OCHIQ DARS ISHLANMASI

SAMARQAND QISHLOQ XO JALIK INSTITUTI Oliy matematika va aborot tenologiyalari Kafedrasi o qituvchisi Eshonqulov Sirojiddin Xakimovichning Informatika va aborot tenologiyalari fanidan Aborot jarayonlarini algoritimlash va dasturlash mavzusidagi OCHIQ DARS ISHLANMASI Samarqand PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

7-mavzu Aborot jarayonlarini algoritmlash va dasturlash soat O quv predmeti nomi: Informatika va AT 7-mavzu: soat -amaliy: -soat Mavzu bo yicha amaliy mashg ulotning o qitish tenologiyasi Mashg ulot shakli Amaliy kirish mashg uloti Reja: Tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarini algoritimlash va dasturlash O quv mashg ulotining maqsadi: Masalani kompyuterda yechisni va Turbo Paskal dasturi yordamida masalani kompyuterda yechisni o rgatish Pedagogik vazifalar: O quv faoliyati natijalari: Kompyuterdan foydalanib "ilmiy - tenik masalani echish" tushunchasini berish Masalalarni kompyuterda echishning algoritmlash bosqichi haqida tayanch tushuncha va bilimlar beriladi Standart funksiyalar haqida bilimlar beriladi Dasturni kompyuter tomonidan bajarilishi haqida umumiy tuhuncha va bilimlar beriladi Matrisalar bilan ishlash algoritimlari haqida umumiy tushunchalar beriladi Turbo Paskal muhitida dastur yaratish haqida umumiy tushincha beriladi Mavzu rejalari doirasida berilgan yangi bilimlar umumlashtiriladi O qitish usullari-tenikasi O qitish vositalari O qitish shakllari O qitish sharoiti Monitoring va baholash Kompyuterdan foydalanib "ilmiy - tenik masalani echish" ni o rganadilar va aytib bera oladilar Masalalarni kompyuterda echishning algoritmlash bosqichi aqida tayanch tushuncha va bilimlar ega bo ladilar aytib bera oladilar Standart funksiyalar haqida bilimlar ga ega bo ladilar Dasturni kompyuter tomonidan bajarilishi haqida umumiy tuhuncha va bilimlar ega bo ladilar Matrisalar bilan ishlash algoritimlari haqida umumiy tuhuncha va bilimlar ega bo ladilar Turbo Paskal muhitida dastur yaratish haqida umumiy tushinchalarga ega bo ladilar Mavzu rejalari doirasida berilgan yangi bilimlarni tayanch tushunchalarga ega bo ladilar Amaliy birgalikda o qiymiz Ma ruza matnlar tarqatma materiallar kompyuter va noutbuklar videoproyektor elektron doska konspektlar Individual kollektiv va guruhlarda ishlash Kompyuterlashgan o quv-laboratoriya onasi Blis so rov og zaki savollar PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

«Aborot jarayonlarini algoritmlash va dasturlash» mavzu amaliy mashg ulotining tenologik kartasi Faoliyat bosqichlari Faoliyatning mazmuni O qituvchi Talaba -bosqich Mavzuga kirish ( min) Guruh sardorlari yordamda davomat tekshiriladi Mavzu bo yicha adabiyotlar va Internet portal va saytlari haqida aborot beriladi Respublika iqtisodiy va ijtimoiy hayotidan institut fan bo yicha yangiliklar aqida aborot beriladi Qatnashidilar Tinglaydilar va qayd qiladilar Mavzu rejalarini e lon qilinadi -ilova 6 Mavzu bo yicha dastlabki umumiy tasavvurni beradi va hamda uslubiy va tashkiliy tomonlari bilan tanishtiradi Yozadilar tinglaydilar -bosqich Asosiy bo lim ( min) -bosqich Yakunlovchi ( min) Talabalarga mavzuni jonlantiruvchi blis savollar beriladi va javoblarni muhokamasi tashkil qilinadi -ilova Ma ruza rejasining punktlari bo yicha tushuntiradi har bir punkt nihoyasida umumlashtirib boradi Jarayon kompyuter slaydlarini namoyish qilish bilan olib boriladi Vizual materiallardan foydalaniladi - ilova Tayanch iboralarga qaytiladi Tinglovchilar ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi Mavzu bo yicha yakunlovchi ulosalar qiladi talabalar baholanadi Mavzu bo yicha mustaqil o rganish uchun topshiriqlar beradi Blis savollarga javob beradilar javoblarni muhokama qiladilar Tinglaydilar konspekt qilib boradilar Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar Barcha aborotni tizimlashtiradilar Konspekt qiladilar Savollar beradilar Mustaqil o rganish uchun topshiriqlarni yozib oladilar PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

