"Η ανάπτυξη των Φ/Β υπό συνθήκες νεοελληνικής πραγματικότητας-αποτίμηση της 8ετίας 2006 2013 " Ν. Δρόσος ΔΕΔΔΗΕ/ΔΧΔ Αθήνα 8 Νοεμβρίου 2013
Μέχρι το 2006: Ελάχιστες, μάλλον επιδεικτικές, εγκαταστάσεις, φωτοβολταϊκών σταθμών, με σχήμα σύνδεσης αυτοπαραγωγού, λόγω του πολύ υψηλού, τότε, κόστους επένδυσης (~6.000 /kw). Το εναρκτήριο λάκτισμα για την ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών δίνεται το 2006, με τον ν.3468/2006, με τη θέσπιση πολύ υψηλών εγγυημένων τιμών:
Τίθενται ωστόσο, ως αντιστάθμισμα, μάλλον συντηρητικοί στόχοι, αφού με το θεσπιζόμενο Πρόγραμμα Ανάπτυξης Φωτοβολταϊκών Σταθμών προβλέπεται η εγκατάσταση, σε ορίζοντα 14ετίας (μέχρι το 2020) συνολικής ισχύος τουλάχιστον 500 MW στο διασυνδεδεμένο σύστημα και 200 MW στα μη διασυνδεδεμένα νησιά. Ευνοούνται, τιμολογιακά, τα μικρά συστήματα (μέχρι 100 kw), με την υπόρρητη θεώρηση ότι θα εγκατασταθούν επί κτιρίων, ενώ τα πολύ μικρά συστήματα (μέχρι 20 kw) διευκολύνονται απαλλασσόμενα κάθε διαπιστωτικής πράξης. Για Φ/Β σταθμούς στο εύρος ισχύος άνω των 20 kw και μέχρι 150 kw απαιτείται η έκδοση απόφασης εξαίρεσης από τη ΡΑΕ, ενώ σταθμοί άνω των 150 kw υπόκεινται στην διαδικασία έκδοσης άδειας παραγωγής.
Οι πολύ ελκυστικές εγγυημένες τιμές πυροδοτούν ένα «ξέφρενο» ενδιαφέρον: έως τον Απρίλιο 2008 (οπότε με απόφαση Υπουργού αναστέλλεται η υποδοχή νέων αιτήσεων για άδειες παραγωγής) κατατίθενται στη ΡΑΕ περί τις 1.200 αιτήσεις έκδοσης αδειών παραγωγής για ΦΒ συνολικής ισχύος περί τα 9.100 MW και περί τις 6.800 αιτήσεις για αποφάσεις εξαίρεσης, συνολικής ισχύος περί τα 730 MW Ενώ το γεγονός ότι πέραν των υψηλών εγγυημένων τιμών και της εξασφαλισμένης εξ αυτού χρηματοδότησης, επιδοτείται και το κόστος κατασκευής σε ποσοστό 40% συντελεί: να μεταφερθεί το λάθος μήνυμα της δυνατότητας «εκ του μηδενός» προσδοκιών, ή αλλιώς στην εδραίωση της αντίληψης των φωτοβολταϊκών ως ενός ενεργειακού «Ελντοράντο».
Μέχρι το 2010, παρά το μεγάλο ενδιαφέρον που εκδηλώθηκε, το πλήθος των αιτημάτων σύνδεσης κινείτο σε λελογισμένα επίπεδα, λόγω της καταγραφείσας συμφόρησης στη ΡΑΕ και της συνακόλουθης καθυστέρησης στην έκδοση διαπιστωτικών αποφάσεων. Αντιστοίχως σχετικά χαμηλός ρυθμός υλοποίησης εγκαταστάσεων και λόγω γραφειοκρατικών εμποδίων στο μεσοδιάστημα μέχρι την προσαρμογή των διαφόρων υπηρεσιών της διοίκησης στα νέα δεδομένα (11 MW στα τέλη 2008, 46 MW στα τέλη 2009). Οργανωμένη προσπάθεια εκμετάλλευσης των γκρίζων περιοχών του νόμου, αλά ελληνικά, με πολλαπλά αιτήματα για σταθμούς 20 kw από τους αυτούς φορείς (φαινόμενο κατάτμησης ισχύος), ώστε να παρακαμφτεί η ουρά των αποφάσεων εξαίρεσης, ή και να καταστρατηγηθεί το καθεστώς τιμολόγησης (με πρωτεργάτες σε αρκετές περιπτώσεις δυστυχώς συναδέλφους μηχανικούς).
Το έτος 2009 Με το ν. 3734/2009 (Ιανουάριος 2009) θεσπίζεται η αποκλιμάκωση των τιμών ανά εξάμηνο, λόγω της πτωτικής τάσης του κόστους του εξοπλισμού, με διατήρηση όμως των τιμών του 2006 για 1,5 έτος ακόμη (μέχρι τον Αύγουστο 2010), με (ανακόλουθη) πρόβλεψη διατήρησης της συμβολαιοποιημένης τιμής για διάρκεια 18 μηνών από την υπογραφή της σύμβαση πώλησης μέχρι την ενεργοποίηση του σταθμού (ή 36 μήνες για σταθμούς άνω των 10 MW). Η πρώτη μείωση επέρχεται τον Αύγουστο 2010 (2%), ενώ οι μειώσεις μεταξύ των επομένων εξαμήνων είναι της τάξεως του 5-6%. Πρακτικά οι τιμές του 2006 παραμένουν σταθερές για 5 περίπου χρόνια. Εκκινεί τον Ιούλιο 2009 το Ειδικό Πρόγραμμα στεγών (για ΦΒ ισχύος μέχρι 10 kw), που αφορά κατοικίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις, με ακόμα υψηλότερη τιμή αποζημίωσης (550 /MWh).
Ο ν.3851/2010 (ή πως ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις) Τίθεται ο φιλόδοξος στόχος για το 2020 της συμμετοχής της ενέργειας που παράγεται από ΑΠΕ στην ακαθάριστη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό τουλάχιστον 40%. Το όριο απαλλαγής από κάθε διαπιστωτική απόφαση διευρύνεται για τους Φ/Β σταθμούς από τα 20 kw στο 1 MW, ενώ ΦΒ σταθμοί ισχύος μέχρι 500 kw εξαιρούνται και από την υποχρέωση λήψης απόφασης ΕΠΟ, στο πλαίσιο της επιτάχυνσης και απλοποίησης των διαδικασιών. Παρέχεται στους αγρότες η δυνατότητα εγκατάστασης Φ/Β σταθμών ισχύος μέχρι 100 kw σε εκτάσεις ιδιοκτησίας τους, με προνομιακό καθεστώς εξέτασης (κατά προτεραιότητα έναντι των λοιπών νέων αιτημάτων. Ειδικές πρόνοιες για το προϋπάρχον αιτημάτων στη ΡΑΕ. μεγάλο απόθεμα εκκρεμών
Ο ν.3851/2010 (2) Διατηρούνται οι τιμές του 2009 (κατά τη χρονική στιγμή έναρξης εφαρμογής του νόμου ισχύουν οι τιμές του 2006, ενώ έχει εντωμεταξύ μειωθεί δραματικά το κόστος του εξοπλισμού (~ 3.000 /kw το 2010). Διατηρείται η ευνοϊκότερη τιμολόγηση των Φ/Β σταθμών ισχύος μέχρι 100 kw, πιθανώς ελέω αγροτών, που πλέον παρέλκει λόγω του Ειδικού Προγράμματος στεγών (στη σχετική διαβούλευση η ΔΕΗ είχε εισηγηθεί την ενοποίηση των τιμών προς τα κάτω, η οποία και εφαρμόστηκε μόνο στα μη διασυνδεμένα νησιά ). Η (κατ αρχήν ορθή) απλοποίηση, με τη διεύρυνση του ορίου απαλλαγής στο 1 MW για τα Φ/Β, δεν συνοδεύεται από πρόνοιες που θα απέτρεπαν την υποβολή καιροσκοπικού χαρακτήρα αιτημάτων (sine qua non για τα ελληνικά δεδομένα), αλλά και αυτή καθεαυτή την καταχρηστική εφαρμογή των προβλέψεων του νόμου με καταστρατήγηση του πνεύματός του (πολλαπλά αιτήματα κλπ), με την ανορθολογική (και επιζήμια) υπερσυσσώρευση αιτημάτων. Η πρόβλεψη του νόμου για εγγυοδοσία κατά τη σύναψη σύμβασης σύνδεσης για τους απαλλασσόμενους της αδειοδότησης σταθμούς δεν συνιστά φίλτρο, αφού η εφαρμογή της μετατίθεται σε μελλοντικό χρόνο. Οι (χρεωμένοι στην πλειονότητα τους) αγρότες μετατρέπονται σε παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας (παγκόσμια πρωτοτυπία αλλά και στρέβλωση της έννοιας του επιχειρείν). Οι ειδικές πρόνοιες του νόμου για τα παλαιά και εκκρεμή αιτήματα καθώς και τα αιτήματα των αγροτών εκ των πραγμάτων επιβράδυναν τα νεότερα.
