«ΘΑΛΗΣ: Ενίσχυση της Διεπιστημονικής ή και Διιδρυματικής έρευνας και καινοτομίας με δυνατότητα προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό μέσω της διενέργειας βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας αριστείας» Στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας: 11 «Ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου για την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας στις 3 περιφέρειες Σταδιακής Εξόδου» ΕΣΠΑ 2007-2013 Κατηγοριών Πράξεων: 11.74.11.03.«Ενίσχυση της Διεπιστημονικής ή και Διιδρυματικής έρευνας και καινοτομίας με δυνατότητα προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό μέσω της διενέργειας βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας αριστείας» για τον Άξονα Προτεραιότητας 11
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Α ΣΥΝΤΟΝΙΖΟΝ ΙΔΡΥΜΑ/ΤΜΗΜΑ (Φορέας Υλοποίησης): Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών, Τομέας Μηχανολογικών Κατασκευών & Αυτομάτου Ελέγχου ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Ονοματεπώνυμο: Χριστόφορος Προβατίδης 2.2.ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Β ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ΙΔΡΥΜΑ/ΤΜΗΜΑ/ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Τομέας Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας (Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας) Καθηγητής Γεώργιος ΘΕΟΔΩΡΟΥ 2.3.ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Γ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΘΗΛΑΣΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ΙΔΡΥΜΑ/ΤΜΗΜΑ/ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Τμήμα Βιολογίας, Τομέας Φυσιολογίας Ζώων & Ανθρώπου και Τομέας Βιολογίας Κυττάρου & Βιοφυσικής Αν. Καθηγητής Αναστάσιος Λεγάκης 2.4.ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ Δ ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ: ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟ ΙΔΡΥΜΑ/ΤΜΗΜΑ/ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: Πανεπιστήμιο Πατρών, Ιατρική Σχολή, Χειρουργικός Τομέας, Ορθοπεδική Κλινική ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΕΓΑΣ 4.ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ(ΤΙΤΛΟΣ ΥΠΟΕΡΓΟΥ): Ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς, με αξιοποίηση τεχνολογιών αιχμής για την ακριβή ψηφιακή αποτύπωση και αναδημιουργία σκελετικών τμημάτων των τελευταίων ευρωπαϊκών ελεφάντων.
Χρονική Διάρκεια έρευνας : Αριθμός Μηνών: 40 8.1 Προϋπολογισμός : 600.000,00 8.2 Ποσοστό προϋπολογισμού που αναλογεί στο Υποέργο της Κεντρικής Δράσης: 15 % 8.3 Τελικός Προϋπολογισμός Ερευνητικής Πρότασης: 520.000,00 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ ΑΛΛΟΙ 20 περίπου ερευνητές Σύντομη περιγραφή Αντικειμένου Ο ελλαδικός χώρος ξεχωρίζει για την πλούσια φυσική και πολιτιστική κληρονομιά του. Οι παλαιοντολογικές ανασκαφές έχουν φέρει στο φως πολύτιμα ευρήματα των τελευταίων ευρωπαϊκών ελεφάντων(elephas tiliensis)που έζησαν στην Τήλο πριν από 45.000-4.000 έτη και δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το παλαιοπεριβάλλον. Στόχος είναι η ανάδειξή τους με χρήση προηγμένων τεχνολογιών ώστε το ευρύ κοινό να γνωρίσει από κοντά ένα είδος που έχει εξαφανιστεί από την Ευρώπη εδώ και 4.000 χρόνια και αποτελεί μοναδικό Ελληνικό και Ευρωπαϊκό φυσικό θησαυρό. Τα απολιθωμένα οστά από τις ανασκαφές δεν επαρκούν για πλήρεις αναπαραστάσεις, καθώς (από το 1971) δεν έχουν εντοπιστεί ολόκληροι ακέραιοι σκελετοί, αλλά μόνο μεμονωμένα οστά. Προτείνεται η ανακατασκευή σκελετικών τμημάτων με στόχο την ανασύνθεση ενός ολόκληρου σκελετού - των ελεφάντων της Τήλου. Η νέα, ολοκληρωμένη μέθοδος θα αναπτυχθεί στοχευόμενα για πρώτη φορά για ενδημικούς νησιωτικούς ελέφαντες και θα εφαρμοστεί στα εργαστήρια του ΕΜΠ με αξιοποίηση συντηρημένων απολιθωμάτων του Μουσείου Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του ΕΚΠΑ. Τα ευρήματα θα αποτυπωθούν και θα ψηφιοποιηθούν με προηγμένες μεθόδους όπως αξονικό τομογράφο (CT) ή με μετρητικούς βραχίονες laser. Η παραχθείσα τρισδιάστατη γεωμετρία θα συγκεντρωθεί σε κατάλληλο λογισμικό, στο οποίο και θα δημιουργηθεί η πρώτη εικονική αναπαράσταση. Οι ελλείψεις που παρουσιάζει το ανασκαφικό υλικό συμπληρώνονται με την συνεργασία των υπόλοιπων ομάδων εργασίας και την χρήση ανατομικών δεδομένων και οστεολογικού υλικού από σύγχρονα θηλαστικά συλλογών μουσείων του εξωτερικού. Τα ψηφιακά μοντέλα θα τοποθετηθούν εικονικά στις τελικές τους ανατομικές θέσεις αφού καθοριστούν τα ιδιαιτέρα λειτουργικά χαρακτηριστικά τους. Θα σχεδιαστεί επίσης το πλαίσιο στήριξης των τελικών μουσειακών κομματιών, με κύριο μέλημα να είναι ελάχιστα ορατό στον επισκέπτη. Η σκελετική αναπαράσταση θα κατασκευαστεί με την μεθοδολογία ταχέων πρωτοτύπων, με υλικά που προσομοιώνουν στον μέγιστο επιτρεπτό βαθμό τα απολιθώματα.
Η συνθετική αναπαράσταση αλλά και τα στάδια υλοποίησης από την ανασκαφή μέχρι την έκθεση θα παρουσιαστούν στο Μουσείο Παλαιοντολογίας και Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Πολυτεχνείο Αθηνών, στην Λέσβο και στο τέλος θα παραμείνει ως μόνιμη έκθεση στο νέο μουσείο Τήλου. Σύγχρονες απόψεις στο θέμα (the state of the art). Οι παλαιοντολογικές ανασκαφές από το 1971 μέχρι σήμερα έχουν φέρει στο φως πολύτιμα ευρήματα των τελευταίων ευρωπαϊκών ελεφάντων (Elephas tiliensis SYMEONIDES et al. 2007) που έζησαν στην νήσο Τήλο πριν από 45.000-4.000 έτη και δίνουν σημαντικές πληροφορίες για το παλαιοπεριβάλλον. Τα ζώα αυτά, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, έφτασαν στη Τήλο αφού διέσχισαν τα θαλάσσια περάσματα από την κοντινή ξηρά, σε εποχές που αυτά ήταν πολύ στενά. Αυτό συνέβη όταν το παγκόσμιο κλίμα ήταν πολύ ψυχρό και η στάθμη της θάλασσας σχεδόν 100-120 μέτρα χαμηλότερα από την σημερινή. Τα ζώα αυτά, αφού έζησαν αρκετές δεκάδες χιλιάδες χρόνια στη Τήλο, εξελιχθήκαν σε νάνες μορφές και εξαφανίστηκαν στο γεωλογικά πολύ πρόσφατο παρελθόν. Ο ρόλος του ανθρώπου στη εξαφάνισή τους δεν είναι ακόμη καλά γνωστός, αν και θεωρείται πολύ πιθανόν να συνέβαλε στον αφανισμό τους, όπως ίσως συνέβαλε και στην εξαφάνιση άλλων ζώων από τα περισσότερα Μεσογειακά νησιά. Η εξαφάνισή τους λοιπόν, μόλις πριν από 4000 χρόνια, μας επιτρέπει να αναφερόμαστε στους τελευταίους νάνους ευρωπαϊκούς ελέφαντες που έζησαν στις περι-μεσογειακές χώρες. Μέχρι σήμερα η επιστήμη δεν έχει μπορέσει (Βλέπε Δημαρχείο Τήλου) να συνθέσει πλήρη σκελετική αναπαράσταση. Το διαθέσιμο ανασκαφικό υλικό προέρχεται από 40 με 50 διαφορετικά άτομα, από τα οποία όμως κανένα δεν έχει βρεθεί με πληρότητα σε πλήρη ανατομική διάταξη. Το ίδιο ισχύει και για ανάλογες φτωχότερες σε υλικό απολιθωματοφόρες θέσεις της Κρήτης (Βλέπε αναπαράσταση στο Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου), της Σικελίας ή της Κύπρου. Οι μέχρι σήμερα προσπάθειες σύνθεσης αναπαραστάσεων καλύπτουν περίπου 15% ενός ολόκληρου σκελετού. Συχνά κατασκευάζονται αναπαραστάσεις που συμπληρώνονται με σκελετικά τμήματα με την βοήθεια γλυπτών ή συντηρητών και μάλιστα εμπειρικά (Μουσείο Παλαιοντολογίας Παλέρμο και Ρώμης). Οι αναπαραστάσεις αυτές όμως δεν έχουν ακρίβεια και βασίζονται σε μεθόδους απλής περιγραφικής στατιστικής. Επίσης δεν αντιγράφονται
εύκολα, και ακόμη και αν είχαμε όλα τα γνήσια απολιθώματα, δεν θα ήταν δυνατόν να συνθέσουμε απεριόριστο αριθμό αντιγράφων. Επίσης είναι ιδιαίτερα δαπανηρή η αποστολή αναπαραστάσεων σε άλλους εκθεσιακούς χώρους πχ. Μουσεία Εξωτερικού (Αμερική, Ιαπωνία, άλλες ευρωπαϊκές χώρες κλπ.). Σήμερα, που ο άνθρωπος καλείται να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή αλλά και την δραματική μεταβολή της βιοποικιλότητας (2010 - Παγκόσμιο έτος Βιοποικιλότητας), είναι επιβεβλημένο να ασχοληθούμε με την ανάδειξή της φυσικής μας κληρονομιάς που οδηγεί χωρίς αμφιβολία σε ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος.