ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 11 Ὀκτωβρίου 2015 ΚΥΡΙΑΚΗ Δ Λουκᾶ Τῶν ἁγίων θεοφόρων Πατέρων (Ζ Οἰκ. Συν.), Φιλίππου διακ. Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΓΙΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ 1.Ἡ σημερινή Κυριακή, ἀδελφοί χριστιανοί, λέγεται «Δ Κυριακή τοῦ Λουκᾶ». Τήν Κυριακή αὐτή τιμοῦμε τήν Ζ Οἰκουμενική Σύνοδο, πού συγκροτήθηκε στήν Νίκαια τῆς Βιθυνίας, τό ἔτος 787 μ.χ., ἔλαβαν δέ μέρος σ αὐτήν 367 ὀρθόδοξοι Πατέρες. Στήν Σύνοδο αὐτή εἶχαν πολλή δύναμη οἱ Μοναχοί, γιατί ἦταν παρόντες σ αὐτήν 136 Ἀρχιμανδρίτες Μοναστηρίων. Οἱ ἅγιοι Πατέρες τῆς Συνόδου αὐτῆς κατεδίκασαν τήν εἰκονομαχία καί κήρυξαν τήν τιμή τῶν ἁγίων εἰκόνων. Ἔτσι, λοιπόν, ἐμεῖς οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί στούς ἱερούς μας ναούς καί στά σπίτια μας ἔχουμε ἱερά εἰκονίσματα καί πι-
στεύουμε καί σεβόμαστε καί ἐπικαλούμαστε τήν πρεσβεία τῶν ἁγίων πού εἰκονίζονται σ αὐτά. 2. Νά ἔχετε εἰκονίσματα στά σπίτια σας, ἀδελφοί μου χριστιανοί, καί πρό παντός νά ἔχετε εἰκόνα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τῆς Παναγίας μας. Αφοῦ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ σαρκώθηκε καί ἔγινε ἄνθρωπος, ἀσφαλῶς πρέπει νά εἰκονίζεται καί νά ἁγιογραφεῖται. Καί ἀκόμη, χριστιανοί μου, στά σπίτια σας νά ἔχετε εἰκόνες τῶν ἁγίων πού ἔχουν τά μέλη τῆς οἰκογενείας σας. Ἔτσι, τά παιδάκια σας καί τά ἐγγονάκια σας θά σκέπτονται συχνά τόν ἅγιό τους βλέποντας τήν εἰκόνα του καί θά τόν ἀγαποῦν περισσότερο. 3. Οἱ παλαιοί εἰκονομάχοι, ἀλλά καί τά σημερινά τους ἐγγόνια, οἱ χιλιαστές καί οἱ προτεστάντες, κατηγοροῦν ἐμᾶς τούς ὀρθόδοξους ὅτι γινόμαστε εἰδωλολάτρες μέ τό νά προσκυνοῦμε τά εἰκονίσματα. Ὄχι, χριστιανοί μου, ὄχι! Γιατί ὅταν προσκυνοῦμε καί ἀσπαζόμαστε μία εἰκόνα, δέν προσκυνᾶμε τό ξύλο καί τά χρώματα τῆς εἰκόνας, ἀλλά τιμᾶμε τό πρόσωπο, πού εἰκονίζει ἡ εἰκόνα τιμᾶμε τό πρόσωπο ἐκεῖνο, πού μέ τούς ἀσκητικούς του ἀγῶνες καθάρισε τήν ψυχή του ἀπό τίς κακίες καί τά πάθη καί ἔλαβε πλούσια τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί ἔγινε ἅγιος. Οἱ εἰκόνες μας δέν εἶναι οἱ ἀνδριάντες καί τά ἀγάλματα τῶν παλαιῶν εἰδωλολατρῶν καί σημερινῶν