Ο ν.3851/2010 (3) Πυροδοτείται ένα εκρηκτικών διαστάσεων κύμα αιτημάτων για Φ/Β σταθμούς που κατατίθενται απευθείας στο Διαχειριστή του Δικτύου, το πλήθος των οποίων διαμορφώνεται σε έξαλλα επίπεδα και σε πλήρη αναντιστοιχία με την γενικότερη κατάσταση της χώρας. Συγκεκριμένα, μετά τη θέση σε ισχύ του ν. 3851 και μέχρι τον Αύγουστο του 2012 (οπότε ανεστάλη με Υπουργική Απόφαση η υποδοχή νέων αιτημάτων), οι μονάδες του Διαχειριστή του Δικτύου είχαν υποδεχθεί τα εξής μεγέθη αιτημάτων για απαλλασσόμενους της αδειοδότησης Φ/Β σταθμούς: 6.500 αιτήσεις για ΦΒ σταθμούς ισχύος μέχρι 100 kw από κατ επάγγελμα αγρότες 13.500 αιτήσεις για ΦΒ σταθμούς ισχύος μέχρι 100 kw από ιδιώτες εταιρείες 6.500 αιτήσεις για ΦΒ σταθμούς στο εύρος ισχύος άνω των 100 kw και μέχρι 1 MW
1 ο ενδιαφέρον κοινωνικοοικονομικό παράδοξο o Η μεγαλύτερη μάζα των αιτημάτων αυτών κατατέθηκε εντός του 2010. Τα αιτήματα στο εύρος ισχύος άνω των 100 kw και μέχρι 1 MW ( 6.500 εκ των οποίων τα 4.600 τουλάχιστον κατατέθηκαν εντός του 2010), ήσαν κυρίως αιτήματα για σταθμούς ισχύος περί τα 500 kw. o Το κόστος για ένα σταθμό 500 kw ανερχόταν το 2010 σε 1.500.000 (κόστος εγκατεστημένου εξοπλισμού), πλέον το κόστος της γης και το κόστος των έργων σύνδεσης με το Δίκτυο. o Το 2 ο εξάμηνο του 2010 υπήρχε το 1 ο Μνημόνιο στη χώρα, φαίνεται ότι υπήρχαν όμως και 4.600 μικρές, κατά τεκμήριο, επιχειρήσεις με τη δυνατότητα να επενδύσουν σε αυτό το ύψος. o Χώρα υπό πτώχευση ή «επενδυτικός παράδεισος»;
Περαιτέρω της εξέτασης των νέων αιτημάτων που κατατέθηκαν μετά τον ν. 3851/2010 και με βάση τις πρόνοιες αυτού, έπρεπε να προηγηθεί: A) η εξέταση των παλιότερων αιτημάτων, κατόχων άδειας παραγωγής ή αποφάσεων εξαίρεσης προ του ν. 3851 (1 η προτεραιότητα εξέτασης) B) η εξέταση των εκκρεμών στη ΡΑΕ αιτημάτων που κατελήφθησαν από τις μεταβατικές διατάξεις του νόμου και εντάχθηκαν στον Ειδικό κατάλογο (2 η προτεραιότητα εξέτασης) ή διαβιβάστηκαν στον Διαχειριστή Δικτύου, ως απαλλασσόμενα πλέον της αδειοδότησης (3 η προτεραιότητα εξέτασης). Ενδεικτικά μεγέθη Κατηγορία Α: 504 αιτήματα συνολικής ισχύος 780 MW (εκ των οποίων 431 αιτήματα για ΦΒ σταθμούς, συνολικής ισχύος 450 MW) Κατηγορία Β: 825 αιτήματα ισχύος 1300 MW (εκ των οποίων 644 αιτήματα για ΦΒ σταθμούς συνολικής ισχύος 900 MW)
Συντριπτικός όγκος εργασίας για τους Διαχειριστές και ιδιαιτέρως για τον Διαχειριστή Δικτύου, υπό δυσμενείς συνθήκες: Τήρηση προτεραιοτήτων εξέτασης μεταξύ κατηγοριών αιτημάτων Πίεση των ενδιαφερομένων λόγω της αποκλιμάκωσης των εγγυημένων τιμών Εξέταση ανά σημείο υποδοχής αιτημάτων ή γεωγραφικό χώρο ευθύνης (για Φ/Β μέχρι 100 kw οι Περιοχές, για Φ/Β άνω των 100 kw και μέχρι 1 MW οι Περιφέρειες, για ΦΒ άνω του 1 MW, μέσω Διαχειριστή Συστήματος, οι Περιφέρειες) Εξομοίωση των μικρών Φ/Β (μέχρι 100 kw), λόγω του μεγάλου πλήθους τους, με τα μεγαλύτερα, ως οιονεί συνδέσεις στη ΜΤ και ανάγκη συνεξέτασης σε κεντρικότερο επίπεδο (Περιφέρεια).
Η ΔΕΗ, ως Διαχειριστής Δικτύου, είχε έγκαιρα προειδοποιήσει την Πολιτεία, από τα τέλη Ιουλίου 2010 για τη διαμορφούμενη κατάσταση: «Η υπερβολική συσσώρευση νέων αιτήσεων στο μεσοδιάστημα μέχρι την έκδοση της ως άνω Υπουργικής Απόφασης θεωρούμε ότι θα πρέπει να ανακοπεί προκειμένου: o Να αποτραπεί μη διαχειρίσιμη υπερμεγέθυνση της ισχύος των φωτοβολταϊκών σε ασυμφωνία με τους στόχους της Πολιτείας για τη συμμετοχή τους στο ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας. o Να αποτραπεί το διαφαινόμενο ενδεχόμενο αδυναμίας σύνδεσης στα υφιστάμενα δίκτυα λόγω κορεσμού τους, φαινόμενο που ήδη καταγράφεται σε ορισμένες (λίγες επί του παρόντος) γεωγραφικές περιοχές και αναμένεται μετά βεβαιότητας να λάβει ευρύτερες διαστάσεις εφόσον διογκωθεί υπέρμετρα η αιτούμενη ισχύς και δεν υπάρξει πρόνοια για χωρική κατανομή και χρονική κλιμάκωσή της. o Να αποτραπεί η καλλιέργεια προσδοκιών που ενδέχεται να διαψευστούν στη συνέχεια και μάλιστα επί ζημία των ενδιαφερομένων που θα έχουν υποστεί αξιόλογη οικονομική επιβάρυνση για την υποβολή των αιτήσεών τους (με πολύ λιγότερο βαρύνουσα την προκαταβολή που απαιτεί η ΔΕΗ έναντι των άλλων δαπανών). o Να αποτραπεί η άσκοπη επιβάρυνση των υπηρεσιών.»
Αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο (μετά το ν. 3851/2010 ) Μείωση των εγγυημένων τιμών των ΦΒ (τόσο των «επαγγελματικών» όσο και του Ειδικού Προγράμματος στεγών) κατά 12% και 10% αντίστοιχα (Υ.Α. Φεβρουαρίου 2012) Ενώ με Υ.Α. του Αυγούστου 2012 Αναστολή της υποδοχής νέων αιτημάτων για χορήγηση άδειας παραγωγής σε αδειοδοτημένους ΦΒ σταθμούς από τη ΡΑΕ και νέων αιτημάτων χορήγησης προσφοράς σύνδεσης σε απαλλασσόμενους ΦΒ σταθμούς Αναστολή της εξέτασης των εκκρεμών αιτημάτων για χορήγηση άδειας παραγωγής σε αδειοδοτημένους ΦΒ σταθμούς από τη ΡΑΕ και εκκρεμών αιτημάτων χορήγησης προσφοράς σύνδεσης σε απαλλασσόμενους ΦΒ σταθμούς Συνέχιση της διαδικασίας για τους ΦΒ σταθμούς με ήδη εκδοθείσες άδειες παραγωγής Δραματική μείωση των εγγυημένων τιμών, της τάξεως του 25% (και 45% για το Ειδικό Πρόγραμμα στεγών)
Αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο (συνέχεια) Με το ν. 4093/2012 (Νοέμβριος 2012) Καταργείται για τους ΦΒ σταθμούς το 18μηνο διατήρησης της εγγυημένης τιμής για τις καταρτιζόμενες εφεξής συμβάσεις σύνδεσης Ως τιμή αναφοράς (για τις νέες συμβάσεις) λαμβάνεται η εκάστοτε ισχύουσα τιμή κατά τη χρονική στιγμή της σύνδεσης του σταθμού στο Δίκτυο Για τις προ του νόμου υπογραφθείσες συμβάσεις πώλησης, προβλέπεται η δυνατότητα διατήρησης της εγγυημένης τιμής, εφόσον η σύνδεση πραγματοποιηθεί εντός 4μηνου από τη δημοσίευση του νόμου (μέχρι 12.03.2013) και σε κάθε περίπτωση εντός του 18μηνου (ότι λήγει νωρίτερα) Επιβάλλεται έκτακτη εισφορά, υπέρ του Ειδικού Λογαριασμού, επί των εσόδων για 2 έτη
Οι επιπτώσεις στο ΔΕΔΔΗΕ Τα ανωτέρω δημιούργησαν υπέρμετρο φόρτο και πίεση στον ΔΕΔΔΗΕ για την υλοποίηση μεγάλου πλήθους συνδέσεων στις ακόλουθες ημερομηνίες: Μέχρι τις 31.07.2012 Μέχρι τις 29.01.2013 Μέχρι τις 12.03.2013 Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από την καταγραφή του Οκτωβρίου 2012, υπήρχαν, μετά την αφαίρεση των μέχρι εκείνη την στιγμή ενεργοποιημένων έργων, περί τις 1000 πληρωμένες (εκτελεστές) συμβάσεις σύνδεσης στο δίκτυο ΜΤ και περί τις 3.500 συμβάσεις σύνδεσης στο δίκτυο ΧΤ (αγροτών και ιδιωτών)
Αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο (συνέχεια) Με το ν. 4152/2013 αναστέλλεται μέχρι το τέλος 2013 η υπογραφή συμβάσεων σύνδεσης για Φ/Β σταθμούς Με Υ.Α. (5 ος /2013) καταβαραθρώνονται οι εγγυημένες τιμές πώλησης των Φ/Β (μείωση κατά 45-50%), ως εξής: 95 /MWh για Φ/Β άνω των 100 kw στο διασυνδεδεμένο 120 /MWh για Φ/Β μέχρι 100 kw στο διασυνδεδεμένο 100 /MWh για Φ/Β στα ΜΔΝ ανεξαρτήτως ισχύος 125 /MWh για Φ/Β του Ειδικού Προγράμματος στεγών
Σήμερα στο διασυνδεδεμένο σύστημα της χώρας λειτουργούν περί τους 12.650 Φ/Β σταθμούς, συνολικής ισχύος περί τα 2020 MW (στοιχεία ΛΑΓΗΕ & ΔΕΔΔΗΕ με αναφορά στις 3 Οκτωβρίου ) εκ των οποίων: 1.586 Φ/Β σταθμοί συνδεδεμένοι στο δίκτυο ΜΤ (ισχύος άνω των 100 kw), συνολικής ισχύος 1.215 MW 11.068 Φ/Β σταθμοί συνδεδεμένοι στο δίκτυο ΧΤ (ισχύος μέχρι 100 kw), συνολικής ισχύος 806 MW Επιπλέον λειτουργούν (στο σύνολο της χώρας) άνω των 38.000 Φ/Β συστημάτων του Ειδικού Προγράμματος στεγών, συνολικής ισχύος περί τα 350 MW
2 ο ενδιαφέρον κοινωνικοοικονομικό παράδοξο o Τον Φεβρουάριο 2012 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των Φ/Β (πλην στεγών) είχε μόλις ξεπεράσει τα 500 MW, ενώ τον Ιούνιο 2013 άγγιξε τα 2.000 MW o Στους 16 μήνες που μεσολάβησαν, στην χειρότερη ίσως περίοδο της ύφεσης που μαστίζει τη χώρα και με τις τράπεζες υπό ανακεφαλαιοποίηση, εγκαταστάθηκε συνολική ισχύς Φ/Β 1.500 MW, δηλ. υλοποιήθηκαν επενδύσεις συνολικού ύψους περί τα 3 δις!
Το 40% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β προέρχεται από τα μικρά Φ/Β ισχύος μέχρι 100 kw (επί εδάφους στην συντριπτική τους πλειονότητα), δηλ. επιδοτήσαμε ως χώρα, με υψηλές τιμές, τη λάθος ανάπτυξη των Φ/Β (μικρά επί αγρών στη μέση του πουθενά), αφού σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες η ανάπτυξη των Φ/Β βασίστηκε στο τρίπτυχο: Μικρά Φ/Β επί κτιρίων (οικιακά) Μεγάλα Φ/Β επί κτιρίων (βιομηχανικές στέγες κλπ) Μεσαία ή μεγάλα Φ/Β επί εδάφους Το 70% περίπου της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β εντάχθηκε με πολύ υψηλές ταρίφες (κατ ελάχιστον τις τιμές του εξαμήνου Φεβρουάριος Ιούλιος 2011), ενώ ποσοστό της τάξεως του 5% της ισχύος φαίνεται να επηρεάζεται από τις ουσιαστικές μειώσεις των τιμών μετά τον Αύγουστο 2012
Το 60% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β προέρχεται από αιτήματα προ του ν.3851/2010 (περί τα 1.200 MW), ενώ από την υπολειπόμενη ισχύ το 35% προέρχεται από τα αγροτικά (;) Φ/Β (~280 MW). To 78% της συνολικής εγκατεστημένης ισχύος Φ/Β εντάχθηκε εντός του 2012 και του 2013 με κόστος κατασκευής υποτριπλάσιο έναντι του 2006. Η ανορθολογική ανάπτυξη των Φ/Β κατά τα ανωτέρω με τα γνωστά σε όλους σήμερα προβλήματα (διόγκωση ελλείμματος ΛΑΓΗΕ με ότι αυτό συνεπάγεται, καθυστερήσεις πληρωμών, συνεχής αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ και ανάλογη επιβάρυνση των καταναλωτών) θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί με ενδιάμεσες παρεμβάσεις, μετά τον ν.3851/2010, με την πλέον κρίσιμη τελευταία ευκαιρία να χάνεται τον Ιανουάριο 2012.
Ασφαλώς και η χώρα όφειλε να αναπτύξει τα Φ/Β, αφού ο ήλιος της είναι εθνικό καύσιμο, εύλογα όμως σήμερα τίθεται το ερώτημα μήπως θα ήταν πιο συνετό η ανάπτυξη αυτή να είχε καθυστερήσει για διάστημα 2-3 ετών, προκειμένου να συντελεστεί κατά τρόπο ορθολογικό, αποδοτικό και με τη μικρότερη δυνατή επιβάρυνση των καταναλωτών.
Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!