: α) στο Βέλγιο: diplôme légal de docteur en médecine, chirurgie et accouchements/wettelijk diploma van doctor in de genees-, heel- en verloskunde (κρατικό [πτυχίο] ιατρικής, χειρουργικής και μαιευτικής), χορηγούμενο από τις ιατρικές σχολές των πανεπιστημίων ή από την κεντρική εξεταστική επιτροπή ή από τις κρατικές εξεταστικές επιτροπές της πανεπιστημιακής εκπαιδεύσεως [...]» 6 Το άρθρο 4 της οδηγίας 93/16, το οποίο ρυθμίζει την αναγνώριση των τίτλων ιατρικής ειδικότητας, προβλέπει τα εξής: «Κάθε κράτος μέλος αναγνωρίζει τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους ιατρικής ειδικότητας που χορηγούνται στους υπηκόους των κρατών μελών από τα άλλα κράτη μέλη, σύμφωνα με τα άρθρα 24, 25, 26 και 29 και που απα- I - 6262

TENNAH-DUREZ ριθμούνται στο άρθρο 5, προσδίδοντάς τους στο έδαφος του την ίδια ισχύ με τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που χορηγεί το κράτος αυτό.» 7 Το άρθρο 5 της οδηγίας 93/16 προβλέπει τα εξής: «1. Τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και οι άλλοι τίτλοι που αναφέρονται στο άρθρο 4 είναι εκείνοι, οι οποίοι, χορηγούμενοι υπό των αρμοδίων αρχών ή οργανισμών, που αναγράφονται στην παράγραφο 2, αντιστοιχούν, ως προς τη συγκεκριμένη ειδίκευση, στις εν ισχύι στα διάφορα κράτη μέλη ονομασίες που παρατίθενται στην παράγραφο 3. 2. Τα διπλώματα, τα πιστοποιητικά και οι άλλοι τίτλοι που χορηγούνται από τις αρμόδιες αρχές ή οργανισμούς και αναφέρονται στην παράγραφο 1 είναι οι ακόλουθοι: στο Βέλγιο: Titre d'agrégation en qualité de médecin spécialiste/erkenningstitel van geneesheer specialist (τίτλος ειδικότητας), που χορηγείται από τον υπουργό που είναι αρμόδιος για την υγεία [ ]» Ι - 6263

ΑΠΟΦΑΣΗ της19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 8 Το άρθρο 7 της οδηγίας 93/16 καταρτίζει πίνακα των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων ιατρικής ειδικότητας, που είναι κοινά σε δύο ή περισσότερα κράτη μέλη. 9 Το άρθρο 9 της οδηγίας 93/16, το οποίο ρυθμίζει τη χορήγηση πιστοποιητικών τα οποία βεβαιώνουν ότι η εκπαίδευση που πιστοποιείται με εθνικούς τίτλους που δεν αναφέρει η εν λόγω οδηγία συνάδουν με την οδηγία, προβλέπει στην παράγραφο 5: «Κάθε κράτος μέλος αναγνωρίζει ως επαρκή απόδειξη, για τους υπηκόους των κρατών μελών των οποίων τα διπλώματα, πιστοποιητικά και άλλοι τίτλοι ιατρικής ή ιατρικής ειδικότητας δεν ανταποκρίνονται στις ονομασίες που περιλαμβάνονται για το εν λόγω κράτος μέλος στα άρθρα 3, 5 ή 7, τα διπλώματα, πιστοποιητικά και άλλους τίτλους που χορηγούνται από αυτά τα κράτη μέλη, εφόσον συνοδεύονται από πιστοποιητικό χορηγούμενο από τις αρμόδιες αρχές ή οργανισμούς. Το πιστοποιητικό αυτό βεβαιώνει ότι αυτά τα διπλώματα, πιστοποιητικά και άλλοι τίτλοι ιατρικής ή ιατρικής ειδικότητας πιστοποιούν εκπαίδευση σύμφωνη με τις διατάξεις του τίτλου ΙΙΙπου αναφέρεται, ανάλογα με την περίπτωση, στα άρθρα 2,4 ή 6 και ότι εξομοιούνται, από τα κράτη μέλη που τα χορηγούν, προς τα διπλώματα, πιστοποιητικά και άλλους τίτλους των οποίων οι ονομασίες περιέχονται, ανάλογα με την περίπτωση, στα άρθρα 3,5 ή 7.» 10 Το άρθρο 22 της οδηγίας 93/16 προβλέπει τα εξής: «Το κράτος μέλος υποδοχής δύναται, σε περίπτωση δικαιολογημένων αμφιβολιών, να απαιτήσει από τις αρμόδιες αρχές άλλου κράτους μέλους τη βεβαίωση της γνησιότητας των διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων που έχουν εκδοθεί στο τελευταίο αυτό κράτος και που αναφέρονται στα κεφάλαια Ι μέχρι IV του τίτλου Π καθώς και τη βεβαίωση του γεγονότος, ότι ο δικαιούχος πληροί όλες τις προβλεπόμενες από το τίτλο ΠΙ προϋποθέσεις εκπαιδεύσεως.» Ι - 6264

TENNAH-DUREZ 11 Σύμφωνα με το άρθρο 23, που περιλαμβάνεται στον τίτλο ΠΙ της οδηγίας 93/16 και ορίζει τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληροί η βασική ιατρική εκπαίδευση: «1. Τα κράτη μέλη εξαρτούν την ανάληψη και την άσκηση των ιατρικών δραστηριοτήτων από την κατοχή διπλώματος, πιστοποιητικού ή άλλου τίτλου ιατρικής, κατά την έννοια του άρθρου 3, που να παρέχει την εγγύηση ότι ο ενδιαφερόμενος έχει αποκτήσει κατά τη συνολική διάρκεια της εκπαιδεύσεως του: α) προσήκουσες γνώσεις των επιστημών επί των οποίων βασίζεται η ιατρική, καθώς και ότι έχει κατανοήσει καλά τις επιστημονικές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένων των αρχών μετρήσεως των βιολογικών λειτουργιών, της αξιολογήσεως των επιστημονικώς διαπιστωμένων γεγονότων και της αναλύσεως των δεδομένων β) προσήκουσες γνώσεις της διαρθρώσεως των λειτουργιών και της συμπεριφοράς του ανθρωπίνου οργανισμού υγιούς ή ασθενούς, καθώς και των σχέσεων μεταξύ της καταστάσεως της υγείας του ανθρώπου και του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντός του γ) προσήκουσες γνώσεις των κλινικών θεμάτων και της κλινικής πρακτικής που να του παρέχουν συνεκτική εικόνα των σωματικών και διανοητικών ασθενειών, της προληπτικής ιατρικής, της διαγνωστικής και της θεραπευτικής ιατρικής καθώς και της αναπαραγωγής του ανθρώπου δ) προσήκουσα κλινική πείρα υπό κατάλληλη εποπτεία σε νοσοκομεία. Ι-6265

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19. 6. 2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 2. Η συνολική αυτή ιατρική εκπαίδευση περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι έτη ή 5 500 ώρες θεωρητικής και πρακτικής διδασκαλίας σε πανεπιστήμιο ή υπό την εποπτεία πανεπιστημίου. 3. Για να γίνει κανείς δεκτός στην εκπαίδευση αυτήν προϋποτίθεται ότι κατέχει δίπλωμα ή πιστοποιητικό που παρέχει δικαίωμα πρόσβασης στις σχετικές σπουδές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ενός κράτους μέλους. [...] 5. Η παρούσα οδηγία δεν θίγει την ευχέρεια των κρατών μελών να επιτρέπουν στο έδαφος τους, σύμφωνα με την εσωτερική νομοθεσία τους, την ανάληψη και την άσκηση των ιατρικών δραστηριοτήτων στους κατόχους διπλωμάτων, πιστοποιητικών ή άλλων τίτλων, που δεν έχουν αποκτηθεί σε κράτος μέλος.» 12 Οι οδηγίες 89/48/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 21ης Δεκεμβρίου 1988, σχετικά με ένα γενικό σύστημα αναγνωρίσεως των διπλωμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που πιστοποιούν επαγγελματική εκπαίδευση ελάχιστης διάρκειας τριών ετών (ΕΕ 1989, L19, σ. 16), και 92/51/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 18ης Ιουνίου 1992, σχετικά με ένα δεύτερο γενικό σύστημα αναγνωρίσεως της επαγγελματικής εκπαίδευσης, το οποίο συμπληρώνει την οδηγία 89/48 (ΕΕ L 209, σ. 25), ορίζουν, για τους σκοπούς της καθεμιάς, την έννοια του «πτυχίου». 13 Το άρθρο 1, στοιχείο α', της οδηγίας 89/48 απαιτεί συναφώς, μεταξύ άλλων, «η εκπαίδευση που πιστοποιείται από τον εν λόγω τίτλο [να] έχει πραγματοποιηθεί κατά το μεγαλύτερο της μέρος στην Κοινότητα, ή [...] ο κάτοχος του [να] έχει τριετή επαγγελματική πείρα που βεβαιούται από το κράτος μέλος το οποίο έχει αναγνωρίσει ένα εξωκοινοτικό δίπλωμα, πιστοποιητικό ή άλλο τίτλο». Ι - 6266

TENNAH-DUREZ 14 Το άρθρο 1, στοιχείο α', της οδηγίας 92/51 απαιτεί, συναφώς, «η εκπαίδευση που πιστοποιείται από τον εν λόγω τίτλο [να] έχει πραγματοποιηθεί «ατά το μεγαλύτερο της μέρος στην Κοινότητα, ή εκτός Κοινότητας, σε εκπαιδευτικά ιδρύματα που παρέχουν εκπαίδευση σύμφωνα με τις νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατά εις ενός κράτους μέλους, ή [...] ο κάτοχος του [να] έχει τριετή επαγγελματική πείρα που βεβαιούται από το κράτος μέλος το οποίο έχει αναγνωρίσει έναν εξωκοινοτικό τίτλο εκπαίδευσης». 15 Η οδηγία 2001/19/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Μαΐου 2001, που τροποποιεί τις οδηγίες 89/48 και92/51 του Συμβουλίου σχετικά με ένα γενικό σύστημα αναγνωρίσεως των επαγγελματικών προσόντων καθώς και τις οδηγάς 77/452/ΕΟΚ, 77/453/ΕΟΚ, 78/686/ΕΟΚ, 78/687/ΕΟΚ, 78/1026/ΕΟΚ, 78/1027/ΕΟΚ, 80/154/ΕΟΚ, 80/155/ΕΟΚ, 85/384/ΕΟΚ, 85/432/ΕΟΚ, 85/433/ΕΟΚ και 93/16/ΕΟΚ του Συμβουλίου που αφορούν το επάγγελμα του νοσηλευτού υπεύθυνου για γενικές φροντίδες, του οδοντιάτρου, του κτηνιάτρου, της μαίας, του αρχιτέκτονα, του φαρμακοποιού και του ιατρού (ΕΕ L 206, σ. 1), τροποποίησε το σύστημα αμοιβαίας αναγνωρίσεως, μεταξύ άλλων, για να απλουστευθεί η ενημέρωση των καταλόγων των πτυχίων που επιδέχονται αυτόματη αναγνώριση. Η γαλλική νομοθεσία 16 Το άρθρο L. 356 του code de la santé publique (κώδικα δημοσίας υγείας), όπως ίσχυε κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών της κύριας δίκης, προβλέπει τα εξής: «Ουδείς μπορεί να ασκεί το επάγγελμα του ιατρού [...] στη Γαλλία αν δεν είναι: 1 κάτοχος πτυχίου πιστοποιητικού ή άλλου τίτλου που απαριθμεί το άρθρο L. 356-2 [...], 2 γαλλικής ιθαγενείας ή υπήκοος κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας [...]» I-6267

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19. 6. 2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 17 Το άρθρο L. 356-2 του ίδιου κώδικα ορίζει: «Τα πτυχία, πιστοποιητικά ή τίτλοι που απαιτούνται κατ' εφαρμογήν του 1 του άρθρου L. 356 είναι: 1 προς άσκηση του επαγγέλματος του ιατρού: είτε το γαλλικό κρατικό πτυχίο ιατρικής [...] είτε, αν ο ενδιαφερόμενος είναι υπήκοος κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας [...], δίπλωμα, πιστοποιητικό ή άλλος τίτλος ιατρικής που χορηγήθηκε από ένα των εν λόγω κρατών και περιλαμβάνεται σε πίνακα καταρτιζόμενο σύμφωνα με τις κοινοτικές υποχρεώσεις ή τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συμφωνία για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο, με κοινή απόφαση του Υπουργού Υγείας και του αρμόδιου για τα πανεπιστήμια υπουργού [...]» 18 Το άρθρο 2 του διατάγματος της 18ης Ιουνίου 1981 (JORF της 28ης Ιουνίου 1981, σ. 5986), όπως τροποποιήθηκε, προβλέπει ότι το πτυχίο που παρέχει δικαίωμα ασκήσεως του επαγγέλματος του ιατρού στη Γαλλία στους Βέλγους υπηκόους είναι το «"diplôme légal de docteur en médecine, chirurgie et accouchements" (κρατικό πτυχίο ιατρικής, χειρουργικής και μαιευτικής) [...] χορηγούμενο από τις ιατρικές σχολές των πανεπιστημίων ή από την κεντρική εξεταστική επιτροπή ή από τις κρατικές εξεταστικές επιτροπές της πανεπιστημιακής εκπαιδεύσεως μετά την 20ή Μαΐου 1929». 19 Το άρθρο 3-1 του διατάγματος της 18ης Ιουνίου 1981, όπως τροποποιήθηκε, το οποίο μεταφέρει στο εσωτερικό δίκαιο το άρθρο 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16, προβλέπει τα εξής: «Ένας ιατρός, όταν υποβάλλει πτυχία, πιστοποιητικά ή άλλους τίτλους ιατρικής που χορηγήθηκαν από κράτη μέλη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και τα οποία δεν ανταποκρίνονται στις ονομασίες που περιλαμβάνονται γι' αυτό το κράτος μέλος στα άρθρα 2 και 3 του παρόντος διατάγματος, υποχρεούται να προσκομίσει πιστοποιητικό που χορηγείται από τις αρμόδιες αρχές το οποίο βεβαιώνει ότι αυτά τα πτυχία, πιστοποιητικά ή άλλοι τίτλοι ιατρικής πιστοποιούν εκπαίδευση σύμφωνα με τις κοινοτικές απαιτήσεις και εξομοιούνται από το κράτος μέλος που τα χορήγησε με εκείνα των οποίων οι ονομασίες περιλαμβάνονται στα άρθρα 2 και 3 του παρόντος διατάγματος.» Ι - 6268

TENNAH-DUREZ Η διαφορά της κύριας δίκης και τα προδικαστικά ερωτήματα 20 Η Μ. Tennah-Durez, αλγερινής ιθαγένειας, απέκτησε το 1989 το πτυχίο ιατρικής στην ιατρική σχολή του Αλγερίου. Μετά την απόκτηση της βελγικής ιθαγένειας, συνέχισε τις σπουδές ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης στο Βέλγιο. Το Πανεπιστήμιο της Γάνδης αναγνώρισε την εξαετή της εκπαίδευση στην ιατρική σχολή του Αλγερίου και της επέτρεψε να εγγραφεί στο έβδομο και τελευταίο έτος της ιατρικής, στο τέλος του οποίου της απονεμήθηκε, στις 28 Σεπτεμβρίου 1995, το πτυχίο που φέρει τον τίτλο «grade académique "arts"» (στο εξής: βελγικό πτυχίο arts). 21 Η Μ. Tennah-Durez παρακολούθησε επίσης ειδική εκπαίδευση γενικής ιατρικής, δηλαδή όγδοο και ένατο έτος ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης, στο τέλος των οποίων έλαβε, στις 29 Σεπτεμβρίου 1997, το πτυχίο ιατρικής με την ονομασία «grade académique "huisarts"» (στο εξής: βελγικό πτυχίο huisarts). Με βελγική υπουργική απόφαση της 10ης Φεβρουαρίου 1998, της απονεμήθηκε ο τίτλος του εγκεκριμένου ιατρού γενικής ιατρικής. 22 Η Μ. Tennah-Durez, επιθυμώντας να εγκατασταθεί στη Γαλλία, υπέβαλε στο νομαρχιακό συμβούλιο του Ιατρικού Συλλόγου του Nord (στο εξής: νομαρχιακό συμβούλιο) αίτηση περί εγγραφής της στον Ιατρικό Σύλλογο της Γαλλίας και προσκόμισε τα βελγικά της πτυχία arts και huisarts. Το εθνικό συμβούλιο του Ιατρικού Συλλόγου (στο εξής: εθνικό συμβούλιο), κατόπιν διαβουλεύσεως με το νομαρχιακό συμβούλιο, κρίνοντας ότι αυτοί οι τίτλοι δεν ανταποκρίνονταν στην ονομασία που προβλέπουν για το Βασίλειο του Βελγίου τα άρθρα 3, 5 ή 7 της οδηγίας 93/16, υπέβαλε σχετικό ερώτημα στις υπηρεσίες του βελγικού Υπουργείου Κοινωνικής Ασφαλίσεως, Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος (στο εξής: βελγικό υπουργείο). Ι - 6269

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 23 Ο Βέλγος υπουργός χορήγησε, στις 23 Ιουλίου 1998, ένα πρώτο πιστοποιητικό με το οποίο βεβαίωνε ότι η Μ. Tennah-Durez, «η οποία είναι κάτοχος του βελγικού πτυχίου ιατρικής, χειρουργικής και μαιευτικής, που της χορηγήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1995 από το πανεπιστήμιο της Γάνδης (UG) και μπορεί να ασκεί την ιατρική στο Βέλγιο από αυτή την ημερομηνία, αναγνωρίστηκε ως εγκεκριμένος ιατρός γενικής ιατρικής με υπουργική απόφαση της 10ης Φεβρουαρίου 1998, αφού παρακολούθησε διετή τουλάχιστον ειδική εκπαίδευση γενικής ιατρικής, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 30 της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ». 24 Εντούτοις, ο Βέλγος υπουργός σε δεύτερη επιστολή της 6ης Οκτωβρίου 1998 ανέφερε: «Παράλληλα με το πιστοποιητικό που ήδη λάβατε [...], το οποίο ορθώς βεβαιώνει ότι η εκπαίδευση της [Malika Tennah-Durez] στη γενική ιατρική συνάδει με τις ελάχιστες προϋποθέσεις των άρθρων 31 και 32 της οδηγίας 91/16/ΕΟΚ, οφείλω να σας ενημερώσω ότι η εκπαίδευση της στην ιατρική (βασική εκπαίδευση που οδηγεί στη λήψη του πτυχίου ιατρικής "arts") δεν συνάδει με τις ελάχιστες προϋποθέσεις εκπαιδεύσεως του άρθρου 23 της ίδιας οδηγίας. Συγκεκριμένα, το πανεπιστήμιο της Γάνδης επικύρωσε την εκπαίδευση που είχε παρακολουθήσει στην αλλοδαπή για συνολικά έξι έτη, η οποία στο Βέλγιο διαρκεί επτά έτη. Η Tennah-Durez παρακολούθησε μόνον το έβδομο και τελευταίο έτος σπουδών στην ιατρική, οπότε δεν παρακολούθησε το κύριο τμήμα των σπουδών ιατρικής στο Βέλγιο ούτε σε άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.» 25 Με τρίτη επιστολή της 14ης Οκτωβρίου 1998, ο Βέλγος υπουργός επιβεβαίωσε ότι «το grade académique "Arts" (ιατρός), απονεμηθέν στις 28/09/1995 [...], είναι το πτυχίο που χορηγούν τα φλαμανδικά πανεπιστήμια, σύμφωνα με το άρθρο 3 της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ [...]». Ι - 6270

TENNAH-DUREZ 26 Στο μεταξύ, το νομαρχιακό συμβούλιο, στηριζόμενο στην επιστολή της 6ης Οκτωβρίου 1998 του Βέλγου υπουργού, ανακάλεσε, στις 8 Οκτωβρίου 1998, την εγγραφή της Μ. Tennah-Durez στον Ιατρικό Σύλλογο της Γαλλίας. Κατόπιν προσφυγής της Μ. Tennah-Durez, το περιφερειακό συμβούλιο του Ιατρικού Συλλόγου του Nord-Pas-de-Calais (στο εξής: περιφερειακό συμβούλιο) έκρινε ότι το νομαρχιακό συμβούλιο δεν ήταν αρμόδιο για την ανάκληση της δικής του αποφάσεως περί εγγραφής. Επιπλέον, το περιφερειακό συμβούλιο, στηριζόμενο σε πιστοποιητικό του Βέλγου υπουργού της 26ης Οκτωβρίου 1998 που βεβαίωνε ότι η Μ. Tennah-Durez παρακολούθησε «τουλάχιστον 5 600 ώρες (θεωρητική και πρακτική) ιατρικής εκπαιδεύσεως, δηλαδή περισσότερο από τις 5 500 ώρες που προβλέπει το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16», έκρινε ότι η Μ. Tennah-Durez μπορούσε να εγγραφεί στον Ιατρικό Σύλλογο της Γαλλίας. Ακύρωσε, επομένως, την απόφαση του νομαρχιακού συμβουλίου και επιβεβαίωσε την εγγραφή της Μ. Tennah-Durez. 27 Το εθνικό συμβούλιο άσκησε προσφυγή κατά της αποφάσεως του περιφερειακού συμβουλίου ενώπιον του πειθαρχικού τμήματος του εθνικού συμβουλίου, το οποίο ανακάλεσε εκ νέου την εγγραφή της Μ. Tennah-Durez στον Ιατρικό Σύλλογο της Γαλλίας. Η Μ. Tennah-Durez άσκησε προσφυγή ενώπιον του Conseil d'état για υπέρβαση εξουσίας. 28 Το Conseil d'état, διατηρώντας επιφυλάξεις ως προς την ορθή ερμηνεία του ισχύοντος κοινοτικού δικαίου, αποφάσισε να αναστείλει την ενώπιόν του διαδικασία καινα υποβάλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα: «1) Νοούνται οι διατάξεις του άρθρου 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, σχετικά με την συνολική ιατρική εκπαίδευση που πρέπει να έχει λάβει ιατρός, υπήκοος κράτους μέλους, η οποία περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι έτη ή 5 500 ώρες θεωρητικής και πρακτικής διδασκαλίας σε πανεπιστήμιο ή υπό την εποπτεία πανεπιστημίου, ως εκπαι- Ι-6271

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 δεύσεις που πραγματοποιήθηκαν, στο σύνολο τους, σε πανεπιστήμιο ή υπό την εποπτεία πανεπιστημίου μόνον των κρατών μελών ή επιτρέπουν να ληφθεί υπόψη το σύνολο ή μέρος εκπαίδευσης που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα; 2) Δεσμεύονται οι εθνικές αρχές από πιστοποιητικό που προσκόμισαν οι αρμόδιες αρχές κράτους μέλους στο οποίο χορηγήθηκε το πτυχίο που υποβάλλει ο ενδιαφερόμενος, κατ' εφαρμογή του άρθρου 9, παράγραφος 5, της ίδιας οδηγίας, και το οποίο βεβαιώνει ότι το πτυχίο αυτό εξομοιούται με τα πτυχία των οποίων οι ονομασίες περιλαμβάνονται στις διατάξεις των άρθρων 3, 5 ή 7 της οδηγίας και πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνη με τις διατάξεις του τίτλου του ΠΙ ή διαθέτουν ευχέρεια εκτιμήσεως επί του εν λόγω πιστοποιητικού, ιδίως σε σχέση με τις ελάχιστες απαιτήσεις εκπαιδεύσεως που προβλέπει η οδηγία και απαιτεί η εθνική νομοθεσία προκειμένου, ενδεχομένως, να εκτιμήσουν, παρά το περιεχόμενο του ούτως χορηγηθέντος πιστοποιητικού, ότι η εκπαίδευση του ενδιαφερομένου ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της οδηγίας;» Προκαταρκτικές παρατηρήσεις 29 Το άρθρο 2 της οδηγίας 93/16 προβλέπει την υποχρέωση κάθε κράτους μέλους να αναγνωρίζει τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που χορηγούν στους υπηκόους των κρατών μελών τα άλλα κράτη μέλη, σύμφωνα με το άρθρο 23 και τα οποία απαριθμεί το άρθρο 3 της εν λόγω οδηγίας, προσδίδοντας τους στην επικράτειά του, όσον αφορά την πρόσβαση στις δραστηριότητες του ιατρού και την άσκηση τους, την ίδια ισχύ με τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και τους άλλους τίτλους που χορηγεί το κράτος αυτό. 30 Αυτή η αναγνώριση είναι αυτόματη και ανεπιφύλακτη, υπό την έννοια ότι υποχρεώνει τα κράτη μέλη να δεχθούν την ισοτιμία ορισμένων πτυχίων, χωρίς να μπορούν να απαιτούν από τους ενδιαφερομένους την τήρηση άλλων προϋποθέσεων Ι - 6272

