Περιγραφή επιλεγμένων μέτρων στήριξης για Θέρμανση /Ψύξη από ΑΠΕ και ποιοτική ανάλυση τους για την Ελλάδα

Περιγραφή επιλεγμένων μέτρων στήριξης για Θέρμανση /Ψύξη από ΑΠΕ και ποιοτική ανάλυση τους για την Ελλάδα Παραδοτέο D9 του έργου RES-H Policy Η παρούσα έκθεση συντάχθηκε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού έργου: "Policy development for improving RES- H/C penetration in European Member States (RES-H Policy)" υπό το πρόγραμμα Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη (ΙΕΕ) Μάρτιος 2010 Αργυρώ Γιακουμή (ΚΑΠΕ), Μηνάς Ιατρίδης (ΚΑΠΕ) Με την υποστήριξη

Το έργο "Policy development for improving RES-H/C penetration in European Member States (RES-H Policy)" υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέσω του προγράμματος Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη (Intelligent Energy for Europe IEE) (Αριθμός συμβολαίου του έργου IEE/07/692/SI2.499579). Η ευθύνη των πληροφοριών της παρούσας έκθεσης βαρύνει αποκλειστικά τους συγγραφείς. Οι πληροφορίες που εμπεριέχονται σε αυτή δεν αντιπροσωπεύουν τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δε φέρει ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών αυτών. Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας - ΚΑΠΕ, Μάρτιος 2010

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης Περιεχόμενα 1 Περιγραφή των επιλεγμένων μέτρων στήριξης... 6 1.1 Εισαγωγή... 6 1.2 Μέτρο στήριξης 1 Οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού... 7 1.2.1 Δομή μέτρου... 7 1.2.2 Συνοδευτικά μέτρα... 9 1.3 Μέτρο 2 Επιδότηση παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας... 10 1.3.1 Δομή μέτρου... 10 1.3.2 Συνοδευτικά μέτρα... 13 1.4 Μέτρο 3 Υποχρεωτική χρήση... 14 1.4.1 Δομή μέτρου... 14 1.4.2 Συνοδευτικά μέτρα... 17 2 Ποιοτική ανάλυση των προτεινόμενων μέτρων... 18 2.1 Μέτρο στήριξης 1 Οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού... 18 2.1.1 Επίτευξη του στόχου... 18 2.1.2 Οικονομική αποδοτικότητα και διαχειριστικό κόστος... 18 2.1.3 Αποδοχή... 20 2.1.4 Αλληλεπίδραση με την αγορά... 22 2.1.5 Άλλα... 22 2.2 Μέτρο στήριξης 2 Επιδότηση παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας... 24 2.2.1 Επίτευξη του στόχου... 24 2.2.2 Οικονομική αποδοτικότητα και διαχειριστικό κόστος... 24 2.2.3 Αποδοχή... 26 2.2.4 Αλληλεπίδραση με την αγορά... 27 2.2.5 Άλλα... 27 2.3 Μέτρο τήριξης 3 Υποχρεωτική χρήση... 28 2.3.1 Επίτευξη του στόχου... 28 2.3.2 Οικονομική αποδοτικότητα και διαχειριστικό κόστος... 28 2.3.3 Αποδοχή... 30 2.3.4 Αλληλεπίδραση με την αγορά... 32 2.3.5 Άλλα... 32 3 Αλληλεπίδραση των προτεινόμενων μέτρων με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο... 34 3.1 Μέτρο στήριξης 1 Οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού... 34 3.1.1 Αλληλεπίδραση με μέτρα στήριξης ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ... 34 3.1.2 Αλληλεπίδραση με μέτρα που απευθύνονται στον κτιριακό τομέα... 34 3.1.3 Αλληλεπίδραση με μέτρα σχετικά με τον περιορισμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου... 35 3.2 Μέτρο στήριξης 2 Επιδότηση παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας... 35 3.2.1 Αλληλεπίδραση με μέτρα στήριξης ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ... 35 3.2.2 Αλληλεπίδραση με μέτρα που απευθύνονται στον κτιριακό τομέα... 35 3

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy 3.2.3 Αλληλεπίδραση με μέτρα σχετικά με τον περιορισμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου... 35 3.3 Μέτρο στήριξης 3 Υποχρεωτική χρήση... 35 3.3.1 Αλληλεπίδραση με μέτρα στήριξης ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ... 35 3.3.2 Αλληλεπίδραση με μέτρα που απευθύνονται στον κτιριακό τομέα... 36 3.3.3 Αλληλεπίδραση με μέτρα σχετικά με τον περιορισμό εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου... 36 4 Βιβλιογραφία... 37 4

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης Το έργο RES-H Policy Το έργο RES-H Policy προετοιμάζει τις συμμετέχουσες χώρες για την εφαρμογή της οδηγίας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), και ειδικότερα σε ό,τι αφορά θέματα που σχετίζονται με τη θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ. Η κάθε χώρα μέσα από το έργο θα βοηθηθεί να προγραμματίσει τους εθνικούς ενδεικτικούς στόχους ανά τεχνολογία ΑΠΕ στον τομέα της θέρμανσης/ ψύξης για τα έτη 2020/2030. Επιπλέον θα εξετασθεί το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην κάθε χώρα πάνω σε θέματα θέρμανσης/ ψύξης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και θα προταθούν μέτρα και δράσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς. Οι χώρες που συμμετέχουν στο έργο είναι: Αυστρία, Ελλάδα, Λιθουανία, Ολλανδία, Πολωνία και Ηνωμένο Βασίλειο. Η κάθε μία από αυτές τις χώρες διαφέρει από τις άλλες ως προς τη δομή της αγοράς θέρμανσης και ψύξης από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την χρήση τους. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το έργο θα εξετάσει τη δυνατότητα να συντονιστούν ή ακόμη και να εναρμονιστούν μεταξύ τους οι εθνικές πολιτικές προσεγγίσεις στον τομέα της θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ, προκειμένου να προκύψει ένα κοινό θεσμικό πλαίσιο. Η παρούσα έκθεση Η συγκεκριμένη έκθεση στοχεύει στο να περιγράψει τη δομή των μέτρων στήριξης που επιλέχθηκαν ως τα καταλληλότερα για την προώθηση της θέρμανσης και ψύξης με χρήση ΑΠΕ στην Ελλάδα. Η περιγραφή περιλαμβάνει τα βασικά χαρακτηριστικά του κάθε μέτρου στήριξης και το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο. Τέλος στην παρούσα έκθεση γίνεται και μία ποιοτική αξιολόγηση των προτεινόμενων μέτρων στήριξης ως προς κάποια συγκεκριμένα ποιοτικά κριτήρια. Επίσης εξετάζεται η αλληλεπίδραση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης με το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο το οποίο αφορά την παραγωγή ηλεκτρισμού από ΑΠΕ, τον κανονισμό των κτιρίων και το σύστημα εμπορίας εκπομπών αερίων ρύπων που εντείνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην αλληλεπίδραση που μπορεί να έχουν τα προτεινόμενα μέτρα στήριξης με τη νομοθεσία που αφορά τον κτιριακό τομέα. Παρόμοιες εκθέσεις έχουν συνταχθεί και για τις υπόλοιπες χώρες που συμμετέχουν στο έργο. Στο πλαίσιο του έργου θα συνταχθεί εν συνεχεία και μία έκθεση που θα δίνει μία ποσοτική ανάλυση ως προς την αποτελεσματικότητα και την οικονομική απόδοση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης (D13). 5

