ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΤΣΕΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΣΕΧΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΑ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ ΕΚΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΤΣΕΧΙΑΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ & ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΛΛΑΔΑΣ - ΤΣΕΧΙΑΣ 2009 Πράγα, Ιούλιος 2010

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...5 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ...7 2. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ...8 2.1. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ)...8 2.2. Πληθωρισμός... 11 2.3. Αγορά εργασίας - Απασχόληση - Ανεργία - Αμοιβές...12 2.4. Δημόσια οικονομικά...15 2.5. Επιτόκια...19 3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ... 20 3.1. Ισοζύγιο Πληρωμών...20 3.2. Εξωτερικό εμπόριο...21 3.2.1. Σύνθεση εξωτερικού εμπορίου κατά βασικές κατηγορίες προϊόντων... 24 3.2.2. Σύνθεση εξωτερικού εμπορίου κατά μεγάλες ομάδες χωρών...25 3.2.3. Άμεσες ξένες επενδύσεις...27 4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...31 4.1. Θεσμικό πλαίσιο...31 4.2. Εμπορικές Σχέσεις Ελλάδας - Τσεχίας...32 4.2.1. Η εξέλιξη του όγκου εμπορίου Ελλάδας - Τσεχίας...32 4.2.2. Η εξέλιξη των ελληνικών εξαγωγών στην Τσεχία...33 4.2.3. Η εξέλιξη των ελληνικών εισαγωγών από την Τσεχία... 34 4.2.4. Η εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου...34 4.2.5. Κάλυψη των ελληνικών εισαγωγών από εξαγωγές...35 4.3. Σύνθεση του ελληνο-τσεχικού εμπορίου... 36 4.3.1. Ελληνικές εξαγωγές στην Τσεχία (ανά μονοψήφιο κωδικό SITC)...36 4.3.2. Ελληνικές εξαγωγές στην Τσεχία (ανά οκταψήφιο κωδικό CSN )...37 4.3.3. Ελληνικές εισαγωγές από την Τσεχία (ανά μονοψήφιο κωδικό SITC)... 38 4.3.4. Ελληνικές εισαγωγές από την Τσεχία (ανά οκταψήφιο κωδικό CSN)... 39 4.4. Επενδύσεις...40 5. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΕΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΗΣ ΤΣΕΧΙΑΣ... 41 5.1. Προβλήματα ελληνικών εξαγωγών στην Τσεχία...41 5.2. Προοπτικές αύξησης των ελληνικών εξαγωγών στην Τσεχία... 42 5.2.1. Εφαρμογή μάρκετινγκ...42 5.2.3. Συλλογικό μάρκετινγκ...46 5.2.4. Διεύρυνση φάσματος εξαγομένων προϊόντων... 47 5.2.5. Επαφή με το Γραφείο μας... 48 5.3. Θεσμικά...48 5.4. Κανάλια διανομής... 49 5.5. Διερεύνηση αγοράς Απόκτηση επαφών...50 5.6. Εμπορικές αποστολές Διεθνείς Εκθέσεις Λοιπές εκδηλώσεις...51

3 5.7. Επενδύσεις...54 6. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ... 56 6.1. Ιστοσελίδες...56 6.1.1. Γενικές πληροφορίες... 56 6.1.2. Μακροοικονομικά μεγέθη και στατιστικά στοιχεία...56 6.1.3. Άλλα υπουργεία και οργανισμοί στην Τσεχία... 56 6.1.4. Επιχειρηματικές Επαφές Εμπορικές Εκθέσεις...57

4 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Εξέλιξη του ΑΕΠ της Τσεχίας, σταθερές τιμές (2000), 2003-2009..8 Πίνακας 2: Εξέλιξη του ΑΕΠ της Τσεχίας, τρέχουσες τιμές, 2003-2009...8 Πίνακας 3: Εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τσεχίας, 2003-2009...11 Πίνακας 4: Σύνθεση του ΑΕΠ της Τσεχίας ανά τομέα δραστηριότητας 2004-2009... 11 Πίνακας 5: Εξέλιξη του πληθωρισμού της Τσεχίας, 2005-2009... 12 Πίνακας 6: Εξέλιξη της ανεργίας στη Τσεχία, 2004-2009...13 Πίνακας 7: Εξέλιξη των αμοιβών στη Τσεχία, 2003-2009...14 Πίνακας 8: Εξέλιξη του προϋπολογισμού στη Τσεχία, 2005-2009...15 Πίνακας 9: Φορολογία...17 Πίνακας 10: Εξέλιξη των μακροπρόθεσμων επιτοκίων στη Τσεχία, 2004-2009... 19 Πίνακας 11: Εξέλιξη του Ισοζυγίου Πληρωμών της Τσεχίας, 2004-2008 σε δις KCZ...20 Πίνακας 12: Εξωτερικό εμπόριο της Τσεχίας, 2004-2009...23 Πίνακας 13: Οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι της Τσεχίας, 2008-2009... 26 Πίνακας 14: Εξέλιξη του διμερούς εμπορίου Ελλάδας- Τσεχίας, 2004-2009... 32 Πίνακας 15: Κυριότερες ελληνικές εξαγωγές στην Τσεχία...37 Πίνακας 16: Κυριότερες ελληνικές εισαγωγές από την Τσεχία...39

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Δημοκρατία της Τσεχίας υπήρξε μέρος της Τσεχοσλοβακίας από το 1918. Μετά τη «Βελούδινη Επανάσταση» του 1989, αποφασίστηκε, τον Ιούλιο του 1992, η διάλυση της ομοσπονδίας κατά τρόπο συναινετικό, εξέλιξη που έμεινε γνωστή ως «Βελούδινο Διαζύγιο». Η Δημοκρατία της Τσεχίας υπάρχει σαν νέο ανεξάρτητο κράτος από την 1 η Ιανουαρίου 1993. Έκτοτε, η Τσεχία έχει διανύσει μια μακρά και επίπονη πορεία για την ενσωμάτωσή της στις δυτικές πολιτικές και οικονομικές δομές. Έγινε μέλος του ΟΗΕ τον Ιανουάριο του 1993, μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης τον Ιούνιο του ίδιου έτους, ενώ από το 1995 τέθηκε σε ισχύ η Συμφωνία Σύνδεσης με την Ε.Ε. Ακολούθησαν η συμμετοχή στον ΟΟΣΑ και η επίσημη αίτηση ένταξης στην Ε.Ε. (23 Ιανουαρίου 1996). Ορόσημο αυτής της πορείας αποτέλεσε η προσχώρησή της ως πλήρους μέλους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την 1 η Μαΐου 2004. Σήμερα, 16 περίπου χρόνια μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας και την έναρξη των μεταρρυθμίσεων, η Τσεχία έχει πλέον από πολλού ξεπεράσει την φάση της οικονομίας υπό μετάβαση και λειτουργεί πλήρως στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς. Η τσεχική οικονομία τα τελευταία χρόνια έχει παρουσιάσει σημαντικές προόδους σε όλους τους τομείς. Το ΑΕΠ αυξάνεται με υψηλούς ρυθμούς, η εισροή των ξένων άμεσων επενδύσεων υπήρξε εντυπωσιακή, ενώ οι μεταρρυθμίσεις έχουν συμβάλλει στον ταχύτερο εκσυγχρονισμό και στην προσαρμογή στα ισχύοντα στη διεθνή οικονομία. Η Τσεχία αποτελεί, εξ επόψεως πληθυσμού, μια αγορά αναλόγου μεγέθους με την ελληνική. Με την ένταξη της χώρας στην Ε.Ε., και μελλοντικά στην ζώνη του Ευρώ, σε συνδυασμό με την σταδιακή άνοδο του εισοδήματος, η τσεχική αγορά θα εξελιχθεί σε μια ακόμα ελκυστικότερη αγορά για τα κοινοτικά, και βεβαίως και τα ελληνικά, προϊόντα. Εξ άλλου, δεδομένου ότι παρά τις από της ανεξαρτησίας τους «κατ ιδίαν» πορείες των δύο κρατώνσυνιστωσών της πρώην Τσεχοσλοβακίας, η Τσεχία έχει πολλά κοινά

6 χαρακτηριστικά με την αγορά της Σλοβακίας, μπορεί δε να αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού των ελληνικών εξαγωγικών επιχειρήσεων ταυτόχρονα με την αγορά της τελευταίας. Η χώρα μας παρά τις ευκαιρίες που έχουν παρουσιαστεί μετά την ανεξαρτησία της Τσεχίας, δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει τις σημαντικές δυνατότητες που προσφέρονται στην τσεχική αγορά, με αποτέλεσμα να διαθέτει ένα πολύ μικρό μερίδιο στις τσεχικές εισαγωγές, που για το 2009 έφθασε το 0,13%, κινούμενο στα συνήθη κατά τα τελευταία χρόνια πλαίσια. Η κατάσταση οπωσδήποτε επιδέχεται βελτίωση, δεδομένου ότι η Τσεχία υπολείπεται ακόμη του επιπέδου διαβίωσης που έχει επιτευχθεί στη χώρα μας αλλά και, ταυτόχρονα, αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς και έτσι ο αγώνας των επιχειρήσεων για είσοδο και εδραίωση στην αγορά είναι ακόμα σε εξέλιξη. Απαραίτητη προϋπόθεση για αυτό είναι η ταχεία, οργανωμένη και με συγκεκριμένες στοχεύσεις κινητοποίηση από πλευράς των Ελλήνων εξαγωγέων, των συλλογικών και κλαδικών φορέων και των υποστηρικτικών μηχανισμών τους, ώστε να επιτευχθούν, σταδιακά αλλά σταθερά, υψηλότερες επιδόσεις και να αποκτήσουν τα ελληνικά προϊόντα αναγνωρισιμότητα και σταθερή θέση στις προτιμήσεις των Τσέχων καταναλωτών. Φιλοδοξία της παρούσας Έκθεσης είναι να συμβάλλει στην ενημέρωση των ελληνικών επιχειρήσεων και των υποστηρικτικών φορέων και μηχανισμών τους με στόχο την εντονότερη ενεργοποίησή τους στην αγορά της Τσεχίας. Το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων Πράγας, θα παραμείνει αρωγός στην προσπάθεια για την είσοδο, δραστηριοποίηση και επέκταση κάθε ελληνικής επιχείρησης στην αγορά της Τσεχίας. Πράγα, Ιούλιος 2010 Συντάκτης: Ανδρέας Δ. Καραϊσκάκης Σύμβουλος Ο.Ε.Υ. Α