TENNAH-DUREZ πλην εκείνων που καθιερώνουν οι οδηγίες οι οποίες έχουν εφαρμογή στον τομέα αυτόν (βλ. απόφαση της 14ης Σεπτεμβρίου 2000, C-238/98, Hocsman, Συλλογή 2000, σ. 1-6623, σκέψη 33). Η αναγνώριση στηρίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη των κρατών μελών ως προς τον επαρκή χαρακτήρα των πτυχίων ιατρικής που χορηγούν τα λοιπά κράτη μέλη, εφόσον η εν λόγω εμπιστοσύνη στηρίζεται σε σύστημα εκπαιδεύσεως, το επίπεδο της οποίας καθορίστηκε με κοινή συμφωνία. 31 Βάσει του κοινοτικού δικαίου, η δυνατότητα των κρατών μελών να απονέμουν πτυχία ιατρικής εξαρτάται από ορισμένες απαιτήσεις, οπότε τα εν λόγω πτυχία να μπορούν να αναγνωρίζονται αυτόματα και ανεπιφύλακτα σε όλα τα κράτη μέλη. Οι απαιτήσεις αυτές συνίστανται στην εναρμόνιση και στον συντονισμό σε κοινοτικό επίπεδο, αφενός, της ιατρικής εκπαιδεύσεως, τόσο της βασικής όσο και της ειδίκευσης (εναρμόνιση), και, αφετέρου, των κανόνων προσβάσεως στη δραστηριότητα του ιατρού στα κράτη μέλη και ασκήσεως της (συντονισμός). 32 Το σύστημα αναγνωρίσεως των πτυχίων ιατρικής, όπως θεσπίστηκε από την οδηγία 93/16, είναι, επομένως, σύστημα αναγνωρίσεως σε συγκεκριμένο τομέα που εφαρμόζεται σε ένα επάγγελμα, η εκπαίδευση του οποίου εναρμονίστηκε σε κοινοτικό επίπεδο. 33 Το σύστημα αυτό διαφέρει από το γενικό σύστημα αναγνωρίσεως των πτυχίων και των επαγγελματικών προσόντων που θέσπισε, ιδίως η οδηγία 89/48, την οποία επικαλούνται πολλοί παρεμβαίνοντες. Το σύστημα που θέσπισε η εν λόγω οδηγία εφαρμόζει άλλη μέθοδο αμοιβαίας αναγνωρίσεως των πτυχίων και των επαγγελματικών προσόντων, η οποία συνίσταται, όπως προκύπτει από την τρίτη αιτιολογική σκέψη της οδηγίας 89/48, στο να διευκολύνει, για τους πολίτες της 'Ενωσης, την άσκηση όλων των επαγγελματικών δραστηριοτήτων για τις οποίες απαιτείται, στο κράτος μέλος υποδοχής, εκπαίδευση πέραν της δευτεροβάθμιας, εφόσον διαθέτουν τέτοια πτυχία που τους προετοιμάζουν για τις δραστηριότητες αυτές, πιστοποιούν την ολοκλήρωση κύκλου σπουδών τουλάχιστον τριών ετών και έχουν χορηγηθεί σε άλλο κράτος μέλος. Ι-6273

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 34 Αυτή η μέθοδος δεν οδηγεί σε αυτόματη και ανεπιφύλακτη αναγνώριση των οικείων πτυχίων και επαγγελματικών προσόντων. Στηρίζεται στην ιδέα της ισοδυναμίας σε γενικές γραμμές των προϋποθέσεων από τις οποίες εξαρτάται η άσκηση των σχετικών επαγγελμάτων και επιτρέπει στα κράτη μέλη να απαιτούν από τον ενδιαφερόμενο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να πληροί πρόσθετες απαιτήσεις, συμπεριλαμβανομένης της πραγματοποίησης πρακτικής άσκησης προσαρμογής. 35 Ενόψει αυτών των σκέψεων πρέπει να δοθεί απάντηση στα προδικαστικά ερωτήματα. Επί του πρώτου ερωτήματος 36 Με το πρώτο ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν η απαιτούμενη από το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16 ιατρική εκπαίδευση μπορεί να συνίσταται σε εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα. Υποβληθείσες ενώπιον του Δικαστηρίου παρατηρήσεις 37 Η Tennah-Durez φρονεί ότι η ιατρική εκπαίδευση που προβλέπει η οδηγία 93/16 πρέπει να περιλαμβάνει, εν όλω ή εν μέρει, την εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα, εφόσον πιστοποιείται από το πτυχίο κράτους μέλους. 38 Συγκεκριμένα, εφόσον τα κράτη μέλη δεν μπορούν να ελέγξουν την εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα, η αναγνώριση από ένα κράτος μέλος πτυχίου που Ι-6274

TENNAH-DUREZ χορηγεί τρίτη χώρα δεν μπορεί να έχει αποτελέσματα σε άλλο κράτος μέλος. Στην περίπτωση της όμως, οι βελγικές αρχές διέθεταν εξουσία ελέγχου της εκπαιδεύσεως της, διότι πέτυχε στις εξετάσεις του έβδομου έτους του πτυχίου ιατρικής, οι οποίες είχαν ως αντικείμενο την πιστοποίηση εκπαιδεύσεως που συνάδει με τις ελάχιστες απαιτήσεις του άρθρου 23'της οδηγίας 93/16. 39 Το εθνικό συμβούλιο ισχυρίζεται ότι η περίπτωση της Μ. Tennah-Durez είναι παρόμοια με αυτή που εξετάστηκε στο πλαίσιο της προπαρατεθείσας υπόθεσης Hocsman και ότι, επομένως, η αναγνώριση της ισοτιμίας ενός κοινοτικού πτυχίου που πιστοποιεί εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε εν μέρει σε τρίτη χώρα δεν διέπεται από την αρχή της αμοιβαίας αναγνωρίσεως, όπως και η αναγνώριση της ισοτιμίας μη κοινοτικού πτυχίου που στη συνέχεια αναγνωρίστηκε από ένα κράτος μέλος. 40 Εφόσον η οδηγία 93/16 δεν διέπει την ισοτιμία κοινοτικού πτυχίου το οποίο πιστοποιεί εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε εν μέρει σε τρίτη χώρα, η αξιολόγηση του κατά πόσο συνάδει αυτή η εκπαίδευση με τις απαιτήσεις της εν λόγω οδηγίας δεν δεσμεύει, επομένως, το κράτος μέλος που πραγματοποίησε την εν λόγω αξιολόγηση και είναι ένα από τα στοιχεία που πρέπει να λάβουν υπόψη τα λοιπά κράτη μέλη κατ' εφαρμογή του άρθρου 43 ΕΚ. Το εθνικό συμβούλιο αναγνωρίζει ωστόσο ότι, βάσει αυτού του άρθρου, μόνο στην περίπτωση που ένα δεύτερο κράτος μέλος κρίνει ανεπαρκές το επίπεδο της εκπαιδεύσεως και της επαγγελματικής πείρας του ενδιαφερόμενου, εκτός ή εντός της Κοινότητας, μπορεί να μην του χορηγήσει την άδεια ασκήσεως της ιατρικής στην επικράτεια του. 41 Μολονότι οι κυβερνήσεις που υπέβαλαν παρατηρήσεις ενώπιον του Δικαστηρίου συμφωνούν, γενικώς, στο ότι το γεγονός ότι ένα μέρος της εκπαιδεύσεως πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα δεν εμποδίζει τα κράτη μέλη να χορηγούν πτυχία που αναγνωρίζονται αμοιβαία δυνάμει της οδηγίας 93/16, ορισμένες από αυτές υπογραμμίζουν ότι είναι αναγκαίο το κύριο μέρος της εκπαιδεύσεως, δηλαδή περισσότερο από το ήμισυ, να έχει πραγματοποιηθεί εντός της Κοινότητας. Ι - 6275