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy 1 Περιγραφή των επιλεγμένων μέτρων στήριξης 1.1 Εισαγωγή Παρακάτω περιγράφονται τα πολιτικά μέτρα που επιλέχθηκαν ως τα καταλληλότερα για να στηρίξουν την περαιτέρω διείσδυση της χρήσης ΑΠΕ στον τομέα της θέρμανσης και ψύξης, προκειμένου η χώρα μας να μπορέσει να επιτύχει τον εθνικό στόχο που θέτει η νέα οδηγία 2009/28/ΕC για συγκεκριμένη συμμετοχή των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας μέχρι το 2020. Τα προτεινόμενα μέτρα συνίστανται στα εξής: 1. Οικονομικά κίνητρα για αγορά/ εγκατάσταση συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ στον οικιακό και τριτογενή τομέα 2. Επιδότηση παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας για έργα τηλεθέρμανσης 3. Υποχρεωτική εγκατάσταση συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ σε κτίρια (Use obligations) Τα οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού επελέγησαν για να στηρίξουν τη διείσδυση των συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ στον οικιακό και τριτογενή τομέα. Στο παρελθόν έχει υπάρξει σχετικό οικονομικό μέτρο για την αγορά ηλιακών συλλεκτών στον οικιακό τομέα. Το μέτρο αυτό, το οποίο ισχύει μέχρι και σήμερα αφορά στην επιστροφή χρημάτων μέσω φορολογίας όταν γίνεται αγορά θερμικού ηλιακού συστήματος. Επίσης υπήρχε μέχρι πρόσφατα οικονομική στήριξη, υπό τη μορφή επιδότησης (της τάξης του 30-40%) για την αγορά θερμικών ηλιακών συστημάτων στον τριτογενή τομέα και τη βιομηχανία μέσω των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠΕ, ΕΠΑΝ) καθώς και μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου. Οικονομικά κίνητρα αυτής της μορφής ή παρόμοια καλό θα ήταν να συνεχίσουν να εφαρμόζονται με την προϋπόθεση βέβαια να ενδυναμωθούν περισσότερο και να επεκταθούν ώστε να καλύψουν όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ. Η επιδότηση της παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας αφορά τη στήριξη έργων που σχετίζονται με την παραγωγή και κεντρική διάθεση (μέσω δικτύου τηλεθέρμανσης) της θέρμανσης/ ψύξης που παράγεται με χρήση ΑΠΕ από κάποιον προμηθευτή/ παραγωγό προς καταναλωτές του οικιακού και τριτογενή τομέα καθώς και προς βιομηχανικούς καταναλωτές. Για παράδειγμα ένα τέτοιο έργο θα μπορούσε να είναι η τηλεθέρμανση από μονάδα συμπαραγωγής που κάνει χρήση βιομάζας, ή η τηλεθέρμανση από μία μονάδα που παράγει αποκλειστικά θερμότητα από ΑΠΕ. Ως τελευταίο μέτρο στήριξης επιλέχθηκε η υποχρεωτική χρήση συστημάτων παραγωγής θέρμανσης/ ψύξης με χρήση ΑΠΕ σε νέα κτίρια ή σε υφιστάμενα κτίρια στα οποία γίνεται ανακαίνιση, εφόσον αυτό είναι οικονομικά και τεχνικά εφικτό, σύμφωνα με τη διεξαγωγή οικονομοτεχνικής μελέτης. Η εφαρμογή ενός μέτρου που σχετίζεται με υποχρεωτική χρήση/ εγκατάσταση συγκεκριμένων τεχνολογιών δεν θα είναι κάτι εντελώς νέο για την Ελλάδα. Έχει προηγηθεί στο παρελθόν κάτι αντίστοιχο για τις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου, όπου σύμφωνα με το νόμο 3175/2003 (άρθρο 30) και τον κανονισμό εγκαταστάσεων φυσικού αερίου (ΚΥΑ Δ3/Α/11346, ΦΕΚ 963/Β/15-7- 2003) είναι υποχρεωτική η μελέτη και κατασκευή εγκαταστάσεων φυσικού αερίου σε 6

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης όλες τις οικοδομές που κατασκευάζονται από το 2004 και μετά, σε συγκεκριμένους νομούς της χώρας στους οποίους υπάρχει δίκτυο φυσικού αερίου (οι περιοχές αυτές καθορίζονται στο Π.Δ 420/87 και συμπληρωματικά στο άρθρο 30 του νόμου 3175/2003). Η συγκεκριμένη υποχρέωση δεν επιβάλει τη χρήση του φυσικού αερίου στον καταναλωτή αλλά επιβάλει την ύπαρξη της απαραίτητης υποδομής για δυνατότητα σύνδεσης με το δίκτυο του φυσικού αερίου. Επίσης στο νόμο 3661/2008 προβλέπεται ότι για τα νέα κτίρια άνω των 1.000m 2 πρέπει να εκπονείται μελέτη για τη σκοπιμότητα εγκατάστασης τουλάχιστον ενός εναλλακτικού συστήματος παροχής ενέργειας όπως π.χ. αποκεντρωμένων συστημάτων παροχής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης σε κλίμακα περιοχής ή οικοδομικού τετραγώνου, καθώς και αντλιών θερμότητας. Είναι σημαντικό λοιπόν το θέμα της υποχρεωτικής χρήσης συγκεκριμένων τεχνολογιών (use obligation) στο μέλλον να εξεταστεί πιο ολοκληρωμένα έτσι ώστε να μην τίθεται θέμα αποκλεισμού π.χ. των τεχνολογιών ΑΠΕ έναντι του φυσικού αερίου στα νέα κτίρια και επίσης οι υπάρχουσες υποχρεώσεις για εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για χρήση συστημάτων ΑΠΕ να επεκταθούν ώστε να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των κτιρίων του οικιακού και τριτογενή τομέα και όχι μόνο τα κτίρια άνω των 1000m 2. Στα κεφάλαια που ακολουθούν γίνεται μια πιο αναλυτική περιγραφή των τριών προαναφερθέντων μέτρων όσον αφορά τη δομής τους. Επίσης για το κάθε ένα από αυτά τα μέτρα προτείνεται και μία σειρά από συνοδευτικά μέτρα που κρίνονται απαραίτητα για την επιτυχή εφαρμογή τους. 1.2 Μέτρο στήριξης 1 Οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού 1.2.1 Δομή μέτρου Οικονομικά κίνητρα για αγορά εξοπλισμού συστημάτων παραγωγής θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ. Το μέτρο αυτό στοχεύει κυρίως στον οικιακό και τριτογενή τομέα, τόσο στα νέα κτίρια όσο και στα υφιστάμενα. Αυτό το μέτρο στήριξης θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στη διείσδυση συστημάτων παραγωγής θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ (π.χ. καυστήρες βιομάζας, γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, θέρμανση χώρου με ηλιακούς συλλέκτες) σε νέα κτίρια του οικιακού και τριτογενή τομέα καθώς και σε υπάρχοντα κτίρια όταν πρόκειται να γίνει αντικατάσταση παλαιών συμβατικών συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης (π.χ. καυστήρας πετρελαίου, ηλεκτρικός θερμοσίφωνας) με νέα συστήματα ΑΠΕ. Η στήριξη συστημάτων ΑΠΕ μέσω οικονομικών κινήτρων είναι ένα μέτρο που έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν στην Ελλάδα με την μορφή φορολογικής ελάφρυνσης στον οικιακό τομέα. Συγκεκριμένα σύμφωνα με το νόμο 2364/1995 το 75% της δαπάνης για αγορά ηλιακών θερμικών συστημάτων αφαιρείται από το φορολογητέο εισόδημα. Τα τελευταία χρόνια με το νόμο 3522/2006 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 20% και το συνολικό οικονομικό όφελος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 700. Επίσης το 7