7 1. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Επίσημη Ονομασία: Γεωγραφική θέση: Δημοκρατία της Τσεχίας Κεντρική Ευρώπη. Περικλείεται από Γερμανία, Πολωνία, Σλοβακία και Αυστρία. Έκταση: 78.864 τ. χλμ. Πληθυσμός: 10.234.092 (μέσα 2005). Ρυθμός αύξησης: -0,6% Εθνικότητες: Τσέχοι (94,2%), Σλοβάκοι (1,9%), Πολωνοί (0,5%), Πολιτικό σύστημα: Πολιτικά κόμματα στο Κοινοβούλιο: * Γερμανοί (0,4%) Ρόμα (0,1%), Άλλοι (2,9%) Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Πρόεδρος κ. Vaclav Klaus CSSD, 22,08%, έδρες 56 («Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα», Πρόεδρος κ. Bohuslav Sobotka ), ODS, 20,22%, έδρες 53, («Δημοκρατικό Κόμμα των Πολιτών», Πρόεδρος κ. Petr Nečas), TOP 09, 16,7%, έδρες 41(«ΤΟΠ 09», κεντροδεξιό κόμμα, Πρόεδρος κ. Karel Schwarzenberg), KSČM, 11,27%, έδρες 26 (Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχίας- Μοραβίας», Πρόεδρος κ. Vojtec Filip), VV 10,88%, έδρες 24 («Δημοσίων Υποθέσεων», κεντροδεξιό κόμμα, Πρόεδρος κ.radek John) Θρησκεία: Άθρησκοι (52%) Ρωμαιοκαθολικοί (38%), Γλώσσα: Σύνθεση ΑΕΠ (2009): Διαμαρτυρόμενοι (4%), Ορθόδοξοι (2%), άλλοι (4%) Τσεχική Γεωργία 2,3%, βιομηχανία 26,7%, κατασκευές 5,2%, εμπόριο 12,3%, λοιπές υπηρεσίες 53,5% Νόμισμα: Τσεχική Κορώνα (Μέσες ετήσιες ισοτιμίες 2009: 1 US$ = 19,057 CZK, 1 EUR= 26,445 CZK) Μεγαλύτερες πόλεις: Praha (πρωτεύουσα) 1.249.256, Brno 376.172, Ostrava 316.744, Olomouc 224.613, Plzen 165.259 *Βάσει των τελευταίων βουλευτικών εκλογών της Τσεχίας (28-29 Μαΐου 2010)

8 2. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΓΕΘΩΝ 2.1. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) Κατά το 2009, το ΑΕΠ της Τσεχίας ανήλθε, σε σταθερές τιμές 2000, σε 2.931 δις Τσεχικές Κορώνες (CZK) έναντι 3.053 δις CZK το 2008, καταγράφοντας μείωση κατά 4,0%, χάνοντας το αναπτυξιακό κεκτημένο των προηγουμένων ετών και φτάνοντας σε μείωση για πρώτη φορά κατά την τελευταία δεκαπενταετία. Εκφρασμένο σε Ευρώ και επίσης σε σταθερές τιμές 2000 1, το ΑΕΠ της Τσεχίας ανήλθε το 2009 σε 137,3 δις, σημειώνοντας μείωση κατά δέκα δις ή κατά 6,7% έναντι του προηγουμένου έτους. Πίνακας 1: Εξέλιξη του ΑΕΠ της Τσεχίας, σταθερές τιμές (2000), 2003-2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 CZK (δις) 2.368 2.471 2.628 2.812 2.985 3.053 2.931 Μεταβολή (%) 3,6 4,3 6,4 7,0 6,2 2,3-4,0 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας Σε τρέχουσες τιμές, το ΑΕΠ της Τσεχίας ανήλθε το 2009 σε 3.627,2 δις CZK, έναντι 3.689 δις CZK το 2008, καταγράφοντας ονομαστική μείωση κατά 62 δις CZK ή 1,68%. Εκφρασμένο σε Ευρώ, το ΑΕΠ της Τσεχίας ανήλθε σε 137,1 δις (2008: 147,9 ) μειωμένο σε ονομαστικές τιμές και πάντοτε σε όρους Ευρώ κατά 7,3%. Η διαφορετική ποσοστιαία μεταβολή οφείλεται, στην ελαφρά υποτίμηση της αξίας της Τσεχικής Κορώνας έναντι του Ευρώ 2 κατά το 2009. Πίνακας 2: Εξέλιξη του ΑΕΠ της Τσεχίας, τρέχουσες τιμές, 2003-2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 CZK (δις) 2.578 2.811 2.982 3.226 3.539 3.687 3.631 (δις) 81,1 88,1 100,1 114,0 127,3 147,5 137,3 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας Οι εντυπωσιακά υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της τσεχικής οικονομίας μέχρι το 2007, που οφείλοντο κυρίως στην ένταση της ιδιωτικής ζήτησης ανεκόπησαν απότομα λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Η οικονομική δραστηριότητα στην Τσεχία, όπως προβλεπόταν, σημείωσε σημαντική 1 Βλ. Πίνακα Π-1 του Παραρτήματος 2 Για την εξέλιξη της ισοτιμίας CZK/ EURO βλ. Πίνακα Π-1 του Παραρτήματος

9 επιβράδυνση καθ όλο το 2008, καταγράφοντας ρυθμό μείωσης 1,3% κατά το τέταρτο τρίμηνο του έτους, ενώ η μείωση συνεχίστηκε και κατά το πρώτο τρίμηνο του 2009 φθάνοντας το -4,8%, ποσοστό το οποίο ικανοποιεί πλήρως τον τεχνικό ορισμό της «οικονομικής ύφεσης», κομίζοντας την χειρότερη επιδείνωση στην πρόσφατη ιστορία της τσεχικής οικονομίας. Η κατάσταση αυτή διατηρήθηκε για τα πρώτα δύο τρίμηνα του 2009, οπότε η οικονομία σημείωσε επιδόσεις κάτω από τις αντίστοιχες του 2007. Κατά το δεύτερο ήμισυ του έτους πάντως, η οικονομία σημείωσε οριακή ανάκαμψη επιτυγχάνοντας ρυθμούς θετικής πορείας της τάξεως του 0,7%, επιδόσεις όμως οι οποίες δεν στάθηκε δυνατόν να ανατρέψουν την μείωση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης από τα επίπεδα του -4%, συγκριτικά με το 2008. Η εξαγωγικά προσανατολισμένη βιομηχανία της χώρας επηρεάστηκε σημαντικά από την παγκόσμια οικονομική κρίση κατά το 2009. Οι εξαγωγές της Τσεχίας συρρικνώθηκαν κατά 22,11% λόγω μειωμένης ζήτησης από το εξωτερικό, ενώ, λόγω της μειωμένης εγχώριας ζήτησης, σημείωσαν μέση μείωση και οι εισαγωγές κατά 18,38%. Παρά το ότι η διαφορά αυτή στις μειώσεις εξαγωγών εισαγωγών είχαν σαν αποτέλεσμα να αυξηθεί το πλεόνασμα του τσεχικού εμπορικού ισοζυγίου, φθάνοντας στο ύψος-ρεκόρ των 153,2 δις CZK (5,79 δις ), η γενική μείωση στην βιομηχανική παραγωγή, ακολουθήθηκε και από σημαντική μείωση του κατασκευαστικού τομέα κατά την ίδια περίοδο. Η αρνητική οικονομική ανάπτυξη της Τσεχίας κατά το 2009, ήταν, πέραν των άλλων, απόρροια τόσο της ύφεσης στην οποία εισήλθαν οι οικονομίες των κυριοτέρων οικονομικών και εμπορικών της εταίρων, ήτοι, των χωρών της ευρωζώνης με προεξάρχουσα την Γερμανία, η οποία είχε ως επίπτωση την σημαντική κάμψη της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής. Παρά τις αντίξοες αυτές συνθήκες όμως, η τσεχική οικονομία κατά το 2009 συρρικνώθηκε κατά -4,1%, ποσοστό απόλυτα ίσο προς τον μέσο όρο συρρίκνωσης των χωρών της Ευρωζώνης-16 και οριακά μικρότερο της μέσης συρρίκνωσης των χωρών της Ε.Ε.-27 (ο οποίος έφθασε στο -4,2%).

10 Η μείωση του τσεχικού ΑΕΠ κατά το 2009 λόγω των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στην οικονομία της χώρας αναμένεται να ξεπεραστεί κατά το τρέχον έτος, εκτίμηση η οποία βασίζεται στις πρώτες ενδείξεις εξόδου της οικονομίας της χώρας από την ύφεση. Σημειώνεται, ότι η δομή της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας άλλαξε κατά το 2009, αφού η δυναμική της ιδιωτικής κατανάλωσης, ως κύριας κινητήριας δύναμης της ανάπτυξης κατά τα τελευταία χρόνια, εξανεμίσθηκε, οι δε επενδύσεις των επιχειρήσεων εξασθένησαν, αφήνοντας ως προωθητική αναπτυξιακή δύναμη μόνο το εξωτερικό εμπόριο, το οποίο υποβοηθήθηκε οριακά από την μικρή εξασθένηση του εθνικού νομίσματος (τσεχική κορώνα -CZK) στην διεθνή αγορά συναλλάγματος κατά την ίδια περίοδο. Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τσεχίας σε τρέχουσες τιμές, το οποίο για το μεν 2008 αυξήθηκε κατά 3,47% φθάνοντας τις CZK 353.701, σε απόλυτους όρους, και αποτελούσε το υψηλότερο κατά κεφαλή ΑΕΠ μετά την ανεξαρτησία της χώρας, κατά το 2009 μειώθηκε σύμφωνα με τους αναθεωρημένους δείκτες, κατά 2,23% φθάνοντας στις CZK 345.812. Εντούτοις, το εν λόγω μέγεθος δεν αντανακλά τα πραγματικά δεδομένα της οικονομίας, δεδομένου ότι αφενός υπολογίζεται σε τρέχουσες τιμές, αφετέρου ενσωματώνει και τις διακυμάνσεις τις ισοτιμίας της Τσεχικής Κορώνας η οποία υποχώρησε έναντι του Ευρώ, πριν σταθεροποιηθεί περί το τέλος του έτους. Για λόγους συγκρισιμότητας μεταξύ των οικονομιών διαφορετικών χωρών, το κατά κεφαλή εισόδημα μετράται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με βάση τα «Επίπεδα Αγοραστικής Δύναμης» (Purchasing Power Standards ή PPS). Με αυτόν τον τρόπο, λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές στα επίπεδα τιμών μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. και δίνεται η δυνατότητα συγκρίσεων, τόσο σε απόλυτα μεγέθη, όσο και ως προς τον μέσο όρο. Έτσι, σύμφωνα με τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία, το κατά κεφαλή ΑΕΠ της Τσεχίας, κατά το 2008, εκτιμάται στο PPS 20.145, το 2009 μειώθηκε στο PPS 18.971, ποσό το οποίο αντιστοιχεί και πάλι στο 80% του μέσου όρου της Ε.Ε-27.

11 Πίνακας 3: Εξέλιξη του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Τσεχίας, 2003-2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Τσεχία, PPS 15.200 16.300 17.100 18.200 19.900 20.100 19.400 Τσεχία (E.E.27= 100) 70,4 73,4 75,1 75,9 77,4 80,2 80,4 Ελλάδα, PPS 19.200 20.400 20.600 22.000 23.100 23.600 23.300 Ελλάδα (E.E.27= 100) 90,2 92,1 94,0 92,8 94,1 94,0* 95,0* Τσεχία, σε τρ. τιμές CZK 252.617 275.770 291.561 313.868 342.494 353.701 345.812 Τσεχία σε τρεχ. τιμές 7.934 8.644 9.789 11.074 12.337 14.181 13.077 Πηγή: EUROSTAT, Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας, ΟΟΣΑ, ΔΝΤ * Προσωρινά στοιχεία Τέλος, αναφορικά προς την κατανομή του ΑΕΠ ανά τομέα δραστηριότητας, διαπιστώνεται μεσοπρόθεσμα, μια σταθεροποίηση της συμμετοχής όλων των τομέων της οικονομικής δραστηριότητας στο συνολικό προϊόν, με μια σταδιακή άνοδο της συμμετοχής του δευτερογενή τομέα (κυρίως αυτού της βιομηχανίας - μεταποίησης, λόγω της εισροής μεγάλων ξένων επενδύσεων στον τομέα αυτό) ταυτόχρονα με μια επίσης μικρή άνοδο της συμμετοχής του εν γένει τομέα των υπηρεσιών. Πίνακας 4: Σύνθεση του ΑΕΠ της Τσεχίας ανά τομέα δραστηριότητας 2004-2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Αγροτικός Τομέας 2,6 2,4 2,2 2,2 2,3 2,3 Βιομηχανία 39,6 38,9 39,7 27,8 26,7 36,6 Κατασκευές 8,7 8,4 8,6 5,9 5,7 5,1 Εμπόριο 9,1 9,2 8,8 11,4 12,3 9,5 Μεταφορές, τηλεπικοινωνίες 8,7 8,6 8,2 9,6 9,7 10,6 Ακίνητα και συναφείς υπηρεσίες 10,6 10,9 10,5 12,4 12,5 7,8 Άλλα 20,7 20,7 22,0 30,7 30,8 28,1 100 100 100 100 100 100 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας 2.2. Πληθωρισμός Η εξέλιξη του πληθωρισμού στη Τσεχία ακολούθησε, σε γενικές γραμμές, το πρότυπο εξέλιξης των τιμών στις περισσότερες υπό μετάβαση οικονομίες. Ήδη από το 1991, όταν η ενιαία, τότε, Τσεχοσλοβακία, εισήγαγε μεταρρυθμίσεις για τη μετεξέλιξή της σε οικονομία της αγοράς, υπήρξε μια περίοδος ύφεσης (1991-1993) λόγω αλλαγής των δομών και προσανατολισμών της οικονομίας. Έτσι, ενώ οι τιμές το 1993 αυξάνονταν κατά 20,8% κατά μέσο όρο, σημείωσαν πτωτική πορεία από το 1994 μέχρι το

12 1997 και μετά από μια προσωρινή αύξηση το 1998 (+10,7%) άρχισαν πλέον να μειώνονται σταθερά, φθάνοντας στο +0,1% το 2003, στο +2,8% το 2007, κάνοντας σημαντικό άλμα στο +6,3% το 2008. Πίνακας 5: Εξέλιξη του πληθωρισμού της Τσεχίας, 2005-2009 2005 2006 2007 2008 2009 Πληθωρισμός, τέλος περιόδου,% 2,2 1,7 5,4 3,6 1,0 Πληθωρισμός, ετήσιος μ.ο., % 1,9 2,5 2,8 6,3 1,0 Ε.Ε.-25 (2005-), Ε.Ε.-27(2007-)% 2,2 2,2 2,3 3,7 1,0 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας, EUROSTAT Το 2009 καταγράφεται οριακή μόνο αύξηση του μέσου επιπέδου τιμών στην Τσεχία, εν συγκρίσει προς το 2008. Οι πληθωριστικές πιέσεις υπήρξαν εξαιρετικά ασθενείς. Η μειωμένη καταναλωτική ζήτηση, η υποχωρούσα οικονομική κίνηση, οι χαμηλές τιμές παραγωγού καθώς και των διεθνών χρηματιστηριακών εμπορευμάτων (commodities) ώθησαν το γενικό επίπεδο τιμών προς τα κάτω. Προς αυτήν την κατεύθυνση συνέβαλαν και οι αρνητικές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας (αύξηση της ανεργίας) οι οποίες εξασθένισαν τις πιέσεις για αύξηση μισθών, αφήνοντας ως μοναδικό πληθωριστικό παράγοντα την ελαφρά υποχώρηση της τσεχικής κορώνας έναντι των κυριωτέρων ξένων νομισμάτων, ώστε να σημειώνονται μειώσεις τιμών καταναλωτή από το δεύτερο τρίμηνο μέχρι σχεδόν το τέλος του 2009, καταλήγοντας σε ένα μέσο όρο 1% για όλο το έτος, ακριβώς όσο και ο μέσος όρος της Ε.Ε.-27. 2.3. Αγορά εργασίας - Απασχόληση - Ανεργία - Αμοιβές Η έναρξη των μεταρρυθμίσεων για μετεξέλιξη σε οικονομία της αγοράς, επέφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, ανακατατάξεις και στον τομέα της απασχόλησης, με κυριότερο χαρακτηριστικό την αύξηση του ποσοστού ανεργίας. Έτσι, ενώ το 1993 η καταγεγραμμένη ανεργία 3 ανέρχονταν στο 3,0%, το 2002 ανήλθε σε 9,2% και, χωρίς σημαντικές αλλαγές, στο 9,9% το 2003. Εντούτοις, μετά το 2004 λόγω των υψηλών ρυθμών οικονομικής 3 Πρόκειται για το ποσοστό ανεργίας που καταγράφεται βάσει της μεθοδολογίας των αρμοδίων υπηρεσιών του τσεχικού Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υπηρεσιών

13 ανάπτυξης παρουσιάστηκε μεταστροφή της αυξητικής αυτής τάσης 4 και ώθησαν την τσεχική αγορά εργασίας σε κατάσταση σχεδόν πλήρους απασχόλησης στην πρωτεύουσα και τις κυριότερες στις μεγαλουπόλεις, με αποτέλεσμα κατά τις αρχές του 2008 να καταγραφεί ποσοστό ανεργίας της τάξεως του 5,4% κατά μέσο όρο. Πίνακας 6: Εξέλιξη της ανεργίας στη Τσεχία, 2004-2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Ετήσιος μ.ο. 9,2 9,0 8,1 6,6 5,4 8,0 Ε.Ε.-25 (2004-), Ε.Ε.-27(2007-)% 9,0 8,9 8,2 7,1 7,6 9,4 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας, EUROSTAT Όμως, τα πρώτα συμπτώματα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσεως κατά τα τέλη του 2008, πυροδότησαν εκτεταμένες μαζικές απολύσεις, αποτέλεσμα των οποίων ήταν η ανεργία σταδιακά να φθάσει το 8% για όλο το 2009, ήτοι περίπου στα επίπεδα του 2006, οι δε άνεργοι να ξεπεράσουν το συμβολικό ψυχολογικό «κατώφλιο» των 500.000 ανέργων, ποσοστό όμως το οποίο ήταν αρκετά μικρότερο του αντίστοιχου μ.ο. της Ε.Ε.-27 (9,4%) Πέραν των ανωτέρω, η ανεργία παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις μεταξύ των επιμέρους περιοχών της χώρας, λόγω των διαφορών στο επίπεδο αλλά και των διαφορετικών ρυθμών ανάπτυξής τους. Έτσι, η ανεργία στην Πράγα βρίσκεται σε σχετικά χαμηλά επίπεδα (κυμαίνεται περί το 3%), όμως σε ορισμένες περιοχές η ανεργία ανέρχεται σε υψηλά επίπεδα (λ.χ., Βόρεια Μοράβια - Σιλεσία: 10,8%, περιφέρεια Ustí Nad Labem: 12,2%). Από το σύνολο των ανέργων, η πλειονότητα είναι άτομα με σχετικά χαμηλό μορφωτικό επίπεδο και χαμηλή εξειδίκευση. Συγκεκριμένα, το 46,2% είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αλλά χωρίς εξειδίκευση και επαγγελματική κατάρτιση, ενώ από τους λοιπούς το 25,3% είναι απόφοιτοι βασικής εκπαίδευσης και το 25,5% απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με επαγγελματική εξειδίκευση. Από την άλλη πλευρά, το ποσοστό των ανέργων με πανεπιστημιακή μόρφωση κυμαίνεται περίπου στο 3%. 4 Στην μεταστροφή φαίνεται ότι έχει διαδραματίσει ρόλο και η εφαρμογή νέας μεθοδολογίας μέτρησης της ανεργίας, συμβατή με τις απαιτήσεις EUROSTAT από το 2004