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 42 Η Γαλλική και η Αυστριακή Κυβέρνηση υπενθυμίζουν ότι αυτή η προϋπόθεση ενσωματώθηκε στην οδηγία 89/48. Η τήρηση αυτής της προϋποθέσεως παρέχει τις ενδεδειγμένες και αναγκαίες εγγυήσεις για την αμοιβαία αναγνώριση των πτυχίων ιατρικής. 43 Η Επιτροπή προσθέτει ότι το κύριο μέρος της εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε εντός της Κοινότητας πρέπει να περιλαμβάνει το τέλος της εκπαιδεύσεως, άλλως θα ήταν αδύνατη η αυτόματη αναγνώριση. 44 Η Επιτροπή διευκρινίζει ότι δεν θεωρεί αναγκαία τη δημιουργία ενός εντελώς νέου τύπου πτυχίου. Αρκεί να αναγράφεται στο οικείο πτυχίο ότι πιστοποιεί εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε κυρίως εκτός της Κοινότητας και ότι, επομένως, ο κάτοχος του δεν εμπίπτει στο σύστημα αυτόματης αναγνωρίσεως που θεσπίζει η οδηγία 93/16. 45 Η Επιτροπή φρονεί επιπλέον ότι τα πτυχία που χορηγεί ένα κράτος μέλος και τα οποία πιστοποιούν εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε κυρίως σε τρίτη χώρα πρέπει να εξομοιώνονται, για τους σκοπούς εφαρμογής της οδηγίας 93/16, με τα πτυχία που χορηγήθηκαν σε τρίτη χώρα. Υπ' αυτές τις συνθήκες, είναι εύλογο να εφαρμοστεί σ' αυτά τα πτυχία η συλλογιστική της προπαρατεθείσας αποφάσεως Hocsman, όσον αφορά τα πτυχία που χορηγεί τρίτη χώρα. Επομένως, στην υπόθεση της κύριας δίκης, τα λοιπά κράτη μέλη οφείλουν να συγκρίνουν, αφενός, τις ικανότητες που πιστοποιούν τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και οι άλλοι τίτλοι της Μ. Tennah-Durez, καθώς και την επαγγελματική της πείρα μαζί, αφετέρου, με τις γνώσεις και τα προσόντα που απαιτεί η εθνική νομοθεσία. 46 Κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση, η Επιτροπή τόνισε ότι είχε αναπτύξει, σε συμφωνία με τους εκπροσώπους των κρατών μελών εντός της επιτροπής δημόσιας υγείας, την προϋπόθεση της κύριας εκπαιδεύσεως σε απαντήσεις κοινοβουλευτικών ερωτήσεων σχετικά με διάφορες οδηγίες αναγνωρίσεως πτυχίων ισχύουσες για συγκεκριμένο τομέα. Ι - 6276

TENNAH-DUREZ 47 Η Βελγική Κυβέρνηση συμφωνεί στην ουσία με τα επιχειρήματα της Επιτροπής. Κατά την επ' ακροατηρίου συζήτηση, διευκρίνισε ότι, όταν ένα κράτος μέλος χορηγεί πτυχίο που πιστοποιεί εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε κυρίως σε τρίτη χώρα, πρέπει να τεκμαίρεται ότι το εν λόγω πτυχίο είναι ισοδύναμο με το αντίστοιχο πτυχίο που πιστοποιεί εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε κυρίως σ' αυτό το κράτος μέλος. Όσον αφορά το τεκμήριο ισοδυναμίας, και όχι της αυτόματης αναγνωρίσεως, το εν λόγω τεκμήριο μπορεί να είναι μαχητό αν υπάρχουν αμφιβολίες. Απάντηση του Δικαστηρίου 48 Το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16 προβλέπει ότι η ιατρική εκπαίδευση που περιγράφει η παράγραφος 1 του ιδίου άρθρου περιλαμβάνει τουλάχιστον έξι έτη ή 5 500 ώρες θεωρητικής και πρακτικής διδασκαλίας σε πανεπιστήμιο ή υπό την εποπτεία πανεπιστημίου. 49 Αυτή η διάταξη δεν απαιτεί η εν λόγω εκπαίδευση να έχει πραγματοποιηθεί αποκλειστικά ή σε ορισμένη αναλογία σε πανεπιστήμιο κράτους μέλους ή υπό την εποπτεία αυτού του πανεπιστημίου. 50 Όσον αφορά τις λοιπές διατάξεις της οδηγίας 93/16, είναι αληθές ότι πολλές από τις εν λόγω διατάξεις προϋποθέτουν την ύπαρξη στοιχείων που συνδέουν την περί- I - 6277

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 πτώση του ενδιαφερομένου με ένα κράτος μέλος. Έτσι, το άρθρο 2 της οδηγίας 93/16 προβλέπει ότι μόνον τα πτυχία, τα πιστοποιητικά και οι άλλοι τίτλοι που χορηγούνται στους υπηκόους των κρατών μελών από ένα κράτος μέλος μπορούν να αναγνωριστούν αυτόματα. Το άρθρο 23, παράγραφος 3, προβλέπει εξάλλου ότι, για να γίνει κάποιος δεκτός στην εκπαίδευση που οδηγεί στην απόκτηση αυτού του πτυχίου, πιστοποιητικού ή άλλου τίτλου ιατρικής ειδικότητας, πρέπει να κατέχει πτυχίο ή πιστοποιητικό που παρέχει δικαίωμα πρόσβασης στις σχετικές σπουδές στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα κράτους μέλους. Αντιθέτως, καμία από τις διατάξεις αυτές δεν αφορά το ζήτημα αν η απαιτούμενη από το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16 ιατρική εκπαίδευση πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί σε πανεπιστήμιο κράτους μέλους ή υπό την εποπτεία αυτού του πανεπιστημίου. 51 Η οικονομία της οδηγίας 93/16 δεν απαγορεύει εξάλλου ένα μέρος της ιατρικής εκπαιδεύσεως που οδηγεί στην απόκτηση πτυχίου, πιστοποιητικού ή άλλου τίτλου ιατρικής ειδικότητας που αναγνωρίζεται αυτόματα να έχει πραγματοποιηθεί εκτός της Κοινότητας, για παράδειγμα στο πλαίσιο προγράμματος ανταλλαγής με πανεπιστημιακό ίδρυμα τρίτης χώρας. Εξάλλου, ο σκοπός προώθησης των ανταλλαγών φοιτητών απαιτεί αυτό το άνοιγμα. 52 Η οδηγία 93/16 δεν διευκρινίζει, επομένως, ούτε ρητώς ούτε σιωπηρώς αν η απαιτούμενη από το άρθρο 23, παράγραφος 2, ιατρική εκπαίδευση μπορεί να περιλαμβάνει εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα. 53 Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι, στο πλαίσιο του συστήματος αναγνωρίσεως πτυχίων που θεσπίζει η οδηγία 93/16, αυτό που είναι σημαντικό, κατά τον καθορισμό του αν πρέπει να χορηγηθεί πτυχίο ιατρικής, δεν είναι πού πραγματοποιήθηκε η εν λόγω εκπαίδευση, αλλά αν η εν λόγω εκπαίδευση πληροί τις εκπαιδευτικές απαιτήσεις, τόσο τις ποιοτικές όσο και τις ποσοτικές, που θεσπίζει η οδηγία 93/16. Ι - 6278

TENNAH-DUREZ 54 Συναφώς, επιβάλλεται να υπογραμμιστεί ότι το κοινοτικό σύστημα αναγνωρίσεως πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων που πραγματοποιεί η οδηγία 93/16 εμποδίζει τα κράτη μέλη να χορηγούν πτυχία ιατρικής που δεν πληρούν τις απαιτήσεις της οδηγίας 93/16. Από την εναρμόνιση της εκπαιδεύσεως των ιατρών που θεσπίζει η εν λόγω οδηγία προκύπτει ότι δεν απόκειται στα κράτη μέλη η δημιουργία κατηγορίας πτυχίων ιατρικής που δεν αντιστοιχεί σε καμία κατηγορία που προβλέπει η οδηγία 93/16 και τα οποία δεν αναγνωρίζονται, επομένως, αμοιβαία στα λοιπά κράτη μέλη (βλ., υπ' αυτή την έννοια, όσον αφορά τα πτυχία οδοντιατρικής, απόφαση της 1ης Ιουνίου 1995, C-40/93, Επιτροπή κατά Ιταλίας, Συλλογή 1995, σ. 1-1319, σκέψη 24). 55 Αντίθετα προς ορισμένες παρατηρήσεις που υποβλήθηκαν ενώπιον του Δικαστηρίου, μεταξύ άλλων, από την Επιτροπή (βλ. σκέψη 44 της παρούσας αποφάσεως), δεν αποκλείεται, επομένως, το ίδρυμα ενός κράτους μέλους να αναγράψει σε πτυχίο ιατρικής που απονέμει την ένδειξη ότι αυτό το πτυχίο δεν εμπίπτει στο σύστημα αμοιβαίας αναγνωρίσεως που θεσπίζει η οδηγία 93/16, διότι πιστοποιεί ιατρική εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε κυρίως εκτός της Κοινότητας και, κατά το ίδρυμα που το απονέμει, δεν πληροί τις απαιτήσεις της οδηγίας 93/16. 56 Υπ' αυτές τις συνθήκες, η αρμόδια αρχή του κράτους μέλους που χορηγεί το πτυχίο φέρει την ευθύνη του ελέγχου τηρήσεως των εκπαιδευτικών απαιτήσεων, τόσο ποιοτικών όσο και ποσοτικών, της οδηγίας 93/16. Η εν λόγω αρχή οφείλει να ασκεί τις αρμοδιότητές της λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι τα πτυχία ιατρικής παρέχουν τη δυνατότητα στους κατόχους τους να κυκλοφορούν και να ασκούν το επάγγελμα σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, δυνάμει της αυτόματης και ανεπιφύλακτης αναγνωρίσεως. I-6279

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 57 Συγκεκριμένα, το απονεμηθέν πτυχίο αποτελεί για τον κάτοχο του «διαβατήριο ιατρικής» που του παρέχει τη δυνατότητα να κυκλοφορεί ως ιατρός εντός της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, χωρίς να μπορεί να αμφισβητηθεί στο κράτος μέλος υποδοχής η επαγγελματική του κατάρτιση, την οποία πιστοποιεί το πτυχίο, εκτός από ειδικές περιστάσεις που προβλέπει το κοινοτικό δίκαιο. 58 Βεβαίως, όσο μεγαλύτερο είναι το μέρος της ιατρικής εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε σε ίδρυμα ή υπό την εποπτεία ιδρύματος που είναι διαφορετικό από αυτό που απονέμει το πτυχίο ιατρικής, τόσο δυσκολότερος είναι ο έλεγχος της τηρήσεως των απαιτήσεων ιατρικής εκπαιδεύσεως που θεσπίζει η οδηγία 93/16. Ωστόσο, οι ενδεχόμενες πρακτικές δυσκολίες μπορεί να υπάρξουν όχι μόνο στο πλαίσιο εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε εκτός της Κοινότητας, αλλά και στο πλαίσιο εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε σε κράτος μέλος διαφορετικό από αυτό που απένειμε το πτυχίο ιατρικής ή σε ίδρυμα του ίδιου κράτους μέλους διαφορετικό από το ίδρυμα που απονέμει το πτυχίο. 59 Συγκεκριμένα, μολονότι η οδηγία 93/16 προβλέπει κάποια εναρμόνιση της ιατρικής εκπαιδεύσεως, τόσο από ποιοτικής όσο και από ποσοτικής πλευράς, για το σύνολο των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων των κρατών μελών που παρέχουν αυτή την εκπαίδευση, δεν προβλέπει πλήρη εναρμόνιση σε βαθμό ώστε να παρέλκει ο έλεγχος της πραγματοποιηθείσας εκπαιδεύσεως σε περίπτωση αλλαγής πανεπιστημιακού ιδρύματος κατά τη διάρκεια της εκπαιδεύσεως. 60 Επομένως, εφόσον η αρμόδια του κράτους μέλους αρχή που απονέμει το πτυχίο είναι σε θέση να πιστοποιήσει ιατρική εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα και να κρίνει, ως εκ τούτου, ότι η εκπαίδευση πληροί τις απαιτήσεις της εκπαιδεύσεως που θεσπίζει η οδηγία 93/16, η εν λόγω εκπαίδευση μπορεί να ληφθεί υπόψη κατά την εκτίμηση του ζητήματος αν πρέπει να απονεμηθεί πτυχίο ιατρικής. Ι - 6280

TENNAH-DUREZ 61 Αυτό σημαίνει ότι δεν αποκλείεται εκ των προτέρων ότι το μέρος της ιατρικής εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα μπορεί να ανέλθει, όπως στην υπόθεση της κύριας δίκης, στο 85 % περίπου της συνολικής διάρκειας της απαιτούμενης εκπαιδεύσεως, αν πληρούται η μνημονευθείσα στην προηγούμενη σκέψη προϋπόθεση. 62 Πολλές κυβερνήσεις, καθώς και η Επιτροπή ισχυρίζονται ωστόσο ότι η αμοιβαία αναγνώριση δυνάμει της οδηγίας 93/16 προϋποθέτει ότι το κύριο μέρος της εκπαιδεύσεως έχει πραγματοποιηθεί σε πανεπιστήμιο κράτους μέλους ή υπό την εποπτεία αυτού του πανεπιστημίου. 63 Αυτό το επιχείρημα δεν μπορεί να γίνει δεκτό. 64 Συγκεκριμένα, πρώτον, η οδηγία 93/16, η οποία προβλέπει λεπτομερείς διατάξεις σχετικά με το σύστημα αναγνωρίσεως πτυχίων που θεσπίζει, δεν παραπέμπει ούτε υπονοεί καμία προϋπόθεση υπεροχής, όπως ισχυρίζονται οι παρεμβαίνοντες. 65 Στη συνέχεια, όσον αφορά τα επιχειρήματα που αντλούνται από την ύπαρξη αυτή της προϋποθέσεως στις οδηγίες 89/48 και 92/51, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι τα συστήματα αναγνωρίσεως των πτυχίων και των επαγγελματικών προσόντων που προβλέπουν, αφενός, οι εν λόγω οδηγίες, τα οποία σχετίζονται με το γενικό σύστημα αναγνωρίσεως των πτυχίων και των επαγγελματικών προσόντων, και, αφετέρου, η οδηγία 93/16 στηρίζονται, όπως αναπτύχθηκε στις σκέψεις 30 έως 34 της παρούσας αποφάσεως, σε διαφορετικές αρχές. Το γεγονός απλώς ότι οι οδηγίες 89/48 και 92/51 παραπέμπουν σ' αυτή την προϋπόθεση δεν αρκεί για να μεταφερθεί η εν λόγω Ι - 6281

