Περιεχόµενα. Page 2 of 6

Περιεχόµενα Page 2 of 6 Περιεχόµενα Τεύχος Οκτωβρίου Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Ιερά Μονή Προυσού Διώρυγα της Κορίνθου Ιερά Μονή Κοιµήσεως της Θεοτόκου 2 3 3 4 4 5 5

Page 3 of 6 3ο Τεύχος Οκτωβρίου Ανάµεσα στους ορεινούς όγκους της Πίνδου και των Αντιχασίων υψώνονται οι βράχοι των Μετεώρων, η σηµαντικότερη, µετά το Άγιο Όρος, µοναστική πολιτεία. Οι πρώτοι ερηµίτες φαίνεται ότι εγκαταστάθηκαν στα κοιλώµατα των βράχων κατά τον 11ο-12ο αιώνα αναζητώντας ψυχική λύτρωση. Εδώ συνεχίζουν να καταφεύγουν πολλοί αναζητώντας ψυχική ηρεµία και γαλήνη. Το επιβλητικό τοπίο από την πρώτη στιγµή καθηλώνει τον επισκέπτη προκαλώντας δέος, ενώ χάρη στη µοναδικότητά τους τα Μετέωρα περιλαµβάνονται στον Κατάλογο µε τα Μνηµεία Παγκόσµιας Κληρονοµιάς της UNESCO. Ιερά Μονή Μεγάλου Μετεώρου Την κορυφή του πιο ψηλού και ευρύχωρου βράχου των Μετεώρων καταλαμβάνει η μεγαλύτερη και παλαιότερη μονή της περιοχής, η Μονή του Μεγάλου Μετεώρου ή της Μεταμόρφωσης, η ίδρυση της οποίας σηµατοδότησε την απαρχή του µετεωρίτικου µοναχισµού. Ιδρύθηκε λίγο πριν από τα μέσα του 14ου αιώνα από τον Αθανάσιο Μετεωρίτη, που έδωσε και την ονομασία Μετέωρο στον βράχο. Αρχικά ο άγιος ασκήτευσε σε μια σπηλαιώδη κοιλότητα, την οποία βλέπει ο επισκέπτης σήμερα, ανεβαίνοντας τα σκαλοπάτια που οδηγούν στη μονή. Αργότερα, έκτισε ναό της Παναγίας στην κορυφή του βράχου και αφιέρωσε τη μονή στη Θεοτόκο. Έπειτα οικοδόμησε άλλο ναό, αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα, που αποτέλεσε το καθολικό και έδωσε στη μονή τη σημερινή της ονομασία. Ακόμη, έκτισε κελλιά και οργάνωσε αυστηρό κοινόβιο. Το καθολικό ανακαινίσθηκε τα έτη 1387-1388 από τον δεύτερο κτήτορα, που όρισε ως διάδοχό του ο ίδιος ο όσιος Αθανάσιος. Πρόκειται για τον όσιο Ιωάσαφ, πρώην βασιλιά των Σέρβων, Ιωάννη Ούρεση Άγγελο Κομνηνό Δούκα τον Παλαιολόγο, που απαρνήθηκε το βασιλικό αξίωμα και εκάρη µοναχός στο Μεγάλο Μετέωρο το 1373. Η μονή ανακαινίσθηκε και επεκτάθηκε σημαντικά τον 16ο αιώνα. Στις πρώτες δεκαετίες του, με δαπάνη του ηγεμόνα της Βλαχίας Neagoe Basarab κατασκευάσθηκε ο πύργος και μία ξύλινη κλίμακα ανόδου. Τα έτη 1544-1545 το καθολικό επεκτάθηκε προς τα δυτικά, και το 1557 ο ηγούμενος Συμεών έκτισε την τράπεζα, μάλιστα λόγω αυτής της οικοδομικής του δραστηριότητας θεωρείται τρίτος κτήτορας της μονής. Στην τράπεζα προσαρτήθκε η εστία, το μαγειρείο, όπου σήμερα εκτίθενται χρηστικά αντικείμενα. Το 1572 κτίστηκε το νοσοκομείο-γηροκομείο. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας η μονή γνώρισε μεγάλη ακμή και αποτέλεσε, μαζί με τις άλλες μονές των Μετεώρων, καταφύγιο για τους κατοίκους της περιοχής. Είναι χαρακτηριστικό, ότι την εποχή του Αλή Πασά όλες λεηλατήθηκαν και υπέστησαν σοβαρές ζηµιές. Η ανάβαση στο μοναστηριακό συγκρότημα γίνεται μέσω λαξευτής σκάλας. Στον χώρο δεσπόζει το καθολικό, που μετά την επέκταση του 16ου αιώνα έχει τη μορφή αγιορείτικου τρίκογγχου ναού. Είναι, δηλαδή, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός, με τρούλο που στηρίζεται σε τέσσερις κίονες, και εκτός από την ανατολική ημικυκλική κόγχη του ιερού έχει ημικυκλικές κόγχες και στους πλαϊνούς τοίχους, οι οποίες ονομάζονται «χοροί», διότι εκεί στέκονται οι χοροί των ψαλτών. Το ιερό του σημερινού ναού είναι το παλαιό καθολικό του 14ου αιώνα, που αγιογραφήθηκε το 1483. Στα δυτικά υπάρχει ευρύχωρος τετρακιόνιος νάρθηκας, η λιτή, όπως ονομάζεται στα μοναστήρια. Το εσωτερικό του νεότερου καθολικού είναι διακοσμημένο με εξαιρετικές τοιχογραφίες, που έγιναν το 1552, όταν ηγούμενος ήταν ο Συμεών. Αποτελούν ένα από τα σημαντικότερα ζωγραφικά σύνολα του 16ου αιώνα, εντάσσονται στη λεγόμενη «Κρητική Σχολή» και αποδίδονται στον ζωγράφο Τζώρτζη ή

Ζώρζη. Το ξυλόγλυπτο τέµπλο κατασκευάσθηκε το 1791, όταν ηγούµενος ήταν ο Παρθένιος Ορφίδης. Page 4 of 6 Στη μονή υπάρχουν, επίσης, τα παρεκκλήσια του Τιμίου Προδρόμου και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, του 18ου αιώνα, και ένα σύγχρονο του Αγίου Νεκταρίου. Στο καθολικό και στο µουσείο φυλάσσονται σπουδαία χειρόγραφα, άμφια και εκκλησιαστικά σκεύη, καθώς και σημαντικές φορητές εικόνες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν δύο, που δώρισε στη μονή η Μαρία Αγγελίνα Παλαιολογίνα, αδελφή του όσιου Ιωάσαφ. Στη µία εικονίζεται η Παναγία και στην άλλη η Ψηλάφηση του Θωµά. Η µονή είναι ανδρική και πανηγυρίζει στις 6 Αυγούστου. Ασκηταριά της Μεγάλης Πρέσπας Η νότια όχθη της Μεγάλης Πρέσπας, πολύ κοντά στο τριεθνές, ήταν τόπος όπου κατέφυγαν και ασκήτευσαν μοναχοί στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή. Κατά μήκος της ακτής, μέσα στις εσοχές του βράχου, διατηρούνται μικρά ασκηταριά, ενώ την εικόνα συμπληρώνουν οι βραχογραφίες που σώζονται στη χερσόνησο ακριβώς απέναντι από το χωριό Ψαράδες. Πιο κοντά στους Ψαράδες βρίσκεται το ασκηταριό της Μεταμόρφωσης, του 13 ου αιώνα, ακολουθεί το ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης του 15 ου αιώνα, και αυτό της Παναγίας Ελεούσας, που οι ντόπιοι έχουν αφιερώσει στον Άγιο Πέτρο. Είναι το πιο απομακρυσμένο,αλλά και το πιο μεγάλο και αξιόλογο, διακοσμημένο µε τοιχογραφίες του 15 ου αιώνα. Ιερά Μονή Προυσού Στην όμορφη και επιβλητική τοποθεσία που διαμορφώνεται στις άκρες των βουνών Καλιακούδα και Χελιδόνα, επάνω σε ένα βράχο με μαγευτική θέα και σε σημείο με στρατηγική σημασία, είναι κτισμένη η ιστορική Μονή της Παναγίας της Προυσιώτισσας ή Μονή Προυσού. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και αποτελεί ένα από τα λίγα μοναστήρια που σώζονται στην Ευρυτανία, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα προσκυνήματα όλης της Ρούμελης, καθώς η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας προσελκύει όλο τον χρόνο πλήθος πιστών. Με τη θαυματουργή εικόνα, που θεωρείται έργο του ευαγγελιστή Λουκά, σχετίζεται και η ίδρυση της μονής. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την περίοδο της Εικονοµαχίας, στο πρώτο μισό του 9ου αιώνα, στα χρόνια του τελευταίου εικονομάχου αυτοκράτορα Θεόφιλου, κάποιος νέος άρχοντας, για να σώσει την εικόνα επιχείρησε να την μεταφέρει από την Προύσα στην Ελλάδα. Η εικόνα, όμως, εξαφανίστηκε με περίεργο τρόπο και λίγα χρόνια αργότερα, οι βοσκοί της περιοχής την εντόπισαν σε μια σπηλιά στον Προυσσό, εκεί όπου φυλάσσεται και σήμερα, μέσα σε παρεκκλήσιο. Ο άρχοντας επιχείρησε επανειλημμένα να την πάρει πίσω, και έπειτα από την προτροπή μιας ουράνιας φωνής να εγκατασταθεί εκεί όπου βρισκόταν η εικόνα, εγκατέλειψε τα εγκόσμια και εκάρη μοναχός με το όνομα Διονύσιος. Μαζί με έναν από τους υπηρέτες του, ο οποίος επίσης έγινε µοναχός µε το όνοµα Τιµόθεος, οργάνωσαν τη µοναστική κοινότητα στον Προυσσό. Η μονή λειτούργησε για πολλλούς αιώνες, αποκτώντας σημαντική θέση στην πνευματική ζωή της περιοχής. Στις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα λειτούργησε εδώ η περίφημη Σχολή των Γραµµάτων της Ρούµελης. Κατά την περίοδο της επανάστασης του 1821 διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως καταφύγιο και ορμητήριο των αγωνιστών της περιοχής και ήταν στενά δεμένος μαζί της ο Γεώργιος Καραϊσκάκης. Αλλά και στα νεότερα χρόνια, στην περίοδο της ιταλικής και γερμανικής κατοχής, αποτέλεσε καταφύγιο αντιστασιακών, και το 1944

πυρπολήθηκε από γερµανικά στρατεύµατα. Page 5 of 6 Στο συγκρότημα κεντρική θέση κατέχει το καθολικό, που οικοδομήθηκε το 1754, και αρχιτεκτονικά ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο. Το εσωτερικό του καλύπτεται με τοιχογραφίες που ανάγονται στο 1785 και είναι έργο των Ευρυτάνων αγιογράφων, Γεωργίου Αναγνώστου και Γεωργίου Γεωργίου, ενώ το ξυλόγλυπτο τέµπλο είναι έργο του 1810. Στα δυτικά του καθολικού υπάρχει το σπηλαιώδες παρεκκλήσι της Ευρέσεως, η κρύπτη όπου φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Η εικόνα επικαλύπτεται με ασημένια εσθήτα, δωρεά του Γεωργίου Καραϊσκάκη. Το παρεκκλήσι ιστορήθηκε σε δύο φάσεις, τον 13ο - 14ο αιώνα και τον 16ο αιώνα. Στο συγκρότημα λειτουργεί ξενώνας για τη φιλοξενία των επισκεπτών, και μουσείο με πολύτιμα κειμήλια, εικόνες, κώδικες και βιβλία, καθώς και µέρος του οπλισµού του Καραϊσκάκη. Η µονή έιναι ανδρική και πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου. Διώρυγα της Κορίνθου Η Διώρυγα της Κορίνθου δε θεωρείται άδικα ως ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της μηχανικής στον Ελληνικό χώρο, δεδοµένης της περιόδου κατά την οποία κατασκευάστηκε (1880-1893). Πρόκειται για έργο του Έλληνα μηχανικού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη και κατασκευάστηκε επί πρωθυπουργίας του Χαρίλαου Τρικούπη. Το μήκος της είναι σχεδόν 6,5 χιλιόμετρα και μέσω της διώρυγας ενώνεται ο Κορινθιακός κόλπος µε αυτόν του Σαρωνικού. Πρώτη προσπάθεια για τη ζεύξη των δύο κόλπων αποτέλεσε ο περίφημος Δίολκος, που επινόησαν οι αρχαίοι Κορίνθιοι. Αργότερα, το 44 μ.χ., ο Ιούλιος Καίσαρας σχεδίασε τη διάνοιξη της διώρυγας, που ωστόσο ματαιώθηκε λόγω της δολοφονίας του από το Βρούτο. Τόσο ο Νέρωνας, όσο και ο Ηρώδης ο Αττικός προσπάθησαν να αναβιώσουν τα σχέδια για την κατασκευή της διώρυγας, αµφότεροι ωστόσο τα εγκατέλειψαν. Σήμερα, η Διώρυγα της Κορίνθου αποτελεί διεθνή κόμβο θαλάσσιων συγκοινωνιών, εξυπηρετώντας ετησίως περισσότερα από 10.000 πλοία, διαφόρων εθνικοτήτων. Ιερά Μονή Κοιµήσεως της Θεοτόκου Στην ανατολική άκρη του χωριού Δομιανά βρίσκεται ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία της Ευρυτανίας, η ιστορική µονή της Κοίµησης της Θεοτόκου. Η ίδρυσή της τοποθετείται πιθανότατα στον 16ο αιώνα και οι τοπικές παραδόσεις τη συνδέουν με το σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, μέσα σε ένα πουρνάρι. Το πρώτο καθολικό κτίστηκε το 1515 και πυρπολήθηκε δύο φορές, μία το 1611, επειδή οι μοναχοί έλαβαν μέρος στο επαναστατικό κίνημα του Διονυσίου Φιλοσόφου, και μία το 1770, στα γεγονότα των Ορλωφικών. Ο ναός που σώζεται σήμερα κατασκευάσθηκε το 1779-1787 στην ίδια θέση, και το καμπαναριό του προστέθηκε το 1872. Στην επανάσταση του 1821 η μονή αποτέλεσε καταφύγιο αγωνιστών, όπως ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, την παρουσία του οποίου διαιωνίζει η ονομασία της βόρειας, χαμηλής εισόδου του καθολικού, που λέγεται «πόρτα του Καραϊσκάκη». Η μονή διαλύθηκε το 1833. Το συγκρότημα διαθέτει κτήρια κελλιών, το πανύψηλο κωδωνοστάσιο, που φθάνει τα 18 μ., και ευρύχωρο

προαύλιο με επιβλητικά κυπαρίσσια. Το καθολικό είναι τρίκλιτη βασιλική και αποτελεί το μοναδικό δείγμα αυτού του αρχιτεκτονικού τύπου που διατηρείται στην Ευρυτανία. Στη δυτική πλευρά έχει νάρθηκα, από τον οποίο ξεκινά ξύλινη σκάλα που οδηγεί στον γυναικωνίτη. Οι τοίχοι του είναι κτισμένοι με ντόπιες πέτρες και ξυλοδεσιά και η στέγη του στηρίζεται σε δέκα κίονες σχηματισμένους από κορμούς δέντρων. Στο εσωτερικό του οι τοίχοι διακοσμούνται με σημαντικές αγιογραφίες, που θεωρούνται έργα των ζωγράφων Γεωργίου Γεωργίου και Γεωργίου Αναγνώστου, μαθητών του ιερομόναχου αγιογράφου Διονυσίου εκ Φουρνά. Ξεχωριστή εντύπωση προκαλεί η οροφή, διακοσμημένη με γεωμετρικά μοτίβα και παραστάσεις λαϊκής τεχνοτροπίας, και το θαυμάσιο ξυλόγλυπτο τέμπλο, έργο του 1759 «διά χειρός Αθανασίου», επιχρυσωμένο το 1880 από τους αδελφούς Σαρρή από το Νεοχώρι Τυµφρηστού. Page 6 of 6 Στο βορειοδυτικό τμήμα του κυρίως ναού, σε βάθος 2 μ. κάτω από το δάπεδο, υπάρχει το αγίασμα, ενώ στη µονή φυλάσσονται πολύτιµα κειµήλια και ιερά λείψανα. Εορτάζει στις 15 Αυγούστου.