ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

1 ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ Επιμέλεια έκδοσης: Χαριτωνίδου Αλεξάνδρα Χριστοδουλοπούλου Γεωργία Εκπόνηση έρευνας Συγγραφή: Χαρατσή Ιωάννα Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ισο κοινωνία: Δίκτυο Στήριξης Γυναικών. Ανάπτυξη της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και Ενεργοποίηση Εθελοντών». Το έργο υλοποιείται από το Ινστιτούτο Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας με την συνεργασία και υποστήριξη του Δήμου Μελιβοίας και εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα: Απασχόληση και Επαγγελματική Κατάρτιση του Υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο κατά 75%. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2007 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ...2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...5 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ...6 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η : ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ...7 1.1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ...7 1.2 ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ...7 1.3 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΕ ΚΛΕΙΣΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ...8 1.4 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥΣ...9 1.5 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ...12 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Η : ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ...13 2.1 ΛΟΓΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ...13 2.2 ΕΠΙΘΥΜΗΤΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ...14 2.3 ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ...16 2.4 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΝΔΡΩΝ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΩΝ...19 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...21 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...23 3

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Κατανομή του δείγματος με βάση την επαγγελματική κατάσταση...7 Γράφημα 2: Προβλήματα περιοχής...8 Γράφημα 3: Προβλήματα γυναικών που ζουν σε μικρές κοινωνίες...9 Γράφημα 4: Συμμετοχή σε εκδηλώσεις της περιοχής...9 Γράφημα 5: Ποσοστιαία μορφή δυνατότητας συμμετοχής στα κοινά...10 Γράφημα 6: Αντιμετώπιση γυναικών που δραστηριοποιούνται κοινωνικά...11 Γράφημα 7: Λόγοι αρνητικής αντιμετώπισης γυναικών που δραστηριοποιούνται κοινωνικά...11 Γράφημα 8: Δυνατότητα απασχόλησης...12 Γράφημα 9: Αντικείμενο δραστηριοποίησης...13 Γράφημα 10: Λόγοι δημιουργίας της επιχείρησης...14 Γράφημα 11: Επιλογή μεταξύ των εργαζόμενης και επιχειρηματία...14 Γράφημα 12: Αιτιολόγηση της επιλογής «εργαζόμενη»...15 Γράφημα 13: Αιτιολόγηση της επιλογής «επιχειρηματίας»...16 Γράφημα 14: Γνώση των ενεργειών πριν την έναρξη της επιχείρησης...16 Γράφημα 15: Προβλήματα πριν την έναρξη της επιχείρησης...17 Γράφημα 16: Προβλήματα κατά τη διάρκεια λειτουργίας της επιχείρησης...17 Γράφημα 17: Βαθμός ικανοποίησης από την πορεία της επιχείρησης...18 Γράφημα 18: Γνώσεις που πρέπει να έχει μια γυναίκα επιχειρηματίας...19 Γράφημα 19: Διαφορές ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών...19 Γράφημα 20: Καταγραφή διαφορών ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών...20 4

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Υπάρχει ένας σαφής καθορισμός των διαφορών των φύλων που στηρίζεται στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, το γένος διαμορφώνει την κοινωνική τάξη πάνω στην οποία κατασκευάζονται αποδεκτά πρότυπα συμπεριφοράς και κώδικες διαγωγής για τους άνδρες και τις γυναίκες. Πολύ συχνά ένα από τα φύλα θεωρείται πως έχει τα δικά του έμφυτα χαρακτηριστικά. Η πίστη αυτή έχει επίδραση στις προσδοκίες των ανθρώπων ή στην εκτίμηση των άλλων. Στην ιστορία συνήθως οι άνδρες ήταν κυρίαρχοι σε βάρος των γυναικών, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, φυσικά και ψυχολογικά. Σήμερα οι γυναίκες μετά από αγώνες αφού κατανόησαν την εις βάρος τους αδικία, αποφάσισαν να αποκαταστήσουν την ισορροπία, διασφαλίζοντας ακόμη και μέσω της νομοθεσίας τα δικαιώματά τους στην απασχόληση (Grand Larousse,1996). Έχει αποδειχθεί, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια η δυναμική των γυναικών σε όλους τους τομείς, ακόμη και σε αυτόν των επιχειρήσεων. Το πρόγραμμα «ΙΣΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Δίκτυο Στήριξης Γυναικών: Ανάπτυξη της Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και Ενεργοποίηση Εθελοντών», που υλοποιείται από το Ινστιτούτο Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας σε συνεργασία με το Δήμο Μελιβοίας, στοχεύει στην καταπολέμηση της κοινωνικής ανισότητας των δύο φύλων& μέσα από την ανάπτυξη της απασχολησιμότητας των γυναικών στην τοπική κοινωνία και την ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας και επιχειρηματικότητας. Στα πλαίσια του συγκεκριμένου προγράμματος πραγματοποιήθηκε έρευνα, σκοπός της οποίας ήταν ο εντοπισμός και η καταγραφή των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην καθημερινότητά τους και στον τομέα της απασχόληση, καθώς και η διερεύνηση των ευκαιριών που προσφέρονται για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα. 5