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 προϋπόθεση και να εφαρμοστεί αναλογικά στο πλαίσιο της αναγνωρίσεως πτυχίων ιατρικής που προβλέπει μια ισχύουσα για συγκεκριμένο τομέα οδηγία, όπως η οδηγία 93/16. 66 Επιπλέον, καίτοι η προϋπόθεση της υπεροχής χρησιμοποιείται στο πλαίσιο των οδηγιών 89/48 και 92/51 για να καθοριστεί ποια πτυχία εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των εν λόγω οδηγιών, δεν αποκλείεται ότι τα πτυχία που δεν πληρούν αυτή την προϋπόθεση να θεωρηθούν πτυχία για τους σκοπούς εφαρμογής τους. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 1, στοιχείο α', στην έννοια του πτυχίου κατά την έννοια της οδηγίας 89/48 εμπίπτουν τα πτυχία που χορηγεί τρίτη χώρα, υπό την προϋπόθεση ο κάτοχος του πτυχίου να έχει τριετή επαγγελματική πείρα, την οποία βεβαιώνει το κράτος μέλος που αναγνώρισε το πτυχίο. Η οδηγία 92/51 προχωρεί ακόμη περισσότερο και, σύμφωνα με το άρθρο 1, στοιχείο α', στην έννοια του πτυχίου περιλαμβάνει τα πτυχία που πιστοποιούν εκπαίδευση που έχει πραγματοποιηθεί κατά το κύριο μέρος εκτός Κοινότητας, εφόσον πραγματοποιήθηκε σε εκπαιδευτικό ίδρυμα που παρέχει εκπαίδευση σύμφωνη με τις νομοθετικές, κανονιστικές ή διοικητικές διατάξεις ενός κράτους μέλους. 67 Τέλος, στο πλαίσιο μιας οδηγίας, όπως η οδηγία 93/16, αντικείμενο της οποίας είναι η διασφάλιση της αυτόματης και ανεπιφύλακτης αναγνωρίσεως των πτυχίων, η απαίτηση εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε κατά το κύριο μέρος εντός της Κοινότητας ουδόλως συμβάλλει στην ασφάλεια δικαίου, εφόσον αυτή η έννοια μπορεί να λάβει πολλές διαφορετικές ερμηνείες, όπως προκύπτει από την ενώπιον του Δικαστηρίου συζήτηση. Έτσι, ο κύριος ή μη κύριος χαρακτήρας της εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε εντός της Κοινότητας μπορεί να εκτιμηθεί μόνο σε σχέση με τον χρόνο της εκπαιδεύσεως εντός και εκτός της Κοινότητας αντιστοίχως. Μπορεί εξάλλου να ληφθεί υπόψη η αντίστοιχη σπουδαιότητα των διδαχθέντων εντός και εκτός της Κοινότητας μαθημάτων. Είναι επίσης δυνατόν να απαιτείται να περιλαμβάνονται μεταξύ των διδακτικών περιόδων που πραγματοποιήθηκαν σε ένα κράτος μέλος περίοδοι προς το τέλος της εκπαιδεύσεως. Το γεγονός ότι η ερμηνεία Ι-6282

TENNAH-DUREZ της έννοιας της εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε κατά το κύριο μέρος εντός της Κοινότητας μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την προοπτική που ακολουθούν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών υπογραμμίζει τη σημασία της μη κατ' αναλογία εφαρμογής μιας τέτοιας απαιτήσεως στο πλαίσιο της οδηγίας 93/16. 68 Η περίπτωση της προσφεύγουσας της κύριας δίκης διαφέρει από την περίπτωση του άρθρου 23, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16, το οποίο προβλέπει ότι η εν λόγω οδηγία δεν θίγει την ευχέρεια των κρατών μελών να επιτρέπουν στην επικράτειά τους, σύμφωνα με την εσωτερική τους νομοθεσία, την ισοδυναμία ενός πτυχίου που αποκτήθηκε σε τρίτη χώρα. 69 Συγκεκριμένα, το επίδικο στην κύρια δίκη πτυχίο δεν είναι πτυχίο που αποκτήθηκε σε τρίτη χώρα, αλλά πτυχίο που χορήγησε πανεπιστήμιο κράτους μέλους σύμφωνα με την ισχύουσα ρύθμιση. Από το γεγονός ότι το εν λόγω πτυχίο είναι κοινοτικής προελεύσεως τα λοιπά κράτη μέλη μπορούν να συναγάγουν ότι η αρμόδια αρχή του κράτους μέλους που το χορήγησε τήρησε τις υποχρεώσεις ελέγχου που προβλέπει η οδηγία 93/16, οπότε δεν θίγεται η αμοιβαία εμπιστοσύνη, η οποία στηρίζει το σύστημα αμοιβαίας αναγνωρίσεως της οδηγίας 93/16. 70 Κατόπιν των ανωτέρω σκέψεων, στο πρώτο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι η απαιτούμενη από το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16 ιατρική εκπαίδευση μπορεί να συνίσταται, ακόμη και κατά κύριο μέρος, σε εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα, υπό την προϋπόθεση ότι η αρμόδια του κράτους μέλους αρχή που απονέμει το πτυχίο να είναι σε θέση να πιστοποιήσει αυτή την εκπαίδευση και να κρίνει, ως εκ τούτου, ότι συμβάλλει πράγματι στην τήρηση των απαιτήσεων ιατρικής εκπαιδεύσεως που θεσπίζει η εν λόγω οδηγία. Ι - 6283

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 Επί του δευτέρου προδικαστικού ερωτήματος 71 Με το δεύτερο ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο ερωτά αν οι αρχές του κράτους μέλους υποδοχής δεσμεύονται από πιστοποιητικό που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16 και το οποίο βεβαιώνει ότι το εν λόγω πτυχίο εξομοιούται με τα πτυχία οι ονομασίες των οποίων περιλαμβάνονται στις διατάξεις των άρθρων 3,5 ή 7 της οδηγίας και πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνη με τις διατάξεις του τίτλου της ΠΙ. Υποβληθείσες ενώπιον του Δικαστηρίου παρατηρήσεις 72 Κατά την Μ. Tennah-Durez, όταν οι αρχές κράτους μέλους βεβαιώνουν, με πιστοποιητικό, την ισοτιμία εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα με την εκπαίδευση που πραγματοποιείται στην επικράτειά τους, το εν λόγω πιστοποιητικό πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνη με τις απαιτήσεις του τίτλου ΠΙ της οδηγίας. 73 Η Ιταλική Κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι κάθε κράτος μέλος διατηρεί την εξουσία ελέγχου για το αν τηρούνται πράγματι οι ελάχιστες προϋποθέσεις εκπαιδεύσεως που προβλέπει η οδηγία 93/16. Εντούτοις, δυνάμει της σκέψεως 21 της προπαρατεθείσας αποφάσεως Hocsman, απόκειται στο κράτος μέλος στο οποίο υποβλήθηκε αίτηση προς χορήγηση αδείας για την άσκηση επαγγέλματος, η πρόσβαση στο οποίο ρυθμίζεται κανονιστικώς, να προβαίνει σε συγκριτική εξέταση, αφενός, των ικανοτήτων που πιστοποιούνται, συμπεριλαμβανομένης της εκπαιδεύσεως που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα, και, αφετέρου, των προσόντων που απαιτούνται από το εθνικό δίκαιο. Ι - 6284