παπικῶν, μέ τά ὁποῖα φαίνεται ὅτι αὐτά εἶναι σάν τά πρωτότυπα πρόσωπα, ἀλλά εἶναι «εἰκόνες», ὅπως τό λέει ἡ λέξη. Λέγεται «εἰκόνα» ἀπό τό «εἰκάζω», γιά τήν ὁμοιότητα πού ἔχει μέ τό πρωτότυπο, ἀλλά δέν εἶναι αὐτή ἡ εἰκόνα τό ἴδιο τό πρωτότυπο. Ἡ τιμή μας, λοιπόν, καί ἡ προσκύνηση σέ μία εἰκόνα μεταβαίνει στό πρόσωπο πού εἰκονίζει ἡ εἰκόνα καί δέν εἶναι προσκύνηση στό ξύλο καί στά χρώματα τῆς εἰκόνας. Γι αὐτό καί δέν δεχόμαστε τήν κατηγορία καί τήν ὕβρη τῶν χιλιαστῶν, ὅτι γινόμαστε εἰδωλολάτρες, μέ τό νά προσκυνοῦμε τά εἰκονίσματά μας. 4.Ὄχι δέ μόνον ἡ Παναγία μας καί οἱ ἅγιοί μας, πού ἦταν κανονικοί ἄνθρωποι, πρέπει νά ἁγιογραφοῦνται καί νά γίνονται εἰκόνες, ἀλλά εἰκονίζεται καί Αὐτός ὁ Θεός, ἡ Ἁγία Τριάς, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὁ Υἱός εἰκονίζεται, γιατί σαρκώθηκε καί ἔγινε ἄνθρωπος, ὅπως εἴπαμε. Ὁ Πατέρας ζωγραφίζεται ὅπως φάνηκε στόν προφήτη Δανιήλ, ὡς παλαιός τῶν ἡμερῶν. Καί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἰκονίζεται ὡς περιστερά, ὅπως φάνηκε στόν Ἰορδάνη ποταμό κατά τήν βάπτιση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἀλλά καί τά τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδας εἰκονιζονται μαζί ὡς τρεῖς Ἄγγελοι, ὅπως φάνηκαν στόν Ἀβραάμ. Καί οἱ ἄγγελοι πάλι ζωγραφίζονται καί γίνονται εἰκόνες, ὅπως τό ἀπέδειξε ἡ Ζ Οἰκουμενική Σύνοδος, πού ἑορτάζουμε σήμερα γιατί οἱ ἄγγελοι εἶναι περιγραπτοί καί φάνηκαν καί ὡς ἄνθρωποι σέ πολλούς.ἔπειτα οἱ ἄγγελοι εἰκονίζονται, γιατί δέν εἶναι παντελῶς ἀσώματοι, ὅπως ὁ Θεός, ἀλλά εἶναι κάπως «λεπτοσώματοι» ὅπως λέγονται. 5. Χριστιανοί μου, ὄχι μόνο στά σπίτια μας, καί ἐπάνω μας ἀκόμη πρέπει νά ἔχουμε εἰκονίσματα. Σᾶς ἔχω τυπώσει καί πλαστικοποιήσει μία εἰκόνα τῆς Παναγίας, γιά νά 2
τήν ἔχετε πάνω σας Ὅσοι δέν τήν πήρατε, νά μοῦ τήν ζητᾶτε, ὅταν μέ συναντᾶτε. Καί νά διαβάζετε αὐτά πού σᾶς γράφω πίσω ἀπό τήν εἰκόνα. Προσέχετε ὅμως νά μήν ἔχετε στά σπίτια σας εἰκόνες πού ἔχουν τήν δυτική-παπική ἔκφραση, τίς «φραγκο-παναγιές», ὅπως τίς λέει περιφρονητικά ὁ ὀρθόδοξος λαός μας. Εὔχομαι τήν εὐλογία τῆς Παναγίας μας στήν οἰκογένειά Σας. Μέ πολλές εὐχές Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας xxxxxxxxxx IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Δευτέρα 5 Ὀκτωβρίου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Κατά τῆς πρεσβείας τῆς σταλείσης στήν Αἴγυπτο (30,1-5) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) 1. Στήν περικοπή μας αὐτή ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἀποτρέπει τούς κυβερνῶντες στήν Ἱερουσαλήμ νά συνάψουν συμμαχία μέ τήν Αἴγυπτο, γιά νά ἀποκρούσουν τούς πλησιάζοντας Ἀσσυρίους. Ἐδῶ θά πρέπει νά θυμηθοῦμε τόν χρόνο μεταξύ τῆς κατάκτησης τῆς Ἀζώτου τό 711 π.χ. (βλ. κεφ. 20) καί τῆς πολιορκίας τῆς Ἱερουσαλήμ τό 701 π.χ. (κεφ. 36 ἑξ.). Οἱ κυβερνῶντες τῆς Ἱερουσαλήμ, χωρίς νά ἐρωτήσουν τήν Θεόν («ἐμέ οὐκ ἐπηρώτησαν», στίχ. 2), ἀκολούθησαν τά δικά τους σχέδια καί ἀπέστειλαν πρεσβεία στήν Αἴγυπτο καί ἀπέδειξαν ἔτσι ὅτι εἶναι «ἀποστάται υἱοί» (στίχ. 1 βλ. καί 1,2). Περί τῶν ἀπειθῶν καί ἀποστατῶν υἱῶν βλ. τήν τιμωρία τους εἰς Δευτ. 21,18. 2. Οἱ ἀπεσταλμένοι ἀντιπρόσωποι τῶν ἀξιωματούχων τῆς Ἱερουσαλήμ πῆγαν, κατ ἐντολήν αὐτῶν, εἰς Ζοάν, κατά τό Ἑβρ. (Τάνις, κατά τούς Ο, στίχ. 4), καί εἰς Χανές, 3
ὅπως μᾶς πληροφορεῖ μόνο τό Ἑβρ. Ἡ Ζοάν εὑρίσκεται στό ἀνατολικό Δέλτα τοῦ Νείλου καί ἡ Χανές ἔκειτο νοτίως τῆς Μέμφιδος. Καί οἱ δύο πόλεις ἦταν ἕδρες σπουδαίων ἡγετῶν τῆς περιοχῆς. Θά μπορούσαμε νά συσχετίσουμε τούς εὑρισκομένους εἰς Τάνιν (Ζοάν, κατά τό Ἑβρ.) «ἀρχηγούς» μέ τούς ἀπεσταλμένους ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ ἀντιπροσώπους ὅτι δηλαδή αὐτοί εἶχαν ἐγκατασταθεῖ ἐκεῖ καί αὐτοί εἶναι οἱ «ἐν Τάνει ἀρχηγοί», οἱ «ἄγγελοι (= ἀγγελιαφόροι) πονηροί» τοῦ στίχ. 4. Βλ. καί τό ὑπόμνημα τοῦ Καθηγητοῦ Τρεμπέλα. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 30,1 Ἀλλοίμονο σέ σᾶς, τούς ἀποστάτες υἱούς, τάδε λέγει Κύριος: «Ἐπήρατε ἀπόφαση, χωρίς τό θέλημά μου, καί συνάψατε συμμαχία, ὄχι σύμφωνη μέ τό πνεῦμα μου, προσθέτοντας ἁμαρτία στήν ἁμαρτία. 2 Αὐτοί, οἱ ὁποῖοι κατεβαίνουν στήν Αἴγυπτο, γιά νά ζητήσουν βοήθεια ἀπό τόν Φαραώ καί νά προστατευθοῦν ἀπό τούς Αἰγυπτίους, δέν ἐρώτησαν ἐμένα. 3 Γι αὐτό, ἡ προστασία πού ζητᾶτε ἀπό τόν Φαραώ θά εἶναι γιά αἰσχύνη σας καί θά ἔλθει ὄνειδος σ ὅσους ἐμπιστεύονται στήν Αἴγυπτο. 