Το άρθρο αυτό επιχειρεί να αποτυπώσει τις ομοιότητες και τις διαφορές στο πρότυπο

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΟΙΚΙΑΚΑ: ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ. ΜΙΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ Του: Γεώργιου Παστιάδη* ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το άρθρο αυτό επιχειρεί να αποτυπώσει τις ομοιότητες και τις διαφορές στο πρότυπο της πολιτικής συμπεριφοράς ανάμεσα στις εργαζόμενες γυναίκες (μη νοικοκυρές) και σε αυτές που έχουν ως απασχόληση τα οικιακά (νοικοκυρές), στην Ελλάδα. Χρησιμοποιούνται μεταβλητές πολιτικών απόψεων και στάσεων όπως: το ενδιαφέρον για την πολιτική, ο βαθμός έκθεσης στην πολιτική επικοινωνία, η παρακολούθηση της προεκλογικής εκστρατείας, το πόσο συχνά πηγαίνουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, το πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους, το πόσο συχνά αφιερώνουν χρόνο υποστηρίζοντας ένα κόμμα ή υποψήφιο, το πόσο συχνά προσπαθούν να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί, η ιδεολογική αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά, η εντύπωση που προκαλεί η λέξη Αριστερά, η εντύπωση που προκαλεί η λέξη Δεξιά, η εντύπωση που προκαλεί η φράση Ευρωπαϊκή Ένωση, η εντύπωση που προκαλεί η φράση Οικολογικά κινήματα, η γνώμη για την ύπαρξη διαφοράς ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ, η αίσθηση εγγύτητας σε κάποιο κόμμα, ο χρόνος απόφασης ψήφου, ο δικομματισμός. Με τη χρήση ποσοτικών μεθόδων ανάλυσης εξετάζεται εάν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στην πολιτική συμπεριφορά, ανάμεσα στις εργαζόμενες και στις μη εργαζόμενες γυναίκες. ABSTRACT This paper tries to print the possible analogies and differences of political behavior example between working and not working (housewives) women, in Greece.Variables of political opinions and attitudes are used, as the political interest, the exposure to political communication, the tracking of election campaign, how often they participate in election concentration, the contact frequency with parliamentary candidate(s), how often they spend time supporting a party or a candidate,how often they spend time trying to persuade someone to vote like them, the ideological self-placement on Left-Right scale, the impression of word Left, the impression of word Right, the impression of word * Ο Γεώργιος Παστιάδης είναι Διδάκτωρ Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Α.Π.Θ. 72 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

European Union, the impression of word Ecological movements, the opinion of PASOK-ND difference existence, the closeness feeling to a party, the vote decision time, the bipartisanism. By using methods of quantitative analysis, is examined if there are statistically significant differences in the political behavior between working and not working (housewives) women. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος του άρθρου είναι η ποσοτική αποτύπωση των ομοιοτήτων και των διαφορών στο πρότυπο της πολιτικής συμπεριφοράς ανάμεσα στις εργαζόμενες γυναίκες και στις μη εργαζόμενες γυναίκες (επάγγελμα οικιακά), στην Ελλάδα. Η πολιτική συμπεριφορά των γυναικών έχει αποτελέσει ένα από τα θέματα της ημερήσιας διάταξης της πολιτικής-εκλογικής συμπεριφοράς στην Ελλάδα, κατά τα τελευταία χρόνια (Κακεπάκη: 2006, Νικολακόπουλος και Παντελίδου-Μαλούτα: 1988, Παντελίδου-Μαλούτα: 1987α, 1987β, 1989, 1990α, 1990β, 1992, 1996, 2002). Τα ερευνητικά ερωτήματα του άρθρου αυτού είναι εάν καταγράφονται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ εργαζομένων γυναικών και μη εργαζομένων (οικιακά), σε μια σειρά από ιδεολογικοπολιτικές απόψεις και στάσεις, οι οποίες αποτυπώνουν την πολιτική συμπεριφορά, όπως: το ενδιαφέρον για την πολιτική, η έκθεση στην πολιτική επικοινωνία, η παρακολούθηση της προεκλογικής εκστρατείας, η συμμετοχή σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, η επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους, η υποστήριξη ενός κόμματος ή υποψηφίου, η προσπάθεια να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί, η ιδεολογική αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά, η εντύπωση που δημιουργείται στους ερωτώμενους για μια σειρά πολιτικών εννοιών-σχημάτων όπως η Αριστερά, η Δεξιά, η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα Οικολογικά κινήματα, η γνώμη για την ύπαρξη διαφοράς ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και στη ΝΔ, η κομματική ταύτιση, ο χρόνος απόφασης ψήφου, η προτίμηση στο δικομματισμό. 2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Το πρωτογενές υλικό στο οποίο βασίζεται η μελέτη αυτή είναι τα ποσοτικά δεδομένα της πανελλαδικής έρευνας πεδίου υπ. αριθμ. 1103-2004, της εταιρείας ερευνών V-PRC. Η ταυτότητα της έρευνας είναι η ακόλουθη: Τύπος και μέθοδος: Ποσοτική έρευνα με ατομικές συνεντεύξεις, πρόσωπο με πρόσωπο (face to face) στα νοικοκυριά των ερωτωμένων και χρήση δομημένου ερωτηματολογίου και κάλπης. Πληθυσμός: Γενικός πληθυσμός 18 ετών και άνω. Περιοχή: Το σύνολο της χώρας, συμπεριλαμβανομένων των νήσων Αιγαίου και Ιονίου. Δείγμα: Το σχεδιασθέν μέγεθος του δείγματος ανέρχεται σε 1.340 άτομα και το πραγματοποιηθέν σε 1.304 άτομα. Δειγματοληψία: Ακολουθήθηκε η μέθοδος της πολυσταδιακής στρωματοποιημένης δειγματοληψίας. Προκειμένου να διερευνηθούν τα ανωτέρω ερωτήματα, μελετάται η σχέση ανάμεσα στις εργαζόμενες και στις μη εργαζόμενες γυναίκες, για διάφορες μεταβλητές της πολιτικής συμπεριφοράς: Ενδιαφέρον για την πολιτική (σε κλίμακα: πολύ, αρκετά, λίγο, καθόλου). EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 73

Βαθμός έκθεσης στην πολιτική επικοινωνία (σε κλίμακα: Καθόλου, Λιγότερο από 30 λεπτά, Μισή ώρα, Μισή με μία ώρα, Μία με δύο ώρες, Πάνω από 2 ώρες). Παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας (σε κλίμακα: -, +, ++, +++). Πόσο συχνά πηγαίνουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις (σε κλίμακα: Πολύ συχνά, Αρκετά συχνά, Σπάνια, Ποτέ). Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (σε κλίμακα: Πολύ συχνά, Αρκετά συχνά, Σπάνια, Ποτέ). Πόσο συχνά αφιερώνουν χρόνο υποστηρίζοντας ένα κόμμα ή υποψήφιο (σε κλίμακα: πολύ συχνά, αρκετά συχνά, σπάνια, ποτέ). Πόσο συχνά προσπαθούν να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί (σε κλίμακα: πολύ συχνά, αρκετά συχνά, σπάνια, ποτέ). Ιδεολογική αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά (σε κλίμακα: 1-10). Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Αριστερά (σε κλίμακα: Θετική, Αρνητική, Καμία εντύπωση). Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Δεξιά (σε κλίμακα: Θετική, Αρνητική, Καμία εντύπωση). Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Ευρωπαϊκή Ένωση (σε κλίμακα: Θετική, Αρνητική, Καμία εντύπωση). Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Οικολογικά κινήματα (σε κλίμακα: Θετική, Αρνητική, Καμία εντύπωση). Γνώμη για το αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ (σε κλίμακα: Πολύ μεγάλη, Αρκετή, Μικρή, Καμία). Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα (σε κλίμακα: ναι, όχι). Χρόνος απόφασης ψήφου (σε κλίμακα: αποκρυσταλλωμένοι, ρευστοί). Δικομματισμός (σε κλίμακα: ψήφος σε ΠΑΣΟΚ ή ΝΔ). Μεθοδολογικά χρησιμοποιούνται ποσοτικές μέθοδοι ανάλυσης (πίνακες συνάφειας, έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας διαφορών). Οι έλεγχοι στατιστικής σημαντικότητας πραγματοποιούνται σε επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας p= 0.05 ή 5%. Εάν το α- ποτέλεσμα του ελέγχου (Asymp. Sig.) είναι μικρότερο από το 0.05, τότε οι παρατηρούμενες διαφορές είναι στατιστικά σημαντικές και συνεπώς μπορεί να γίνει γενίκευση των συμπερασμάτων στο σύνολο του πληθυσμού, ενώ εάν είναι μεγαλύτερο από το 0.05 οι παρατηρούμενες διαφορές δεν είναι στατιστικά σημαντικές και δε μπορεί να γίνει γενίκευση των συμπερασμάτων στο σύνολο του πληθυσμού. Όταν ο έλεγχος δίνει τιμές κοντά στο 0.1, τότε οι παρατηρούμενες διαφορές είναι οριακά στατιστικά μη σημαντικές και σημειώνεται παραπλεύρως ένας *. 3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Από την ανάλυση των δεδομένων προκύπτει ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ. Διενεργούμε έλεγχο στατιστικής σημαντικότητας διαφορών. Έχοντας ως μεταβλητή ελέγχου τη θέση στην απασχόληση (εργαζόμενες γυναίκες, μη εργαζόμενες γυναίκες-οικιακά), εξετάζουμε εάν η μεταβολή της θέσης των γυναικών στην απασχόληση από εργαζόμενες σε μη εργαζόμενες-οικιακά, επηρεάζει τις μεταβλητές της πολιτικής συμπεριφοράς. Χρησιμοποιώντας το Mann-Whitney U Test, προκύπτει ο ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. Από τον πίνακα συνάφειας και τον πίνακα ελέγχων σημαντικότητας παρατηρούμε ότι: 74 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΑΦΕΙΑΣ Εργαζόμενες Μη εργαζόμενες Σύνολο γυναίκες γυναίκες γυναικών (οικιακά) Ενδιαφέρον για την πολιτική (Πολύ+Αρκετά) 39.68 36.65 38.66 Βαθμός έκθεσης στην πολιτική επικοινωνία (1-2, >2 ώρες) 44.29 62.32 50.24 Παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας (++ και +++) 50.69 57.47 52.97 Πόσο συχνά πηγαίνουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις (Πολύ+Αρκετά συχνά) 9.86 10.86 10.2 Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους (Πολύ+Αρκετά συχνά) 9.17 10.86 9.74 Πόσο συχνά αφιερώνουν χρόνο υποστηρίζοντας ένα κόμμα ή υποψήφιο (Πολύ+Αρκετά συχνά) 14.45 14.03 14.31 Πόσο συχνά προσπαθούν να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί (Πολύ+Αρκετά συχνά) 14.22 12.22 13.55 Αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά (Μ. Ο.) 5.11 5.51 5.24 Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Αριστερά (Θετική) 28.21 25.79 27.4 Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Δεξιά (Θετική) 33.26 33.03 33.18 Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Ευρωπαϊκή Ένωση (Θετική) 70.41 74.21 71.69 Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Οικολογικά κινήματα (Θετική) 62.39 56.56 60.43 Γνώμη για το αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ (Πολύ μεγάλη+αρκετή) 53.67 57.92 55.1 Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα (Ναι) 72.25 75.11 73.21 Χρόνος απόφασης ψήφου (Αποκρυσταλλωμένοι) 76.38 82.35 78.39 Δικομματισμός 71.33 83.26 75.34 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 75

ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΛΕΓΧΩΝ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Mann-Whitney U, Grouping Variable: Θέση στην απασχόληση (εργαζόμενες γυναίκες, μη εργαζόμενες γυναίκες-οικιακά), Asymp. Sig. (2-tailed) Ενδιαφέρον για την πολιτική 0.448 Βαθμός έκθεσης στην πολιτική επικοινωνία 0.111 Παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας 0.246 Πόσο συχνά πηγαίνουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις 0.017 Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους 0.641 Πόσο συχνά αφιερώνουν χρόνο υποστηρίζοντας ένα κόμμα ή υποψήφιο 0.142 Πόσο συχνά προσπαθούν να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί 0.575 Αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά 0.517 Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Αριστερά 0.647 Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Δεξιά 0.512 Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Ευρωπαϊκή Ένωση 0.514 Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Οικολογικά κινήματα 0.306 Γνώμη για το αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ 0.328 Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα 0.475 Χρόνος απόφασης ψήφου 0.088 * Δικομματισμός 8E-04 σημαντικές διαφορές (0.448>0.05) για τη μεταβλητή Ενδιαφέρον για την πολιτική. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν το ί- διο περίπου ενδιαφέρον για την πολιτική. σημαντικές διαφορές (0.111>0.05) για τη μεταβλητή Βαθμός έκθεσης στην πολιτική ε- πικοινωνία. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν τον ίδιο περίπου βαθμό έκθεσης στην πολιτική επικοινωνία. σημαντικές διαφορές (0.246>0.05) για τη μεταβλητή Παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές (0.017<0.05) για τη μεταβλητή Πόσο συχνά πηγαίνουν σε προεκλογικές συγκεντρώσεις. Συνεπώς η εργασία των γυναικών αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Οι μη εργαζόμενες γυναίκες εμφανίζουν μεγαλύτερη συμμετοχή σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, από τις εργαζόμενες. 76 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

σημαντικές διαφορές (0.641>0.05) για τη μεταβλητή Πόσο συχνά έρχονται σε επαφή με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου συχνότητα επαφής με κάποιον/κάποιους από τους υποψηφίους. σημαντικές διαφορές (0.142>0.05) για τη μεταβλητή Πόσο συχνά αφιερώνουν χρόνο υ- ποστηρίζοντας ένα κόμμα ή υποψήφιο. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου συχνότητα αφιέρωσης χρόνου υ- πέρ κόμματος ή υποψηφίου. σημαντικές διαφορές (0.575>0.05) για τη μεταβλητή Πόσο συχνά προσπαθούν να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου συχνότητα προσπάθειας να πείσουν κάποιο να ψηφίσει όπως αυτοί. σημαντικές διαφορές (0.517>0.05) για τη μεταβλητή Αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου ιδεολογική αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά. σημαντικές διαφορές (0.647>0.05) για τη μεταβλητή Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Αριστερά. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια εντύπωση για την Αριστερά. σημαντικές διαφορές (0.512>0.05) για τη μεταβλητή Εντύπωση που τους προκαλεί η λέξη Δεξιά. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια εντύπωση για τη Δεξιά. σημαντικές διαφορές (0.514>0.05) για τη μεταβλητή Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Ευρωπαϊκή Ένωση. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια εντύπωση για την Ευρωπαϊκή Ένωση. σημαντικές διαφορές (0.306>0.05) για τη μεταβλητή Εντύπωση που τους προκαλεί η φράση Οικολογικά κινήματα. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια εντύπωση για τα Οικολογικά κινήματα. σημαντικές διαφορές (0.328>0.05) για τη μεταβλητή Γνώμη για το αν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια γνώμη για την ύπαρξη ή όχι διαφοράς α- νάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ. EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 77

σημαντικές διαφορές (0.475>0.05) για τη μεταβλητή Αισθάνονται πιο κοντά σε κάποιο κόμμα από ότι στα υπόλοιπα. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου κομματική ταύτιση. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους, οριακά δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές (0.088 >0.05) για τη μεταβλητή Χρόνος απόφασης ψήφου. Συνεπώς η εργασία των γυναικών δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν την ίδια περίπου ρευστότητα ψήφου. Λαμβάνοντας υπόψη τους στατιστικούς ελέγχους,παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές (8E-04<0.05) για τη μεταβλητή Δικομματισμός. Συνεπώς η εργασία των γυναικών αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της μεταβλητής. Οι εργαζόμενες γυναίκες εμφανίζουν μικρότερη προτίμηση στο δικομματισμό από τις μη εργαζόμενες γυναίκες. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συμπερασματικά με βάση την παρούσα μελέτη, δεν παρατηρούνται στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ εργαζόμενων και μη εργαζόμενων γυναικών, για τους περισσότερους δείκτες της πολιτικής συμπεριφοράς. Συνεπώς η εργασία των γυναικών μάλλον δεν αποτελεί διαφοροποιητική παράμετρο της πολιτικής συμπεριφοράς. Η διάκριση, στο εσωτερικό του γυναικείου πληθυσμού, στις δύο αυτές κατηγορίες, μάλλον δε συγκροτεί μια διαιρετική τομή στην πολιτική συμπεριφορά. Η διαιρετική τομή εντός του γυναικείου πληθυσμού σε εργαζόμενες και μη εργαζόμενες, δε φαίνεται να είναι ισχυρή σε σχέση με το γενικότερο ενδιαφέρον για το πολιτικό γίγνεσθαι (ενδιαφέρον για την πολιτική, έκθεση στην πολιτική επικοινωνία, παρακολούθηση προεκλογικής εκστρατείας), αλλά και σε αυτό που θα μπορούσε σχηματικά να ονομαστεί ενεργός εμπλοκή στην πολιτική (συμμετοχή σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, προσωπική επαφή με τους υποψήφιους, αφιέρωση χρόνου υπέρ κόμματος ή υ- ποψηφίου, προσπάθεια να πείσουν άλλους ψηφοφόρους). Με εξαίρεση τη συμμετοχή σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, όπου οι μη εργαζόμενες εμφανίζουν μεγαλύτερη συμμετοχή, τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια πολιτική συμπεριφορά. Η διαιρετική τομή εντός του γυναικείου πληθυσμού σε εργαζόμενες και μη εργαζόμενες, επίσης δε φαίνεται να είναι ισχυρή σε σχέση με αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί κλασική κουλτούρα της Αριστεράς (αριστερότερη ιδεολογική αυτοτοποθέτηση στον ά- ξονα Αριστερά-Δεξιά, θετικότερη άποψη για την Αριστερά, αρνητικότερη άποψη για τη Δεξιά, αρνητικότερη εντύπωση για την Ευρωπαϊκή Ένωση, θετικότερη άποψη για τα Οικολογικά κινήματα,γνώμη για την ύπαρξη διαφοράς ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ).Τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια ά- ποψη για όλες αυτές τις μεταβλητές. Όμως είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι γενικά η Δεξιά προκαλεί στις γυναίκες θετικότερη εντύπωση από την Αριστερά. Η γοητεία αυτή της Δεξιάς αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του γυναικείου πολιτικού προφίλ. Η διαιρετική τομή εντός του γυναικείου πληθυσμού σε εργαζόμενες και μη εργαζόμενες, επίσης δε φαίνεται να είναι ισχυρή σε σχέση με την κομματική ταύτιση και τη ρευστότητα της ψήφου.τόσο οι εργαζόμενες γυναίκες, όσο και οι μη εργαζόμενες γυναίκες, εμφανίζουν παρόμοια κομματική ταύτιση και ρευστότητα της ψήφου. 78 EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN

Η διαιρετική τομή εντός του γυναικείου πληθυσμού σε εργαζόμενες και μη εργαζόμενες, φαίνεται να είναι ισχυρή σε σχέση με την προτίμηση στο δικομματισμό, με τις εργαζόμενες να εμφανίζουν μικρότερη προτίμηση. Συνεπώς στις εργαζόμενες γυναίκες α- νιχνεύονται στοιχεία του μοντέλου της ορθολογικής επιλογής θεματικής ψήφου μετα-υλιστικών αξιών νέας πολιτικής (new politics), ενώ στις μη εργαζόμενες γυναίκες στοιχεία του μοντέλου της κομματικής ταύτισης διαιρετικής ψήφου παλαιάς πολιτικής (old politics). Ασφαλώς δε μπορεί να γενικευτεί η ταξινόμηση των δύο κατηγοριών γυναικών στα αντίστοιχα μοντέλα επιλογής ψήφου, εφόσον άλλες μεταβλητές όπως η κομματική ταύτιση και ο χρόνος απόφασης ψήφου, δεν παρέχουν καθαρή εικόνα πολιτικης συμπεριφοράς. Έχουν διατυπωθεί θεωρητικοί αντίλογοι τόσο για τα όρια, όσο και για τη μεθοδολογική βαρύτητα των τεχνικών εμπειρικής προσέγγισης της πολιτικής και του πολιτικού, ι- διαίτερα στο βαθμό που αυτές παραπέμπουν στις γενέθλιες-αρχετυπικές μήτρες του συμπεριφορισμού και του δομολειτουργισμού (Καφετζής 1996: 2, 4). Οι ποσοτικές έρευνες αποτυπώνουν τις γνώμες μιας δεδομένης στιγμής. Μόνον η συστηματική επανάληψη αυτών των ερευνών επιτρέπει να επιβεβαιώνονται οι κοινωνικές διεργασίες (Mayer 2005: 19-20). Έτσι προτείνεται η, ούτως ή άλλως αναγκαία, επανάληψη των αντιστοίχων ελέγχων σημαντικότητας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και με διαφορετικά δείγματα. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Mayer, N., Perrineau, P., Boy, D., Cautrθs, B. (2005). Εκλογική Συμπεριφορά. Ιστορικές διαδρομές και μοντέλα ανάλυσης. Αθήνα: Σαββάλας. Καφετζής, Π. (1996). Πολίτες, Πολιτική και Πολιτική Κουλτούρα στην Ελλάδα, 1985-1990. Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα: Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Κακεπάκη, Μ. (2006). Μεταβολές στην ελληνική πολιτική κουλτούρα, 1988-2005: Από τη γενιά του πολιτικού ενδιαφέροντος στη γενιά της πολιτικής αδιαφορίας;, Ελληνική Επιθεώρηση Πολιτικής Επιστήμης, τχ. 28, 111-128. Νικολακόπουλος, Η. & Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1988). Έρευνα για την πολιτική συμπεριφορά των γυναικών. Αθήνα: Ε.Κ.Κ.Ε./Γ.Γ.Ι.. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1987). Πολιτικές Στάσεις και Αντιλήψεις στην Αρχή της Εφηβείας. Αθήνα: Gutenberg. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1987). Γυναίκες και Πολιτική / Γυναίκες και Πολιτική Επιστήμη. Η Ανάπτυξη μιάς Φεμινιστικής Πολιτολογικής Θεώρησης, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 65, 3-22. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1989). Οι Ελληνίδες και η Ψήφος. Το Φύλο της Ψήφου και η Ψήφος του Γυναικείου Φύλου, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 73, 3-38. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1990). Ελληνική Πολιτική Κουλτούρα: Το Φύλο της Αριστεράς και της Δεξιάς, στο Λυριντζής, Χρ. & Νικολακόπουλος, Η. (επιμ.), Εκλογές και Κόμματα στη Δεκαετία του 80, Αθήνα: Θεμέλιο, 97-120. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1990). Ελληνική Πολιτική Κουλτούρα: Όψεις και Προσεγγίσεις, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τχ. 75(Α), 18-57. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1992). Γυναίκες και Πολιτική. Η Πολιτική Φυσιογνωμία των Ελληνίδων. Αθήνα: Gutenberg. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (1996). Πολιτική Ταυτότητα, Γυναικεία Υποκειμενικότητα και Δημοκρατία, στο Λυριντζής, Χρ. - Νικολακόπουλος, Η. - Σωτηρόπουλος, Δ. (επιμ.), Κοινωνία και Πολιτική. Όψεις της Γ Ελληνικής Δημοκρατίας 1974-1994, Αθήνα: Θεμέλιο, 338-362. Παντελίδου - Μαλούτα, Μ. (2002). Το φύλο της Δημοκρατίας. Ιδιότητα του πολίτη και έμφυλα υ- ποκίμενα. Αθήνα: Σαββάλας. EPΓAΣIAKΩN ΣXEΣEΩN 79