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy κίνητρο αυτό πέρα από θερμικά ηλιακά συστήματα αφορά και τηλεθέρμανση, καυστήρες φυσικού αερίου, θερμομόνωση κτιρίων, συστήματα παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ και συστήματα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και ψύξης/ θέρμανσης με χρήση ΑΠΕ ή φυσικού αερίου. Παρόλα αυτά στην πράξη χρησιμοποιείται κυρίως για ηλιακούς συλλέκτες και για λέβητες φυσικού αερίου. Από την άλλη στον τριτογενή τομέα και τη βιομηχανία δινόταν μέχρι πρόσφατα μία επιδότηση (της τάξης του 30-40%) για την εγκατάσταση θερμικών ηλιακών συστημάτων. Τα χρήματα για αυτή την επιδότηση δίνονταν μέσω των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠΕ, ΕΠΑΝ) καθώς και μέσω του Αναπτυξιακού Νόμου. Θα μπορούσε μελλοντικά να δοθεί κάποιο ισχυρότερο οικονομικό κίνητρο είτε με τη μορφή φορολογικής ελάφρυνσης, ή επιδότησης, ή μειωμένου ΦΠΑ ή επιδότησης επιτοκίου κτλ. το οποίο να καλύπτει όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες για θέρμανση/ ψύξη από ΑΠΕ, και να έρθει να αντικαταστήσει ή να επεκτείνει τα υπάρχοντα οικονομικά κίνητρα (δηλαδή την υπάρχουσα φορολογική ελάφρυνση ή την επιδότηση που προαναφέρθηκαν). Το ποσοστό της επιδότησης ή γενικότερα το ύψος του οικονομικού κινήτρου που θα δοθεί, θα καθορίζεται και θα διαφοροποιείται με βάση συγκεκριμένα κριτήρια όπως τεχνολογικά κριτήρια (π.χ. διαφοροποίηση ανάλογα με το είδος της τεχνολογίας, το μέγεθος της εγκατάστασης κ.α.) ή κοινωνικά κριτήρια (π.χ. εισόδημα). Θα μπορούσε για παράδειγμα να διαφέρει από τεχνολογία σε τεχνολογία, δίνοντας μεγαλύτερη επιδότηση σε τεχνολογίες που είναι ακόμη νέες και το κόστος τους είναι υψηλό (π.χ. ηλιακή ψύξη) ή σε τεχνολογίες που πιστεύεται ότι θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη του στόχου. Προτείνεται η όχι κατ ανάγκη εφαρμογή ενός μόνο οικονομικού κινήτρου τόσο στον οικιακό όσο και στον τριτογενή τομέα, αλλά προκειμένου να καλυφθούν επιτυχώς και οι δύο τομείς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν περισσότερα από ενός τύπου οικονομικά κίνητρα αν αυτό κρίνεται σκόπιμο. Στον οικιακό τομέα π.χ. θα μπορούσε η υπάρχουσα φοροελάφρυνση να επεκτείνεται σε όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες ΑΠΕ και να προσαρμόζεται ώστε να παρέχει ισχυρότερο οικονομικό όφελος ανάλογα με την τεχνολογία. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αντικατασταθεί από κάποια επιδότηση ή μείωση ΦΠΑ ή χαμηλότοκο δάνειο. Στον τριτογενή τομέα παρόμοια κίνητρα θα μπορούσαν να δοθούν προκειμένου να στηριχθούν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας (π.χ. σε ξενοδοχεία, νοσοκομεία, κτίρια γραφείων κτλ). Σε κάθε περίπτωση τα κίνητρα θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από σταθερότητα και διάρκεια έχοντας πάντα υπόψη τη συνεισφορά στην επίτευξη του στόχου και θα πρέπει να συνδυάζονται με μέτρα που αφορούν τη βελτίωση ενεργειακής αποδοτικότητας. Σημαντικό, επίσης, είναι να τεθούν πρότυπα και προδιαγραφές για την επιλογή των τεχνολογιών που θα επιδοτούνται, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι θα δοθούν χρήματα μόνο σε τεχνολογίες που ικανοποιούν τα ελάχιστα κριτήρια. Όταν μιλάμε για οικονομικά κίνητρα υπάρχει πάντα το θέμα της ανεύρεσης των διαθέσιμων πόρων για την υλοποίηση τους. Μία λύση θα ήταν να δοθούν πόροι από το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Στήριξης 2007-2013 (ΕΣΠΑ). Σε αυτή την περίπτωση όμως 8

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης δεν μπορούμε να μιλάμε για ένα μέτρο που χαρακτηρίζεται από διάρκεια. Και αυτό γιατί τα προγράμματα αυτής της μορφής έχουν ένα συγκεκριμένο ποσό χρημάτων το οποίο κατανέμεται προς διάφορες δράσεις. Έτσι ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν είναι δυνατό να προσφέρει μακροχρόνια χρηματοδότηση για την εφαρμογή ενός οικονομικού μέτρου, άλλα μόνο χρηματοδότηση μέχρι εξαντλήσεως του αρχικού διαθέσιμου ποσού. Εναλλακτικά θα μπορούσε η επιδότηση να δοθεί με τη μορφή μειωμένου ΦΠΑ όπως ισχύει στην περίπτωση του φυσικού αερίου. Δηλαδή ο απαραίτητος εξοπλισμός να έχει ΦΠΑ 9% αντί του 19% που ισχύει για τα υπόλοιπα προϊόντα. Επίσης η χρηματοδότηση θα μπορούσε να προέρθει από φόρο που θα τεθεί στα συμβατικά καύσιμα. Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Αποδοτικότητας (ΣΔΕΑ) της Ελλάδας αναφέρονται συγκεκριμένα μέτρα στήριξης για την περαιτέρω διείσδυση των θερμικών ηλιακών όπως είναι η μείωση του ΦΠΑ, η παροχή επιδοτήσεων ή η παροχή χαμηλότοκων δανείων. Συγκεκριμένα για τα θερμικά ηλιακά είχε προταθεί επιδότηση της τάξεως των 15 /MWh για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης (ΖΝΧ) και 30 /MWh για θέρμανση/ ψύξη χώρων. Ο υπολογισμός της παραγόμενης ενέργειας από το ηλιακό σύστημα αναφέρεται σε χρονική περίοδο 15 ετών και στις δύο περιπτώσεις. Κάνοντας λοιπόν την παραδοχή ότι η απόδοση ενός ηλιακού συστήματος είναι περίπου 0,5MWh/m 2 στη διάρκεια ενός χρόνου, το συνολικό ποσό της επιδότησης ανέρχεται σε 0,5MWh/m 2 /έτος x 15 έτη x 15 /MWh = 112,5 /m 2, ποσό που αντιστοιχεί στο 30% περίπου του συνολικού κόστους εγκατάστασης ενός ηλιακού συστήματος. Οι φορείς που θα εμπλέκονται στην εφαρμογή και εποπτεία των οικονομικών μέτρων θα είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιματικής Αλλαγής καθώς και το Υπουργείο Οικονομία, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Προς την κατεύθυνση στήριξης της χρήσης ΑΠΕ στον οικιακό τομέα βρίσκεται και το νέο πρόγραμμα που προβλέπεται από τον νόμο 3734/2009 και το ΦΕΚ Β 1079/2009, εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε στέγες κτιρίων. Σύμφωνα με το πρόγραμμα αυτό απλοποιείται η διαδικασία της εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σε στέγες κτιρίων και επίσης δίνετε οικονομικό κίνητρο μέσω επιδότησης παραγόμενης κιλοβατώρας (feedin-tariff system) με τιμή πώλησης στα 0,55 /kwh. Προϋπόθεση για να επωφεληθεί κάποιος από την επιδότηση της παραγόμενης κιλοβατώρας από της εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σε κτίριο είναι η ύπαρξη ηλιακού θερμοσίφωνα για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης στο εν λόγω κτίριο. 1.2.2 Συνοδευτικά μέτρα 1. Άρση νομοθετικών εμποδίων: Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του εν ισχύ Προεδρικού Διατάγματος του 1993 (ΠΔ 103/1993/B-369) το οποίο απαγορεύει τη χρήση καυστήρων βιομάζας σε Αττική και Θεσσαλονίκη, αφήνοντας με τον τρόπο αυτό την πλειοψηφία του Ελληνικού πληθυσμού χωρίς την επιλογή να εγκαταστήσει στο κτίριο που διαμένει κάποιο κεντρικό σύστημα θέρμανσης που να κάνει χρήση βιομάζας. Ο περιορισμός αυτός είχε επιβληθεί παλαιότερα για περιβαλλοντικούς λόγους, καθώς 9

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy οι λέβητες βιομάζας εκείνης της εποχής δεν ικανοποιούσαν συγκεκριμένα κριτήρια εκπομπών, και η λειτουργία τους επιβάρυνε την ήδη κακή ποιότητα αέρα των δύο πόλεων. Σήμερα, με τη βελτίωση των καυστήρων βιομάζας, ο περιορισμός αυτός θα μπορούσε να τροποποιηθεί έτσι ώστε να αποκλείει μόνο καυστήρες βιομάζας που δεν πληρούν συγκεκριμένα κριτήρια εκπομπών και απόδοσης. 2. Καμπάνιες ενημέρωσης κοινού για τις διαθέσιμες τεχνολογίες ΑΠΕ. Ο κόσμος γνωρίζει καλά τις εφαρμογές των θερμικών ηλιακών για παραγωγή ΖΝΧ αλλά όχι τόσο καλά τις υπόλοιπες τεχνολογίες όπως είναι τα συστήματα καύσης βιομάζας ή οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας ή και η εφαρμογή ηλιακών θερμικών για θέρμανση/ ψύξη χώρων. 3. Δυνατότητα εγκατάστασης συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ σε νέα κτίρια ή σε κτίρια που υφίστανται ανακαίνιση (με την εκπόνηση προμελέτης σκοπιμότητας), ως εναλλακτική επιλογή στην μέχρι τώρα υποχρεωτική μελέτη και εγκατάσταση υποδομών φυσικού αερίου στα νέα κτίρια που βρίσκονται σε περιοχές που υπάρχει ή θα υπάρξει σύντομα δίκτυο αερίου. 4. Πιστοποίηση εγκαταστατών ΑΠΕ. 5. Πιστοποίηση ποιότητας συστημάτων ΑΠΕ σύμφωνα με διεθνή πρότυπα. 6. Εκπαίδευση τεχνικού προσωπικού τόσο στο θεωρητικό μέρος όσο και στο κομμάτι της εγκατάστασης και συντήρησης έτσι ώστε να υπάρχει αξιοπιστία και να αποφευχθούν κακές εφαρμογές που θα δυσφημίσουν τις τεχνολογίες αυτές. 7. Αύξηση κονδυλίων για Έρευνα & Ανάπτυξη. 1.3 Μέτρο 2 Επιδότηση παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας 1.3.1 Δομή μέτρου Το μέτρο αυτό στοχεύει κυρίως προς την προώθηση της τηλεθέρμανσης ή τηλεψύξης με χρήση ΑΠΕ, δηλαδή έργων που σχετίζονται με την παραγωγή και κεντρική διάθεση (μέσω δικτύου τηλεθέρμανσης) της θέρμανσης/ ψύξης που παράγεται με χρήση ΑΠΕ από κάποιον προμηθευτή/ παραγωγό προς καταναλωτές του οικιακού και τριτογενή τομέα καθώς και προς βιομηχανικούς καταναλωτές. Όταν η θερμότητα προέρχεται από συμπαραγωγή σκοπός του μέτρου είναι να επιδοτήσει την κατασκευή του δικτύου τηλεθέρμανσης ενώ όταν η θερμότητα προέρχεται από εργοστάσιο που παράγει μόνο θερμότητα, να επιδοτήσει την όλη επένδυση. Στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να γίνει μια ανάλυση της υπάρχουσας κατάστασης και των υπαρχόντων μέτρων και κινήτρων που σχετίζονται με την ανάπτυξη της τηλεθέρμανσης στην Ελλάδα. H τηλεθέρμανση στην Ελλάδα καλύπτει μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό της τελικής κατανάλωσης ενέργειας για θέρμανση χώρου (της τάξης του 0,2% για το έτος 2007) [πηγή: odyssee-mure] και η θερμική ενέργεια που διαχέεται στο δίκτυο προέρχεται από 10

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης θερμοηλεκτρικά εργοστάσια που χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα. Μέχρι στιγμής η εταιρεία που δραστηριοποιείται στην αγορά τηλεθέρμανσης, είναι η Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Α.Ε (ΔΕΗ Α.Ε), η οποία διαθέτει θερμική ενέργεια προς δίκτυα τηλεθέρμανσης σε πόλεις όπως η Κοζάνη, η Πτολεμαΐδα, το Αμύνταιο, η Φλώρινα και η Μεγαλόπολη, που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα θερμοηλεκτρικά εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Η τηλεθέρμανση σε αυτές τις πόλεις έχει αναπτυχθεί σε συνεργασία με τις δημοτικές εταιρείες ύδρευσης και αποχέτευσης, οι οποίες συνήθως αναλαμβάνουν να αγοράσουν τη θερμική ενέργεια από τη ΔΕΗ, δηλαδή συνάπτουν κάποια σύμβαση αγοράς της θερμικής ενέργειας από το θερμοηλεκτρικό εργοστάσιο σε κάποια συγκεκριμένη τιμή και εν συνεχεία αναλαμβάνουν να διαθέσουν αυτή την ενέργεια στους τελικούς καταναλωτές. Έτσι οι δημοτικές επιχειρήσεις είναι αυτές που αναλαμβάνουν τη κατασκευή του δικτύου διανομής, των βοηθητικών συστημάτων (π.χ βοηθητικός λέβητας, αντλιοστάσια κτλ) καθώς επίσης αναλαμβάνουν να εξασφαλίσουν τελικούς καταναλωτές που θα συνδεθούν στο δίκτυο. Η τιμή πώλησης προς τους τελικούς καταναλωτές είναι περίπου 30% χαμηλότερη σε σχέση με την τιμή πώλησης του πετρελαίου οπότε αυτό καθιστά την τηλεθέρμανση ιδιαίτερα ανταγωνιστική. Στα μέχρι τώρα έργα τηλεθέρμανσης η κατασκευή του δικτύου επιδοτήθηκε από προγράμματα ανταγωνιστικότητας (π.χ. ΕΠΑΝ, ΕΣΠΑ) αλλά και από εθνικά κονδύλια. Σε αρκετές από τις πόλεις που προαναφέρθηκαν σχεδιάζεται η επέκταση των έργων τηλεθέρμανσης προκειμένου να καλύψουν όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της πόλης. Όμως και πάλι σε αυτές τις περιπτώσεις τα έργα τηλεθέρμανσης συνδυάζονται με εκμετάλλευση θερμότητας από ατμοηλεκτρικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος της ΔΕΗ που χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα και όχι ΑΠΕ. Στις παραπάνω περιπτώσεις τηλεθέρμανσης, λοιπόν η μόνη οικονομική στήριξη που δόθηκε αφορούσε την ανάπτυξη του δικτύου, ενώ η παραγόμενη θερμότητα δεν έλαβε κάποια οικονομική στήριξη μιας και προέρχεται από θερμοηλεκτρικά εργοστάσια που χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα. Μελλοντικά υπάρχει μόνο μία περίπτωση έργου, το οποίο δεν έχει υλοποιηθεί ακόμη και αφορά την κατασκευή μονάδας συμπαραγωγής που θα χρησιμοποιεί ως καύσιμο βιομάζα για την παραγωγή ηλεκτρισμού και ταυτόχρονα σχεδιάζεται να αναπτυχθεί δίκτυο τηλεθέρμανσης για τη διάθεση της θερμικής ενέργειας σε κοντινή πόλη (Σέρρες). Το νομοθετικό πλαίσιο που σχετίζεται εμμέσως με την τηλεθέρμανση, είναι η ύπαρξη επιδότησης παραγόμενης ηλεκτρικής κιλοβατώρας (feed-in tariff) από εργοστάσια συμπαραγωγής. Σύμφωνα δηλαδή με το παρόν πλαίσιο ένας σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπορεί να πουλάει προς το δίκτυο την ηλεκτρική ενέργεια που παράγει με εγγυημένη τιμή (73 /MWh στο διασυνδεδεμένο δίκτυο και 84,6 /MWh στο μη διασυνδεδεμένο), εφόσον εξασφαλίζει ότι η αντίστοιχη θερμική ενέργεια που παράγεται αξιοποιείται (π.χ. μέσω ενός δικτύου τηλεθέρμανσης ή για κάλυψη ίδιων αναγκών). Η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι η θερμότητα αξιοποιείται μόνο για κάλυψη ίδιων αναγκών, μιας και η προαναφερθείσες τιμές σίγουρα δεν είναι αρκετές να αποπληρώσουν την κατασκευή ενός δικτύου τηλεθέρμανσης. Στην περίπτωση που μιλάμε για εργοστάσιο συμπαραγωγής που χρησιμοποιεί ΑΠΕ (π.χ. βιομάζα) τότε 11

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy σύμφωνα με τις νέες τιμές που δίνονται στο νέο νομοσχέδιο για τις ΑΠΕ (το τελικό κείμενο δεν έχει ακόμη ψηφιστεί) θα είναι πιο συμφέρον να εκμεταλλευθεί την επιδότηση παραγόμενης κιλοβατώρας που θα δίνεται για ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ, γιατί η επιδότηση αυτή είναι σε υψηλότερη τιμή σε σχέση με την τιμή που δίνεται για συμπαραγωγή. Συγκεκριμένα η τιμή αυτή για ηλεκτροπαραγωγή από βιομάζα έχει ένα εύρος 120 150 /MWh, ανάλογα με το μέγεθος της εγκατάστασης, ενώ για τη γεωθερμία η αντίστοιχη τιμή είναι 87 150 /MWh, ανάλογα πάλι από το μέγεθος της εγκατάστασης. Σε αυτή την περίπτωση η πώληση της θερμικής ενέργειας δεν είναι προαπαιτούμενο για τη λήψη της επιδότησης (όπως είναι στην περίπτωση της συμπαραγωγής) αλλά θα νοείται σαν ένα επιπλέον έσοδο. Πρέπει να διευκρινιστεί ότι δεν είναι δυνατόν ένα έργο να παίρνει και τις δύο επιδοτήσεις παραγόμενης κιλοβατώρας, π.χ. και την επιδότηση για ηλεκτροπαραγωγή από βιομάζα και την επιδότηση για συμπαραγωγή. Καλό θα είναι να εξετασθεί σε ποιες περιπτώσεις το υπάρχον πλαίσιο είναι αρκετό για τη στήριξη της τηλεθέρμανσης και σε ποιες θα πρέπει να υπάρξουν συμπληρωματικά μέτρα. > Εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος το οποίο επιδοτείται από το υπάρχον feed-in tariff είτε 1) ως εργοστάσιο συμπαραγωγής είτε 2) ως εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού από ΑΠΕ. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις αν μιλάμε για θερμική ενέργεια που διατίθεται σε δίκτυο τηλεθέρμανσης και όχι για θερμική ενέργεια που καταναλώνεται για ίδιες ανάγκες, θα πρέπει να δοθεί κάποιο επιπλέον οικονομικό κίνητρο όπως για παράδειγμα η προτεινόμενη επιδότηση θερμικής κιλοβατώρας. Η επιδότηση αυτή θα πρέπει να δοθεί προς αυτόν που θα επωμισθεί την κατασκευή του δικτύου, μιας και η κατασκευή του εργοστασίου έχει επιδοτηθεί ήδη από το feed-in tariff του ηλεκτρισμού. Δηλαδή αν την κατασκευή του δικτύου και όλων των υποδομών την αναλάβει κάποιος ενδιάμεσος φορέας όπως π.χ. μία δημοτική επιχείρηση, τότε η επιδότηση της θερμικής κιλοβατώρας θα πρέπει να δοθεί προς αυτόν το φορέα προκειμένου η υλοποίηση του έργου να είναι βιώσιμη. Η επιδότηση της θερμικής κιλοβατώρας προτείνεται ως ένα εναλλακτικό οικονομικό κίνητρο σε σχέση με την επιδότηση κεφαλαίου που δινόταν μέχρι πρόσφατα στις περισσότερες περιπτώσεις για την κατασκευή του δικτύου. > Εργοστάσιο/ εγκατάσταση που παράγει μόνο θερμότητα (από ΑΠΕ) με σκοπό να τη διαθέσει σε δίκτυο τηλεθέρμανσης. Η επένδυση αυτή μπορεί να αφορά ένα μεγάλο έργο π.χ. τηλεθέρμανση σε επίπεδο πόλης ή και ένα μικρότερο έργο π.χ. τηλεθέρμανση σε επίπεδο οικοδομικού τετραγώνου ή οικισμού. Σε αυτή την περίπτωση δεν υπάρχει κάποιο διαθέσιμο μέτρο στήριξης, οπότε κρίνεται σκόπιμο να αναπτυχθεί ένας μηχανισμός στήριξης, όπως είναι για παράδειγμα η επιδότηση της παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας. Δηλαδή κατά αντιστοιχία με το feed-in-tariff που ισχύει στον ηλεκτρισμό να υπάρχει μία σταθερή και εγγυημένη τιμή την οποία θα λαμβάνει ο παραγωγός θερμικής ενέργειας από ΑΠΕ για κάθε θερμική κιλοβατώρα που παράγει. Η τιμή αυτή θα ισχύει για συγκεκριμένη χρονική περίοδο 12

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης (π.χ. δεκαετία, εικοσαετία) και ενδεχομένως να διαφοροποιείται αναλόγως με την τεχνολογία ΑΠΕ ή αναλόγως με το μέγεθος της εγκατάστασης. Σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητη η διεξαγωγή τεχνοοικονομικής μελέτης προκειμένου να διαπιστωθεί ποια θα πρέπει να είναι η τιμή της επιδότησης της θερμικής κιλοβατώρας (tariff bonus system) ή ποια η αναπροσαρμογή της υπάρχουσας τιμής στην περίπτωση που έχουμε συμπαραγωγή. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί με την έκδοση πιστοποιητικών προέλευσης για τη θερμότητα (GO) και το αρμόδιο υπουργείο για την εφαρμογή αυτού του μέτρου θα είναι το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής καθώς και το Υπουργείο Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Στην περίπτωση που έχουμε συμπαραγωγή πιθανόν να εμπλέκονται και άλλοι φορείς όπως η ΡΑΕ και το ΚΑΠΕ. Ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που σχετίζεται με την ανάπτυξη της τηλεθέρμανσης στην Ελλάδα είναι η έλλειψη υποδομών δικτύου. Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως στην Ελλάδα πέρα από συγκεκριμένες περιπτώσεις, δεν υπάρχει εκτεταμένο δίκτυο τηλεθέρμανσης. Κρίνεται απαραίτητο να διευθετηθεί το θέμα της ανάπτυξης του δικτύου. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να υπάρξει εθνικός σχεδιασμός, όπου θα λαμβάνει υπόψη θέματα όπως π.χ. τη διαθεσιμότητα βιομάζας ή γεωθερμικών πεδίων στις διάφορες περιοχές της χώρας καθώς και την ύπαρξη φορτίων ζήτησης. Ένα επιπλέον στοιχείο που θα πρέπει να εξετάζεται είναι η δυνατότητα του δικτύου να καλύπτει και ψυκτικές ανάγκες, ιδιαίτερα στις πιο νότιες περιοχές της χώρας όπου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες η ανάγκη για ψύξη γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Ειδικότερα όταν μιλάμε για την ανάπτυξη δικτύου τηλεθέρμανσης/ τηλεψύξης σε επίπεδο πόλης, πρέπει να εξεταστεί κατά πόσο η ανάπτυξη του δικτύου μπορεί να εντάσσεται στον γενικότερο ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής. Για μικρότερης κλίμακας έργα που αφορούν τοπικές μονάδες παραγωγής θερμότητας/ ψύξης από ΑΠΕ (π.χ. μέσω γεωθερμικών αντλιών θερμότητας) σε επίπεδο οικισμού ή οικοδομικού τετραγώνου τα πράγματα είναι πιο απλοποιημένα όσον αφορά το σχεδιασμό του έργου, και σε αυτή την περίπτωση ο σχεδιασμός του δικτύου μπορεί να γίνεται μόνο από τον επενδυτή, ο οποίος αναλαμβάνει και την κατασκευή του έργου. 1.3.2 Συνοδευτικά μέτρα 1. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η κατασκευή του δικτύου τηλεθέρμανσης είναι ένα σημαντικό θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί και να διευθετηθεί πρώτα από όλα σε πολιτικό επίπεδο. Πού μπορεί να αναπτυχθεί δίκτυο τηλεθέρμανσης; Ποιος θα επιβαρυνθεί με αυτό το κόστος; Στην περίπτωση που θα δίνεται επιδότηση θερμικής κιλοβατώρας, η τιμή της επιδότησης θα πρέπει να είναι τέτοια ώστε να αποπληρώνει και το κόστος κατασκευής του δικτύου πέραν από το κόστος κατασκευής της μονάδας; Ίσως για τα μεγάλης κλίμακας έργα (π.χ. σε επίπεδο πόλης) όπου ο σχεδιασμός του έργου εμπίπτει στο γενικότερο ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας και η κατασκευή του δικτύου θεωρείται ως έργο υποδομής, μέρος του κόστους κατασκευής του δικτύου θα 13

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy μπορούσε να γίνεται από εθνικούς πόρους και η επιδότηση της παραγόμενης θερμικής κιλοβατώρας να αφορά μόνο την δημιουργία του εργοστασίου που θα παράγει τη θερμότητα. Σε αυτή την περίπτωση το ύψος της επιδότησης θερμικής κιλοβατώρας θα πρέπει να προσαρμοστεί αντιστοίχως. 2. Σημαντικό είναι να συνδυαστεί με μέτρα που να στοχεύουν και στη μεριά της ζήτησης. Δηλαδή είναι απαραίτητο να ενημερωθεί και να ευαισθητοποιηθεί το κοινό για τα οφέλη π.χ. της τηλεθέρμανσης έτσι ώστε ως τελικοί καταναλωτές να επιλέξουν αυτήν την τεχνολογία έναντι κάποιας άλλης που χρησιμοποιεί συμβατικά καύσιμα. Στην Ελλάδα η τηλεθέρμανση δεν είναι ευρέως διαδεδομένη στους τελικούς καταναλωτές, καθώς στην πράξη υπάρχουν μόνο λίγα παραδείγματα τέτοιων εφαρμογών και επομένως δεν υπάρχει μεγάλη σχετική εμπειρία. Χρήσιμο θα ήταν επίσης αν η εκστρατείες ενημέρωσης γίνονταν σε τοπικό επίπεδο και απευθύνονταν με αυτό τον τρόπο σε κατοίκους περιοχών όπου η εφαρμογή κάποιου δικτύου τηλεθέρμανσης θα ήταν εφικτή. Π.χ. σε κάποια μικρότερα ή μεγαλύτερα αστικά κέντρα που από τη μία υπάρχει ζήτηση για κάλυψη θερμικών/ ψυκτικών φορτίων λόγω του πληθυσμού και από την άλλη βρίσκονται κοντά σε περιοχές που υπάρχει διαθέσιμη βιομάζα (αγροτικά, δασικά, κτηνοτροφικά υπολείμματα) ή γεωθερμικά πεδία. 3. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε να συνδυαστεί και με ένα μέτρο για υποχρεωτική χρήση ΑΠΕ για την κάλυψη των θερμικών και ψυκτικών αναγκών των κτιρίων. Οι τελικοί καταναλωτές ανάμεσα στις διαθέσιμες επιλογές συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης ΑΠΕ, θα μπορούσαν να διαλέξουν τη σύνδεση τους με το δίκτυο τηλεθέρμανσης (εφ οσον αυτό υπάρχει) προκειμένου να εκπληρώσουν την υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ. 4. Αύξηση κονδυλίων για Έρευνα & Ανάπτυξη 1.4 Μέτρο 3 Υποχρεωτική χρήση 1.4.1 Δομή μέτρου Το τρίτο μέτρο στήριξης που προτείνεται είναι η υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ και γίνεται αντιληπτό με δύο τρόπους: 1. Υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ για την κάλυψη μέρους των θερμικών/ ψυκτικών αναγκών ενός κτιρίου του οικιακού ή τριτογενή τομέα, εφόσον αυτό κρίνεται οικονομικά και τεχνικά εφικτό. Το μέτρο αυτό θα μπορούσε αρχικά να απευθύνεται σε κτίρια του δημόσιου τομέα καθώς και σε νέα κτίρια του οικιακού και τριτογενή τομέα και εν συνεχεία σε υφιστάμενα κτίρια που υφίστανται ανακαίνιση. Ένα τέτοιου είδους μέτρο κρίνεται σκόπιμο να ενσωματωθεί στον κανονισμό κτιρίων. 2. Υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ ως προαπαιτούμενο για τη διεκδίκηση κάποιου οικονομικού κινήτρου. Για παράδειγμα η χρήση θερμικών ηλιακών για την παραγωγή ΖΝΧ θα μπορούσε να αποτελεί προϋπόθεση για να λάβει κάποιος οικονομική στήριξη στο πλαίσιο κάποιου προγράμματος στήριξης μέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας. Μια τέτοιου είδους υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ δεν κρίνεται αναγκαίο να ενσωματωθεί στον κανονισμό κτιρίων. Η υποχρέωση αυτή 14

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης θα αφορά μόνο τα κτίρια που επιθυμούν να ενταχθούν στο εκάστοτε πρόγραμμα στήριξης. Το υπάρχον πλαίσιο που σχετίζεται με υποχρεωτική χρήση/ εγκατάσταση στην Ελλάδα συνίσταται στα ακόλουθα: Σήμερα σύμφωνα με το νόμο 3175/2003 (άρθρο 30) και τον κανονισμό εγκαταστάσεων φυσικού αερίου (ΚΥΑ Δ3/Α/11346, ΦΕΚ 963/Β/15-7-2003) είναι υποχρεωτική η μελέτη και κατασκευή εγκαταστάσεων φυσικού αερίου σε όλες τις οικοδομές που κατασκευάζονται από το 2004 και μετά, σε συγκεκριμένους νομούς της χώρας στους οποίους υπάρχει δίκτυο φυσικού αερίου (οι περιοχές αυτές καθορίζονται στο Π.Δ 420/87 και συμπληρωματικά στο άρθρο 30 του νόμου 3175/2003). Η συγκεκριμένη υποχρέωση δεν επιβάλει τη χρήση του φυσικού αερίου στον καταναλωτή αλλά επιβάλει την ύπαρξη της απαραίτητης υποδομής για δυνατότητα σύνδεσης με το φυσικό αέριο. Επίσης σύμφωνα με το νόμο 3661/2008 προβλέπεται ότι για τα νέα κτίρια άνω των 1.000m 2 πρέπει να εκπονείται μελέτη για τη σκοπιμότητα εγκατάστασης τουλάχιστον ενός εναλλακτικού συστήματος παροχής ενέργειας όπως π.χ. αποκεντρωμένων συστημάτων παροχής ενέργειας που βασίζονται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας, συστημάτων θέρμανσης ή ψύξης σε κλίμακα περιοχής ή οικοδομικού τετραγώνου, καθώς και αντλιών θερμότητας. Κρίνεται σκόπιμο λοιπόν το θέμα της υποχρεωτικής χρήσης/ εγκατάστασης συγκεκριμένων τεχνολογιών (use obligation) στο μέλλον να εξεταστεί πιο ολοκληρωμένα έτσι ώστε να μην τίθεται θέμα αποκλεισμού π.χ. των τεχνολογιών ΑΠΕ έναντι του φυσικού αερίου στα νέα κτίρια και επίσης οι υπάρχουσες υποχρεώσεις για εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για χρήση συστημάτων ΑΠΕ να επεκταθούν ώστε να καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των κτιρίων του οικιακού και τριτογενή τομέα και όχι μόνο τα κτίρια άνω των 1.000m 2. Αυτή η νέα υποχρεωτική χρήση ΑΠΕ για θέρμανση/ ψύξη θα μπορούσε αρχικά να καλύπτει μόνο ένα ποσοστό των συνολικών θερμικών και ψυκτικών αναγκών ενός κτιρίου, βάσει των αποτελεσμάτων της προμελέτης που θα εκπονείται. Συγκεκριμένα στην περίπτωση των νέων κτιρίων στα οποία είναι υποχρεωτική η εγκατάσταση υποδομών φυσικού αέριου, θα μπορούσε να δίνεται σαν εναλλακτική επιλογή η χρήση συστημάτων ΑΠΕ για παραγωγή θέρμανσης/ ψύξης. Έτσι ένα νέο κτίριο θα μπορούσε να εξαιρεθεί από την υποχρεωτική εγκατάσταση υποδομών φυσικού αερίου εφόσον είναι εφικτή η εγκατάσταση κάποιου συστήματος ΑΠΕ (εδώ θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η δυνατότητα να καλύπτεται με τις ΑΠΕ ένα ποσοστό μόνο των θερμικών/ ψυκτικών αναγκών). Όπως και στην περίπτωση του φυσικού αερίου θα πρέπει να πραγματοποιείται ένας επιτόπιος έλεγχος, προκειμένου να διαπιστωθεί ότι το σύστημα θέρμανσης/ ψύξης με χρήση ΑΠΕ έχει όντως εγκατασταθεί. Επίσης καλό θα είναι να γίνεται διαχωρισμός του ποσοστού χρήσης ΑΠΕ με βάση τις εξής κατηγορίες: 1) θέρμανση χώρων, 2) παραγωγή ζεστού νερού χρήσης (ΖΝΧ) και 3) 15

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy ψύξη χώρων. Δηλαδή το ποσοστό κάλυψης των θερμικών/ ψυκτικών αναγκών από ΑΠΕ θα πρέπει να διαφοροποιείται ανάμεσα στις παραπάνω τρεις κατηγορίας καθώς επίσης να διαφοροποιείται και με βάση κάποια άλλα κριτήρια όπως το είδος του κτιρίου, τη γεωγραφική ζώνη που ανήκει κ.α. Το μέτρο αυτό δεν θα πρέπει να προσπαθήσει να εφαρμόσει μονομιάς μία αυστηρή υποχρέωση π.χ. για χρήση ΑΠΕ 100%, η οποία θα ήταν και ανέφικτο να επιτευχθεί στην πράξη. Αντιθέτως θα προσπαθήσει να εφαρμόσει σταδιακά αυτή την υποχρέωση χρήσης ΑΠΕ για θέρμανση/ ψύξη, ξεκινώντας από ένα πρώτο στάδιο με μία υποχρέωση η οποία θα μπορούσε εύκολα να υλοποιηθεί, όπως για παράδειγμα η κάλυψη από ΑΠΕ ποσοστού x% των αναγκών για παραγωγή ΖΝΧ. Η υποχρέωση αυτή θα μπορούσε εύκολα να υλοποιηθεί από τα θερμικά ηλιακά συστήματα, τα οποία είναι μία σχετικά φτηνή τεχνολογία, αρκετά διαδεδομένη στη χώρα μας, οι κλιματικές συνθήκες στην Ελλάδα ευνοούν τη χρήση τέτοιων συστημάτων, υπάρχει ήδη μία φοροελάφρυνση για τα συστήματα αυτά και τέλος υπάρχει μεγάλη εμπειρία και τεχνογνωσία. Κάτι αντίστοιχο έχει προταθεί στο Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Αποδοτικότητας (ΣΔΕΑ), όπου ένα από τα μέτρα που είχαν περιγραφεί περιλάμβανε την υποχρέωση χρήσης για κάλυψη των αναγκών παραγωγής ΖΝΧ. Συγκεκριμένα προβλεπόταν: Υποχρεωτική εγκατάσταση κεντρικών θερμικών ηλιακών συστημάτων σε κτίρια του τριτογενή τομέα που είναι μεγαλύτερα από 1000 m 2, για την παραγωγή ΖΝΧ. Υποχρεωτική εγκατάσταση κεντρικών θερμικών ηλιακών συστημάτων σε νέα κτίρια του οικιακού τομέα, για την παραγωγή ΖΝΧ. Η υποχρέωση αυτή θα μπορούσε να γίνει πιο γενική αναφορικά με το ποια τεχνολογία ΑΠΕ θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή του ΖΝΧ. Δεν είναι ανάγκη δηλαδή να υποδεικνύονται τα θερμικά ηλιακά ως η μόνη τεχνολογία για την κάλυψη των αναγκών ΖΝΧ με ΑΠΕ. Η υποχρέωση θα αφορά την κάλυψη μέρους των αναγκών παραγωγής ΖΝΧ από ΑΠΕ, αλλά η επιλογή της τεχνολογίας θα είναι θέμα του τελικού καταναλωτή. Η υποχρεωτική χρήση ΑΠΕ για θέρμανση/ ψύξη μπορεί να θεωρηθεί και με ένα διαφορετικό σκεπτικό όπως αναφέρθηκε και στην αρχή του κεφαλαίου. Δηλαδή ως προαπαιτούμενο για τη λήψη κάποιου άλλου μέτρου στήριξης π.χ. κάποιο μέτρο στήριξης που αφορά δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας και αποδοτικότητας. Προς αυτή την κατεύθυνση υπάρχει ήδη ένα παράδειγμα στην Ελλάδα (όπως αναφέρθηκε και σε προηγούμενο κεφάλαιο). Αυτό το παράδειγμα αφορά την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σε κτίρια, όπου ο ενδιαφερόμενος μπορεί να λάβει επιδότηση παραγόμενης ηλεκτρικής κιλοβατώρας για το την ενέργεια που θα παράγει (feed-in-tariff). Προαπαιτούμενο όμως για τη λήψη αυτής της επιδότησης είναι να καλύπτει της ανάγκες του κτιρίου όπου θα εγκατασταθούν τα Φ/Β από θερμικό ηλιακό σύστημα. 16

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης 1.4.2 Συνοδευτικά μέτρα 1. Είναι απαραίτητο οι υποχρεώσεις χρήσης να συνδυαστούν με οικονομικά μέτρα που να ενισχύουν την αγορά συστημάτων ΑΠΕ καθώς και μέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας. 2. Καμπάνιες ενημέρωσης κοινού για τις διαθέσιμες τεχνολογίες ΑΠΕ. Ο κόσμος γνωρίζει καλά τις εφαρμογές των θερμικών ηλιακών για παραγωγή ΖΝΧ αλλά όχι τόσο καλά τις υπόλοιπες τεχνολογίες όπως είναι οι καυστήρες βιομάζας ή οι γεωθερμικές αντλίες θερμότητας ή και η εφαρμογή ηλιακών θερμικών για θέρμανση/ ψύξη χώρων. 3. Πιστοποίηση εγκαταστατών ΑΠΕ. 4. Πιστοποίηση ποιότητας συστημάτων σύμφωνα με διεθνή πρότυπα. 5. Εκπαίδευση τεχνικού προσωπικού τόσο στο θεωρητικό μέρος όσο και στο κομμάτι της εγκατάστασης και συντήρησης έτσι ώστε να υπάρχει αξιοπιστία και να αποφευχθούν κακές εφαρμογές που θα δυσφημίσουν τις τεχνολογίες αυτές. 6. Αύξηση κονδυλίων για Έρευνα & Ανάπτυξη. 17

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy 2 Ποιοτική ανάλυση των προτεινόμενων μέτρων 2.1 Μέτρο στήριξης 1 Οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού 2.1.1 Επίτευξη του στόχου Για την επίτευξη του στόχου για τις ΑΠΕ το έτος 2020 είναι απαραίτητη μεταξύ άλλων και η συνεισφορά των μεμονωμένων συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας του οικιακού και τριτογενή τομέα. Έτσι κρίνεται απαραίτητο να δοθούν κίνητρα στους ιδιοκτήτες κτιρίων να εγκαταστήσουν στα κτίρια τους συστήματα ΑΠΕ. Το κόστος όμως αυτών των συστημάτων σε σχέση με τα συστήματα που χρησιμοποιούν συμβατικά καύσιμα είναι ένα από τα βασικότερα εμπόδια για την περαιτέρω διείσδυση των συστημάτων ΑΠΕ, επομένως ένα μέτρο που θα παρέχει οικονομικά κίνητρα για την αγορά εξοπλισμού ΑΠΕ φαίνεται να αντιμετωπίζει αυτό το εμπόδιο. Βέβαια επειδή ο οικονομικός παράγοντας δεν είναι το μοναδικό εμπόδιο που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί, προτείνεται παράλληλα και μία σειρά από συνοδευτικά μέτρα. 2.1.2 Οικονομική αποδοτικότητα και διαχειριστικό κόστος 2.1.2.1 Καθιέρωση σταθερών και αξιόπιστων συνθηκών Τα οικονομικά κίνητρα για την αγορά συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης ΑΠΕ ως μέτρο στήριξης μπορεί να θεωρηθεί ότι προσφέρουν σταθερές και αξιόπιστες επενδυτικές συνθήκες υπό την έννοια ότι ο ιδιοκτήτης κτιρίου γνωρίζει για τον τύπο και το ύψος της οικονομικής στήριξης και μπορεί να προγραμματίσει κατά πόσο θέλει να το διεκδικήσει ή όχι. Το ρίσκο που δημιουργείται στον καταναλωτή, αν ξαφνικά το οικονομικό κίνητρο αλλάξει είναι στην πραγματικότητα αμελητέο. Σίγουρα όμως ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση είναι σημαντικό το μέτρο να χαρακτηρίζεται από σταθερότητα και μακροχρόνια ισχύ, γιατί πέρα από τα προφανή οφέλη για τον καταναλωτή, επιτρέπει και την ανάπτυξη της αγοράς συστημάτων ΑΠΕ (π.χ. εγκαταστάτες ΑΠΕ, κατασκευαστές, τεχνικοί κτλ). 2.1.2.2 Δυνατότητα στήριξης όλων των δυνατών τεχνολογιών ΑΠΕ Τα οικονομικά μέτρα στήριξης έχουν τη δυνατότητα να υποστηρίζουν όλες τις διαθέσιμες τεχνολογίες θέρμανσης/ ψύξης ΑΠΕ και μπορούν επίσης να διασφαλίσουν ότι η κάθε τεχνολογία μπορεί να επιδοτηθεί σε διαφορετικό ποσοστό βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων όπως για παράδειγμα τεχνολογικά κριτήρια, ωριμότητα της κάθε τεχνολογίας, κοινωνικά κριτήρια κ.α. 18

RES-H Policy Περιγραφή/ Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης 2.1.2.3 Μακροχρόνια προοπτική συνεισφοράς στην αύξηση της αποδοτικότητας Τα οικονομικά μέτρα στήριξης θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σε αύξηση της αποδοτικότητας σε βάθος χρόνου, αν συνδυαστούν με κατάλληλες απαιτήσεις και κριτήρια έτσι ώστε να επιδοτούν κάθε φορά μόνο τις πιο αποδοτικές τεχνολογίες. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατόν το μέτρο στήριξης να παρακολουθεί τις εξελίξεις της τεχνολογίας και ταυτόχρονα να οδηγεί την εγχώρια αγορά συστημάτων/ τεχνολογιών ΑΠΕ να υιοθετεί τις πρωτοποριακές τάσεις. 2.1.2.4 Αποφυγή να δοθούν παραπάνω κίνητρα από όσα πραγματικά χρειάζονται Δεν υπάρχουν διαθέσιμες στατιστικές μελέτες που να αποτυπώνουν τη θέληση των τελικών καταναλωτών να πληρώσουν για την απόκτηση ενός συστήματος θέρμανσης/ ψύξης από ΑΠΕ. Ο βαθμός διείσδυσης των συστημάτων θέρμανσης/ ψύξη ς από ΑΠΕ είναι υψηλός μόνο στην περίπτωση των ηλιακών θερμικών συστημάτων για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, για τα οποία υπάρχει ήδη διαθέσιμη μία φοροελάφρυνση και το κόστος τους θεωρείται σχετικά χαμηλό σε σχέση με άλλες τεχνολογίες ΑΠΕ. Τα οικονομικά μέτρα στήριξης θα μπορούσαν να αποφύγουν, σε ένα βαθμό, το να δοθούν περισσότερα κίνητρα από όσα πραγματικά χρειάζονται θέτοντας μία σειρά από κριτήρια. Για παράδειγμα το να μπουν συγκεκριμένα κοινωνικά κριτήρια, όπως είναι ένα μέγιστο ατομικό/ οικογενειακό εισόδημα πάνω από το οποίο δεν θα δίνεται το οικονομικό κίνητρο ή θα δίνεται με άλλη μορφή (π.χ. στα πιο χαμηλά εισοδήματα θα δίνεται κάποια επιδότηση ενώ στους υπόλοιπους θα δίνονται χαμηλότοκα δάνεια). 2.1.2.5 Διαχειριστικό κόστος Μεταξύ των προτεινόμενων οικονομικών κινήτρων οι επιδοτήσεις, οι φοροελαφρύνσεις και η μείωση του ΦΠΑ έχουν μικρότερο διαχειριστικό κόστος σε σχέση με τα χαμηλότοκα δάνεια. Στην Ελλάδα υπάρχει πρότερη εμπειρία στην εφαρμογή οικονομικών κινήτρων, θα πρέπει όμως να ληφθεί υπόψη ότι αν τεθούν κριτήρια που διαφοροποιούν το ύψος ή ακόμη και τον τύπο του οικονομικού κινήτρου, αυτό θα κάνει τις διαδικασίες πιο πολύπλοκες και ενδεχομένως θα αυξηθεί το διαχειριστικό κόστος. 2.1.2.6 Δυνατότητα εκμετάλλευσης υπαρχόντων μηχανισμών που χρησιμοποιούνται για άλλα σχετικά μέτρα (π.χ. φόρους ενέργειας) Υπάρχει δυνατότητα εκμετάλλευσης υπαρχόντων μηχανισμών, σε οργανωτικό και διοικητικό επίπεδο, μέχρι ενός σημείου βεβαίως. Η εφαρμογή οικονομικών μέτρων δεν θα είναι κάτι εντελώς νέο για τις δημόσιες διοικητικές υπηρεσίες στην Ελλάδα, καθώς μερικά από τα προτεινόμενα μέτρα (π.χ. φοροελάφρυνση και μειωμένος ΦΠΑ) εφαρμόζονται ήδη σε κάποιες περιπτώσεις. Η διαφορά είναι ότι τα μέτρα που 19

Περιγραφή/Ποιοτική ανάλυση των επιλεγμένων μέτρων στήριξης RES-H Policy προτείνονται εδώ ίσως είναι λίγο πιο περίπλοκα καθώς προσπαθούν να καλύψουν ένα μεγάλο εύρος τεχνολογιών και διαφοροποιούνται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. 2.1.2.7 Κίνητρα για αποδοτική χρήση των συστημάτων Τα οικονομικά κίνητρα δεν παρέχουν συνήθως εξασφάλιση για αποδοτική λειτουργία του συστήματος που επιδοτείται καθ όλη τη διάρκεια ζωής και λειτουργίας του, αλλά μπορούν να εγγυηθούν μόνο κάποια ελάχιστα κριτήρια αποδοτικότητας ως προς τα τεχνικά χαρακτηριστικά του ίδιου του συστήματος. Για συγκεκριμένες τεχνολογίες, ειδικά σε εκείνες που αναφέρονται σε θέρμανση χώρων από ΑΠΕ (π.χ. γεωθερμικές αντλίες θερμότητας) τα οικονομικά κίνητρα θα πρέπει να δίνονται μόνο εφόσον η όλη εγκατάσταση έχει σχεδιαστεί σωστά και λειτουργεί αποδοτικά. Η ύπαρξη πιστοποιημένων εγκαταστατών και συστημάτων θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση. Προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα οικονομικά μέτρα θα συνεισφέρουν στην αποδοτική λειτουργία των συστημάτων μπορούν να συνδυαστούν με οικονομικά μέτρα για ενεργειακή αποδοτικότητα (π.χ. θερμομόνωση κτιρίων). Τέλος με το να τεθούν συγκεκριμένες προδιαγραφές/ υποχρεώσεις ως προς τη συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης ΑΠΕ θα βοηθούσε να έχουν τα συστήματα αποδοτική λειτουργία καθ όλη τη διάρκεια ζωής τους. Υποχρεώσεις συντήρησης υπάρχουν ήδη για την περίπτωση των καυστήρων πετρελαίου και φυσικού αερίου. 2.1.3 Αποδοχή 2.1.3.1 Δημόσιος τομέας (αρχές, πολιτικοί) Στην Ελλάδα υπάρχει πρότερη εμπειρία με οικονομικά κίνητρα. Ο βασικότερος λόγος η εκάστοτε κυβέρνηση να μην υιοθετήσει οικονομικά κίνητρα ως μέτρα στήριξης είναι η έλλειψη κονδυλίων. Συνήθως τα οικονομικά κίνητρα που δίνονται π.χ. για τη στήριξη τεχνολογιών ΑΠΕ ή για μέτρα εξοικονόμησης συνοδεύονται από κάποια κοινωνικά κριτήρια, όπως π.χ. το προσωπικό ή οικογενειακό εισόδημα. Οι τελικοί καταναλωτές με υψηλότερα εισοδήματα συνήθως δεν δικαιούνται να λάβουν την οικονομική στήριξη. 2.1.3.2 Ιδιοκτήτες κτιρίων και ένοικοι (επενδυτές μικρής κλίμακας) Τα οικονομικά κίνητρα για την αγορά συστημάτων θέρμανσης/ ψύξης ΑΠΕ απευθύνονται κυρίως σε ιδιοκτήτες κτιρίων. Αν τα οικονομικά κίνητρα δίνονται μέσω μίας απλής διαδικασίας χωρίς ιδιαίτερη γραφειοκρατία, σίγουρα αυτό θα είναι πιο δελεαστικό για τους ιδιοκτήτες. Στην περίπτωση κτιρίων που ενοικιάζονται τα πράγματα είναι λίγο πιο πολύπλοκα, καθώς θα πρέπει να υπάρξει και η συμφωνία του ιδιοκτήτη προτού γίνει οποιαδήποτε επέμβαση στο κτίριο και αυτό ενδεχομένως να δημιουργήσει καθυστερήσεις ή ακόμη και έλλειψη συμφωνίας. 20