Mavzu: Aborot jarayonlarini algoritmlash va dasturlash Reja: Tarmoqlanuvch va takrorlanivchi hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash Tarmoqlanuvchi jarayonlarning dasturlari - o zida kamida bitta shartni saqlaydi va kompyuter uni tekshirish natijasida ikkita mumkin bo lgan shartlardan birini bajarishni ta minlaydigan dasturlardan iborat bo ladi Shuning uchun shartsiz o tish va shartli o tish operatorlaridan foydalaniladi Dasturlash jarayonida quyidagi operatorlar ishlatiladi: Shartli o tish operatori (if b then a else a ) If shart> then operator> else operator> Bu operatorning ishlash prinspi quyidagicha: Agar shart> bajarilsa operator> ni shart> bajarilmasa operator> ni ishga tushiradi SHartsiz o tish operatori (goto) ning umumiy ko rnishi: goto n bu erda goto operatorning nomi n metka (metka-satrga quyilgan nomer belgi) Bu yerda n - dasturda label operatori yordamida e lon qilinuvchi metkani aniqlaydi Case tanlash operatori bir nechta imkoniyatlardan birini tanlab olish uchun mo ljallangan operator bo lib ichki tarmoqlanishlarni chiroyli va tushunarli qilib yozish maqsadida foydalanish mumkin Mavzu bo yicha vazifalar bajarish uchun namunalar Qo yida berilgan ikkiga va uchga tarmoqlanuvchi funksiyalarni blok-semasini va Paskal algoritmik tilidagi dastur matnini yozing -vazifa b) blok semasi agar agar bo' lsa bo' lsa PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 4

-rasm s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni Program misol Var y: real begin read () If then Y:sqr()- else Writeln ( y y::) readln(y) readln end Y:-*** PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

-vazifa agar bo' lsa agar bo' lsa b) blok-semasi s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni -usul Program usul_ Var y: real begin read () If then Y:*sqr() else Y:-sqr()* Writeln (Y::) readln end -vazifa b) blok semasi -rasm а b agar bo' lsa c d e agar bo' lsa a b c d e butun sonlar -usul Program usul {Tarmoqlanuvchi hisoblash jarayoni} Var {uzgaruvchilarni tipi} y: real {dastur tanasi} begin Write ( ) read () If then Y:*sqr() else Y:sqr()* Writeln ( u y::) readln end PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 6

s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni -usul Program usul_ Var abcde:intejer : real begin readln (abcde) If then Y:a*b else Y:c*sqr()d*e Writeln (y:8:) readln end -usul Program usul_ Var {o zgaruvchilar matni elon qilamiz} {abcde-butun sonlar} abcde:intejer {-haqiqiy son} :real {dastur tanasi} begin -rasm PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 7

Write ( a ) readln (a) Write ( b ) readln (b) Write ( c ) readln (c) Write ( d ) readln (d) Write ( e ) readln (e) If then Y:a*b else Y:c*sqr()d*e Writeln ( u y:8:) readln end 4-vazifa 4 a agar a > bo' lsa y sin a agar a bo' lsa e agar a bo' lsa b) blok semasi 4-rasm s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni Program tarmoq-4 {matnni yozamiz} Label Var ay: real begin write ( a ) readln(a) write ( ) readln() if a> goto if a goto y:sin(sqrt(*a)) goto : y:*sqr()4*sqrt(a-) goto PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 8

: y:ep(*) : writeln( a a y y) readln end Mavzu bo yicha mustaqil bajarish uchun topshiriqlar a) so zli b) blok-semali algoritmni s) Paskal tilida dastur matnini tuzing Tuzilgan dastur matnini kompyuterda Turbo Paskal dasturiga kiriting natijalarni yozib oling va qisqacha tahlil qiling Paskal tilida takorlanuvchi hisoblash jarayonlarining dasturlarini ishlab chiqish va Turbo Paskal muhitida ishlash Mavzu bo yicha mustaqil bajarish uchun topshiriqlar a) so zli b) blok-semali algoritmni s) Paskal tilida dastur matnini tuzing Tuzilgan dastur matnini kompyuterda Turbo Paskal dasturiga kiriting natijalarni yozib oling va qisqacha tahlil qiling -vazifa A (a a a N ) massivning yig indisini hisoblashni a) so zli b) blok-semali algoritmni tuzing a) so zli algoritimi: Berilganlar Natija N A( - 6 ) S Algoritmning bajarilishi: I S S I da S a I da Sa a 8 I da Sa a a 8-6 I4 da Sa a a a 4 66 I da Sa a a a 4 a b) blok-semali algoritmi: PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 9

-rasm s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni: Program Summa Type Mas Array [] of Real Var A: Mas i N : Integer S : Real BEGIN Write(' N - ni kiriting N') ReadLn(N) For i : to N do begin Write('A [ ' i ' ] ') ReadLn(A[i]) end S : For i : to N do S : SA[i] WriteLn WriteLn('Yigindi S' S : : ) ReadLn END d) Dastur matni Turbo Paskal muhitida natijani olish: N [Enter] bosiladi A[] [Enter] bosiladi A[] [Enter] bosiladi A[] - [Enter] bosiladi A[4] 6 [Enter] bosiladi A[] [Enter] bosiladi Javob Yig indi ga teng 6-vazifa S ( yig indini hisoblashni: a) so zli b) blok-semali N n n ) n n! algoritmni tuzing Bu erda n!*** *n (!) ni hisoblash talab qilinadi a) so zli algoritimi: Berilgan: X n Natija: b) blok-semali algoritmi PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

6-rasm s) Paskal algoritmik tilidagi dastur matni: Program Sum Var S P : Real i n : Integer BEGIN Write(' n ') ReadLn(n) Write(' ') ReadLn() WriteLn S : P : For i : to n do begin P : - P* /i S : S P end WriteLn('Javob: S ' S : 7 : ) ReadLn END d) Dastur matni Turbo Paskal muhitida natijani olish n [Enter] bosiladi [Enter] bosiladi Javob: S Mustaqil bajarish uchun vazifalar 4 - vazifa 6 PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

- vazifa 9 6 4 - vazifa 7 4- vazifa 4 4 7 - vazifa 6- vazifa ) ( e 7- vazifa e Sin 8- vazifa 6 4 tn 9- vazifa ln - vazifa cos cos - vazifa 6 ) ( e - vazifa 4 6 4 e - vazifa ln > z z ерда б z ctg y 4- vazifa > sin sin ln arc z 4- vazifa > ln e ct g y g ct PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

- vazifa ln6 4 ctg > z sin 6 sin( a b c) б ерда а b 6 c 7 6-vazifa 7-vazifa y 6 y i 6 a sin i (cos i ai) ( a i ) i e i a a k 8-vazifa y sin( ka ) k 4 π t 6 t 6 9-vazifa y ( e t ) t PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 4

PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom

PDF created with pdffactory Pro trial version wwwpdffactorycom 6