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ Για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας δομήθηκαν από το Ινστιτούτο Ανάπτυξης Επιχειρηματικότητας δύο ερωτηματολόγια& το πρώτο απευθυνόταν σε γυναίκες που ζουν σε μικρές κοινωνίες, ενώ το δεύτερο σε γυναίκες που επέλεξαν να δραστηριοποιηθούν στον τομέα των επιχειρήσεων. Στις ερωτήσεις κλήθηκαν να απαντήσουν γυναίκες του δήμου Μελιβοίας. Στην έρευνα συμμετείχαν γυναίκες επιχειρηματίες από τα δημοτικά διαμερίσματα Μελιβοίας, Σωτηρίτσας, Σκήτης και Σκλήθρου. Στόχος του πρώτου ερωτηματολογίου αποτελεί η διερεύνηση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε κλειστές κοινωνίες και πιο συγκεκριμένα η επαγγελματική τους κατάσταση, η συμμετοχή στα κοινά και οι δυνατότητες απασχόλησής τους στην περιοχή. Το δεύτερο εξετάζει τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες, τα κίνητρα και τις γνώσεις που πρέπει να έχει μια επιχειρηματίας, τις ευκαιρίες που προσφέρονται για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα καθώς και τις διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών. Οι ερωτήσεις, στις οποίες κλήθηκαν να απαντήσουν τα άτομα αυτά, ήταν ποικίλου περιεχομένου και μορφής. Επρόκειτο για ερωτήσεις έκφρασης της συμφωνίας ή διαφωνίας με ορισμένες προτάσεις, σύντομης απάντησης, επιλογής από μια κλίμακα (πάρα πολύ καθόλου, πάντα ποτέ, αρκετά καλά καθόλου), καθώς και ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Ερωτήσεις που κατέστησαν τα ερωτηματολόγια ευκολότερα, αφού η συμπλήρωσή τους απαιτούσε λιγότερο χρόνο. Το περιεχόμενό τους αφορούσε κάποια προσωπικά δεδομένα, τις απόψεις τους για την περιοχή όπου διαμένουν και γενικότερα ερωτήσεις που αντιστοιχούν στους στόχους που προαναφέρθηκαν. Έγινε προσπάθεια προσέγγισης του συνόλου των γυναικών στις οποίες απευθυνόταν, ωστόσο συγκεντρώθηκαν 43 ερωτηματολόγια γενικού τύπου και 51 γυναικών επιχειρηματιών. Το δείγμα του πρώτου ερωτηματολογίου διαφέρει από εκείνο του δεύτερου και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ηλικιών, που κυμαίνεται από 20 65 ετών, με μεγαλύτερη συχνότητα ηλικίες από 40-50 έτη. 6

ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η : ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 1.1 Επαγγελματική κατάσταση Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα, το 32,5% του δείγματος είναι εργαζόμενες γυναίκες, το 27,5% άνεργες, το 22,5% μη αμειβόμενα μέλη /βοηθοί οικογενειακής επιχείρησης και το 17,5% επιχειρηματίες. 100% 80% 60% 40% 20% 32,5% 27,5% 17,5% 22,5% 0% Εργαζόμεν η Άν εργη Επιχ ειρηματίας Μη αμειβόμεν ο μέλος/βοηθός οικογενειακής επιχ είρησης Γράφημα 1: Κατανομή του δείγματος με βάση την επαγγελματική κατάσταση 1.2 Σημαντικότερα προβλήματα της περιοχής Στη συνέχεια οι γυναίκες κλήθηκαν να απαντήσουν ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα της περιοχής. Το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος (21,5%) δήλωσε ότι η έλλειψη έργων υποδομής είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα και με μικρή διαφορά (20,3%) ακολουθεί η ανεργία και το οικονομικό πρόβλημα και η ελλιπής διαφήμιση αξιοποίηση του τόπου (19%). Το επόμενο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν στην περιοχή είναι η ερήμωση του χωριού από τη νεολαία με ποσοστό 12,7%, ακολουθεί η μικρή τουριστική περίοδος με ποσοστό 7,6% και προβλήματα άρδευσης - ύδρευσης - ΔΕΗ σε ποσοστό 6,3%. Για τον πληθυσμό της περιοχής, άλλα προβλήματα είναι ο παραμερισμός τους από δημόσιους φορείς, η έλλειψη συχνών δρομολογίων, η 7

μειωμένη πολιτιστική και πολιτισμική ανάπτυξη και οι μειωμένες αμοιβές των αγροτικών προϊόντων (2,5%). Τέλος πιο μικρής σημασίας προβλήματα είναι η έλλειψη γιατρού και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων με ποσοστό 1,3%. Άρδευση - ύδρευση - Δ.Ε.Η. Έλλειψη γιατρού Παραμερισμός από δημόσιους φορείς 1,3% 2,5% 6,3% Διαφήμιση - αξιοποίηση Μικρή τουριστική περίοδος Συγκοινωνία λεωφορεία Έλλειψη πολιτιστικής και πολιτισμικής αν άπτυξης Ερήμωση του χωριού από την νεολαία-πληθισμός Μειωμέν ες αμοιβές αγροτικών προϊόν των Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο Έλλειψη έργων υποδομής Αν εργία - Oικον ομικό πρόβλημα 19,0% 7,6% 2,5% 2,5% 12,7% 2,5% 1,3% 21,5% 20,3% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 2: Προβλήματα περιοχής 1.3 Προβλήματα γυναικών σε κλειστές κοινωνίες Στην ερώτηση που αφορά τα προβλήματα των γυναικών σε κλειστές κοινωνίες οι απαντήσεις ποικίλουν. Η πλειοψηφία των ερωτηθεισών θεωρεί ως σημαντικότερο πρόβλημα τον κοινωνικό αποκλεισμό με ποσοστό 23% και τη λογοκρισία με ποσοστό 21%. Ακολουθεί η ανεργία και το οικονομικό πρόβλημα (18%) και η προκατάληψη για το ρόλο της γυναίκας (17%). Σε πιο χαμηλά επίπεδα έχουμε τον αναλφαβητισμό και την έλλειψη σωστής παιδείας με ποσοστό 6% και με 3% την έλλειψη συλλόγου και παιδικού σταθμού. Ωστόσο υπάρχει και ένα 9% που δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα. 8

Προκατάληψη 17% Έλλειψη συλλόγων 3% Κανένα πρόβλημα 9% Έλλειψη παιδικού σταθμού 3% Αναλφαβητισμός - Έλλειψη σωστής παιδείας 6% Ανεργία - οικονομικό προβλημα Κοινωνικός αποκλεισμός Λογοκρισία 18% 23% 21% Γράφημα 3: Προβλήματα γυναικών που ζουν σε μικρές κοινωνίες 0% 10% 20% 30% 40% 50% 1.4 Συμμετοχή των γυναικών στα κοινά και αντιμετώπισή τους Στη συνέχεια ζητήθηκε να δηλώσουν τη συχνότητα συμμετοχής τους σε εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή. Το 7,7% συμμετέχει πάντα σε εκδηλώσεις, το 20,5% συμμετέχει συχνά, το 35,9% συμμετέχει μερικές φορές, το 25,6% δε συμμετέχει σχεδόν ποτέ, το 7,7% ποτέ, ενώ υπήρχε και ένα 2,6% που σημείωσε την επιλογή «δεν γνωρίζω/ δεν απαντώ». 100% 80% 60% 40% 20% 0% 35,9% 25,6% 20,5% 7,7% 7,7% 2,6% Πάντα Συχνά Μερικές φορές Σχ εδόν ποτέ Ποτέ ΔΓ/ΔΑ Γράφημα 4: Συμμετοχή σε εκδηλώσεις της περιοχής 9

Ακολουθούσε ερώτηση παρόμοιου ενδιαφέροντος, που αυτή τη φορά ζητούσε από τις κυρίες να εκφράσουν την άποψή τους για τις ευκαιρίες συμμετοχής των γυναικών στα κοινά. Η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος υποστηρίζει πως υπάρχουν δυνατότητες συμμετοχής στα κοινά, με ποσοστό 85%, ενώ το 15% πιστεύει πως δεν υπάρχουν. 100% 85% 80% 60% 40% 20% 15% 0% Ναι Όχι Γράφημα 5: Ποσοστιαία μορφή δυνατότητας συμμετοχής στα κοινά Παρακάτω ζητήθηκε η γνώμη τους για την αντιμετώπιση των γυναικών που δραστηριοποιούνται κοινωνικά. Το ποσοστό των γυναικών που πιστεύει ότι αντιμετωπίζονται σίγουρα αρνητικά είναι 10% ενώ το ποσοστό που πιστεύει ότι μάλλον αντιμετωπίζονται αρνητικά είναι 21%. Οι γυναίκες που θεωρούν πως μάλλον δεν αντιμετωπίζονται αρνητικά είναι 54% ενώ οι γυναίκες που θεωρούν πως σίγουρα δεν αντιμετωπίζονται αρνητικά είναι 15%. 10