14 Από τις επιμέρους περιοχές της χώρας, η πρωτεύουσα εμφανίζει μεγαλύτερη αντοχή στην μείωση των θέσεων εργασίας σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή, αλλά και συγκρινόμενη με το σύνολο της χώρας. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι το ποσοστό της συνολικής απασχόλησης επί του ενεργού πληθυσμού (ηλικίες 15-64) ήταν το 2009 υψηλότερο στην Τσεχία (65,4%) από αυτό του μέσου όρου της Ε.Ε.-27 (64,6%). Πίνακας 7: Εξέλιξη των αμοιβών στη Τσεχία, 2003-2009 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Μέσος Ονομαστικός Μισθός, CZK 16.917 18.041 19.024 20.211 21.692 23.542 25.752 Ονομαστική Μεταβολή (%) 5,8 6,3 5,0 6,6 7,2 8,3 5,2 Πραγματική Μεταβολή (%) 5,7 3,4 3,0 4,0 4,3 1,9 4,8 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας Το 2009, ο μέσος μηνιαίος ονομαστικός μισθός στη Τσεχία ανήλθε στις CZK 25.752, αυξανόμενος κατά 5,2% σε ονομαστικούς όρους σε σύγκριση προς το προηγούμενο έτος 5. Ταυτόχρονα, παρά την μικρή αύξηση του πληθωρισμού τα πραγματικά εισοδήματα αυξήθηκαν κατά 4,8%, ποσοστό το οποίο είναι το υψηλότερο των τελευταίων ετών. Τέλος, σε ότι αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, παρατηρείται την τελευταία τετραετία μια αύξηση του σχετικού δείκτη, ο οποίος έφτασε το 2007 στο + 3,3%, αυξήθηκε οριακά το 2008 κατά 0,8%, ενώ το 2009, μειώθηκε σημαντικά φθάνοντας το -2,4% ως προς τον προηγούμενο χρόνο. Ταυτόχρονα η ονομαστική αύξηση των μισθών αρχίζει από το 2008 να αυξάνεται με ρυθμούς μεγαλύτερους από αυτούς της παραγωγικότητας της εργασίας. 5 Είναι σημαντικό να σημειωθεί, εντούτοις, ότι η δομική στατιστική ανάλυση καταδεικνύει ότι τα 2/3 των εργαζομένων λαμβάνουν μισθό κάτω του εθνικού μ.ο.

15 2.4. Δημόσια οικονομικά Η κατάσταση των δημοσίων οικονομικών στη Τσεχία επιδεινώθηκε τα τελευταία χρόνια, χαρακτηριστικό στοιχείο πολλών οικονομιών σε μετάβαση, δεδομένου ότι απαιτούνταν αυξημένες δαπάνες για δημιουργία νέων δομών, για επενδύσεις, την υγεία, την εκπαίδευση, τις συντάξεις αλλά και χρηματοδότηση του κοινωνικού κράτους. Για το λόγο αυτό, από το 2004 εφαρμόστηκε πρόγραμμα ελέγχου του υπερβολικού ελλείμματος των τελευταίων χρόνων. Στην πρώτη φάση, υιοθετήθηκαν μέτρα με σκοπό την εξάλειψη του ελλείμματος και τη συγκράτηση της αύξησης του δημόσιου χρέους. Για τη δεύτερη φάση, σχεδιάστηκε ένα σύνολο μέτρων με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης. Τα εξεταζόμενα φορολογικά μέτρα είχαν ως σκοπό την προώθηση των επενδυτικών δραστηριοτήτων, της έρευνας και της ανάπτυξης, καθώς και την ενίσχυση των γονέων χαμηλού εισοδήματος ώστε να ενθαρρυνθούν να συμμετάσχουν πιο ενεργά στην αγορά εργασίας. Ταυτόχρονα, μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2005 και την τότε επικράτηση του Δημοκρατικού Κόμματος (ODS), επανήλθε η συζήτηση περί εφαρμογής ενιαίου φόρου, όπως και στην περίπτωση της Σλοβακίας, χωρίς πρακτική εφαρμογή. Πίνακας 8: Εξέλιξη του προϋπολογισμού στη Τσεχία, 2005-2009 2005 2006 2007 2008 2009 Έσοδα, CZK δις 866,46 923,32 1.025,88 1.064,57 974,6 Έξοδα, CZK δις 922,9 1.020,63 1.092,27 1.083,94 1.167,0 Δημοσιονομικό Ισοζύγιο, CZK δις -56,44-97,30-66,39-19,4-192,39 Δημοσιονομικό Ισοζύγιο, % ΑΕΠ -1,9% -3,0% -1,9% -0,5% -5,3 Ακαθάριστο Χρέος, CZK δις 885,4 948,3 1.023,8 1.104,9 1.282,3 Ακαθάριστο Χρέος, % ΑΕΠ 29,7% 29,4% 29,0% 30,0% 35,4% Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας, Υπουργείο Οικονομικών Τσεχίας

16 Σύμφωνα με τα πρόσφατα αναθεωρημένα στοιχεία, κατά το 2009 τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού 6 έφτασαν τα 974,6 δις CZK, έναντι 1.064,57 δις CZK το 2008, καταγράφοντας μείωση κατά 8,45%, ποσοστό κατά πολύ μεγαλύτερο της ονομαστικής μείωσης του ΑΕΠ. Οι δαπάνες του προϋπολογισμού του 2009 ανήλθαν σε 1.167,0 δις CZK, έναντι των CZK 1.083,94 δις CZK, ήταν δηλ. κατά 83,06 δις CZK υψηλότερες από αυτές του προηγούμενου έτους, καταγράφοντας ονομαστική αύξηση 7,66%. Μετά από μία πενταετία όπου τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της χώρας ήταν εντός των πλαισίων του αναθεωρημένου Προγράμματος Σύγκλισης (+3,5% του ΑΕΠ), ο προϋπολογισμός του 2009 έκλεισε τελικά με έλλειμμα 7-5,3% του ΑΕΠ, το οποίο είναι το υψηλότερο από τα αντίστοιχα μεγέθη της τελευταίας επταετίας και σαφώς εκτός του ανωτέρω ορίου του Προγράμματος Σύγκλισης. Η διόγκωση του ελλείμματος οφείλεται, αφενός, στην επιβράδυνση της οικονομίας και τις μειωμένες εισροές εσόδων λόγω των σημαντικά συρρικνωμένων κερδών των επιχειρήσεων, αλλά και των αμετάβλητων, αν όχι και αυξημένων, δαπανών για διατήρηση του ίδιου επιπέδου κοινωνικών υπηρεσιών. Μετά την εκδήλωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το ανωτέρω Πρόγραμμα αναθεωρήθηκε εκ νέου, και παρά τις προβλέψεις του για γενναία μείωση των δημοσίων δαπανών, συμπίεση των μισθών στον δημόσιο τομέα και μείωση των δημοσίων επενδύσεων, για το 2009 προβλεπόταν έλλειμμα της τάξεως του 4,7% του ΑΕΠ αντί του τελικού ελλείμματος 5,3%. Επισημαίνεται ότι το αναθεωρημένο Πρόγραμμα για τα επόμενα έτη προβλέπει έλλειμμα στο 4,5% του ΑΕΠ το 2010, στο 5% του ΑΕΠ το 2011, στο 4,2% του ΑΕΠ το 2012, ενώ για τα επόμενα χρόνια προβλέπεται ετήσια 6 Τα μεγέθη του προϋπολογισμού που περιλαμβάνονται στους Πίνακες και το Παράρτημα αναφέρονται στη Γενική Κυβέρνηση, ήτοι στην Κεντρική Κυβέρνηση, τις Τοπικές Κυβερνήσεις (Αυτοδιοίκηση) και τα Ασφαλιστικά Ταμεία 7 Η συγκεκριμένη μέτρηση του ελλείμματος γίνεται με τη μεθοδολογία ESA-95 (=European System of National and Regional Accounts, 1995) η οποία είναι από τα μέσα του 1999 η κοινή μεθοδολογία καταγραφής των Εθνικών Λογαριασμών στο πλαίσιο της Ε.Ε. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ («Πρωτόκολλο για τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος») η έννοια του ελλείμματος σημαίνει τον καθαρό δανεισμό της Γενικής Κυβέρνησης, σύμφωνα πάντα με τη μεθοδολογία ESA95. Η έννοια του Χρέους της Γενικής Κυβέρνησης είναι το προσαρμοσμένο ακαθάριστο χρέος της τελευταίας στο τέλος του έτους και σε ονομαστικές αξίες.