TENNAH-DUREZ 74 Η Γαλλική Κυβέρνηση και η Επιτροπή ισχυρίζονται ότι οι βελγικές αρχές δεν εξέδωσαν πιστοποιητικό που να βεβαιώνει ότι η εκπαίδευση είναι σύμφωνη με τις ελάχιστες απαιτήσεις, κατά την έννοια του άρθρου 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16. Η Επιτροπή προσθέτει ότι αν οι αρχές κράτους μέλους εκδίδουν αυτό το πιστοποιητικό, οι αρχές των λοιπών κρατών μελών οφείλουν, κατ' αρχήν, να δεχθούν τους ισχυρισμούς που περιέχει το εν λόγω πιστοποιητικό, χωρίς περαιτέρω εξέταση. Απάντηση τον Δικαστηρίου 75 Δεδομένου ότι αντικείμενο του κοινοτικού συστήματος αναγνωρίσεως των πτυχίων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων ιατρικής, όπως περιγράφεται στις σκέψεις 30 έως 34 της παρούσας αποφάσεως, είναι η αυτόματη και ανεπιφύλακτη αναγνώριση των πτυχίων, το εν λόγω σύστημα θα θιγόταν σοβαρά αν τα κράτη μέλη μπορούσαν να αμφισβητήσουν, κατά διακριτική ευχέρεια, το βάσιμο της αποφάσεως του αρμόδιου για τη χορήγηση του πτυχίου ιδρύματος άλλου κράτους μέλους. 76 Εντούτοις, η οδηγία 93/16, κρίνοντας ότι μπορεί να υπάρξουν περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να ανακύψουν σοβαρές αμφιβολίες για το αν συνάδει το πτυχίο ιατρικής με την ισχύουσα κοινοτική ρύθμιση ή για τη γνησιότητα του εν λόγω πτυχίου, προέβλεψε δύο μέσα ώστε να παρέχονται εγγυήσεις στο κράτος μέλος υποδοχής ότι το ενώπιον του προσκομισθέν πτυχίο μπορεί να αναγνωριστεί αυτόματα και ανεπιφύλακτα. 77 Αφενός, αν το εν λόγω πτυχίο δεν ανταποκρίνεται στις ονομασίες που διαλαμβάνονται, για το κράτος μέλος προελεύσεως, στα άρθρα 3,5 ή 7 της οδηγίας 93/16, το κράτος αυτό μπορεί να χορηγήσει πιστοποιητικό που να βεβαιώνει ότι το εν λόγω πτυχίο πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνη με τις απαιτήσεις της οδηγίας 93/16. Δυνάμει του άρθρου 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16, το κράτος μέλος υποδοχής αναγνωρίζει το πιστοποιητικό αυτό ως επαρκή απόδειξη, διότι το προσκομισθέν πτυχίο εξομοιούται από το κράτος μέλος προελεύσεως με τα πτυχία οι ονομασίες των Ι - 6285

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 οποίων διαλαμβάνονται, γι' αυτό το κράτος μέλος, οτα άρθρα 3, 5 ή 7 της οδηγίας 93/16. 78 Αφετέρου, βάσει του άρθρου 22 της οδηγίας 93/16, το κράτος μέλος υποδοχής μπορεί, σε περίπτωση δικαιολογημένων αμφιβολιών, να απαιτήσει από τις αρμόδιες αρχές του κράτους μέλους που χορήγησε το πτυχίο βεβαίωση γνησιότητας του πτυχίου, καθώς και βεβαίωση του ότι ο δικαιούχος πληροί όλες τις απαιτούμενες προϋποθέσεις εκπαιδεύσεως. 79 Σ' αυτές τις δύο περιπτώσεις, οι αρχές του κράτους μέλους υποδοχής δεσμεύονται κατ' αρχήν από το εν λόγω πιστοποιητικό ή τη βεβαίωση. 80 Αυτά τα δύο μέσα αποτελούν εξάλλου την ειδική έκφραση μιας γενικότερης αρχής που ισχύει και σε άλλους τομείς του κοινοτικού δικαίου. Συγκεκριμένα, από τη νομολογία του Δικαστηρίου προκύπτει ότι, όταν η αρμόδια αρχή κράτους μέλους έχει σοβαρές αμφιβολίες, και όχι απλές υποψίες, ως προς τη γνησιότητα ή την ακρίβεια ενός εγγράφου, η αρχή ή το ίδρυμα που χορήγησε το πιστοποιητικό οφείλει, κατόπιν αιτήσεως της πρώτης αρχής, να επανεξετάσει το βάσιμο του οικείου εγγράφου και, ενδεχομένως, να προβεί στην ανάκληση του (βλ., όσον αφορά τα πιστοποιητικά που βεβαιώνουν την άσκηση ορισμένων επαγγελματικών δραστηριοτήτων από τον διακινούμενο εργαζόμενο στο κράτος μέλος προελεύσεως, απόφαση της 29ης Οκτωβρίου 1998, C-193/97 και C-194/97, De Castro Freitas και Escallier, Συλλογή 1998, σ. I-6747, σκέψεις 29 έως 31, και, όσον αφορά τα πιστοποιητικά κοινωνικής ασφαλίσεως, απόφαση της 10ης Φεβρουαρίου 2000, C-202/97, FTS, Συλλογή 2000, σ. I-883, σκέψη 59). 81 Κατόπιν των ανωτέρω σκέψεων, στο δεύτερο ερώτημα πρέπει να δοθεί η απάντηση ότι οι αρχές του κράτους μέλους υποδοχής δεσμεύονται από πιστοποιητικό που Ι - 6286

TENNAH-DUREZ εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16 και το οποίο βεβαιώνει ότι το εν λόγω πτυχίο εξομοιούται με τα πτυχία οι ονομασίες των οποίων περιλαμβάνονται στα άρθρα 3,5ή7 τηςοδηγίας και πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνη με τις διατάξεις του τίτλου της ΠΙ. Αν εμφανιστούν νέα στοιχεία και προκύψουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη γνησιότητα ή την ακρίβεια του προσκομισθέντος πτυχίου, οι εν λόγω αρχές μπορούν να υποβάλουν εκ νέου αίτηση ελέγχου στις αρχές του κράτους μέλους που χορήγησαν το εν λόγω πτυχίο. Επί των δικαστικών εξόδων 82 Τα έξοδα στα οποία υποβλήθηκαν η Γαλλική, η Βελγική, η Ιταλική, η Αυστριακή Κυβέρνηση και η Κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου, καθώς και η Επιτροπή, που κατέθεσαν παρατηρήσεις στο Δικαστήριο, δεν αποδίδονται. Δεδομένου ότι η παρούσα διαδικασία έχει ως προς τους διαδίκους της κύριας δίκης τον χαρακτήρα παρεμπίπτοντος που ανέκυψε ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου, σ' αυτό εναπόκειται να αποφανθεί επί των δικαστικών εξόδων. Για τους λόγους αυτούς, ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ (πέμπτο τμήμα), κρίνοντας επί των ερωτημάτων που του υπέβαλε το Conseil d'état με απόφαση της 29ης Ιανουαρίου 2001, αποφαίνεται: 1) Η απαιτούμενη από το άρθρο 23, παράγραφος 2, της οδηγίας 93/16/ΕΟΚ του Συμβουλίου, της 5ης Απριλίου 1993, για τη διευκόλυνση της ελεύθερης Ι - 6287

ΑΠΟΦΑΣΗ της 19.6.2003 ΥΠΟΘΕΣΗ C-110/01 κυκλοφορίας ίων ιατρών και της αμοιβαίας αναγνωρίσεως των διπλωμάτων, πιστοποιητικών και άλλων τίτλων, ιατρική εκπαίδευση μπορεί να συνίσταται, ακόμη και κατά κύριο μέρος, σε εκπαίδευση που πραγματοποιήθηκε σε τρίτη χώρα, υπό την προϋπόθεση ότι το αρμόδιο ίδρυμα του κράτους μέλους που απονέμει το πτυχίο να είναι σε θέση να πιστοποιήσει αυτή την εκπαίδευση και να κρίνει, ως εκ τούτου, ότι συμβάλλει πράγματι στην τήρηση των απαιτήσεων ιατρικής εκπαιδεύσεως που θεσπίζει η εν λόγω οδηγία. 2) Οι αρχές του κράτους μέλους υποδοχής δεσμεύονται από πιστοποιητικό που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 9, παράγραφος 5, της οδηγίας 93/16 και το οποίο βεβαιώνει ότι το εν λόγω πτυχίο εξομοιούται με τα πτυχία οι ονομασίες των οποίων περιλαμβάνονται στα άρθρα 3,5 ή 7 της οδηγίας και πιστοποιεί εκπαίδευση σύμφωνα με τις διατάξεις του τίτλου της ΠΙ. Αν εμφανιστούν νέα στοιχεία και προκύψουν σοβαρές αμφιβολίες ως προς τη γνησιότητα ή την ακρίβεια του προσκομισθέντος πτυχίου, οι εν λόγω αρχές μπορούν να υποβάλουν εκ νέου αίτηση ελέγχου στις αρχές του κράτους μέλους που χορήγησαν το εν λόγω πτυχίο. Timmermans Edward Jann von Bahr Rosas Δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο Λουξεμβούργο στις 19 Ιουνίου 2003. Ο Γραμματέας R. Grass Ο Πρόεδρος του πέμπτου τμήματος Μ. Wathelet Ι - 6288