100% 80% 60% 54% 40% 20% 10% 21% 15% 0% Σίγουρα ΝΑΙ Μάλλον ΝΑΙ Μάλλον ΌΧΙ Σίγουρα ΌΧΙ Γράφημα 6: Αντιμετώπιση γυναικών που δραστηριοποιούνται κοινωνικά Στη συνέχεια ζητήθηκε να αιτιολογήσουν την θετική τους απάντηση στην προηγούμενη ερώτηση. Ως σημαντικότερη αιτία αναφέρθηκε η νοοτροπία που συναντάται σε μικρές κοινωνίες με ποσοστό 29,4% και το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο με ποσοστό 23,5%. Αμέσως μετά ακολουθεί, η άποψη πως για την αρνητική αντιμετώπιση ευθύνεται η προκατάληψη με ποσοστό 17,6% και με 11,8% η ανδροκρατία και η προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης των γυναικών. Τέλος, αναφέρθηκαν η έλλειψη εμπιστοσύνης και προβλήματα που σχετίζονται με την ισότητα των δύο φύλων. Νοοτροπία 29,4% Ισότητα δύο φύλλων 5,9% Εξαιτίας προσπάθειας ανεξαρτητοποίησης των γυναικών Ανδροκρατία 11,8% 11,8% Προκατάληψη 17,6% Χαμηλό μορφωτικό επίπεδο 23,5% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 7: Λόγοι αρνητικής αντιμετώπισης γυναικών που δραστηριοποιούνται κοινωνικά 11

1.5 Δυνατότητες απασχόλησης Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα το 37,5% των γυναικών δήλωσαν ότι οι δυνατότητες απασχόλησης είναι λιγότερες για τις γυναίκες, το 27,5% πως είναι περισσότερες για τους άνδρες και το 25% δήλωσε ότι είναι ίδιες με αυτές των ανδρών. Τέλος, το 7,5% των γυναικών πιστεύουν ότι οι δυνατότητες απασχόλησης είναι περισσότερες για τις γυναίκες και το 2,5% λιγότερες για τους άνδρες. 100% 80% 60% 40% 25,0% 37,5% 27,5% 20% 0% ΝΑΙ 2,5% Λιγότερο για τους άν δρες Λιγότερο για τις γυν αίκες Περισσότερο για τους άν δρες 7,5% Περισσότερο για τις γυν αίκες Γράφημα 8: Δυνατότητα απασχόλησης 12

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η : ΕΜΠΟΔΙΑ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 2.1 Λόγοι δημιουργίας επιχείρησης τομείς δραστηριοποίησης Σύμφωνα με το παρακάτω γράφημα το 100% των επιχειρήσεων του δείγματος της περιοχής ανήκουν στον τριτογενή τομέα παραγωγής. Ποιο συγκεκριμένα πρόκειται για ενοικιαζόμενα δωμάτια, παντοπωλεία και ταβέρνες. 100% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0% 0% Πρωτογεν ής Τομέας Δευτερογεν ής Τομέας Τριτογεν ής Τομέας Γράφημα 9: Αντικείμενο δραστηριοποίησης Οι ερωτηθείσες αρχικά κλήθηκαν να απαντήσουν για τα κίνητρα που τους οδήγησαν στην επιλογή τους να δραστηριοποιηθούν στον τομέα των επιχειρήσεων. Έτσι, το μεγαλύτερο ποσοστό (24,6%) δραστηριοποιήθηκε εξαιτίας μιας επιχειρηματικής ευκαιρίας που παρουσιάστηκε ενώ πολλές ήταν και εκείνες που ασχολήθηκαν γιατί τους άρεσε (21,1%) και για οικογενειακούς λόγους (17,5%). Μια άλλη απάντηση που σημειώθηκε είναι η δυσκολία εύρεσης άλλης εργασίας (14%). Κάποιες από τις ερωτηθείσες ήθελαν να αξιοποιήσουν τον ελεύθερο χρόνο τους (8,8%), ενώ το 5,3% του συνόλου ήθελαν να ξεφύγουν από το σπίτι. Τέλος το 3,5% έλαβαν κάποια επιδότηση που τις ώθησε να ξεκινήσουν το εγχείρημά τους. 13

ΔΓ/ΔΑ 5,3% Οικογενειακοί λόγοι Άλλο (επειδή μου άρεσε) 17,5% 21,1% Αξιοποίηση ελεύθερου χ ρόν ου Ήθελα να ξεφύγω από το σπίτι 8,8% 5,3% Επιδότηση 3,5% Δυσκολία εύρεσης εργασίας 14,0% Επιχ ειρηματική ευκαιρία 24,6% Γράφημα 10: Λόγοι δημιουργίας της επιχείρησης 0% 10% 20% 30% 40% 50% 2.2 Επιθυμητή επαγγελματική κατάσταση Στην επόμενη ερώτηση κλήθηκαν οι ερωτηθείσες να επιλέξουν επιθυμητή τους επαγγελματική κατάσταση που θα ήθελαν ανάμεσα στις επιλογές «εργαζόμενη» και «επιχειρηματίας». Το 71,43% του συνόλου σημείωσαν πως θα προτιμούσαν να είναι επιχειρηματίες, έναντι του 22,45% που θα ήθελαν να είναι εργαζόμενες. Το 6,12% του συνόλου δεν απάντησαν στην ερώτηση. 100% 80% 71,43% 60% 40% 20% 22,45% 6,12% 0% Εργαζόμεν η Επιχ ειρηματίας ΔΓ/ΔΑ Γράφημα 11: Επιλογή μεταξύ των εργαζόμενης και επιχειρηματία 14