4 Γιατί οἱ ἐπίσημοι (ἀντιπρόσωποί σας) στήν Τάνη (τῆς Αἰγύπτου) εἶναι κακοί ἀντιπρόσωποι. 5 Μάταια κοπιάζουν μέ λαό, ὁ ὁποῖος δέν θά τούς ὠφελήσει οὔτε μέ βοήθεια οὔτε μέ ὄφελος, ἀλλά θά τούς φέρει καταισχύνη καί ὄνειδος». α α. Στό Ἑβρ. οἱ στίχ. 4 καί 5α: «Γιατί, ἄν καί οἱ ἀρχηγοί του εἶναι στήν Ζοάν καί οἱ πρέσβεις του ἔφθασαν εἰς Χανές, 5α ὅλα θά ἀποβοῦν σέ αἰσχύνη ἀπό ἕνα λαό, ὁ ὁποῖος δέν μπορεῖ νά τούς ὠφελήσει». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 30,1-7. Ὅλη αὐτή ἡ περικοπή ἀναφέρεται στήν πρεσβεία τήν σταλεῖσα ὑπό τῆς Ἰουδαίας στήν Αἴγυπτο (περί τό 703 π.χ) γιά νά πετύχει ὑποστήριξη κατά τῆς Ἀσσυρίας, 4
ἕνα σχέδιο τό ὁποῖο ὁ Ἡσαΐας θεωροῦσε ἐπανάσταση κατά τοῦ Θεοῦ (28,14-22. 29,15-16). 30,1-5. Βλ. προηγούμενο σχόλιο. Εἶναι μία προφητεία κατά τήν ἀναχώρηση μιᾶς πρεσβείας ἀποσταλείσης ἀπό τόν Ἐζεκία στόν Φαραώ τό 703-702, γιά νά ζητήσει βοήθεια ἀπό τήν Αἴγυπτο ἐνάντια πρός τούς Ἀσσυρίους. Ἀφοῦ ἡ συμφωνία αὐτή μέ τήν Αἴγυπτο εἶναι ἐνάντια πρός τό θελημα τοῦ Θεοῦ, θά ἀποτύχει. 30,4. «Οἱ ἀρχηγοί του εἶναι στήν Ζοάν καί οἱ πρέσβεις του ἔφθασαν εἰς Χανές», λέγει τό Ἑβρ. κείμενο. Ἡ Ζοάν (βλ. Ἰεζ. 30,13-19 σχόλ.) καί ἡ Χανές (πενήντα μίλια νοτίως τῆς Μέμφιδος) εἶναι δύο πόλεις τοῦ Δέλτα τοῦ Νείλου. Ἄλλη προφητεία κατά τῆς σταλείσης στήν Αἴγυπτο πρεσβείας (30,6-7) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) 1. Ἡ περικοπή μας ἐκφράζει ὄχι μόνο τό ἀνώφελο, ἀλλά καί τό ἐπικίνδυνο τῆς πορείας τῆς πρεσβείας ἀπό τήν Ἱερουσαλήμ στήν Αἴγυπτο γιά αἴτηση βοηθείας. Ὁ καλός καί ἄνετος δρόμος πρός τήν Αἴγυπτο ἦταν κατά μῆκος τῆς παραλίας, ἀλλά αὐτός ὁ δρόμος ἦταν ἀποκλεισμένος ἀπό τούς Ἀσσυρίους. Γι αὐτό καί ἡ πρεσβεία τῆς Ἱερουσαλήμ μέ ὄνους καί καμῆλες, φορτωμένες μέ πλούσια δῶρα, ἀκολούθησε τήν ἐπικίνδυνο πορεία πρός τήν Αἴγυπτο, διά τῆς στέππας τῆς ἐρήμου, διά μέσου βρυχωμένων λεόντων καί δηλητηριωδῶν ὄφεων, πτερωτῶν μάλιστα (στίχ. 6) γι αὐτό καί ἡ ἐπιγραφή τῆς περικοπῆς μας λέγει, «ἡ ὅρασις τῶν τετραπόδων τῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ» (στίχ. 6α), ἡ ὁποία μπορεῖ νά ἀποδοθεῖ καί ὡς ἀναφώνηση, «ὤ, ἡ ὅραση τῶν τετραπόδων τῆς ἐρήμου»! 2. Ὁ λαός τῆς Ἰουδαίας πρέπει νά ἀποφασίσει μεταξύ τοῦ Θεοῦ καί τῆς Αἰγύπτου. Ὁ Ἡσαΐας ἦταν ἄκρως ἀντίθετος πρός τήν ἀπόφαση καταφυγῆς τῶν Ἰουδαίων στήν Αἴγυπτο γιά βοήθεια, λέγει μάλιστα καθαρά ἐδῶ ὅτι, ἡ ἐνέργειά τους αὐτή «οὐκ ὠφελήσει αὐτούς» (στίχ. 6). Καί ἀκόμη σαφέστερα ὁ προφήτης λέγει πρός τούς Ἰουδαίους: «Αἰγύπτιοι μάταια καί κενά ὠφελήσουσιν ὑμᾶς» (στίχ. 7). Μάλιστα, κατά τό Ἑβρ. κείμενο, ὁ προφήτης ἀποτείνεται καί πρός αὐτήν τήν Αἴγυπτο καί τῆς λέγει νά «καθήσει φρόνιμα» (!), τῆς δίνει δέ καί τό ὄνομα «Ραχάβ». Μέ τήν ὀνομασία αὐτή ὁ προφήτης Ἡσαΐας ἤθελε νά πεῖ ὅτι ἡ Αἴγυπτος εἶναι πιά ἀνίσχυρος καί ἐντελῶς ἀνίκανος. Ραχάβ λεγόταν τό φοβερό μυθολογικό τέρας, τό ὁποῖο κατατρόπωσε ὁ Θεός καί πλέον εἶναι ἀνίσχυρο. Καί ἡ πάλαι ἰσχυρά Αἴγυπτος δέν ἔχει τώρα καμμία ἰσχύ. Τό τέρας δέν μπορεῖ τίποτε πιά νά κάνει, οὔτε βλάβη νά προκαλέσει, οὔτε βοήθεια νά φέρει. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 30,6 Ἡ ὅραση τῶν τετραπόδων ζώων στήν ἔρημο: Κατά τήν θλιβερή καί στενόχωρη (πορεία στήν ἔρημο), 5
ὅπου λέοντες καί σκύμνοι λεόντων σ αὐτήν, καί (φίδια) ἀσπίδες καί ἔκγονα πτερωτῶν ἀσπίδων, (οἱ ἀγγελεῖς) μεταφέρουν πάνω στούς ὄνους καί τίς καμῆλες (τους) τά πλούσια δῶρα τους σέ ἔθνος, πού δέν πρόκειται νά τούς ὠφελήσει. 7 Ἡ βοήθεια τῶν Αἰγυπτίων εἶναι μάταια καί κενή. Ἀπάγγειλέ τους ὅτι «εἶναι μάταια ἡ ἐλπίδα σας αὐτή». α α. Κατά τό Ἑβρ. στό δεύτερο ἡμιστίχ. ὁ προφήτης ὀνομάζει τήν Αἴγυπτο «Ραχάβ, κάθησε ἥσυχα». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 30,6-7. Πιθανόν ὁ λόγος ἀπευθύνεται στή ἴδια πρεσβεία τῆς προηγούμενης προφητείας. Ὁ τίτλος ἐμπνέεται ἀπό τίς πρῶτες λέξεις τῆς προφητείας, ὅπως καί εἰς 21,13. Βλ. σχόλιο. Ἡ προφητεία ἀντιπαραθέτει τούς κόπους καί τήν κινδύνους τοῦ ταξιδιοῦ πρός τήν Αἴγυπτο μέ τήν ματαιότητα τοῦ ἀποτελέσματος. 30,7β. Σκοτεινό ἡμιστίχ. Διορθούμενο δύναται νά ἀναγνωσθεῖ: «Ραχάβ, θά καταστραφεῖς». Ἡ «Ραχάβ» ἦταν ἕνας μυθολογικός θαλάσσιος δράκοντας, πού κατατροπώθηκε ἀπό τόν Θεό (51,9-10. Ἰώβ 9,13. 26,12-13. Ψαλμ. 88,9-10). Εἶναι ὅπως ὁ Λεβιάθαν (βλ. 27,1), ἕνα τέρας τοῦ πρωταρχικοῦ χάους. Ἐδῶ καί εἰς Ψαλμ. 86,4 σημαίνει τήν Αἴγυπτο. Ἔχουμε μᾶλλον ἀναφορά στόν κροκόδειλο τῆς Αἰγύπτου, βλ. Ἰώβ 40,25,26. 6