17 μείωσή του κατά 0,3%. Σύμφωνα με την προοπτική αυτή, η υιοθέτηση του ευρώ μετατίθεται αντί του 2010 όπως προβλεπόταν μέχρι και προ τριετίας, ακόμη μακρύτερα στο μέλλον, ίσως και μετά το 2015, αφού, βάσει της Συνθήκης του Μάαστριχτ, για αυτήν ως γνωστόν απαιτείται ανώτατο δημοσιονομικό έλλειμμα της τάξεως του 3% του ΑΕΠ Πίνακας 9: Φορολογία

18 Είδος Φόρος Φόρος εισοδήματος 20% εταιρειών Φόρος εισοδήματος Ενιαίος φόρος 15% Φόρος προστιθέμενης 19% (αγαθά, υπηρεσίες), 9% (ορισμένα τρόφιμα, φάρμακα, αξίας τύπος, δαπάνες α ανάγκης κ.ά.) * Παρακράτηση φόρου επί 0%- 15% μερισμάτων Παρακράτηση φόρου επί 15% τόκων Παρακράτηση φόρου για 15% εισοδήματα από royalties Εισφορές κοινωνικής Εργοδότης: 34% του ακαθάριστου μισθού, Εργαζόμενος: 12,5% ασφάλισης Φόροι κατανάλωσης Στα προϊόντα πετρελαίου, το αλκοόλ και τον καπνό Φορολογία ακίνητης Σύμφωνα με το είδος, την τοποθεσία και το σκοπό χρήσης του περιουσίας ακινήτου Φόροι μεταβιβάσεως 3% της υψηλότερης τρέχουσας εμπορικής αξίας του ακινήτου ή ακινήτων βάσει ανεξάρτητης εκτίμησης Φόροι κληρονομίας και Από 1% ως 40% ανάλογα με τον βαθμό συγγένειας δωρητήδωρεοδόχου και δωρεών κληροδότη-κληροδόχου * Από 1.1.2010 οι δύο κατηγορίες Φ.Π.Α. έγιναν 20 και 10 αντίστοιχα Αναφορικά προς τη φορολογία, η Τσεχία εφαρμόζει μια σειρά φόρων για τα φυσικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις οι οποίοι, στο μέτρο που τους αναλογεί, έχουν συμβάλει στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα. Σε ο,τι αφορά το συνολικό ακαθάριστο χρέος της Τσεχίας, μετά τις τελευταίες αναθεωρήσεις, αυτό κατά το 2009 ανήλθε στις CZK 1.282,3 δις, αντιστοιχώντας στο 35,4% του ΑΕΠ, έναντι CZK 1.104,9 δις το 2008, που αντιστοιχούσε στο 30% του ΑΕΠ, πραγματοποιώντας άλμα συγκριτικά με τις τάσεις σταθεροποίησης που αυτό έδειχνε κατά τα τελευταία χρόνια, επιβεβαιώνοντας απαισιόδοξες εκτιμήσεις για απότομη εκτίναξη προς τα άνω. Πάντως, το δημόσιο χρέος της Τσεχίας συγκριτικά με τις άλλες γειτονικές υπό μετάβαση χώρες, θεωρείται χαμηλό και αντικειμενικά αυτή κατατάσσεται στις χώρες χαμηλού χρέους. Ταυτόχρονα, βάσει των προβλέψεων του αναθεωρημένου Προγράμματος Σύγκλισης, το χρέος μέχρι το 2015 θα αυξάνεται οριακά στην περίπτωση επικράτησης του «απαισιόδοξου» σεναρίου και πάντα θα βρίσκεται πολύ κάτω του ορίου του 60% του ΑΕΠ που

19 αποτελεί και τον ονομαστικό στόχο της Συνθήκης του Μάαστριχτ για την υιοθέτηση του Ευρώ. 2.5. Επιτόκια Η νομισματική πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας της Τσεχίας είναι προσανατολισμένη στη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών και, δευτερευόντως, στην υποστήριξη της οικονομικής πολιτικής της εκάστοτε κυβέρνησης με απώτερο στόχο την οικονομική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό, και με στόχο την επίτευξη μακροπρόθεσμων επιτοκίων κάτω του 3%, τα μακροπρόθεσμα επιτόκια 8 της χώρας βρίσκονται τα τελευταία χρόνια σε πτωτική πορεία. Λόγω όμως των πληθωριστικών πιέσεων των αρχών του 2008 από την αύξηση των τιμών των καυσίμων και των τροφίμων, ο ετήσιος μέσος όρος του ύψους του επιτοκίου του δεκαετούς ομολόγου ανήλθε στο 4,55%, έναντι επιτοκίου 3,77% κατά το προηγούμενο έτος. Πίνακας 10: Εξέλιξη των μακροπρόθεσμων επιτοκίων στη Τσεχία, 2004-2009 Τέλος περιόδου 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Επιτόκιο δεκαετούς ομολόγου (T- bond) 4,75 3,51 3,78 3,77 4,55 5,0 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Τσεχίας Στο πλαίσιο των μέτρων αμύνης των τσεχικών Αρχών κατά της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης όμως, κρίθηκε επιτακτική η μείωση της τιμής του χρήματος ως μέσου αντιμετώπισης της ύφεσης που ενέσκηψε. Τούτο οδήγησε σε νέες διαδοχικές μειώσεις των επιτοκίων κατά το 2009 ώστε τα επιτόκια των ρέπο των δύο εβδομάδων να κυμανθούν από 1,75 % τον Φεβρουάριο του έτους, μειούμενα σταδιακά στο 1,50% τον Μάϊο και 1,25% τον Αύγουστο, καταλήγοντας στο 1,0% τον Δεκέμβριο του 2009. 8 Στο πλαίσιο της Ε.Ε. και με σκοπό τον προσδιορισμό του μακροπρόθεσμου επιτοκίου χρησιμοποιείται το ύψος του επιτοκίου των δεκαετών, συνήθως, ομολόγων (Τ- bonds) του δημοσίου.

20 3. ΕΞΩΤΕΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ 3.1. Ισοζύγιο Πληρωμών Κατά το 2009, παρουσιάστηκε σημαντική βελτίωση του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών, στο οποίο καταγράφηκε έλλειμμα ύψους 1,46 δις, το οποίο, καίτοι σε σχέση με το προηγούμενο έτος διατηρεί σαφώς θετικότερη εικόνα, σε σύγκριση προς τα έτη 2005-2008 και εξεταζόμενο μεσοπρόθεσμα, αποτελεί την καλύτερη επίδοση της τελευταίας εξαετίας. Το έλλειμμα του 2009, αντιστοιχούσε στο 1,1% του ΑΕΠ, έναντι ελλείμματος 3,7% του ΑΕΠ το 2008. Η ανάσχεση της καθοδικής πορείας οφείλεται, κατά πρώτο λόγο, στην σημαντική αύξηση των εισροών των τελευταίων ετών του εμπορικού ισοζυγίου 9 (2006: 2.401,2 εκ., 2007: 4.227,8 εκ., 2008: 4.147,7 εκ. ) παρά τις κατά πολύ μειωμένες συγκριτικά με το προηγούμενο έτος εισροές του ισοζυγίου υπηρεσιών (οι δεύτερες μικρότερες της τελευταίας εξαετίας). Από την άλλη πλευρά, διατηρήθηκε το θετικό κεκτημένο του χρηματοοικονομικού ισοζυγίου και του ισοζυγίου κεφαλαίων. Πίνακας 11: Εξέλιξη του Ισοζυγίου Πληρωμών της Τσεχίας, 2004-2008 σε δις KCZ 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Α. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (1+2+3+4) ( εκ.) -4.650,5-1.637,8-3.561,4-3.221,7-4.610,5-1.464,7 % ΑΕΠ - 5,3-1,6-3,1-2,5-3,7-1,1 1. Αγαθά ( εκ.) -425,5 1.983,6 2.401,2 4.227,8 4.147,7 6.832,3 2. Υπηρεσίες ( εκ.) 516,6 1.223,8 1.219,1 1.989,8 3.285,9 997,6 3. Εισοδήματα ( εκ.) -4.932,3-5.221,6-6.484,3-9.154,2-11.626,6-8.752,7 4. Μεταβιβάσεις ( εκ.) 190,7 376,4-697,4-285,1-417,5-541,9 Β. Ισοζύγιο Κεφαλαίων ( εκ.) -458,2 157,9 300,1 723,1 1.236,2 1.548,6 Γ. Χρημ/οικονομικό Ισοζύγιο ( εκ.) 5.628,1 5.179,7 3.957,2 3.826,4 4.466,9 1.935,2 Δ. Τακτοποιητέα στοιχεία ( εκ.) -312,3-612,9-622,8-736,8-1.126,5-1.503,7 Μεταβολή Συναλλαγματικών Διαθεσίμων 10 (Α+Β+Γ+Δ) ( εκ.) -207,1-3.086,9-73,1-591,2-1.593,5-1.377,0 Πηγή: Κεντρική Τράπεζα Τσεχίας 9 Το ισοζύγιο αγαθών του συγκεκριμένου πίνακα διαφέρει από αυτό που ανακοινώνει η Στατιστική Υπηρεσία της χώρας, χωρίς, εντούτοις, να μεταβάλει κατ ουσία την εικόνα του Ισοζυγίου Πληρωμών της χώρας. 10 (+) μείωση, (-) αύξηση

21 Αναλυτικότερα: Το Εμπορικό Ισοζύγιο 11 της Τσεχίας καταγράφει, για πέμπτη συνεχή χρονιά, πλεόνασμα, το οποίο για το 2009 έφθασε τα 6,8 δις (το 2008: 4,1 δις, το 2007: 4,2 δις, το 2006: 2,4 δις και το 2005: 1,98 εκ.), το ύψος του οποίου είναι επίδοση ρεκόρ και αποτελεί τον σημαντικότερο από τους θετικούς παράγοντες της πορείας του συνολικού Ισοζυγίου. Επίσης, παρέμεινε θετικό στα 998 εκ. και το Ισοζύγιο Υπηρεσιών, παρά την σημαντικότατη μείωσή του σε σχέση προς τα αντίστοιχα των προηγουμένων ετών (2008: 3,3 δις, 2007: 1,99 δις, 2006: 1,21 δις). Από την άλλη πλευρά, το Ισοζύγιο Εισοδημάτων κατέγραψε το 2009 έλλειμμα 8,7 δις, το οποίο ήταν όμως αρκετά μικρότερο από τα αντίστοιχα ελλείμματα των 11,6 δις και 9,1 δις των προηγουμένων ετών 2008 και 2007 αντίστοιχα, ενώ το έλλειμμα του Ισοζυγίου Μεταβιβάσεων κατέγραψε επίσης μικρή αύξηση, της τάξεως των 541,9 εκ., έναντι ελλείμματος 417,5 εκ. το 2008. Το Ισοζύγιο Κεφαλαίων του 2009 ήταν, για πέμπτη κατά σειρά χρονιά κατά την τελευταία εξαετία, πλεονασματικό κατά 1.548,6 εκ. έναντι 1.236,2 εκ. του 2008, και 723,1 εκ. του 2007. Η διατήρηση της θετικής καθαρής εισροής κεφαλαίων οφείλεται στη σταθερή ροή άμεσων ξένων επενδύσεων αλλά και άλλου είδους επενδυτικών κεφαλαίων. 3.2. Εξωτερικό εμπόριο Ένα από τα στοιχεία που επηρεάζουν σημαντικά τις εξελίξεις του εξωτερικού εμπορίου της Τσεχίας είναι ο υψηλός βαθμός αλληλεξάρτησης μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών. Έτσι, η αυξημένη ζήτηση για προϊόντα που παράγονται στη Τσεχία, ιδιαίτερα από τις μεγάλες διεθνοποιημένες της επιχειρήσεις, οδηγεί επίσης και σε αύξηση των εισαγωγών, δεδομένου ότι η παραγωγή σχετικά μεγάλου αριθμού εξαγόμενων προϊόντων βασίζεται, σε 11 Βλέπε ανωτέρω, υποσημείωση 9

22 σημαντικό βαθμό, σε εισαγόμενες πρώτες ύλες και ενδιάμεσα ή ημικατεργασμένα προϊόντα. Η Τσεχία είναι, επίσης, μια ανοικτή οικονομία. Έτσι, ο υψηλός βαθμός διεθνοποίησης και εξωστρέφειάς της, καθιστά εξωτερικά στοιχεία, όπως οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αλλά και η συναλλαγματική ισοτιμία των μεγάλων διεθνών νομισμάτων ως προς την Τσεχική Κορώνα, ως παράγοντες που επηρεάζουν σημαντικά (άμεσα και έμμεσα) τις επιδόσεις του εξωτερικού τομέα της τσεχικής οικονομίας. Κατά το 2009, ο όγκος εξωτερικού εμπορίου της Τσεχίας ανήλθε σε CZK 4.114 δις έναντι CZK 4.868 δις το 2008, σημειώνοντας μείωση κατά 15,46%. Εκφρασμένος σε Ευρώ, ο όγκος εμπορίου ανήλθε το 2009 σε 155,8 δις έναντι 195,3 δις το 2008, παρουσιάζοντας μείωση της τάξεως του 20,2%. Ο μειωμένος όγκος εμπορίου της χώρας για το 2009, οφείλεται στην μείωση των παραγγελιών από το εξωτερικό, και πλησίασε τα επίπεδα εξωτερικού εμπορίου του 2006. Έτσι, κατά το 2009, το σύνολο των τσεχικών εξαγωγών ανήλθε σε CZK 2.133 δις έναντι CZK 2.468 δις το 2008, σημειώνοντας μείωση κατά 13,57%. Μετατρεπόμενες σε Ευρώ, οι τσεχικές εξαγωγές εμφανίζονται αναλόγως μειωμένες, φθάνοντας τα 80,79 δις έναντι των 99,0 δις του 2008 (μείωση 18,38% σε όρους Ευρώ). Από την πλευρά των εισαγωγών και λόγω της μείωσης των παραγγελιών από το εξωτερικό για πολλές επιχειρήσεις της χώρας καθ όλο σχεδόν το έτος, η Τσεχία δαπάνησε το 2009 CZK 1.982 δις, έναντι CZK 2.400 δις το 2008. Έτσι, οι συνολικές εισαγωγές της χώρας μειώθηκαν κατά 17,41%, αντανακλώντας τις επιπτώσεις της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης ιδίως κατά το πρώτο εξάμηνο στην οικονομία της χώρας. Εξεταζόμενες σε Ευρώ, οι τσεχικές εισαγωγές ανήλθαν το 2009 σε 75,04 δις έναντι 96,3 δις το 2008, σημειώνοντας μείωση σε όρους Ευρώ της τάξεως 22,1%. Το εμπορικό ισοζύγιο της Τσεχίας, μετά από μια δυναμική πολλών ετών όπου ήταν μεν ελλειμματικό αλλά έβαινε συνεχώς βελτιούμενο, κατέγραψε το 2009

23 πλεόνασμα για πέμπτη συνεχή χρονιά μετά το 2005, όπου το εμπορικό ισοζύγιο ήταν θετικό για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας. Έτσι, κατά τον περασμένο χρόνο καταγράφηκε εμπορικό πλεόνασμα-ρεκόρ ύψους CZK 151,7 δις (4,17% του ΑΕΠ), έναντι επίσης πλεονάσματος CZK 68 δις (2,4% του ΑΕΠ) το 2008, ενώ υπολογιζόμενο σε Ευρώ, το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου ανήλθε σε 5,75 δις έναντι 3,0 δις το 2008. Πίνακας 12: Εξωτερικό εμπόριο της Τσεχίας, 2004-2009 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Μεταβολή 2009/08 Όγκος Εμπορίου, CZK δις 3.471 3.708 4.245 4.865 4.868 4.115-15,46% Εξαγωγές, CZK δις 1.722 1.873 2.144 2.476 2.468 2.133-13,57% Εισαγωγές, CZK δις 1.749 1.834 2.101 2.389 2.400 1.982-17,41% Εμπορικό Ισοζύγιο, CZK δις -26 39 43 87 68 152 ----------- Όγκος Εμπορίου, δις 108,9 124,5 149,7 175,2 195,3 155,8-20,22% Εξαγωγές, δις 54,0 62,9 75,6 89,1 99,0 80,8-18,38% Εισαγωγές, δις 54,9 61,6 74,1 86,1 96,3 75,0-22,12% Εμπορικό Ισοζύγιο, δις -0,9 1,3 1,5 3,0 2,7 5,8 ----------- Κάλυψη εισαγωγών από εξαγωγές (%) 98 102 102 103 103 107 ------------ Εξαγωγές/ ΑΕΠ (%) 62,3 64,0 66,9 69,5 66,6 58,7 ----------- Ισοτιμία CZK/ 31,90 29,78 28,343 27,762 24,942 26,445 +6,03 % Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας Εξεταζόμενο μεσοπρόθεσμα, το εξωτερικό εμπόριο της Τσεχίας παρουσιάζει ταχύτατη ανάπτυξη μέχρι και το 2008 12. Συγκεκριμένα, διαπιστώνεται ότι οι εξαγωγές της χώρας έχουν υπερ-τριπλασιαστεί (2000: 31,5 δις, 2008: 99,0 δις) όπως επίσης και οι εισαγωγές οι οποίες έχουν υπερ-διπλασιαστεί (2000: 34,9 δις, 2008: 96,3 δις), ρυθμοί ανόδου οι οποίοι διακόπηκαν με την παγκόσμια οικονομική κρίση μετά το 2008, οπότε σημειώθηκαν μειώσεις στον όγκο των εισαγωγών και εξαγωγών το 2009. 12 Βλ. και Πίνακα Π-2 του Παραρτήματος

24 Διαπιστώνεται, επίσης, η εξαιρετικά υψηλή κάλυψη των εισαγωγών από τις εξαγωγές (2000: 95%, 2008: 103%, 2009: 107%). Ο χαρακτηριστικά υψηλός και σταθερά αυξανόμενος βαθμός εξωστρέφειας της οικονομίας 13 που καταδεικνύεται από το ποσοστό των εξαγωγών στο ΑΕΠ, άρχισε να κάμπτεται από το 2008 (66,6% έναντι 69,5% το 2007) το οποίο λόγω της κάμψης των εξαγωγών συγκριτικά με το 2008, έφθασε στο 58,7%, ήτοι στα επίπεδα του 2003-2004. 3.2.1. Σύνθεση εξωτερικού εμπορίου κατά βασικές κατηγορίες προϊόντων Εξετάζοντας τη διάρθρωση των εξαγωγών 14 της Τσεχίας κατά βασικές κατηγορίες προϊόντων της ονοματολογίας SITC, διαπιστώνεται ότι στην κορυφή του καταλόγου των εξαγομένων κατηγοριών προϊόντων και για το 2008 βρίσκεται η κατηγορία «Μηχανές, μηχανήματα και υλικό μεταφορών», με εντυπωσιακά υψηλή συμμετοχή στο σύνολο των τσεχικών εξαγωγών (53,3% έναντι 53,8% το 2008). Έπεται η κατηγορία των «Βιομηχανικών προϊόντων» που αντιπροσωπεύει το 17,7% της συνολικής αξίας (19,6% το 2008), και στη συνέχεια οι κατηγορίες «Διάφορα βιομηχανικά είδη» (11,8% έναντι 10,8% το 2008), και «Χημικά προϊόντα» (6,3% έναντι 5,9%, του 2008), ενώ διαπιστώνεται, επίσης, ότι η κατηγορία των (μη εδώδιμων) «Πρώτων υλών» φαίνεται να συμμετέχει όλο και λιγότερο στις εξαγωγές της χώρας τα τελευταία χρόνια (2000: 3,5%, το 2007 και το 2008: 2,6%, ενώ το 2009 οριακά αυξημένη στο 2,7%). Επιπλέον παρατηρείται ότι, για το 2009, το 82,8% των εξαγομένων τσεχικών προϊόντων αφορούν σε προϊόντα βιομηχανικής παραγωγής, απλής ή σύνθετης επεξεργασίας (84,2% το 2008) στοιχείο ενδεικτικό της διάρθρωσης του παραγωγικού δυναμικού της χώρας. Σε ότι αφορά τις βασικές κατηγορίες εισαγομένων 15 προϊόντων, η κατηγορία 13 Ως δείκτης εξωστρέφειας χρησιμοποιείται το ποσοστό συμμετοχής των εξαγωγών στο ΑΕΠ. 14 Βλ. Πίνακα Π-3 του Παραρτήματος. Για περαιτέρω ανάλυση περί των εξαγόμενων προϊόντων από τη Τσεχία, βλ. επίσης τον Πίνακα Π-15 του Παραρτήματος. 15 Βλ. Πίνακα Π-4 του Παραρτήματος. Για περαιτέρω ανάλυση περί των εισαγόμενων στη Τσεχία προϊόντων, βλ. πίνακα Π-14 του Παραρτήματος.

25 «Μηχανές, μηχανήματα και υλικό μεταφορών» το 2009 βρίσκεται στην πρώτη θέση, με μερίδιο 41,3% επί του συνόλου, ακριβώς όσο και το 2008. Έπονται οι κατηγορίες «Βιομηχανικά προϊόντα» 17,7% (19,7% το 2008), «Χημικά προϊόντα και συναφή» με 11,2% (10,2% το 2008), «Διάφορα βιομηχανικά είδη» με 11,9% (10,4% το 2008) και «Πετρέλαιο και προϊόντα πετρελαίου» με 9,2% (10,4% το 2008). Από τις κατηγορίες που, προς το παρόν, συγκεντρώνουν το σχετικά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τις ελληνικές εξαγωγές στην Τσεχία (βλ. επόμενο κεφάλαιο), είναι: η κατηγορία «Βιομηχανικά προϊόντα» που αποτελούν το 17,7% του συνόλου των τσεχικών εισαγωγών (2 η θέση για τις ελληνικές εξαγωγές), η κατηγορία των τροφίμων (1 η θέση μεταξύ των ελληνικών εξαγωγών του 2009) αυξάνεται συγκρατημένα, τείνοντας να καλύψει το σημαντικότερο μέρος της δυναμικής της, αλλά αφορά όμως μόλις το 5,4% (4,4% το 2008) του συνόλου των τσεχικών εισαγωγών. Ακολουθούν η κατηγορία «Χημικά προϊόντα» 11,2% στις τσεχικές εισαγωγές, (3 η σε σημασία κατηγορία εξαγομένων προϊόντων για την Ελλάδα το 2009), η κατηγορία «Ποτά και καπνός» (0,7% των τσεχικών εισαγωγών και 4 η θέση στις ελληνικές εξαγωγές) και αυτή των «Λοιπών βιομηχανικών προϊόντων» (11,9 % στο σύνολο των τσεχικών εισαγωγών και 5 η στη σειρά των ελληνικών εξαγωγών) παρουσίασαν οριακή αυξητική τάση και χαρακτηρίζονται επίσης από σχετική σταθερότητα στη συμμετοχή τους στις συνολικές εισαγωγές της Τσεχίας. Τέλος, διαπιστώνεται ότι, για το έτος 2009, περίπου το 70,9% (71,4% το 2008) των τσεχικών εισαγωγών αφορούν σε προϊόντα βιομηχανικής παραγωγής, από ημικατεργασμένα μέχρι τελικά προϊόντα. 3.2.2. Σύνθεση εξωτερικού εμπορίου κατά μεγάλες ομάδες χωρών Αναφορικά προς τη διάρθρωση του εξωτερικού εμπορίου της Τσεχίας κατά μεγάλες ομάδες χωρών 16, διαπιστώνεται ότι ο μεγάλος όγκος του εξωτερικού εμπορίου διεξάγεται με τις προηγμένες οικονομικά χώρες, δηλαδή με τις 16 βλ. Πίνακα Π-5 του Παραρτήματος, για τη χρονική περίοδο 2003-2009

26 χώρες του Ο.Ο.Σ.Α., μεταξύ των οποίων και οι χώρες-μέλη της ΕΕ. Ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τσεχίας είναι η Γερμανία και ακολουθούν η Σλοβακία, η Πολωνία, η Λ. Δ. της Κίνας, η Γαλλία, η Ιταλία, η Αυστρία, και η Ρωσία. Πίνακας 13: Οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι της Τσεχίας, 2008-2009 2008 2009 Εισαγωγές % Εξαγωγές % Εισαγωγές % Εξαγωγές % Χώρες Ε.Ε. 66,9 85,2 Χώρες Ε.Ε. 66,9 84,7 1. Γερμανία 26,7 30,7 1. Γερμανία 26,6 32,3 2. Σλοβακία 5,6 9,2 2. Σλοβακία, 5,4 9,0 3. Πολωνία 5,8 6,5 3. Πολωνία 6,4 5,8 4. Γαλλία 4,1 5,4 4. Λ. Δ. Κίνας 10,0 0,7 5. Λ. Δ. Κίνας 8,8 0.5 5. Γαλλία 3,9 5,6 6. Ρωσία 6,4 2,7 6. Ιταλία 4,4 4,4 7. Ιταλία 4,5 4,6 7. Αυστρία 3,7 4,7 8. Αυστρία 3,7 4,7 8. Ρωσία 5,2 2,3 9. Ην.Βασίλειο 2,4 4,8 9. Ολλανδία 3,4 3,9 10. Ολλανδία 3,1 3,9 10. Ην. Βασίλειο 2,2 4,9...... 37. Ελλάδα 0,13 (44 η θέση) 0,36 (29 η θέση) 37. Ελλάδα 0,13 (45 η θέση) 0,37 (29η θέση) Σημείωση: Η ιεραρχική κατάταξη στον παραπάνω Πίνακα γίνεται με βάση τον όγκο εμπορίου με κάθε εμπορικό εταίρο για το υπό εξέταση έτος Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Τσεχίας Συνολικά, κατά το 2009, περίπου τα 3/4 του συνολικού όγκου των εξωτερικών εμπορικών συναλλαγών της Τσεχίας (66,9% των εισαγωγών της και 84,7% των εξαγωγών της) διεξάχθηκε με τις χώρες μέλη της Ε.Ε. Η συμμετοχή της Ε.Ε. στο συνολικό εξωτερικό εμπόριο της χώρας ήταν παραδοσιακά ισχυρή και έτσι, κατόπιν της εισδοχής, και μετά τις διευρύνσεις της Ε.Ε. του 2004 και του 2007με 12 νέα κράτη - μέλη, η Τσεχία σταθεροποίησε περαιτέρω τις εμπορικές της σχέσεις με τα κράτη (πρώην και νέα) της ΕΕ. Η Ελλάδα συμμετείχε με 0,10% στις εισαγωγές της Τσεχίας (45 η προμηθεύτρια χώρα) και με 0,40% στις εξαγωγές της (29 η αγορά για τα τσεχικά προϊόντα).

27 Οι σημαντικότεροι προορισμοί των τσεχικών προϊόντων κατά το 2009 ήταν η Γερμανία, που απορρόφησε το 32,3% των συνολικών εξαγωγών της Τσεχίας, η Σλοβακία, που απορρόφησε το 9,0%, η Πολωνία, που αποτέλεσε προορισμό για το 5,8% των συνολικών εξαγωγών και, λαμβανομένης υπ όψη της υψηλής θέσης της Λ. Δ. της Κίνας κυρίως λόγω των εξαγωγών της προς την Τσεχία, η Γαλλία, που συμμετείχε στο 5,6% της συνολικής αξίας των τσεχικών εξαγωγών. Από πλευράς των σημαντικότερων προμηθευτριών χωρών, η πρώτη θέση ανήκει στη Γερμανία, η οποία καλύπτει το 26,6% των τσεχικών εισαγωγών, η Κίνα που συμμετείχε με 10,0%, η Πολωνία, από την οποία η Τσεχία έκανε το 6,4% των προμηθειών της και η Σλοβακία, η οποία καλύπτει το 5,4% των τσεχικών εισαγωγών. 3.2.3. Άμεσες ξένες επενδύσεις Από το 1998, όταν η Τσεχία θέσπισε κίνητρα για επενδύσεις, ξεκίνησε ένα έντονο κύμα εισροής ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ), με αποτέλεσμα μέχρι το τέλος του 2009, να έχουν επενδυθεί στην Τσεχία περίπου 71,49 δις από το 1993 17. Παρά την εμφανή μείωση στις εισροές ΞΑΕ το 2003, η Τσεχία άρχισε, αλλά και εξακολούθησε να θεωρείται ένας από τους καλύτερους επενδυτικούς προορισμούς στην Ευρώπη, όπως φαίνεται από την ανάκαμψη των ΞΑΕ το 2004-5 και την σημαντική αύξησή τους κατά τα έτη 2006 2008. Από τελευταίο τρίμηνο του 2008, όμως σημειώθηκε ανάσχεση του ρυθμού αυξήσεώς τους λόγω των πρώτων συμπτωμάτων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τάση η οποία συνεχίστηκε, λόγω της γενικής οικονομικής ύφεσης στην τσεχική οικονομία καθ όλο το 2009. Η χαμηλή εγχώρια κατανάλωση, η αβεβαιότητα για το μέλλον, τα μειούμενα κέρδη των επιχειρήσεων και η δυσκολία στην παροχή πιστώσεων είχαν 17 Βλ. Πίνακα Π-6 του Παραρτήματος.

28 αρνητικές επιπτώσεις στο επίπεδο των επενδύσεων, ενώ η όλη συρρίκνωση της οικονομίας αντανακλά και την μείωση των ΞΑΕ κατά το 2009, οι οποίες έφτασαν τα CZK 51,95 δις (περίπου 1,96 δις) Επίσης χαρακτηριστικό για το βάρος της σημασίας που έχουν οι ξένες άμεσες επενδύσεις στην Τσεχία είναι ότι σημαντικό μέρος των εξαγωγών της προέρχονται από θυγατρικές ξένων επιχειρήσεων που είναι εγκατεστημένες στη χώρα, των οποίων περίπου τα ¾ των εσόδων προκύπτουν από εξαγωγές, ενώ και ο τραπεζικός της τομέας ελέγχεται κυρίως από ξένα ιδρύματα. Οι μεγαλύτερες επενδύτριες χώρες σήμερα στην Τσεχία 18 είναι η Γερμανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Σλοβακία, η Γαλλία, το Λουξεμβούργο, οι Η.Π.Α., κ.ά. ενώ οι τομείς που προσέλκυσαν τις μεγαλύτερες επενδύσεις για την ίδια περίοδο ήταν οι η βιομηχανική παραγωγή, οι τράπεζες, τα ακίνητα, οι μεταφορές-τηλεπικοινωνίες, κ.ά. Στην Τσεχία διατηρούν εγκαταστάσεις περίπου 1200 πολυεθνικές επιχειρήσεις, όπως οι ABB, AEG, Boeing, Bang & Olufsen, Bosch, Celestica, Coca- Cola, Continental, Danone, DHL, Eastman, Ford, Honeywell, Matsushita, Nestle, Panasonic, Philips, Philip Morris, Procter & Gamble, Renault, Siemens, Tesco, Tyco,Volkswagen κ.ά. Σημαντική στο πλαίσιο αυτό είναι η επένδυση ύψους 1,5 δις της TPCA (Toyota Peugeot Citroen Automobile) της οποίας ο ετήσιος μέσος όρος παραγωγής θα ανέβαζε τελικά τον αριθμό των παραγόμενων στην Τσεχία επιβατικών αυτοκινήτων κατά 300.000 οχήματα (τα 2/3 Peugeot και Citroen και το 1/3 Toyota) και η οποία θα δημιουργούσε σταδιακά 3000 νέες θέσεις εργασίας στο νέο εργοστάσιο του Kolin στην Κεντρική Βοημία, πριν την εκδήλωση των επιπτώσεων της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Επιπλέον, το 2006 ανακοινώθηκε συμφωνία με την κορεατική αυτοκινητοβιομηχανία HΥUNDAI για σταδιακή επένδυση της τελευταίας ύψους 1 δις στη δημιουργία εργοστασίου παραγωγής αυτοκινήτων στην Μοράβια - Σιλεσία του 18 Βλ. Πίνακες Π-7 & Π-8 του Παραρτήματος

29 οποίου η παραγωγικής δυνατότητος 300.000 οχημάτων, της οποίας όμως η παραγωγή υπολείπεται σημαντικά του ανωτέρω επιπέδου λόγω της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Πάντως, αμφότερες αποτελούν σαφή απόδειξη της επιτυχούς αφοσίωσης της Τσεχίας στην προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων. Οι λόγοι που οδήγησαν στην μεγάλη προσέλκυση ξένων άμεσων επενδύσεων στην Τσεχία είναι ποικίλοι. Σημαντικός παράγοντας είναι αναμφισβήτητα η κεντρική γεωγραφική θέση της χώρας. Η Τσεχία σαν αυτοτελής αγορά δεν θεωρείται ιδιαίτερα μεγάλη, βρίσκεται όμως σε κεντρικότατο γεωγραφικό σημείο στην Ευρώπη, με αποτέλεσμα να είναι εύκολη η εξυπηρέτηση των αγορών ενός μεγάλου αριθμού όμορων και γειτονικών χωρών. Ο γεωγραφικός παράγοντας, σε συνδυασμό με την καλή υποδομή μεταφορών, αλλά και μια σειρά από άλλα δεδομένα, όπως η πολιτική και οικονομική σταθερότητα, το υψηλών δεξιοτήτων και εκπαίδευσης, πειθαρχημένο και σχετικά φθηνό εργατικό και στελεχιακό δυναμικό, η σχετικά αναπτυγμένη γενική οικονομική υποδομή, η πλήρης μετατρεψιμότητα του νομίσματος και η υψηλή πιστοληπτική ικανότητα, οι ιδιωτικοποιήσεις και η γενικότερη προσπάθεια αναδιάρθρωσης και εκσυγχρονισμού της οικονομίας, οι διακρατικές συμφωνίες προστασίας των επενδύσεων κ.ά, συνέβαλαν, ώστε η Τσεχία να καταστεί ένας πολύ ελκυστικός τόπος για τους ξένους επενδυτές, εκτιμάται δε ότι θα είναι χώρα στόχος ξένων επενδυτών τουλάχιστον μέχρι το 2012. Στους παράγοντες που ευνόησαν τις ξένες επενδύσεις θα πρέπει να προστεθεί ακόμα και το σύστημα κινήτρων που ισχύει, όπως και ο ειδικός ημικρατικός οργανισμός για την προώθηση της προσέλκυσης επενδύσεων («Czechinvest») ο οποίος παρέχει υψηλού επιπέδου υπηρεσίες και έχει στο παρελθόν βραβευθεί από διεθνείς οργανισμούς για τις επιδόσεις του.

30 Σε ότι αφορά τα επενδυτικά κίνητρα στη βιομηχανία, αυτά αφορούν σε παραγωγικές επενδύσεις τουλάχιστον CZK 200 εκ. (7,8 εκ περίπου) ενώ σε περιοχές με υψηλή ανεργία το απαιτούμενο ποσό περιορίζεται στο ήμισυ. Το σύστημα προβλέπει φοροαπαλλαγές μέχρι 10 έτη, επιδότηση για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, δυνατότητα απόκτησης φθηνής γης, επιδότηση για μετεκπαίδευση εργαζομένων και άλλα μικρότερης σημασίας ευεργετήματα.

31 4. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 4.1. Θεσμικό πλαίσιο Από την πλήρη ένταξη της Τσεχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, την 1 η Μαΐου 2004, οποιεσδήποτε προηγούμενες διμερείς συμφωνίες μεταξύ Ελλάδας και Τσεχίας έχουν πάψει να ισχύουν, στο μέτρο όμως που τα θέματα στα οποία αφορούν, ρυθμίζονται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Η Τσεχία με την βοήθεια και της Ελλάδος δια μέσου κοινοτικών προγραμμάτων διδυμοποίησης έχει προσαρμόσει το θεσμικό της πλαίσιο σε εκείνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνεπώς, από της εισδοχής της στην Ε.Ε. ισχύει και για την Τσεχία ότι ισχύει για την Ελλάδα και τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Πέραν των κοινοτικών ρυθμίσεων, ισχύουν επίσης σε διμερές επίπεδο οι κατωτέρω Συμφωνίες: Αεροπορική Συμφωνία Ελλάδος Τσεχοσλοβακίας, Συμφωνία για την Προώθηση και την Αμοιβαία Προστασία των Επενδύσεων, Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας, Συμφωνία για την Συνεργασία και την Αμοιβαία Συνδρομή στον Τελωνειακό Τομέα, Συμφωνία Διεθνών Οδικών Μεταφορών, Συμφωνία Τουριστικής Συνεργασία, Μνημόνιο Τουριστικής Συνεργασίας Ελλάδος Τσεχοσλοβακίας, Συμφωνία Επιστημονικής και Τεχνικής Συνεργασίας Ελλάδος Τσεχοσλοβακίας, Συμφωνία Οικονομικής, Βιομηχανικής και Τεχνολογικής Συνεργασίας, Σύμβαση για την Οικονομική, Επιστημονική και Τεχνολογική Συνεργασία στην Γεωργία, Μνημόνιο Ελληνο-Τσεχικής Συνεργασίας για την Οικονομική Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη της Περιοχής της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

32 Η συμμετοχή αμφοτέρων των χωρών και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς παγκόσμιου χαρακτήρα, με σημαντικότερο όλων τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (W.T.O./ Π.Ο.Ε.) ολοκληρώνει το θεσμικό πλαίσιο. 4.2. Εμπορικές Σχέσεις Ελλάδας - Τσεχίας 4.2.1. Η εξέλιξη του όγκου εμπορίου Ελλάδας - Τσεχίας Σύμφωνα με στοιχεία της τσεχικής Στατιστικής Υπηρεσίας, κατά το 2009, ο όγκος του διμερούς εμπορίου έφτασε τα 402,7 εκ. έναντι 490,0 εκ. το 2008 (-17,8%). Μετά την ανάκαμψή του όγκου εμπορίου του 2005 (+17,3%), η συρρίκνωση του 2009, επανέφερε τον όγκο του διμερούς εμπορίου στα προ του 2006 επίπεδα. Σύμφωνα με τη μεσοπρόθεσμη παρακολούθηση του όγκου εμπορίου μεταξύ Ελλάδας και Τσεχίας που αφορά στην πενταετία 2005-2009, και εξαιρουμένης της μείωσης του 2009, αξίζει να σημειωθεί η ραγδαία θετική μεταβολή του ποσοστού αύξησης των ελληνικών εξαγωγών προς την Τσεχία κατά την τριετία 2005-2008 (2006 κατά 29,1%, και το 2007 κατά 2,8%), με αποτέλεσμα αυτές να ξεπεράσουν για πρώτη φορά κατά το 2008 το ορόσημο των 130 εκ., ενώ το ποσοστό κάλυψης των ελληνικών εισαγωγών 36,5% του έτους αυτού είναι το ανώτερο της τελευταίας τετραετίας, μετά την αύξησή του στο επίπεδο του 38,0% το 2005. Πίνακας 14: Εξέλιξη του διμερούς εμπορίου Ελλάδας- Τσεχίας, 2004-2009 19 (εκ. ) 2004 2005 2006 2007 % 08/0 7 2008 % 09/0 8 2009 Όγκος εμπορίου 281,1 329,6 444,9 454,4 7,83 490,0-17,8 402,7 Ελληνικές εισαγωγές από την Τσεχία 207,4 238,9 327,8 334,0 7,48 359,0-16,6 299,3 Ελληνικές εξαγωγές στην Τσεχία 73,7 90,7 117,1 120,4 8,8 131,0-21,0 103,5 Ισοζύγιο (Τσεχία) 133,7 148,2 210,7 213,6 228 195,8 19 Βλ. επίσης Πίνακα Π-9 του Παραρτήματος