Στο παρακάτω γράφημα αιτιολογούν γιατί θα προτιμούσαν να είναι «εργαζόμενες». Ο κυριότερος λόγος είναι η ασφάλεια του σταθερού μισθού με ποσοστό 77%, ενώ επιλέχθηκε και η έλλειψη χρόνου με ποσοστό 15%. Το 8% του δείγματος δεν απάντησε στην ερώτηση. 100% 80% 77% 60% 40% 20% 15% 8% 0% Σταθερότητα μισθού Έλλειψη χρόν ου ΔΓ/ΔΑ Γράφημα 12: Αιτιολόγηση της επιλογής «εργαζόμενη» Στην αιτιολόγηση της επιλογής «επιχειρηματίας» παρουσιάστηκε ποικιλία απαντήσεων με επικρατέστερη το καλύτερο εισόδημα με ποσοστό 44%. Ένας δεύτερος λόγος είναι η εξασφάλιση προσωπικής ανεξαρτησίας με ποσοστό 32% και ακολουθεί η δημιουργία προσωπικού περιβάλλοντος με ποσοστό 11%. Άλλες απαντήσεις που εμφανίστηκαν είναι: η έλλειψη θέσεων εργασίας (6%), η ύπαρξη μιας επαγγελματικής ευκαιρίας (3%) και η ανάληψη οικογενειακής επιχείρησης (2%). Άλλο Αν άληψη οικογεν ειακής επιχ είρησης 2% 2% Έλλειψη θέσεων εργασίας 6% Καλύτερο εισόδημα 44% Δημιουργία προσωπικού περιβάλλον 11% Επαγγελματική ευκαιρία 3% Προσωπική αν εξαρτησία 32% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 15

Γράφημα 13: Αιτιολόγηση της επιλογής «επιχειρηματίας» ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ 2.3 Προβλήματα πριν την έναρξη και κατά τη λειτουργία της επιχείρησης Η ερώτηση που αφορά τις γνώσεις των ενεργειών για την ίδρυση μιας επιχείρησης είναι επιλογή από μια τετράβαθμη κλίμακα από «αρκετά καλά» έως και «καθόλου», ενώ υπήρχε και η δυνατότητα να μην απαντήσουν. Οι ερωτηθείσες επέλεξαν το «αρκετά καλά» σε ποσοστό 20%, το «καλά» σε ποσοστό 26%, το «μέτρια» σε ποσοστό 36%, και το «καθόλου» σε ποσοστό 16%. Το 2% δεν απάντησαν. 100% 80% 60% 40% 36% 20% 20% 26% 16% 0% Αρκετά καλά Καλά Μέτρια Καθόλου ΔΓ/ΔΑ 2% Γράφημα 14: Γνώση των ενεργειών πριν την έναρξη της επιχείρησης Στη συνέχεια ρωτήθηκαν αν συνάντησαν προβλήματα αφού αποφάσισαν να ξεκινήσουν την επιχείρηση. Ιδιαίτερα σημαντικό παρουσιάζεται το πρόβλημα της γραφειοκρατίας με την καθυστέρηση των διαδικασιών σε ποσοστό 34,92%, καθώς και οικονομικές δυσκολίες σε ποσοστό 33,33%. Λιγότερο συχνά εμφανίστηκαν προβλήματα μειωμένου πελατολογίου (7,94%) και διαφήμισης (6,35%). Ωστόσο υπήρχε και ένα σημαντικό ποσοστό 14,29% που δεν αντιμετώπισε κανένα πρόβλημα. Μόνο το 3,17% σημείωσε την επιλογή «δεν γνωρίζω / δεν απαντώ». 16

ΔΓ/ΔΑ 3,17% Κανένα Πρόβλημα 14,29% Ελλειπή Διαφήμιση/ Μάρκετιν γκ 6,35% Καθυστέρηση διαδικασιών / Γραφειοκρατία 34,92% Έλλειψη Πελατολογίου 7,94% Οικον ομικά/έλλειψη ρευστότητας 33,33% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 15: Προβλήματα πριν την έναρξη της επιχείρησης Το ακόλουθο γράφημα απεικονίζει τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι επιχειρηματίες κατά τη διάρκεια λειτουργίας της επιχείρησης. Σαν επικρατέστερα προβλήματα εμφανίζονται η πολύωρη εργασία 39,47% και το άγχος για το αποτέλεσμα 34,21%. Ακολουθούν με πολύ μικρότερα ποσοστά η μειωμένη πελατεία (9,21%), προβλήματα με προμηθευτές (3,95%), η ανεπαρκής διαφήμιση (2,63%) και οι δυσκολίες που δημιουργούνται από τις νέες τεχνολογίες / προϊόντα / ιδέες (1,32%). Το 7,89% του δείγματος δήλωσε πως δεν αντιμετωπίζει προβλήματα και μόνο το 1,32% δεν απάντησε. Κανένα πρόβλημα 7,89% ΔΓ/ΔΑ Νέες τεχ ν ολογίες/προϊόν τα/ιδέες Διαφήμιση/Μάρκετιν γκ 1,32% 1,32% 2,63% Άγχ ος για το αποτέλεσμα Πολλές ώρες εργασίας 34,21% 39,47% Μειωμέν η πελατεία 9,21% Προβλήματα με προμηθευτές 3,95% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 16: Προβλήματα κατά τη διάρκεια λειτουργίας της επιχείρησης 17

Το παρακάτω γράφημα αφορά το βαθμό ικανοποίησης των επιχειρηματιών από την πορεία της επιχείρησής τους. Το 16% δήλωσε ότι είναι «πάρα πολύ» και «πολύ» ικανοποιημένο, το 52% δήλωσε ότι είναι «μέτρια» ικανοποιημένο από τη μέχρι τώρα πορεία, το 12% δήλωσε «λίγο» και το 4% «καθόλου» ικανοποιημένο. 100% 80% 60% 52% 40% 20% 16% 16% 12% 4% 0% Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου Γράφημα 17: Βαθμός ικανοποίησης από την πορεία της επιχείρησης Σχετικά με τις γνώσεις που πρέπει να έχει μια επιχειρηματίας, το μεγαλύτερο ποσοστό (28,99%) ανέφερε τις ξένες γλώσσες και το 20,29% τη γνώση του αντικειμένου / εμπειρία. Ακολουθεί με ποσοστό 15,94% η εκπαίδευση και άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά το 13,04%, όπως τρόποι καλής συμπεριφοράς και ευγένεια. Τέλος το 8,7% των γυναικών πιστεύει ότι πρέπει να έχει γνώσεις ηλεκτρονικών υπολογιστών, το 7,25% γνώσεις οικονομικών, το 4,35% γνώση της αγοράς και μόλις το 1,45% γνώσεις μάρκετινγκ / δημόσιες σχέσεις. 18

Άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά 13,04% Γνώση αγοράς Γνώσεις οικονομικών Γνώσεις Μάρκετινγκ/Δημόσιες Γνώση Η/Υ 1,45% 4,35% 7,25% 8,70% Ξένες γλώσσες Γνώση αντικειμένου/εμπειρία Εκπαίδευση 20,29% 15,94% 28,99% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 18: Γνώσεις που πρέπει να έχει μια γυναίκα επιχειρηματίας 2.4 Διαφορές ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών Το παρακάτω γράφημα αναφέρεται στις διαφορές ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών, και καλούνται να επιλέξουν από μία κλίμακα από «σίγουρα ναι» έως και «μάλλον όχι». Το 20% είναι σίγουρο πως υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών και το 6% πιστεύει πως μάλλον υπάρχουν διαφορές. Το 16% δηλώνει πως σίγουρα δεν υπάρχουν διαφορές, το 24% πιστεύει πως μάλλον δεν υπάρχουν ενώ το 34% απάντησε πως δεν υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων. 100% 80% 60% 40% 20% 16% 24% 34% 20% 6% 0% Σίγουρα ΝΑΙ Μάλλον ΝΑΙ Σίγουρα ΌΧΙ Μάλλον ΌΧΙ Δεν υπάρχ ουν διαφορές Γράφημα 19: Διαφορές ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών 19

Στην τελευταία ερώτηση, όσες απάντησαν στην προηγούμενη ερώτηση πως υπάρχουν διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, κλήθηκαν να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τις διαφορές ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες επιχειρηματίες. Το 28% εντόπισε διαφορές ως προς τον τρόπο σκέψης και εργασίας, το 22% ως προς την οργάνωση / μεθοδικότητα / σιγουριά και ως προς τις υποχρεώσεις στην οικογένεια που είναι αυξημένες για τις γυναίκες. Τέλος, το 17% ανέφερε την προκατάληψη για τις γυναίκες και το 11% το κύρος των ανδρών. Κύρος 11% Οργάνωση/Μεθοδικότητα/ Σιγουριά 22% Προκατάληψη για τι ς γυναίκες 17% Τρόπος σκέψης/εργασίας 28% Υποχρεώσεις οικογένειας 22% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Γράφημα 20: Καταγραφή διαφορών ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών 20

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά την ανάλυση των απαντήσεων των ερωτηθεισών, όσο αξιόπιστες φυσικά μπορούν να καταστούν αυτές οι απαντήσεις, ενός αρκετά μικρού δείγματος, μπορούμε να εξάγουμε τα εξής συμπεράσματα: Αρχικά όσον αφορά τις γυναίκες που ζουν σε μικρές και κλειστές κοινωνίες, παρατηρούμε πως δεν υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις σχετικά με την επαγγελματική κατάσταση του δείγματος, εφόσον υπάρχουν τόσο εργαζόμενες και επιχειρηματίες γυναίκες, όσο και άνεργες και μη αμειβόμενα μέλη οικογενειακής επιχείρησης. Αρκετά είναι τα μειονεκτήματα που επισημαίνουν οι ερωτηθείσες για την περιοχή. Η έλλειψη έργων υποδομής και η ανεργία εμφανίζονται να απασχολούν την πλειοψηφία των γυναικών. Επιπροσθέτως, όσον αφορά στην καθημερινότητα τους πιστεύουν πως υπάρχει κοινωνικός αποκλεισμός των γυναικών, ενώ σημαντικό πρόβλημα θεωρούν τη λογοκρισία και την προκατάληψη. Ωστόσο, ενθαρρυντικό είναι το γεγονός πως η πλειοψηφία υποστηρίζει ότι δίνονται ευκαιρίες συμμετοχής των γυναικών στα κοινά και μάλιστα τις περισσότερες φορές παίρνουν μέρος σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην περιοχή, χωρίς το φόβο της αρνητικής αντιμετώπισης και του σχολιασμού. Στον τομέα της απασχόλησης επικρατεί η άποψη πως οι γυναίκες έχουν λιγότερες ευκαιρίες, γεγονός που αποδίδουν κυρίως στην ενασχόληση των γυναικών με το σπίτι και την οικογένεια αλλά και στη φύση των εργασιών, εφόσον πρόκειται για αγροτική περιοχή. Προχωρώντας στη δεύτερη ενότητα της έρευνας, που αφορά στη γυναικεία επιχειρηματικότητα, συναντάμε επιχειρήσεις που ανήκουν στον τριτογενή τομέα, οι οποίες δημιουργήθηκαν λόγω μιας επιχειρηματικής ευκαιρίας. Αξιοπρόσεκτο και συγχρόνως ανησυχητικό είναι το γεγονός πως πολύ μικρό είναι το ποσοστό των επιχειρήσεων που δημιουργήθηκαν ή ενισχύθηκαν με επιδοτήσεις. Η έλλειψη ενημέρωσης έγινε εμφανής από το γεγονός πως οι περισσότερες γνώριζαν μέτρια τις ενέργειες που έπρεπε να ακολουθήσουν για την ίδρυση της επιχείρησής τους και επισήμαναν οικονομικά προβλήματα και προβλήματα γραφειοκρατίας. Όσες από αυτές δήλωσαν πως δεν αντιμετώπισαν καμία δυσκολία το απέδωσαν στο γεγονός πως κληρονόμησαν την επιχείρηση από τους γονείς τους. 21

Σχετικά με την πορεία των επιχειρήσεων τους η πλειοψηφία δηλώνει πως είναι μέτρια ικανοποιημένες εξαιτίας της πολύωρης εργασίας και του αυξημένου άγχους. Παρ όλα αυτά το μεγαλύτερο ποσοστό του δείγματος επιθυμούν να είναι επιχειρηματίες ελπίζοντας σε ένα καλύτερο εισόδημα και προσωπική ανεξαρτησία, αντισταθμίζοντας έτσι την ασφάλεια του σταθερού μισθού που επέλεξαν πολλές από αυτές που θα επιθυμούσαν να είναι εργαζόμενες. Ακόμη, πιστεύουν πως πρέπει να γνωρίζουν ξένες γλώσσες, καθώς και να αποκτήσουν εμπειρία για την καλύτερη πορεία της επιχείρησης. Όμως, αν και δίνουν σημασία στον παράγοντα μόρφωση δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις νέες τεχνολογίες (Η/Υ). Τέλος, η πλειοψηφία τονίζει ότι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών. Ως διαφορά επισημάνθηκε πως οι πολλαπλοί ρόλοι που έχει αναλάβει η σημερινή γυναίκα, δεν της επιτρέπουν να αφιερωθεί στην εργασία της στον ίδιο βαθμό με τους άνδρες. Υπάρχουν ωστόσο και γυναίκες που θεωρούν ότι οι άνδρες υπερτερούν στον τρόπο σκέψης, την οργάνωση και τη μεθοδικότητά τους, τη σιγουριά. Θετικό είναι το γεγονός, όπως διαφαίνεται από τις απαντήσεις των γυναικών, ότι επιδιώκουν το σεβασμό και την ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα. 22

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 23

Δήμος Μελιβοίας Ερωτηματολόγιο ιερεύνησης των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες σε μικρές κοινωνίες 1. Ονοματεπώνυμο (προαιρετικό) 2. Έτος γέννησης 3. Επαγγελματική κατάσταση Εργαζόμενη Άνεργη Επιχειρηματίας Μη αμειβόμενο μέλος / Βοηθός οικογενειακής επιχείρησης 4. Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα της περιοχής συνολικά 1. 2. 3. 4. 5. Ποια προβλήματα πιστεύεις ότι αντιμετωπίζουν σήμερα οι γυναίκες σε μία κλειστή κοινωνία 1. 2. 3. 4. 6. Συμμετέχετε σε εκδηλώσεις που γίνονται στην περιοχή Πάντα Συχνά Μερικές φορές Σχεδόν ποτέ Ποτέ ΔΓ/ΔΑ 7. Δίνονται δυνατότητες συμμετοχής των γυναικών στα κοινά Ναι Όχι 8. Πιστεύετε ότι σε μία κλειστή κοινωνία γυναίκες που δραστηριοποιούνται κοινωνικά αντιμετωπίζονται αρνητικά. Σίγουρα ΝΑΙ Μάλλον ΝΑΙ Μάλλον ΌΧΙ Σίγουρα ΌΧΙ (ερωτ. 10) 9. Αν ναι γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό 24

10. Στην περιοχή οι δυνατότητες απασχόλησης για τις γυναίκες είναι ίδιες με αυτές των ανδρών Ναι Λιγότερες για τούς άνδρες Περισσότερες για τούς άνδρες Λιγότερες για τις γυναίκες Περισσότερες για τις γυναίκες 11. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό 25

Δήμος Μελιβοίας Ερωτηματολόγιο ιερεύνησης των εμποδίων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες επιχειρηματίες και των ευκαιριών που προσφέρονται για τη γυναικεία επιχειρηματικότητα ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ (προαιρετικό) ΈΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ ΠΟΛΗ ΗΜ/ΝΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΗΣ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΕΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΙΔΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ 1. Σε ποιο αντικείμενο δραστηριοποιείται η επιχείρησή σας; Πρωτογενής Τομέας Δευτερογενής Τομέας Τριτογενής Τομέας 2. Για ποιους λόγους έχετε ανοίξει δική σας επιχείρηση; (επιλέξτε έως 2 απαντήσεις) Επειδή βρήκα μια επιχειρηματική ευκαιρία Επειδή δεν μπορούσα να βρω εργασία Επειδή πήρα κάποια επιδότηση Ήθελα να ξεφύγω από το σπίτι Είχα πολύ ελεύθερο χρόνο και ήθελα να τον αξιοποιήσω Άλλο ΔΓ /ΔΑ 3. Εάν μπορούσατε να διαλέξετε μεταξύ εργαζόμενης και επιχειρηματία, τι θα διαλέγατε; Εργαζόμενη Επιχειρηματίας (ερώτ. 5) ΔΓ/ΔΑ (ερώτ. 6) 4. Γιατί προτιμάτε να είστε εργαζόμενη; (επιλέξτε όσες απαντήσεις νομίζετε ότι σας εκφράζουν) Για τη σταθερότητα μισθού Για κοινωνική σιγουριά 26

Έλλειψη επιχειρηματικών ιδεών Έλλειψη χρόνου Δυσκολία στο να λάβω αποφάσεις Άλλο ΔΓ/ΔΑ ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ 5. Γιατί προτιμάτε να είστε επιχειρηματίας; (επιλέξτε όσες απαντήσεις νομίζετε ότι σας εκφράζουν) Για προσωπική ανεξαρτησία Γιατί βρήκα μία επαγγελματική ευκαιρία Γιατί θέλω να δημιουργήσω δικό μου περιβάλλον Για καλύτερο εισόδημα Έλλειψη θέσεων εργασίας Ήθελα να συνεχίσω την οικογενειακή επιχείρηση Είναι ευνοϊκό το οικονομικό περιβάλλον Άλλο ΔΓ/ΔΑ 6. Πόσο γνωρίζατε τις ενέργειες που έπρεπε να κάνετε για να ξεκινήσετε την επιχείρησή σας; Αρκετά καλά Καλά Μέτρια Καθόλου ΔΓ /ΔΑ 7. Ποια προβλήματα/εμπόδια αντιμετωπίσατε πριν την έναρξη της επιχείρησής σας; ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΈΛΛΕΙΨΗ ΠΕΛΑΤΟΛΟΓΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ ΚΑΘΥΣΤΕΡΗΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ/ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ ΚΑΝΕΝΑ ΔΓ/ΔΑ 8. Ποια προβλήματα/εμπόδια αντιμετωπίζετε κατά τη λειτουργία της επιχείρησής σας; Καθυστέρηση παραγγελιών Προβλήματα με προμηθευτές Μειωμένη πελατεία Κανένα πρόβλημα 27

Πολλές ώρες εργασίας Άγχος για το αποτέλεσμα Διαφήμιση Προσέγγιση πελατών Νέες τεχνολογίες/ προϊόντα/ ιδέες Λάθος τόπος εγκατάστασης ΔΓ/ΔΑ 9. Είστε ικανοποιημένη από τη μέχρι τώρα πορεία της επιχείρησής σας; 10. Ποιες πιστεύετε ότι πρέπει να είναι οι γνώσεις που πρέπει να έχει μία επιχειρηματίας; Πάρα πολύ Πολύ Μέτρια Λίγο Καθόλου ΔΓ/ΔΑ 1. 2. 3. 4. 11. Πιστεύετε ότι υπάρχουν διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών επιχειρηματιών; Σίγουρα ΝΑΙ Μάλλον ΝΑΙ Σίγουρα ΌΧΙ Μάλλον ΌΧΙ Δεν υπάρχουν διαφορές 12. Εάν Ναι, ποιες πιστεύεται ότι είναι αυτές οι διαφορές; 1. 2. 3. 4. 28

29 ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΒΟΙΑΣ