ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή

ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 16 Αὐγούστου 2015 ΚΥΡΙΑΚΗ IΑ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Ἀνακομιδή ἁγ. Μανδηλίου, Γερασίμου ὁσ., Διομήδους μάρτ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΟΡΤΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ 1. Σήμερα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, εἶναι γιορτή τῆς Παναγιᾶς. Σήμερα εἶναι τό «Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ», ὅπως τό λέει ὁ λαός μας. Ἡ σημερινή ἑορτή, ἡ Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἀπό ὅλες τίς θεομητορικές ἑορτές. Σήμερα ἑορτάζουν ὅλοι οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί, ὁπουδήποτε τῆς γῆς καί ἄν βρίσκονται. Μά ἰδιαίτερα ἑορτάζουμε ἐμεῖς πού κατοικοῦμε αὐτήν τήν εὐλογημένη καί δοξασμένη χώρα, πού λέγεται Ἑλλάδα. Πραγματικά, ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες εὐλα-

βούμεθα καί ἀγαπᾶμε ἰδιαίτερα τήν Παναγία καί τήν ἔχουμε συνδέσει μέ τήν ἱστορία μας. Τήν ἔχουμε ἀνακηρύξει Ὑπέρμαχο Στρατηγό μας. Ἐκεῖνο τό τροπάριο, «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια...», εἶναι ὁ πρῶτος καί ὁ κύριος Ἐθνικός μας Ὕμνος. Ὅλη ἡ Ἑλλάδα μας, σέ μικρά χωριά καί σέ μεγάλες πόλεις, εἶναι σπαρμένη μέ μικρούς καί μεγάλους Ναούς ἀφιερωμένους στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο. 2. Τό πρῶτο πού ἔχω νά σᾶς πῶ στήν ἐγκύκλιό μου αὐτή, ὦ φιλέορτοι χριστιανοί, εἶναι νά ἔχουμε σωστή πίστη γιά τήν Παναγία μας, αὐτήν τήν πίστη πού ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας. Δέν πιστεύουμε ἐμεῖς τήν Παναγία τῶν Παπικῶν, τήν «Φραγκοπαναγιά», ὅπως τήν λέει ὡραῖα ὁ λαός μας, οὔτε, πολύ περισσότερο, πιστεύουμε τήν Μαρία τῶν Προτεσταντῶν ἀλλά πιστεύουμε καί ὁμολογοῦμε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ὅπως τήν ψάλλουμε ἐδῶ στήν Ἐκκλησία μας καί ὅπως τήν τραγουδᾶμε στά ἑλληνικά μας τραγούδια. Λέγοντας, χριστιανοί μου, τούς Χαιρετισμούς στήν Παναγία, ὅσο μπορεῖτε κάθε μέρα, ἤ λέγοντας μία παράκληση σ Αὐτήν, τήν Ἀρχόντισσα Κυρία μας, κάνετε μιά σωστή ὁμολογία τῆς Ὀρθόδοξης πίστης στήν Παναγία. Γιατί αὐτά τά τροπάρια εἶναι δογματικά τροπάρια, περιέχοντα τήν ὀρθόδοξη θεοτοκολογία. 3. Τό δεύτερο πού θέλω νά σᾶς πῶ, ἀδελφοί μου, σήμερα στήν μεγάλη μας αὐτή Θεομητορική ἑορτή, εἶναι, σάν Ἕλληνες, νά εἴμεθα εὐγνώμονες στήν Παναγία γιά τά ὅσα καλά καί θαυμαστά, παλαιότερα καί νεώτερα, ἔκανε στήν πατρίδα μας τήν Ἑλλάδα. Αὐτή ἦταν Ἐκείνη στήν Ὁποία προσευχόταν, ἐδῶ στήν Ἀρκαδία, ὁ δικός μας Κολοκοτρώνης καί ἔλεγε στούς συντρόφους του ὅτι τοῦ «χαμογέλασε» ἀπό τήν Εἰκόνα Της καί τοῦ ὑποσχέθηκε ὅτι θά δοῦμε λευτεριά στόν τόπο μας. Ὅπως καί εἴδαμε τήν λευτεριά αὐτή μέ τήν εὐλογία Της. Καί αὐτή πάλι, ἡ Παναγία, ἦταν Ἐκείνη, πού ἔβλεπαν οἱ φαντάροι μας στά χιονισμένα βουνά τῆς Ἀλβανίας νά πηγαίνει μπροστά τους καί νά τούς ὁδηγεῖ καί τά βόλια τοῦ ἐχθροῦ ἄλλαζαν στροφή! 4. Καί σ Αὐτήν πάλι καί τώρα, ὦ ἀδελφοί μου χριστιανοί καί πατριῶτες, σ Αὐτήν καταφεύγουμε καί τώρα, πού ἡ πατρίδα μας μᾶς φαίνεται σάν νά περνάει μιά ἄλλη τουρκιά καί μιά ἄλλη κατοχή. Καί θερμοπαρακαλοῦμε γονατιστά τήν Ἀρχόντισσα Κυρία μας νά μᾶς σώσει ἀπό τίς ἐπιβουλές τῶν ἐχθρῶν μας καί νά μᾶς βγάλει ἀπό τόν λάκκο τόν βαθύ, στόν ὁποῖο πέσαμε μᾶς ἔρριξαν καί νά ἀνορθωθοῦμε πάλι ὡς ἔνδοξο καί φιλότιμο γένος, πού προσκυνάει τόν Τριαδικό Θεό καί τιμᾶ καί γεραίρει Αὐτήν, τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ΑΜΗΝ! Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας 2

xxxxxxxxxx IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Δευτέρα 10 Αὐγούστου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Ἡ τιμωρία τῶν ἀσεβῶν καί ἡ συντριβή τῶν σατανικῶν καί ἀντιθέων κοσμικῶν δυνάμεων (24,16β-23) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἀντίθετα ὅμως μέ τό μελλοντικό χαρούμενο ἆσμα περί τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ τοῦ Ἰσραήλ (στίχ. 14-16α), τά δεινά πού συνέβησαν στίς ἡμέρες τοῦ Ἠσαΐου ἔκαναν αὐτόν νά κραυγάσει τό «οὐαί» γιά τόν ἑαυτό του (στίχ. 16β κατά τό Ἑβρ. βλ. καί 6,5). Ὅλοι γύρω ἀπό αὐτόν εἶναι «ἀθετοῦντες τόν νόμον» (στίχ. 16β) καί γι αὐτό πρέπει νά ἔλθει ἐπ αὐτούς ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ. Λόγω τῶν ἁμαρτιῶν τους θά ὑποφέρουν. Θά πέσουν σέ λάκκους καί θανατηφόρους παγίδες (στίχ. 17), μέ τίς ὁποῖες συλλαμβάνονται τά ζῶα. Καί προσπαθῶντας νά ξεφύγουν ἀπό τήν μία παγίδα θά καταλαμβάνονται ἀπό τήν ἄλλη συμφορά (στίχ. 18α). Ἡ κρίση τοῦ Θεοῦ θά ὁμοιάζει μέ καταρράκτη καί σεισμό (στίχ. 18β). Ὁ σεισμός θά ἀνοίξει μεγάλες ρωγμές καί ἀνοίγματα στήν γῆ (στίχ. 19), γιά νά καταπιεῖ τούς ἀνθρώπους. Στόν σεισμό ἡ γῆ θά τρικλίζει σάν ἕνας μεθυσμένος καί θά σείεται σάν μία πρόχειρη καλύβα στόν ἀγρό, πού τήν σείει ὁ ἄνεμος (στίχ. 20). Καί ὅλα αὐτά θά συμβοῦν, διότι «κατίσχυσε ἀπ αὐτῆς (τῆς γῆς) ἡ ἀνομία» (στίχ. 20β). Ὁ Ἠσαΐας πάλι (βλ. στίχ. 1) λέγει ὅτι ἡ κρίση θά ἔλθει κατ εὐθεῖαν ἀπό τόν Κύριο (στίχ. 21). Οἱ καταστροφές δηλαδή πού θά συμβοῦν δέν θά ἔχουν φυσικά αἴτια, ἀλλά θά γίνουν μέ τήν ἐπέμβαση τοῦ Κυρίου. Ὁ Κύριος θά ἐπιφέρει τήν τιμωρόν Του Χεῖρα «ἐπί 3

τόν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ καί ἐπί τούς βασιλεῖς τῆς γῆς» (στίχ. 21). Ἤ, ὅπως λέγει τό Ἑβρ. κείμενο, «θά τιμωρήσει στά ὕψη τίς δυνάμεις τῶν οὐρανῶν καί κάτω στήν γῆ τούς βασιλεῖς». Ἡ ἔκφραση «δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» σημαίνει ἐδῶ τίς ἀντιτιθέμενες πρός τόν Θεό σατανικές δυνάμεις, τίς ὁποῖες ὅμως ὑποτάσσει ὁ «Κύριος τῶν δυνάμεων». Οἱ δυνάμεις ὅμως αὐτές, ἄν καί σατανικές, εἶναι πνευματικές (πονηρές) καί γι αὐτό δέν μποροῦν νά νοηθοῦν στήν γῆ, ἀλλά στόν ἀέρα («ἐναέρια πνεύματα», βλ. Ἐφ. 2,2), πού μπορεῖ νά νοηθεῖ καί ὡς ἀρχή τῶν οὐρανῶν, γιατί κατά τήν Ἁγία Γραφή ὁ οὐρανός εἶναι πολυεπίπεδος (βλ. Β Κορ. 12,2.4). Γι αὐτό καί οἱ δυνάμεις αὐτές, ἄν καί πονηρές, λέγονται «δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» (βλ. καί Ἐφεσ. 6,12). Οἱ «βασιλεῖς τῆς γῆς» εἶναι οἱ πολιτικές δυνάμεις. Τίς «δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» λοιπόν καί τούς «βασιλεῖς τῆς γῆς», λέγει ἐδῶ ἡ περικοπή μας, «συνάξουσι καί ἀποκλείσουσιν εἰς ὀχύρωμα καί εἰς δεσμωτήριον» (στίχ. 22). Δηλαδή, ὁ Κύριος θά τούς μαζεύσει καί θά τούς κλείσει σέ ἕνα μπουντρούμι! Ἡ τιμωρία τους θά γίνει «διά πολλῶν γενεῶν» (στίχ. 22), δηλαδή, γιά πολύ καιρό. Πρόκειται γιά τήν Δευτέρα τοῦ Κυρίου Παρουσία, κατά τήν ὁποίαν οἱ ἀσεβεῖς θά κριθοῦν καί θά κατακριθοῦν γιά τά ἄνομα ἔργα τους. Ὅταν γίνει ἡ κρίση, ὁ Κύριος, ὁ Ἰησοῦς Χριστός θά βασιλεύσει «ἐν Σιών καί ἐν Ἱερουσαλήμ» (στίχ. 23). Πρόκειται ἐδῶ γιά τήν ἐπουράνιο Ἱερουσαλήμ. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 24,16β Ἀλλά θά ποῦν: Οὐαί στούς ἀθετοῦντες, σ αὐτούς πού ἀθετοῦν τόν νόμο. ε 24,17 Φόβος καί λάκκος καί παγίδα σέ σᾶς πού κατοικεῖτε στήν γῆ. 18 Καί θά συμβεῖ: Ἐκεῖνος πού φεύγει ἀπό φόβο θά πέσει στόν λάκκο, αὐτός δέ πού ξεφεύγει ἀπό τόν λάκκο, θά συλληφθεῖ ἀπό τήν παγίδα, γιατί ἄνοιξαν παράθυρα στόν οὐρανό καί θά σεισθοῦν τά θεμέλια τῆς γῆς. 19 Θά ταραχθεῖ ἐντελῶς ἡ γῆ καί ἐντελῶς ἡ γῆ θά συγχυθεῖ. 20 Τρικλίζει σάν τόν μεθυσμένο καί σάν τόν καταβεβλημένο ἀπό τόν οἶνο καί θά σεισθεῖ ἡ γῆ σάν πρόχειρη καλύβα καί θά πέσει καί δέν θά μπορεῖ νά ξανασηκωθεῖ, γιατί κυριάρχησε σ αὐτήν ἡ ἀνομία. 21 Καί ὁ Θεός θά ἐπιφέρει τήν (τιμωρόν Του) χεῖρα στίς δυνάμεις τοῦ οὐρανοῦ καί στούς βασιλεῖς τῆς γῆς. 4

22 Καί θά τούς μαζεύσουν καί θά τούς ἀποκλείσουν σέ ὀχύρωμα καί σέ δεσμωτήριο καί θά τιμωρηθοῦν γιά πολλές γενεές. 23 Τότε θά λυώσουν τά πλίθινα οἰκοδομήματα καί θά πέσει τό τεῖχος, ζ διότι θά βασιλεύσει ὁ Κύριος στήν Σιών καί στήν Ἱερουσαλήμ καί θά δοξασθεῖ ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων (Του) ε. «16β Ἀλλά ἐγώ εἶπα: Ταλαιπωρία μου, ταλαιπωρία μου! Αλλοίμονο σέ μένα! Οἱ ἄπιστοι ἔπραξαν ἄπιστα, ναί οἱ ἄπιστοι ἔπραξαν πολλά ἄπιστα»! ζ. Τό ἡμιστίχ. κατά τό Ἑβρ.: «Τότε ἡ σελήνη θά χλωμιάσει ἀπό σύγχυση καί ὁ ἥλιος θά κρυβεῖ ἀπό ἐντροπή». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 24,16β-23. Παγκόσμια κρίση. Ἐπανάληψη τῆς περιγραφῆς τῆς κρίσεως (στίχ. 1-6), διακοπεῖσης ἀπό τό ἆσμα γιά τήν καταστροφή. 24,16β-18β. Συνέχεια τῶν στίχ. 1-6. Βλ. Ἱερ. 31 [Ἑβρ. 48], 43-44. 24,18γ-23. Ἐκφράσεις παρόμοιες καί στήν χαναανιτική καί βαβυλωνιακή μυθολογία. 24,18γ. Θυρίδες ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ἠνεῴχθησαν. Ἡ βροχή ἐνομίζετο ὅτι ἔρχεται ἀπό τά παράθυρα τοῦ οὐρανοῦ (Γεν. 7,11). 24,19. Εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Παλαιστίνη ἐταράσσετο ἀπό σεισμούς κατά τούς χρόνους τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Οἱ προφῆτες σύρουν συχνά μαθήματα ἀπό αὐτούς τούς φοβερούς κλονισμούς τῆς γῆς. 24,21. Ὁ Κύριος θά ἐπιφέρει τήν τιμωρόν Του Χεῖρα «ἐπί τόν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ καί ἐπί τούς βασιλεῖς τῆς γῆς» (στίχ. 21). (στίχ. 21). Κατά τό Ἑβρ.: «Θά τιμωρήσει στά ὕψη τίς δυνάμεις τῶν οὐρανῶν καί κάτω στήν γῆ τούς βασιλεῖς» (στίχ. 21). Ἡ ἔκφραση «δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» δύναται νά σημαίνει τόν ἥλιο, τήν σελήνη καί τούς ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ, οἱ ὁποῖοι ἐλατρεύοντο, ἀκόμη καί ἀπό τούς Ἰσραηλῖτες (Δευτ. 4,19. Δ Βασ. 17,16). Ἐδῶ «δυνάμεις τῶν οὐρανῶν» νοοῦνται μᾶλλον οἱ ἀντιτιθέμενες πρός τόν Θεό σατανικές δυνάμεις. Οἱ δυνάμεις ὅμως αὐτές, ἄν καί σατανικές, εἶναι πνευματικές (πονηρές) καί γι αὐτό δέν μποροῦν νά νοηθοῦν στήν γῆ, ἀλλά στόν ἀέρα («ἐναέρια πνεύματα», βλ. τήν ὀνομασία τοῦ Διαβόλου ὡς «ἄρχοντα τοῦ ἀέρος», Ἐφ. 2,2), ὁ ὁποῖος ἀέρας μπορεῖ νά νοηθεῖ καί ὡς ἀρχή τῶν οὐρανῶν, γιατί κατά τήν Ἁγία Γραφή ὁ οὐρανός εἶναι πολυεπίπεδος. 24,23. Καί ἐνώπιον τῶν πρεσβυτέρων δοξασθήσεται. Οἱ 70 πρεσβύτεροι ἔβλεπαν τήν δόξα τοῦ Γιαχβέ στόν Σινᾶ (Ἐξ. 24,9-15) στήν Βασιλεία τῶν οὐρανῶν οἱ σεσωσμένοι πρεσβύτεροι τοῦ νέου Ἰσραήλ καί ὅλοι οἱ πιστοί θά βλέπουν πάλι τόν Γιαχβέ στήν δόξα Του, βλ. Ἀποκ. 4,4. 21,22 ἑξ. 22,3-5. xxxxxxxxxx 5

IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Παρασκευή 14 Αὐγούστου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Εὐχαριστήριος ὕμνος γιά τήν προσδοκώμενη σωτηρία (κεφ. 25) Ὕμνος γιά τίς εὐεργεσίες καί τήν δόξα τοῦ Θεοῦ (25,1-5) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Τό εὐχαριστήριο αὐτό ἆσμα ἀναφέρεται σέ γεγονότα, τά ὁποῖα ἐλέχθησαν προηγουμένως ἀπό τόν προφήτη. (α) Προηγουμένως εἰς στίχ. 24,10 εἶπε ὁ προφήτης γιά καταστροφή πόλεων ἤ γιά τήν καταστροφή τῆς «πόλεως τοῦ χάους» κατά τό Ἑβρ. Καί ἐδῶ στόν στίχ. 2 τό κείμενό μας δοξάζει τόν Θεό γιά καταστροφή τῶν πόλεων τῶν ἀσεβῶν ἤ, πάλι, κατά τό Ἑβρ., γιά τήν καταστροφή τῆς «πόλεως τοῦ χάους». (β) Εἰς 24,15 ὁ προφήτης ὡμίλησε γιά τήν μεταστροφή τῶν λαῶν καί ἐδῶ εἰς στίχ. 3 ὁμιλεῖ ὁμοίως γιά τήν μεταστροφή τῶν βαρβάρων λαῶν (κατά τό Ἑβρ.). (γ) Εἰς 24,21.23 ὡμίλησε ὁ προφήτης γιά τήν ἧττα τῶν ὑπερηφάνων καί ἐδῶ πάλι, εἰς στίχ. 2.4 ὁμιλεῖ γιά τήν κατατρόπωση τῶν ἀσεβῶν καί τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων. Ἡ περικοπή μας ἔχει τήν ἱστορική της ἑρμηνεία, ἀλλά, μέ τήν μνεία μάλιστα τοῦ ὄρους Σιών εἰς στίχ. 5, ἑρμηνεύθηκε καί χριστολογικά. Ὁ προφήτης δοξολογεῖ τόν Θεό γιά τά θαυμαστά πράγματα τά ὁποῖα θά γίνουν μέ τόν ἐρχομό τοῦ Μεσσίου στήν γῆ. Οἱ πόλεις τῶν ἀσεβῶν, πού θά συντριβοῦν (στίχ. 2 Ματθ. 24,2), εἶναι γενικά τό κράτος τῶν ἀσεβῶν. Ὁ Μεσσίας θά φέρει τό ἰδικό Του κράτος, τήν ἰδική του Βασιλεία (βλ. Θεοδωρήτου, MPG 81,364), τήν Ἐκκλησία Του. Οἱ «πτωχοί» καί «ἀδικούμενοι ἄνθρωποι» (στίχ. 3) δοξάζουν καί αὐτοί τόν Κύριο, γιατί λυτρώθηκαν, βρῆκαν ἀναψυχή (στίχ. 4). Γενικά οἱ ἄνθρωποι πρό τοῦ ἐρχομοῦ τοῦ Μεσσίου ἦταν «ὀλιγόψυχοι» καί «διψῶντες», ὅπως λέγει ὁ στίχ. 5. Τούς κατέκαιε «καύσωνας», ὅπως λέγει ὁ στίχ. στό Ἑβρ. 6

(Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 25,1 Ὦ Κύριε Θεέ μου, θέλω νά σέ δοξάσω, θέλω νά ψάλλω ἕνα ὕμνο στό Ὄνομά Σου, γιατί ἔκανες θαυμαστά πράγματα, μιά παλαιά ἀπόφαση, (ἡ ὁποία, μέ τήν πραγματοποίησή της, θά ἀποδειχθεῖ) ἀληθινή. α Ἄς πραγματοποιηθεῖ, Κύριε. 2 Διότι μετέβαλες τίς πόλεις (τῶν ἀσεβῶν) σέ χῶμα, Σύ ἔκαμες τά θεμέλια τῶν ἰσχυρῶν πόλεων νά πέσουν ἡ πόλη τῶν ἀσεβῶν δέν θά οἰκοδομηθεῖ ποτέ στόν αἰῶνα. 3 Γι αὐτό ὁ πτωχός λαός θά σέ ὑμνήσουν καί οἱ πόλεις τῶν ἀδικουμένων ἀνθρώπων θά σέ δοξάσουν. β 4 Γιατί ἔγινες βοηθός σέ κάθε ταπεινή πόλη καί προστασία στούς ἀποθαρρυμένους λόγω πτώχειας. Θά τούς ἀπελευθερώσεις ἀπό κακούς ἀνθρώπους καί θά εἶσαι ἕνα καταφύγιο γιά τούς διψασμένους καί μιά πνοή ζωῆς γιά τούς ἀδικουμένους ἀνθρώπους. 5 (Εἴμαστε) ὡς ἄνθρωποι ὀλιγόψυχοι πού διψοῦμε στήν Σιών, λόγω τῶν ἀσεβῶν ἀνθρώπων στούς ὁποίους μᾶς παρέδωσες. γ α. Στό Ἑβρ. τό δεύτερο ἡμιστίχ. ἔχει: «Ἀποφάσεις ληφθεῖσες σέ παλαιές ἡμέρες, ἐξετέλεσες μέ τέλεια πιστότητα». β. Στό Ἑβρ. ὁ στίχ. λέγει: «Διά τοῦτο θά σέ δοξάσουν οἱ βάρβαροι λαοί, οἱ πόλεις ἀνηλεῶν λαῶν θά σέ σεβασθοῦν». γ. Διαφορετικά εἶναι ὁ στίχ. στό Ἑβρ.: «Ὡς καύσωνας σέ ξηρό τόπο, καύσωνας στήν σκιά νεφέλης, τόν θόρυβο τῶν ὑπερηφάνων καταπνίγεις, τό ἆσμα τῶν ἀνηλεῶν καταπαύεις». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 25,1-5. Σύγκρ. Ψαλμ. 144. Αὐτός ὁ εὐχαριστήριος ὕμνος ὑμνεῖ τήν νίκη τοῦ Γιαχβέ γιά κάτι τό ὁποῖο ἔγινε ἤδη. Τό τεμάχιο αὐτό εἶναι πιθανόν διασκευή ἑνός παλαιοῦ ὕμνου γιά τήν πτώση μιᾶς ἐχθρικῆς πόλεως. 25,1. Βουλήν ἀρχαίαν ἀληθινήν. Ἕνα παλαιό ἡσαΐιο θέμα αὐτό (14,24-27). 25,2. Βλ. 24,10. Πρόκειται γιά τήν «πόλη τοῦ χάους». 25,4γ-5. Γι αὐτό τό σχῆμα λόγου, τῆς προστασίας ἀπό τήν καταιγίδα καί τήν ζέστη, βλ. 4,6. 32,2. 7

Θεῖο δεῖπνο (25,6-12) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Στήν περικοπή βλέπουμε τόν Θεό νά συγκαλεῖ ὅλα τά ἔθνη στό ὄρος Σιών καί νά τούς παραθέτει ἕνα εὐφρόσυνο δεῖπνο. Πρόκειται γιά τήν τελική ἔκφραση τῆς νίκης τοῦ Θεοῦ ἐπί τῶν ἐχθρῶν Του καί τήν ἀπόδοση χαρᾶς στούς λελυτρωμένους. Στόν δεῖπνο θά ὑπάρχει ἄφθονο κρασί (στίχ. 6) καί οἱ κεκλημένοι θά χρισθοῦν μέ μῦρο (στίχ. 7)! Ὅπως καί ἡ προηγούμενη περικοπή, ἔτσι καί ἡ παροῦσα, ἡ ὁποία εἶναι συνέχειά της, πρέπει νά ἑρμηνευθεῖ χριστολογικά. Ἐδῶ ἔχουμε σαφῆ προφητεία γιά τό Δεῖπνο τῆς Θείας Εὐχαριστίας στήν Ἐκκλησία μας. Τό Δεῖπνο αὐτό εἶναι γιά ὅλους τούς πιστούς πού ἀνήκουν στήν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ καί οἱ ὁποῖοι προέρχονται ἀπό ὅλα τά ἔθνη. Ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι «οἰκουμενική», λέγεται «καθολική», γιατί σκοπό ἔχει νά ἐξαπλωθεῖ σέ ὅλα τά πλάτη καί τά μήκη τῆς γῆς. Μέ ἔμφαση τονίζεται στήν περικοπή μας ἡ ἀπό ὅλα τά ἔθνη τῆς γῆς συμμετοχή ἀνθρώπων στό Δεῖπνο τοῦ Θεοῦ (στίχ. 6.7). Μέ τήν Κοινωνία στό Δεῖπνο τῆς Θείας Εὐχαριστίας οἱ πιστοί λαμβάνουν τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, γιατί ἡ Θεία Κοινωνία, ὅπως λέγει μία εὐχή τοῦ ἱερέως, εἶναι «εἰς Πνεύματος Ἁγίου Κοινωνία». Αὐτό ἐκφράζεται στήν περικοπή μας μέ τό ὅτι οἱ κεκλημένοι στό Δεῖπνο «χρίσονται μύρον» (στίχ. 7). Τό μελαγχολικό στά συνήθη δεῖπνα εἶναι ὁ πόνος καί ὁ θάνατος, ὁ ὁποῖος «εἶναι ἰσχυρός καί τούς καταπίνει ὅλους» (στίχ. 8)! Ἀλλά στό Δεῖπνο πού προσφέρει ὁ Θεός στούς κεκλημένους Του δέν ὑπάρχει αὐτή ἡ θλίψη, γιατί διακηρύσσεται ἡ νίκη κατά τοῦ θανάτου. «Κατήργησε (ὁ Θεός) τόν θάνατο διά παντός», λέγει σαφῶς τό Ἑβρ. κείμενο, καί «ὁ Θεός ἐσπόγγισε τά δάκρυα ἀπό ὅλους, ἀφήρεσε τό ὄνειδος τοῦ λαοῦ Του (καί) ἀπό ὅλη τήν γῆ» (στίχ. 8). Ἐδῶ ἔχουμε προφητεία περί τῆς νίκης καί τῆς συντριβῆς τοῦ θανάτου μέ τήν ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Τέλος, στήν περικοπή μας διακηρύσσεται ἡ συντριπτική ἦττα τῶν ἐχθρῶν τοῦ Θεοῦ, μεταξύ τῶν ὁποίων κατανομάζεται ἡ ὑπερήφανος Μωάβ (στίχ. 10). Τό ἁμάρτημά της, ὅπως τό ἁμάρτημα ὅλων τῶν ἐναντιουμένων πρός τόν Θεό, εἶναι ἡ «ὕβρις» (στίχ. 11), ἡ ὑπερηφάνειά της. Γιά τήν ἱταμότητά της λοιπόν κατά τοῦ Θεοῦ ἡ Μωάβ (ὑπό τό ὄνομα αὐτό θά νοήσουμε καί ὅλους τούς ἐναντιωμένους κατά τοῦ Θεοῦ) αὐτή θά συντριβεῖ, θά καταπατηθεῖ, «ὅπως πατοῦν τά δεμάτια (τῶν σταχύων) στό ἁλῶνι (τά ἄλογα) μέ τίς ἅμαξες», λέγει παραστατικά ἡ περικοπή μας (στίχ. 10). Δέν πρόκειται νά τήν ὠφελήσουν τά ἰσχυρά της τείχη (στίχ. 12). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 25,6 Τότε ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων θά κάνει αὐτό σέ ὅλα τά ἔθνη: Σ αὐτό τό ὄρος θά πιοῦν χαρά, θά πιοῦν οἶνο. α 8

7 Θά χρισθοῦν μέ μύρο. Στό ὄρος αὐτό παρέδωσε ὅλα αὐτά τά πράγματα στά ἔθνη, γιατί αὐτή εἶναι ἡ ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ γιά ὅλα τά ἔθνη. 8 Ὁ θάνατος ἔγινε δυνατός καί τούς κατέπιε, β ἀλλά πάλι ὁ Θεός ἐσπόγγισε τά δάκρυα ἀπό ὅλους ἀφήρεσε τό ὄνειδος τοῦ λαοῦ Του ἀπό ὅλη τήν γῆ. Τό στόμα τοῦ Κυρίου τά ἐλάλησε αὐτά. 9 Τότε, ἐκείνη τήν ἡμέρα, θά ποῦν: «Ἰδού, Αὐτός εἶναι ὁ Θεός μας στόν Ὁποῖον ἐλπίσαμε καί εὐφραινόμασταν ὅτι θά μᾶς σώσει. Αὐτός εἶναι ὁ Κύριος. Τόν περιμέναμε μέ πίστη, γι αὐτό θά χαροῦμε καί θά εὐφρανθοῦμε γιά τήν σωτηρία μας. 10 Γι αὐτό σ αὐτό τό ὄρος θά δώσει ὁ Θεός ἀνάπαυση καί θά καταπατηθεῖ ἡ Μωαβίτιδα χώρα, ὅπως πατοῦν τά δεμάτια (τῶν σταχύων) στό ἁλῶνι (τά ἄλογα) μέ τίς ἅμαξες. 11 (Ὁ Θεός) θά ἐξαπλώσει τά χέρια Του, ὅπως ὅταν γιά νά ταπεινώσει ἄνθρωπο, γιά νά τόν καταστρέψει. Καί θά ταπεινώσει τήν ὑπερηφάνειά του, ὑπερηφάνεια γιά τά ἔργα πού αὐτός (ὁ Μωαβίτης) ἐπέτυχε. 12 Καί τό ὑψηλό καταφύγιο τοῦ τοίχου του θά τό καταρρίψει (ὁ Θεός), καί θά καταπέσει μέχρι τό ἔδαφος. α. Ὁ στίχ. κατά τό Ἑβρ.: «Τότε ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων θά ἑτοιμάσει στό ὄρος αὐτό γιά ὅλους τούς λαούς συμπόσιο παχέων κρεάτων, συμπόσιο καλῶν οἴνων, κρεάτων παχέων, εὐχύμων, οἴνων καλῶν, ἀπεσταγμένων». β. «Κατήργησε τόν θάνατο διά παντός», λέγει τό Ἑβρ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 25,6-12. Στήν ἐδῶ περικοπή μας ὁ προφήτης, λαμβάνοντας καί διευρύνοντας παγκόσμιες ἰδέες, γνωστές ἤδη (βλ. Ἡσ. 2,2-3. 56,6-8. 60,11-14. Ζαχ. 8,20. 14,16 κ.ἄ.), περιγράφει τήν συρροή τῶν λαῶν στήν Ἱερουσαλήμ σάν ἕνα ἀπέραντο δεῖπνο. Μέ ἀρχή αὐτό τό κείμενο ἡ ἰδέα ἑνός μεσσιανικοῦ δείπνου γίνεται συχνή στόν ἰουδαϊσμό καί συναντᾶται πάλι στήν Καινή Διαθήκη (βλ. Ματθ. 22,2-10. Λουκ. 14,14. 16-24). 25,6. Ἐπί τό ὄρος... Εἶναι ἡ Σιών. Πίονται εὐφροσύνην... Πρόκειται γιά μία λατρευτική ἑορτή (βλ. Α Βασ. 9,13), μέρος ἀργότερα τῆς μεσσιανικῆς προσδοκίας (Λουκ. 14,15-24). Εἶναι τό ἐσχατολογικό δεῖπνο ἡ εἰκόνα ἑνός οὐρανίου δείπνου εἶναι σύμβολο μιᾶς αἰώνιας 9

εὐτυχίας καί τήν βρίσκουμε πολύ πίσω στήν προ-ἰσραηλιτική ἐποχή, στήν χαναανιτική ἀκόμη φιλολογία. 25,8. Κατέπιεν ὁ θάνατος ἰσχύσας. «Κατήργησε τόν θάνατο διά παντός», λέγει τό Ἑβρ. Ἡ ἀπόφαση περί τοῦ θανάτου (Γεν. 3,19) διαγράφεται. Βλ. καί Ἀπ. 7,17. 21,4. Οἱ λόγοι στό Μυστικό Δεῖπνο, οἱ ἀναφερόμενοι στό Μεσσιανικό Δεῖπνο (Ματθ. 26,29. Μάρκ. 14,25. Λουκ. 22,18) προσβλέπουν στόν τελικό θρίαμβο τῆς Βασιλείας τοῦ Χριστοῦ. Γιά πρώτη φορά ἀκούομε ἐδῶ στήν Π.Δ. λόγο περί καταργήσεως τοῦ θανάτου. 25,10. Βλ. σχόλ. εἰς 24,7-16. Ἡ μνεία τῆς Μωάβ ἐδῶ ἐκπλήσσει, διότι δέν εἶναι τό κύριο ὄνομα τοῦ ποιήματος καί μάλιστα ἀποφεύγεται τό ὄνομα αὐτό στήν παράθεση Ἱερ. εἰς 24,17-18 τοῦ Ἡσαΐου. Γι αὐτό πρότειναν τήν διόρθωση τῆς «Μωάβ» εἰς bye/a («ὠγιέβ»), ἐχθρός, ἀλλά καί δέν ὑποστηρίζεται αὐτή ἡ διόρθωση ἀπό τό κείμενο.. 10