ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ. 4 Ιουνίου 2003 1

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Η Άνδρος είναι το βορειότερο νησί των Βορείων Κυκλάδων, δεύτερο σε µέγεθος µετά τη Νάξο, µε έκταση 374 τετραγωνικά χιλιόµετρα. Βρίσκεται νότια της Εύβοιας, από την οποία χωρίζεται µε τον πορθµό του Καφηρέα ή Κάβο Ντ' όρο (πλάτος 7 µίλια) και βόρεια της Τήνου. Απ' αυτήν τη χωρίζει το Στενό (η Αυλώνα, περίπου 0,8 µίλια πλάτος). Η διεύθυνση του κύριου άξονά της είναι από Β προς ΝΑ. Έχει µέγιστο µήκος 39 χιλιόµετρα και µέγιστο πλάτος 16,7 χιλιόµετρα. Το συνολικό µήκος της ακτογραµµής της υπολογίζεται σε 177 χιλιόµετρα. Είναι γενικά νησί ορεινό, µε κατάφυτες χαραδρώσεις και κοιλάδες, µε άφθονα, επιφανειακά και υπόγεια νερά. Στην απογραφή του 1991 ο πληθυσµος του νησιού ήταν 8.781 κάτοικοι. Απόσταση από τον Πειραιά 89 ναυτικά µίλια. Απόσταση από τη Ραφήνα 36 ναυτικά µίλια. Τα ορεινά τµήµατα της Άνδρου είναι τέσσερα και έχουν διάταξη σχεδόν παράλληλη. Συναντάµε α) τους Αγίους Σαράντα µε τους λόφους Μακροτάνταλου και τις κοιλάδες Φελλού και του Γαυρίου, β) το σύµπλεγµα Πέταλου-Κουβάρας, όπου βρίσκεται και η υψηλότερη κορυφή του νησιού µε την περιοχή Κατακοίλου - Μπατσίου, γ) τους Γερακώνες µε την κοιλάδα της Μεσαριάς και δ) τη Ράχη µε την κοιλάδα του Κορθίου. Η Άνδρος αποτελείται από δύο δήµους, της Υδρούσας και του Κορθίου. Χαρακτηριστικό γνώρισµα της Άνδρου είναι τα πολλά και καλής ποιότητας νερά της. Το κλίµα της Άνδρου είναι γενικά υγιεινό και ευχάριστο. Ακόµη και στα ορεινά είναι σχεδόν ήπιο λόγω της γειτνίασης µε τη θάλασσα. Μετά το καλοκαίρι θερµότερη εποχή είναι το Φθινόπωρο. Ωστόσο και το καλοκαίρι η θερµοκρασία του αέρα είναι σχετικά µικρή, χάρη στα µελτέµια. Οι βόρειοι άνεµοι έχουν µικρότερη ένταση στο δυτικό τµήµα του νησιού όπου σηµειώνονται και υψηλότερες θερµοκρασίες απ' ότι στα ανατολικά. Στην Άνδρο συναντάµε χιόνι στα ορεινά κυρίως το Γενάρη και το Φλεβάρη. Η Άνδρος είναι πλούσια σε µεταλλεύµατα, χαλκό και σπανιότερα σε µόλυβδο και ψευδάργυρο. Η Άνδρος είναι το Κυκλαδονήσι µε την πλουσιότερη χλωρίδα, που χωρίς να παρουσιάζει οµοιογένεια σε όλη την έκτασή του, προσφέρει στον επισκέπτη ποικιλία εντυπώσεων. Το πράσινο αφθονεί κυρίως στην ανατολική πλευρά που δέχεται περισσότερες βροχές. Στα ψηλότερα µέρη ο φυτικός µανδύας είναι φτωχός. Κατά τόπους, ωστόσο, υπάρχουν αυτοφυή δασικά δένδρα. Τη µεγαλύτερη βλάστηση την έχει το πέταλο. Στα υγρότερα σηµεία τους αφθονούν οι µυρτιές, τα σπάρτα, οι δάφνες, οι ροδοδάφνες κ.ά. στα βαθύτερα µέρη των κοιλάδων απαντούν συστάδες από πλατάνια, λεύκες, ιτιές, καλαµιές κ.ά. επίσης υπάρχουν και πολλές ελιές, µουριές, µηλιές, αµυγδαλιές, συκιές και άλλα. Η Άνδρος όπως άλλωστε και ολόκληρος ο ελλαδικός χώρος µπορεί να ονοµαστεί "βοτανικός παράδεισος". Στα νησιά του Αιγαίου υπάρχουν τουλάχιστον 80 είδη ενδηµικών φυτών. Η Άνδρος είναι πλούσια σε φυτά και ιδιαίτερα την άνοιξη είναι πνιγµένη στα αγριολούλουδα, όπως ανεµώνες, παπαρούνες, ορχιδέες, ίριδες και καµπανούλες. Η ορνιθοπανίδα στα νησιά του Αιγαίου είναι ιδιαίτερα σηµαντική. Στα νησιά αυτά και εποµένως και στην Άνδρο σταµατούν να ξεκουραστούν τα πουλιά κατά τη διάρκεια της αποδηµίας τους από την Αφρική στη Βόρεια Ευρώπη και αντιστρόφως. Στην Άνδρο συγκεκριµένα φωλιάζουν τα αρπακτικά πουλιά όπως η ποντικοβαρβακίνα, το βραχοκιρκίνεζο, ο πετρίτης, ο µαυροπετρίτης κι ο σπιζαετός. Εδώ συναντάµε επίσης τη νησιωτοπέρδικα. 4 Ιουνίου 2003 1

ΙΣΤΟΡΙΑ Η Ανδρος πήρε τ' όνοµα της απο το διοικητή της, Άνδρο, τότε που το νησί άνηκε στους Φοίνικες. Στη συνέχεια άνηκε στους Κρήτες του Μίνωα. Κατοικήθηκε απο τους Πελασγούς και τέλος από τους Ίωνες. Τα Μυκηναϊκα ευρήµατα του νησιού χρονολογούται απο το 1500-1000πχ. Η Ανδρος γνωρίζει τη µεγαλύτερη ακµή της, τα Γεωµετρικά χρόνια. Το Μεσαίωνα το νησί γνωρίζει δεύτερη περίοδο ακµής, που διαρκεί µέχρι τα βυζαντινά χρόνια. Το 1207 αποτέλεσε φέουδο των Βενετών. Υπάρχουν πολλά µνηµεία και τα κάστρα απ' αυτή την εποχή, σώζονται ακόµα. Το 1537 κατακτήθηκε από τους Τούρκους, εώς ότου ο Θεόφιλος Καϊρης κήρυξε την επανάσταση το 1821. Απελευθερώνεται το 1830 µε τη συνθήκη του Λονδίνου και εξελίσσεται σ' ένα από τα σπουδαιότερα ναυτικά κέντρα της Ελλάδας, κάτι που ισχύει ως ένα βαθµό εώς σήµερα. ιάφοροι συγγραφείς της αρχαιότητας αναφέρονται στην Άνδρο: ο Στράβων, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Παυσανίας, ο Στέφανος ο Βυζάντιος, ο ιόδωρος, ο Σικελιώτης κ.ά. Η ονοµασία προήλθε από τον Άνδρο ή Ανδρέα, γιο του Ευρυµάχου ή Ανίου και εγγονό του Απόλλωνα, στον οποίο χάρισε το νησί ο Ραδάµανθυς, αδελφός του Μίνωα. Ως πρώτοι κάτοικοι της Άνδρου αναφέρονται οι Πελασγοί, οι Κάρες, οι Φοίνικες και οι Κρήτες ενώ στα 1000 π.χ. περίπου έγινε η αποίκιση της Άνδρου από τους Ίωνες. Σε ανασκαφές στη Ζαγορά ευρέθησαν αχνάρια τείχους µε πύλη στην πόλη µε τεχνικές ανάλογες αυτής της Πύλης των Λεόντων των Μυκηνών. Περίοδος ακµής υπήρξε το β µισό του 8ου π.χ. αιώνα (750-700 π.χ.). Οι κάτοικοι της Άνδρου, Ίωνες άκµασαν µε την εκµετάλλευση του σιδήρου, το εµπόριο και την ίδρυση αποικιών στη Χαλκιδική. Μέχρι τον 6ο π.χ. αιώνα, η Άνδρος ήταν ανεξάρτητη πολιτεία και ανήκε στην αµφικτιονία της ήλου, κέντρο λατρείας του Ήλιου. Από το δωδεκάθεο λατρευόταν ως πολιούχος της Άνδρου ο ιόνυσος, στον οποίο, κατά τις ετήσιες εορτές του, αποδιδόταν το θαύµα της µετατροπής του νερού σε κρασί. Οι κάτοικοι µιλούσαν την ιωνική διάλεκτο. Πρώτο γραπτό µνηµείο της εποχής αυτής θεωρήθηκε η επιγραφή " ιός Μειλιχίου", του Ζ αιώνα, που βρέθηκε χαραγµένη σε βράχο, σε περιοχή της σηµερινής Παλαιούπολης. Κατά την κλασσική περίοδο στην Άνδρο υπήρχε στάδιο, θέατρο, ακρόπολη, αγορά και λιµάνι. Στους Μηδικούς Πολέµους η Άνδρος "εµήδισε". Παρέµεινε στην περσική κυριαρχία µέχρι τη ναυµαχία της Σαλαµίνας (480 π.χ.) της οποίας νικητής, ο Θεµιστοκλής θέλησε να τιµωρήσει τους Ανδριώτες απαιτώντας χρήµατα. Οι Ανδριώτες επικαλέστηκαν πενία και αυτό υπήρξε αφορµή αντιπάθειας µεταξύ Αθηναίων και Ανδριωτών. Στην Α Αθηναϊκή Συµµαχία η Άνδρος υποχρεώθηκε σε "νησιωτικό φόρο". Κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεµο οι κάτοικοι της Άνδρου έπρεπε να ακολουθούν τους Αθηναίους στις εκστρατείες τους. Ο Αλκιβιάδης επετέθη στην Άνδρο ανεπιτυχώς. Όταν ήρθαν οι Σπαρτιάτες ως κατακτητές τα πράγµατα ήταν άσχηµα, οπότε ξαναήρθαν οι Αθηναίοι ως ελευθερωτές. Η Άνδρος πέρασε στο Φίλιππο και κατόπιν στον Αλέξανδρο. Το 200 π.χ. οι Ρωµαίοι κατέλαβαν το νησί το λεηλάτησαν, εξόρισαν τους κατοίκους του στη Βοιωτία και το παρέδωσαν άδειο στον Άτταλο, που όµως επέτρεψε στη συνέχεια την επιστροφή των κατοίκων. Μοναδικό µνηµείο είναι ο κυλινδρικός πύργος του Αγίου Πέτρου, που σώζεται σε ύψος 20 µέτρων και µε διάµετρο βάσης 9,70 µέτρων. Είχε 5 ή 6 ορόφους, αλλά έχουν καταστραφεί τα ανώτερα τµήµατά του. Η βάση του πύργου είναι κτισµένη µε πελώριους λίθους πελασγικού ρυθµού. Η άµεση ρωµαϊκή κυριαρχία ξεκινά το 129 π.χ. και η Άνδρος υπάγεται στην επαρχία της Ασίας. Ακολουθούν άσχηµα χρόνια µέχρι την εποχή του Αδριανού και του Τραϊανού. Τον 8ο και 9ο αιώνα η Άνδρος ανήκει στο δρουγγάριο του Αιγαίου Πελάγους και χάρη στη σηµαντική γεωγραφική θέση της σε σχέση µε την Κωνσταντινούπολη, αποτέλεσε έδρα σηµαντικού αξιωµατούχου αλλά και των αυτοκρατορικών τελωνείων. Τον 9ο αιώνα µ.χ. ο Λέων ο φιλόσοφος ή µαθηµατικός ήλθε στο νησί από την Κωνσταντινούπολη µε στοιχειώδη µόρφωση, για να σπουδάσει κοντά σε άγνωστο για µας σοφό, ρητορική, φιλοσοφία και µαθηµατικά. Από το 826 µ.χ. έως το 908 µ.χ. η Άνδρος γνωρίζει αναστάτωση από τις επιθέσεις των Σαρακηνών πειρατών από την Κρήτη. Ωστόσο την έσωσε ο βυζαντινός στόλος. Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Σταυροφόρους το 1204 µ.χ. έρχεται το 1207 ο πρώτος δυνάστης Μαρίνο Ντάντολο και δίνει την κυριαρχία στο Αιγαίο στο Μάρκο Σανούδο. Από το 1384 έρχεται ως 4 Ιουνίου 2003 2

κυβερνήτης ο Πέτρο Ζένο. Αυτός έφερε καλές µέρες στη Νάξο. Η επόµενη δυναστεία καταγωγής από την Πάρο δεν κατάφερε να διασώσει την Άνδρο και έγινε υποτελής φόρου στο Σουλτάνο, καθότι επενέβη ο Χαϊρεντίν Βαρβαρόσα. Τον τελευταίο δυνάστη της Άνδρου Τζοβάνι Φρανσέσκο Σοµαρίτα τον αποµάκρυναν οι ίδιοι οι Άνδριοι. Οι Άνδρος κατάφερε κατά την εποχή της τουρκοκρατίας να κρατήσει µερικά προνόµια. εν υπήρχε εξαναγκασµός για εξισλαµισµό, αναγνωρίζονταν τίτλοι ιδιοκτησίας και καταργήθηκαν και ορισµένοι φόροι. Οι κάτοικοι επιτρέπονταν να φορούν τοπικές ενδυµασίες και να διατηρούν τα µοναστήρια τους. Το νησί πέρασε στη ρωσική διοίκηση (1700-1774) κατά τον πρώτο Ρωσοτουρκικό Πόλεµο. Την πρώτη πληροφορία για την εµποροναυτική δραστηριότητα των Ανδριωτών µας δίνει ο περιηγητής Θέβενοτ, από το 1665, γράφοντας ότι µετέφεραν µετάξι µε καράβια κατασκευασµένα στον τόπο τους. Πραγµατικές προϋποθέσεις για ανάπτυξη έχουµε από τον Α Ρωσοτουρκικό Πόλεµο (1768-1774) όταν η Μαύρη Θάλασσα έγινε προσιτή στους Έλληνες ναυτικούς. Από τα µέσα του ΙΗ αιώνα υπάρχουν έγγραφα που αναφέρουν αγοραπωλησίες καραβιών. Σύµφωνα µε τον κατάλογο του Πουκεβίλ (1813) η Άνδρος διέθετε 40 ιστιοφόρα συνολικής χωρητικότητας 2800 τόνων, 400 ναυτικούς, 800 κανόνια και βρισκόταν 5η µεταξύ των 26 λιµανιών στη χώρα. Ίσως αυτή η ναυτική και οικονοµική αύξηση να ήταν ένας λόγος για τον οποίο οι πειρατές προτιµούσαν να λεηλατούν την Άνδρο. Οι λεηλασίες των πειρατών ενόχλησαν τους Τούρκους οι οποίοι και απεχώρησαν. Άρχισε τότε η ίδρυση σχολείων και το 1621 έγινε ανασύσταση της Αρχιεπισκοπής. Λίγο πριν την Επανάσταση είχε διαµορφωθεί κλίµα που ευνοούσε στην Επανάσταση. Οι ναυτικοί είχαν πνεύµα φιλελεύθερο, στα σχολεία έγινε προπαγάνδα για απελευθέρωση και η Φιλική Εταιρεία έκανε την εµφάνισή της. Η Άνδρος είχε 37 Ανδριώτες στη Φιλική Εταιρεία. Η Επανάσταση κηρύχτηκε επίσηµα στις 10 Μαΐου 1821 από το Θεόφιλο Καϊρη. Συγκεντρώθηκαν χρήµατα για τον εξοπλισµό των πλοίων και πολλοί Ανδριώτες ναυτικοί υπηρέτησαν στην επανάσταση σε υδραίικα, σπετσιώτικα και ψαριανά καράβια. Ακόµα και τα Μοναστήρια βοήθησαν µε οικονοµική ενίσχυση στην Επανάσταση. Μετά επήλθε άνθηση σε ναυτιλία και επενδύσεις στις καλλιέργειες του νησιού. Αργότερα εµφανίστηκαν τα ατµόπλοια και µέχρι το 1914 τα ατµόπλοια της Άνδρου είχαν γίνει 60. Η Άνδρος συµµετείχε επίσης στους εθνικούς αγώνες (1912-1913 - 1919-1922). Το 1923 έως το 1927 η Άνδρος είχε το δεύτερο λιµάνι σε νηολογήσεις µετά τον Πειραιά. υστυχώς όµως η Άνδρος είχε µεγάλες απώλειες κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσµίου Πολέµου. Η άρνηση των Ιταλών να παραδοθούν στους Γερµανούς το 1943 οδήγησε σε βοµβαρδισµούς και σε µεγάλες απώλειες στην Άνδρο. Οι κάτοικοι της Άνδρου κατά καιρούς είχαν αναζητήσει στη µετανάστευση να κερδίσουν ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Είχαν µεταβεί στην Κωνσταντινούπολη, τη Σµύρνη, την Αλεξάνδρεια και άλλα κοσµοπολίτικα κέντρα. Αργότερα πολλοί µετέβησαν σε Πειραιά και Αθήνα. Έχουν διαπρέψει όπου και να πήγαν οι Ανδριώτες σε επιχειρήσεις κυρίως εµπορικές. Από τις αρχές του 20ου αιώνα σηµειώθηκε µετανάστευση στις ΗΠΑ και τον Καναδά. Σήµερα η Άνδρος είναι ένας πόλος έλξης για τουρίστες από την Ελλάδα, την Ευρώπη και όλο τον κόσµο. ΙΑ ΡΟΜΕΣ 4 Ιουνίου 2003 Η Χώρα είναι η πρωτεύουσα του νησιού. Ο σύγχρονος επισκέπτης έρχεται σε οπτική επαφή πρώτα µε τα νεότερα τµήµατά της χτισµένα σε λόφο, στο µέσω δύο κοιλάδων. Προχωρώντας ο επισκέπτης θα συναντήσει αρχοντικά νεοκλασικού ρυθµού, δείγµα της ευµάρειας των πλοιοκτητών, κυρίως µετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, τότε που η Χώρα διεκδικούσε τα πρωτεία, µαζί µε την Ερµούπολη σε οµορφιά και πλούτο µεταξύ των κυκλαδίτικων πολιτειών. Μεταξύ άλλων αρχοντικών που ξεχωρίζουν πρέπει κανείς να επισκεφτεί οπωσδήποτε την Κάιρειο Βιβλιοθήκη. Εδώ βρίσκονται 3000 τόµοι συλλογής του Θεόφιλου Καίρη. Αξιοθέατη είναι επίσης η πλατεία Γουλανδρή ή "Γηροκοµείου" που είναι µαρµαρόστρωτη. Μεγαλόπρεπο 3

είναι και το κτίριο που στεγάζει την Επαγγελµατική Σχολή. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου βρίσκεται στην Πλατεία Καίρη και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης βρίσκεται ακόµη πιο δίπλα. Κάτω από τον Άγιο Γεώργιο βρίσκεται η αίθουσα του ηµοτικού Θεάτρου, χώρος έκτακτων θερινών εκδηλώσεων και κινηµατογραφικών προβολών το χειµώνα. Στη µαρµαρόστρωτη πλατεία της Ρίβας επισκεπτόµαστε το Ναυτικό Μουσείο, όπου τα εκθέµατα αποκαλύπτουν τη σταδιακή ανέλιξη της ανδριώτικης ναυτιλίας. ιαδροµές µε αφετηρία τη Χώρα. Χώρα - Βουρκωτή. Σε αυτή τη διαδροµή συναντάµε τα χωριά Στενιές, Αποίκια, τους οικισµούς Λαµύρων, Υψηλού, Μεσαθούρι, Στραπουργιές. Αξιοθέατο στην περιοχή είναι ο τριώροφος πύργος, αρχαιολογικό πλέον µνηµείο, του Μουβελά. Χτισµένος πιθανόν το 17ο αιώνα, υποστηρίζεται ότι είναι ο παλαιότερος που σώζεται. Επιστρέφοντας συναντάµε τη ρεµατιά Πυθάρα, ειδικά διαµορφωµένη για εκδροµείς, µε την πηγή Σάριζα. Το νερό της τρέχει από µαρµάρινο κεφαλόβρυσο και χρησιµοποιείται για δυσουρία, νεφρικές ψαµµιάσεις και λιθιάσεις της κύστεως. Άξια προσοχής είναι επίσης η εκπληκτική παραλία Άχλα, που µε τα γαλαζοπράσινα νερά, το ποτάµι που φτάνει µε άφθονο νερό ως την ακροθαλασσιά και τα πλατάνια στις όχθες, δηµιουργεί ένα υπέροχο τοπίο αλλά κι ένα σηµαντικό βιότοπο. Χώρα - Σταυροπέδα Σε αυτή τη διαδροµή συναντάµε τα χωριά και τους οικισµούς: Αλαδινού, Μένητες, και Πιτροφός, Εντυπωσιακό κτίριο που συναντάµε σε αυτή τη διαδροµή είναι το καλοδιατηρηµένο αρχοντόσπιτο του Σπ. Ζαφειρόπουλου το 1839. Ένα άλλο κτίριο που θα κερδίσει το θαυµασµό µας είναι ο πύργος του Λορέντζου Καίρη, από τους νεότερους σωζόµενους του 1760. Σε µία παράκαµψη µετά το χωριό Μένητες συναντάµε ένα ειδυλλιακό τοπίο µε βρύσες και αιωνόβια δέντρα. Πολλοί ταυτίζουν τη θέση αυτή µε το κέντρο της αρχαίας, περίφηµης στην Άνδρο διονυσιακής λατρείας, όπου, κατά την παράδοση, η πηγή που ανάβλυζε στο ιερό του ιονύσου, έρεε κρασί τις µέρες της γιορτής του. Σε αυτή τη διαδροµή ενδείκνυται κανείς να περπατήσει, ώστε να απολαύσει το τοπίο. Χώρα - Συνετί - ιποτάµατα Εδώ θα περάσουµε από το κέντρο των Λειβαδιών, όπου δεσπόζει ο Άγιος Κωνσταντίνος. Συνεχίζοντας φτάνουµε στο Συνετί που αναπτύσσεται σε πλαγιά µεγάλης κλίσης που καταλήγει σε ρεµατιά µε τα ιποτάµατα σε συνεχή ροή σχεδόν ως τη θάλασσα. Εδώ σώζονται 22 νερόµυλοι και η περιοχή αποτελεί βιότοπο και έτσι προσελκύει ειδικούς και µελετητές. Γαύριο. Όταν επισκεφτείτε την Άνδρο µε πλοίο της γραµµής θα πρώτο-συναντήσετε το Γαύριο, κωµόπολη παραλιακή µε απάνεµο λιµάνι και πολλές δηµόσιες υπηρεσίες. Στο Γαύριο λειτουργεί κάµπινγκ, ενώ υπάρχουν ξενοδοχεία και άλλα τουριστικά καταλύµατα σ' όλη τη διαδροµή προς Μπατοί κατά µήκος των ακτών. Γαύριο - Φελλός - Περιοχή Μακροτάνταλου Από το Γαύριο περνώντας ανάµεσα στον Κάτω και Άνω Φελλό συναντούµε το µαγευτικό Πισωλιµνιώνα, απόµερη δυτική ακτή µε οµαλή µορφολογία και κρυστάλλινα νερά. Εντυπωσιακή είναι και η µεγάλη αµµουδερή ακτή του Φελλού 5,5 χιλιόµετρα, που πλαισιώνεται από χαµηλούς λόφους και εξοχικές κατοικίες. Στη διαδροµή µας πολλές πινακίδες µας µαρτυρούν ότι στην περιοχή υπάρχουν διάσπαρτοι µερικοί οικισµοί. Η Φάσσα είναι ακρωτήρι, στην κορυφή του οποίου και σε ύψος 212 µέτρα λειτουργεί πέτρινος φάρος µεγάλης φωτοβολίας. Στην επιστροφή αν περάσουµε από το Καλιβάρι, θα δούµε ένδειξη για τον όρµο Πέζα, στο κέντρο της βόρειας ακτής του νησιού. Για την ακρίβεια πρόκειται για δύο "δίδυµους" βορινούς όρµους, τη "µικρή" και τη "µεγάλη" Πέζα, ερηµικούς, γραφικότατους, ιδιαίτερα δυσπρόσιτους, όµως και φιλόξενους µόνο όταν δε φυσά. Επιστρέφοντας, συναντάµε µετά από δεξιά παράκαµψη πάνω σ' ένα µικρό λόφο στη θάλασσα, τον Πύργο, µε την οµώνυµη παραλία και στη συνέχεια την εκτεταµένη παραλία της Μπλιχάδας. Γαύριο - Άνω Άγιος Πέτρος - Βιτάλι Ο Άνω Άγιος Πέτρος έχει το όνοµά του από την εκκλησία Άγιος Πέτρος. Στα 9,5 χιλιόµετρα της διαδροµής µας φτάνουµε στην Καλοκαιρινή από όπου αντικρίζουµε την κοιλάδα του Βιταλίου. ιάφορες παρακαµπτήριες µας οδηγούν στις αυλές των σπιτιών. Μπατσί - Κατάκοιλος - Ατένι - Άρνη Το Μπατσί ήταν το πρώτο µέρος του νησιού που αναπτύχθηκε τουριστικά. Οι γαλάζιες γραµµές του ορίζοντα και οι πινελιές του πράσινου συνθέτουν µία εικόνα που εύκολα θα συναντούσε κανείς σε ένα πίνακα ζωγραφικής. Πολύ όµως πριν κατοικηθεί συστηµατικά το Μπατσί, είχαν αναπτυχθεί σε ευνοϊκή τοποθεσία, οι οικισµοί της Κατακοίλου και της Άρνης. Σύµφωνα µε τη "Νεωτερική Γεωγραφία" των Φιλιππίδη - Κωνσταντά (1791), η Άρνη ήταν το µεγαλύτερο χωριό της Άνδρου. Η όλη 4 Ιουνίου 2003 4

περιοχή εδώ είναι δηµοφιλής σήµερα, τους καλοκαιρινούς µήνες, για το δροσερό κλίµα, την εύθυµη και φιλόξενη διάθεση των κατοίκων, τα νόστιµα προϊόντα αλλά και τις ανατολικές παραλίες της. Στη διαδροµή Μπατσί - Σταυροπέδα θα συναντήσετε ωραίους οικισµούς, χωριά µέσα σε πλαγιές µεγάλης κλίσης, µικρούς καταρράκτες, άγριο τοπίο και πανέµορφες και ερηµικές ακρογιαλιές. Ο Όρµος Κορθίου, ο Γιαλός, όπως προτιµούν να λένε οι κάτοικοί του, ή απλώς Κόρθι για την υπόλοιπη Άνδρο υπήρξε όπως και οι άλλες παραλιακές κωµοπόλεις καραβοστάσι της περιοχής. Εξυπηρετώντας τα ταξίδια προς την Πόλη και τη Σµύρνη εξελίχθηκε σε τοπικό εµπορικό και βιοτεχνικό κέντρο. Σε αυτό ευνόησε ακόµη περισσότερο η ακτοπλοϊκή σύνδεση µε Πειραιά, Τήνο και Σύρο. Συγκέντρωσε, λοιπόν του πιο δραστήριους κατοίκους της περιοχής και έγινε το επίκεντρο της ζωής και των υπολοίπων. Ο επισκέπτης ανακαλύπτει έναν οργανωµένο οικισµό, που πλαισιώνεται µοναδικά από τη θέα των περισσοτέρων γύρω χωριών. Στην πλατεία, στον πεζόδροµο της αγοράς, στην εκκλησία και στο σχολείο, έχει αποτυπωθεί το καλό γούστο και η στοργή των κατοίκων. Για κολύµπι προσφέρεται η µεγάλη παραλία αλλά και το απάνεµο λιµανάκι της Αγίας Αικατερίνης. Από εκεί ολιγόλεπτη πορεία πίσω από το λόφο οδηγεί στην περίφηµη παραλία "της γριάς το πήδηµα". Ο µεγάλος όρθιος βράχος που υψώνεται στα ρηχά υπήρξε εύλογη πρόκληση για τη λαϊκή φαντασία. Προέκυψε λοιπόν ο θρύλος ότι κάποια γριά πρόδωσε το υπόγειο πέρασµα - που πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχει για το Κάστρο σε κάποιους πολιορκητές του και µετανιωµένη κατόπιν αυτοκτόνησε πέφτοντας στη θάλασσα, όπου το σώµα της πέτρωσε. Εδώ, οδηγεί και χωµατόδροµος από ασφαλτόδροµο για τον Έξω Ρωγό. Κατά τις ενδείξεις, περνάµε από την κοίτη του "ποταµού", στρίβουµε δεξιά και σε ενάµισι χιλιόµετρο φτάνουµε στον πανέµορφο οικισµό, ακριβώς στο ναό της Παναγίας, µε το περίφηµο τέµπλο. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Οι κάτοικοι της Άνδρου διακρίνονται κυρίως για τη ναυτική τους παράδοση και µάλιστα η ιστιοφόρος ναυτιλία βοήθησε και στην εξαγωγή των εγχωρίων προϊόντων, όπως µετάξι, λεµόνια, κρέας, όσπρια κ.ά. Η µετάβαση στην ατµοπλοΐα έκρινε την ανταγωνιστικότητα της αντριώτικης αλλά και ολόκληρης της ελληνικής ναυτιλίας. Ανάµεσα στους πρωταγωνιστές αυτής της µετάβασης ήταν και ο ηµήτριος Μωραΐτης, ο οποίος από το 1893 και µέσα σε δέκα χρόνια κατασκεύασε 12 ατµόπλοια συνολικής χωρητικότητας 50.000 τόνων. Σε αυτόν η Άνδρος χρωστά µία σηµαντική πρωτιά, τη νηολόγηση στο λιµάνι της, τον Ιούλιο του 1907, του πρώτου ελληνικού επιβατηγού υπερωκεάνιου "Μωραΐτης" που εγκαινίασε τη γραµµή Ελλάδας - Αµερικής. Φορτηγά πλοία οι Ανδριώτες εφοπλιστές αγόρασαν πολλά µετά τον Α Παγκόσµιο Πόλεµο, ώστε µέχρι το 1928 στην Άνδρο αναλογούσε το 23% της ελληνικής ατµοπλοΐας. Το ναυτικό επάγγελµα, απέκτησε τέτοια αίγλη, λόγω του ότι ήταν προσοδοφόρο, που παρέσυρε το σύνολο σχεδόν του ανδρικού πληθυσµού του νησιού. Σήµερα έχουν εκλείψει πολλά ναυτικά και άλλα επαγγέλµατα, όπως του µυλωνά, του αγγειοπλάστη κλπ. Σήµερα οι Άνδριοι διατηρούν λίγη κτηνοτροφία, µελίσσια και αµπέλια. Πολλοί δε µάλιστα από αυτούς κατοικούν στην Αθήνα και "πετάγονται" τα Σαββατοκύριακα για τις ανάγκες κυρίως των αµπελιών και έχουν έτσι ντόπιο κρασί και πολλές φορές ρακί. Στην Αθήνα σήµερα υπάρχουν σύλλογοι και όµιλοι Ανδριωτών που διατηρούν τον παλαιό τρόπο γλεντιού ιδιαίτερα σε γάµους και πανηγύρια όπου το γλέντι κρατάει από το βράδυ ως το επόµενο πρωί. Μεγαλύτερη επιτυχία έχουν τα πανηγύρια που γίνονται κυρίως το καλοκαίρι. Με αφορµή κάποια θρησκευτική εορτή ξεκινά από τον εσπερινό της προηγούµενης ηµέρας. Την εποµένη µετά τη λειτουργία κερνούν οι εορταζόµενοι και το βράδυ γίνεται χορός. Τη Μεγάλη Παρασκευή παρέες επισκέπτονται διάφορες ενορίες του νησιού για να προσκυνήσουν στολισµένους Επιτάφιους. Το βράδυ της Ανάστασης γίνεται το έθιµο των κροτίδων. Νέοι βάζουν σιδερένιες σωλήνες στο χώµα, τις γεµίζουν µπαρούτι και το βράδυ της ανάστασης τις πυροδοτούν και γίνεται έτσι τεράστιος θόρυβος. Πάσχα στην Άνδρο σηµαίνει "λαµπριάτης" που είναι κατσίκι ή αρνί ψητό σε χωριάτικο φούρνο. Πολλοί χωριάτικοι φούρνοι ανάβουν µόνο και µόνο γι αυτό το σκοπό. Παλαιότερα υπήρχαν αυτοδίδακτοι µουσικοί, τραγουδιστές και χορευτές. 4 Ιουνίου 2003 5

Τα µουσικά όργανα που παίζονταν στην Άνδρο ήταν το βιολί µε το λαούτο ή το σαντούρι και η τσαµπούνα µε το τουµπί. Τα τραγούδια, σε 15σύλλαβο στίχου, θύµιζαν όσα γενικότερα ακούγονταν στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο. Περιεχόµενο είχαν συχνά την ξενιτιά, τον έρωτα, πειράγµατα και άλλα. Εκτός από λιανοτράγουδα, υπήρχαν πολύστιχα λαϊκά τραγούδια, ιστορικά, παραλογές, νανουρίσµατα, ο Θρήνος της Μεγάλης Παρασκευής, κάλαντα και άλλα. Οι χοροί που σταθερά χορεύονταν στην Άνδρο είναι ο συρτός και ο µπάλος. Μικρότερη διάδοση είχαν µικρασιάτικοι χοροί όπως ο καρσιλαµάς και το χασάπικο. Βέβαια οι ναυτικοί ως Κοσµοπολίτες χόρευαν και φοξ, ταγκό και βαλς. Ο ανδριώτικος µπάλος είναι ένα ευγενικό παιχνίδια ανταλλαγής ερωτικών µηνυµάτων, που χρωστά τη γοητεία του στη ρυθµικά εναρµονισµένη κίνηση των χορευτών, στο στοργικό κλοιό που σχηµατίζει το σώµα του χορευτή γύρω από τη ντάµα του, στη σεµνότητα και των δύο και στο αλληλοκοίταγµα. Στην Άνδρο στους χορούς γίνονταν οι γνωριµίες ή οι ενδιαφερόµενοι προσπαθούσαν να εντυπωσιάσουν και να γοητεύσουν. Στην αρχιτεκτονική στην Άνδρο παρατηρείται συσσωρευµένη πείρα από τους γεωµετρικούς ήδη χρόνους. Οι οικισµοί χτίζονται κατά κανόνα σε πλαγιές διαφόρων υψοµέτρων. Ανάµεσα στους δρόµους υπάρχει ένα µεγάλο δίκτυο από λιθόστρωτα δροµάκια κυρίως αναφορικά και µε σκαλοπάτια. Στα σπίτια η πρόσοψη ήταν πάντα µεσηµβρινή ή ανατολική, ποτέ βορινή. Για τον τοίχο φρόντιζαν οι σχιστόπλακες να τοποθετούνται µε το µεγάλο άξονα οριζόντια. Στα ενδιάµεσα κενά σφηνώνονταν µε επιµέλεια µικρότερες. Ανάλογη τεχνική κτισίµατος συναντάµε και στα γεφύρια και τόξα υπεράσπισης ή κατοικιών. Τα σπίτια διακρίνονται στο παλιό χωριάτικο σπίτι, το πύργο και το αρχοντικό. Απαραίτητο στοιχείο ενός σπιτιού είναι η αυλή και το µαγειρείο. Η αυλή χρησιµοποιούνταν σαν τόπο συνάντησης και ο πιο οικείος και πολυσύχναστος χώρος ήταν το µεγεριό. Κτίσµατα που κάνουν ιδιαίτερη αίσθηση είναι οι νερόµυλοι, οι περιστερώνες και οι βρύσες της Άνδρου. Ο νερόµυλος χρησιµοποιήθηκε περισσότερο από τον ανεµόµυλο. Οι τελευταίοι µύλοι λειτούργησαν ως τη δεκαετία του 1920 περίπου. Για τον περιστερώνα έχει ειπωθεί ότι είναι "η πιο λυρική, πλαστική σύνθεση" στη λαϊκή µας αρχιτεκτονική. Είναι διώροφα µε τετράγωνη κάτοψη και δώµα. Στον πάνω όροφο βρίσκονται οι φωλιές ενώ στο κατώι βρίσκονται οι αποθήκες. Στην Άνδρο θα συναντήσετε σε κάθε χωριό και σε κάθε οικισµό πολλές βρύσες που η παρουσία τους είναι ένα ευχάριστο ξάφνιασµα. Σε µερικές υπάρχουν και παγκάκια για τους επισκέπτες ενώ παλαιότερα υπήρχαν και µεγάλες γούρνες για το πλύσιµο των ρούχων. Στην Άνδρο θα συναντήσουµε πολλά και σηµαντικά Μοναστήρια. Η Ιερά Μονή Αγίας ή Ζωοδόχου Πηγής. Βρίσκεται στην περιοχή Καψοράχη Μπατσίου. Η Ιερά Μονή Παναχράντου ή Αγίου Παντελεήµονα. Βρίσκεται στην τοποθεσία Καταφύγιο των Γερακώνων. Ιδρύθηκε τον 1ο αιώνα µε την επιτυχηµένη εκστρατεία του Νικηφόρου Φωκά στην Κρήτη. Η Ιερά Μονή Αγίου Νικολάου του Νέου. Εδώ φυλάσσεται η κάρα του οσιοµάρτυρα Αγίου Νικολάου που µαρτύρησε το 720 µ.χ. Η Ιερά Μονή Αγίας Ειρήνης. Βρίσκεται στη θέση Αρχόντα. ιαλύθηκε επί Όθωνα και τώρα βρίσκεται µία εκκλησία µε το ίδιο όνοµα στη θέση της. Η Ιερά Μονή Αγίας Μαρίνας. ιαλύθηκε το 1834 µε διάταγµα της Αντιβασιλείας. Γιορτάζει στις 17 Ιουλίου στη µνήµη της Αγίας Μαρίνας. Η Ιερά Μονή Τροµαρχιών (Παναγιά η Τροµαρχιανή). Αφιερωµένη στην Κοίµηση της Θεοτόκου υπήρξε η σπουδαιότερη στην περιοχή Όρθιου. Έχει γαλάζια αυλόθυρα και γαλαχτισµένες επιφάνειες. ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΑ ΧΩΡΙΑ (1) Ανδρος Χώρα Η χώρα της Ανδρου είναι κτισµένη πάνω σε µια χερσόνησο ενώ δεξιά και αριστερά υπάρχουν δύο µεγάλες παραλίες, το Νιµπορίο και το Παραπόρτι. Στην άκρη της πόλης είναι κτισµένο το Ενετικό κάστρο διατηρηµένο σε πολύ καλή κατάσταση. Η χώρα είναι το διοικητικό και εµπορικό κέντρο του νησιού. (2) Αποίκια 4 Ιουνίου 2003 6

Το χωριό είναι κτισµένο σε µια καταπράσινη πλαγιά µε πολλές πηγές. Στο κέντρο του χωριού βρίσκετε και η ονοµαστή πηγή Σάριζα µε το Ιαµατικό νερό της. (3) Απροβάτου Χωριό κτισµένο πάνω στο δρόµο Γαυρίου - Χώρας µε εκπληκτική θέα που βλέπει στη θάλασσα (4) Αρνη Ορεινό χωριό κτισµενο στη βόρεια πλαγιά του όρους Πέταλου. Η περιοχή γύρω του είναι απ' τις ποιο όµορφες µε πλούσια ορεινή βλάστηση και πολλά νερά. (5) Ατένη Είναι παραλιακό χωριό κτισµένο στη βορειοανατολική ακτή του νησιού. Στην περιοχή του υπάρχουν δύο παραλίες ευκολά προσβάσιµές. (6) Βουρκωτή Ορεινό χωριό κτισµένο στην ανατολική πλαγιά του όρους Πέταλο. Η περιοχή εχει πλούσια βλάστηση και πολλά νερά. (7) Γαύριο Είναι το λιµάνι του νησιού µε αξιόλογη εµπορική κίνηση. Ακόµη υπάρχουν, πολλές τουριστικές µονάδες. (8) Καπαριά Είναι κτισµένη σε µια κατάφυτη πλάγια πλούσια σε νερά κοντα στο δροµο που ενώνει τον Όρµο Κορθίου µε τη σταυροπέδα. (9) Κατάκοιλος Το χωριό είναι κτισµένο διάσπαρτο µέσα σε µια καταπράσινη κοιλάδα, µε πολλά νερά. (10) Κόρθι Είναι κτισµένο αµφιθεατρικά στις πλαγιές του βουνού µε θεα τη θάλλασα και τον Όρµο Κορθίου. (11) Κοχύλου Το χωρίο είναι κτισµένο κάτω απο το επιβλητικό Κάστρο στο οποίο σώζονται σηµαντικές οχυρώσεις της Ενετικής περιόδου. Έχει την επιβλητικότερη θέα προς το Αιγαίο και προς τον κάµπο του Κορθίου. (12) Μένητες Το χαρακτηρίζει η πλούσια βλάστηση και οι πηγές που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή του χωριού. (13) Μεσσαριά Είναι κτισµένη πάνω στο δρόµο Χώρας-Γαυρίου. Πολύ κοντά στο χωριό είναι κτισµένος ο ναός των Ταξιαρχών. Ακόµη µέσα στα όρια τις κοινότητας στον οικισµό Αλαδινού βρίσκετε το αξιόλογο σπήλαιο Φάρος ή Χάος (14) Μπατσί Το Μπατσί είναι το τουριστικό κέντρο της Άνδρου. Στη περιοχή του υπάρχουν οι σηµαντικότερες τουριστικές µονάδες. Πολύ κοντα στο χωρίο είναι και το µοναστήρι του 14ου αιώνα της Ζωοδόχου Πηγής. (15) Όρµος κορθίου Γραφικό χωριό στα νοτιοανατολικά του νησιού µε αξιόλογη εµπορική και τουριστική κίνηση. (16) Παλαιόπολη Ηταν η πρωτεύουσα του νησιού τα αρχαία χρόνια. Η ευρύτερη περιοχή έχει δώσει σηµαντικά ευρύµατα (Ερµής του Πραξιτέλη) τα όποια βρίσκονται στο αρχαιολογικό µουσείο. Το χωρίο έχει πολυ όµορφη θέα προς το Αιγαίο. (17) Πιτροφός Ειναι χωριό κτισµένο στο εσωτερικό του νησιού. Στη περιοχή Μελίδα είναι κτισµένος το ναός των Ταξιαρχών. (18) Στενιές Είναι κτισµένο στα ανατολικά της Χώρας σε µια καταπράσσινη κοιλάδα που βλέπει στη θάλασσα. (19) Στραπουριές Κτισµένο στις καταπράσσινες πλαγιές του βουνού µε θέα στη Χώρα. (20) Συνετί Χωριό κτισµένο στην πλαγιά του όρους Γερακόνες κοντά στο δρόµο που ενώνει τη Χώρα µε τον Όρµο Κορθίου. Στη περιοχή του υπάρχει η κοιλάδα ιποτάµατα. (21) Λειβάδια Κτισµένο στις παρυφές µιας µικρής κοιλάδας µε θεα προς αυτή. Η κοιλάδα ειναι κατάφυτη µε κυπαρρίσια και λεµονιές. 4 Ιουνίου 2003 7

ΠΑΡΑΛΙΕΣ (1-5) Περιοχή Χώρας Στενιές Στη Χώρα υπάρχουν δύο παραλίες. Το Νιµποριό το οποίο βρίσκετε βόρεια της χώρας στο δρόµο που οδηγεί στα χωριά Στενιές Αποίκια κτλ. Η παραλία είναι σχετικά Oργανωµένη µε πολλή κίνηση τις ώρες αιχµής. Η δεύτερη παραλία λέγεται Παραπόρτι και βρίσκετε στην αντίθετη κατεύθυνση. Είναι µεγάλη παραλία, µε άµµο, σχετικά ερηµική. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται η παραλία µε το όνοµα Βόλια στη οποία για να φτάσεις θα πρέπει να περπατήσεις αρκετά αφού δεν υπάρχει δρόµος µέχρι την παραλία.αφού φτάσεις µέχρι το δρόµο που οδηγεί στο ελικοδρόµιο θα πρέπει να ακολουθήσεις το µονοπάτι. Καθαρή παραλία και πάντα ερηµική!!!. Στο χωρίο Στενιές βρίσκονται δύο παραλίες. Τα Γιάλια που βρίσκονται κάτω από το δρόµο που πηγαίνει στο χωρίο και α κριβώς δίπλα τα Πίσω Γιάλια στα οποία όµως θα πρέπει να περπατήσεις λίγο από το δρόµο. Αξίζει τον Κόπο.!!! (6) Συνετί Η παραλία αυτή βρίσκετε κάτω από το χωρίο. Μπορείς να πάς µε αυτοκίνητο ο δρόµος είναι χωµατόδροµος οχι καλής ποιότητας. Η παραλία έχει χαλίκι και βράχια, ακόµη υπάρχει µια µικρή σπηλιά µε σταλακτίτες.αρνητικό είναι ότι έχει διεύθυνση βόρεια µε αποτέ λεσµα να την πιάνουν οι άνεµοι. (7) Μπουρό Πολύ όµορφη παραλία στην οποία για να πας θα πρέπει να είσαι αποφασισµένος. εν υπάρχει αυτοκινητόδροµος µπορείς να πας µε τα πόδια είτε από το χωριό Κοχύλου είται από την παραλία της Γριάς το Πήδηµα. (8) Γριάς Πήδηµα Η παραλία αυτή είναι από τις ποιο όµορφες µε πολυ καλή αµµουδιά. Για φτάσεις υπάρχει καλής ποιότητας χωµατόδροµος από το τον Όρµο Κορθίου, βέβαια θα πρέπει να περπατήσεις λίγο για να κατεβείς στην παραλία. (9) Περιοχή Ορµου Κορθίου Υπάρχει η µεγάλη παραλία µε αµουδιά δίπλα στο χωριό καθώς και η µικρή παραλία στην Αγία Αικατερίνη στο τέλος του χωριού, η οποία είναι και η πιό πολυσύχναστη. (10) Σταυρός Βρίσκετε στην νότια Άνδρο,είναι πολύ δύσκολα προσιτή. Ο χωµατόδροµος που οδηγεί σε αυτή είναι σε πολύ άσχηµη κατάσταση. Θα πρέπει να είσαι αποφασισµένος για να φτάσεις, στο τέλος όµως οι προσπάθειες σου θα επιβραβευτούν. Πρόκειτε για πολύ όµορφη παρα λία. (11) Πλάκα Είναι δύο όµορφες παραλίες µε το ίδιο όνοµα. Φτάνεις σε αυτές πολύ εύκολα αφού ο δρόµος αν και χωµάτινος είναι πολύ καλής ποιότητας. Η διαδροµή προς αυτές ειναι από τις ποιό όµορφες µέσα σε πλούσια βλάστηση. (12) Χαλκολιµνιώνας Καθαρή πολή όµορφη παραλία εύκολα προσβάσιµη. Ο χωµατόδροµος και εδώ είναι καλής ποιότητας. (13) Παλαιόπολη Η παραλία αυτή βρίσκεται κατώ από το χωριό. Για να φτάσεις σε αυτή θα πρέπει να περπατήσεις αρκετά από το χωριό, γιατί δεν υπάρχει δρόµος. Για το λόγο αυτό τις περισσότερες φορές είναι έρηµη. Πολυ µεγάλη και όµορφη παραλία (14) Αγ. Μαρίνα Είναι δύο παραλίες η µια δίπλα στην άλλη. Φτάνεις έυκολα από το δρόµο που υπάρχει από το Μπατσί ο οποίο είναι ασφαλτοστρωµενος σε πολύ µεγάλο ποσοστό. Ακόµη υπάρχει χωµατόδροµος σχετικά καλής ποιότητας που ξεκινά από το χωριό Απροβάτου. (15) Μπατσί Η παραλία του Μπατσίου είναι οργανωµένη, βρίσκετε δίπλα στον κετρικό δρόµο του χωριού και παρουσιάζει πολύ µεγάλη κίνηση. (16) Χρυσή άµµος Η πιο όµορφη αµµουδιά στο νησί. Παραλία µε χρυσή άµµο.είναι οργανωµένη µε πολύ κίνηση. Βρίσκετε δίπλα στο δρόµο που συνδέει το Μπατσί µε το Γαύριο. (17) Κυπρί Πολύ µεγάλη σε µήκος παραλία δίπλα στο δρόµο που συνδέει το Μπατσί µε το Γαύριο. Επίσης πολύ κοντά σε αυτή κατώ από τον δρόµο υπάρχουν µικρές παραλίες. (18) Φελλός Στον όρµο του Φελλού υπάρχουν δύο όµορφες παραλίες. Είναι προσιτές, ο δρόµος φτάνει µέχρι αυτές και είναι ασφαλτοστρωµένος. (19) Ζόρκος Μακρινή παραλία στην Βόρεια Άνδρο. Πολλά χιλιόµετρα χωµατόδροµος µέτριας ποιότητας. Εκπληκτική και ερηµηκή. (20) Βιτάλι 4 Ιουνίου 2003 8

Βρίσκετε κοντά στο οµώνυµο χωρίο και ο χωµατόδροµος (µέτριας ποιότητας) φτάνει µέχρι αυτή. (21) Ατένι Υπάρχουν δυο παραλίες πολύ κοντά στο χωριό. Η µια από αυτές είναι µια µικρή αµµουδιά από τις πιο όµορφες στο νησί. (22) Βόρη Μακρινή παραλία στην βορειοανατολική Ανδρο. Για να φτάσεις εκεί θα πρέπει να ανέβεις σχεδόν ώς την κορυφή του βουνού και στην συνέχεια να κατέβεις στην παραλία. Ο δρόµος είναι ασφάλτινος ώς το χωριό Βουρκοτή και στη συνέχεια υπάρχει αρκετά χιλιόµετρα χωµατόδροµος. Περνάει κοντά από το ορεινό χωριό Αρνη στο δρόµο προς Μπατσί, και στη συνέχεια στρίβει προς την παραλία. Μοναδική διαδροµή µε ορεινό τοπίο!!! Η παραλία είναι πολύ όµορφη και καθαρή, αξίζει το ταξίδι. (23) Αχλα Για να φτάσεις στα Άχλα ακολουθείς την διαδροµή από Χώρα ώς το χωριό Βουρκωτή και συνεχίζεις στο χωµατόδροµο (σχετικά καλής ποιότητας) που οδηγεί στην παραλία. 4 Ιουνίου 2003 9

Ονοµα παραλίας Τύπος - Χρώµα Σχόλια Απο χωριό + απόσταση Ποιότητα δρόµου Οργανωµένη Σκιά Επιρρεπής σε Βοριά Φυσικό Κάλλος Εχει ήσυχη γωνιά Πολυσύχναστη Για oικογένειες Κατάλληλη για SURF ΑΤΕΝΙ Ανάβαθα - Μέτρια Μπατσί Ασφαλτος + χώµα Οχι Σε βράχια Ναι Οχι Αµµουδιά ΑΧΛΑ Βαθια κρύα Νερά Καταπληκτική Βουρκωτή Χωµατινος 8 Χλµ Οχι ένδρα Καθόλου Ναι Ναι Οχι Ναι ΜΠΑΤΣΙ αµµουδιά Πανέµορφη Εντός του Ταβέρνες, Αρκετά έντρα Λίγο στην Ναι Αρκετά Ι ΑΝΙΚΗ ΟΧΙ ΜΠΑΤΣΙΟΥ Οµπρέλες, Σπορ δεξιά µέση ΒΟΡΗ Καθαρά νερά Εξαιρετική Οχι Λίγα δένδρα φυσικός Ναι βιότοπος ΒΙΤΑΛΙ Ψιλό βότσαλο Οµορφη Γαυριο - Αγιος Χωµάτινος Καλός Ναι σε Βράχια Ναι στα δεξιά Ναι Πέτρος - Βιτάλι ΖΟΡΚΟΣ αµµουδιά Εξαιρετική Γαύριο - Βαρίδι - Ασφαλτος + χώµα Οχι Λίγη Ναι Ζόρκος ΓΥΑΛΙΑ Βοτσαλο Χώρα Ανδρου Ταβέρνα ΠΙΣΩ ΓΥΑΛΙΑ Αµµουδιά Νειµποριό - Στενιές Καλός ΝΕΙΜΠΟΡΙΟ Λίγη άµµο Χώρα προς Στενιές Ταβέρνες + Οχι Μαγαζιά ΧΡΥΣΗ ΑΜΜΟΣ Ψιλή χρυσή άµµο, Η Ιδανικότερη Μπατσί -> Γαύριο Ασφαλτος Οµπρέλες, καντίνα, Οµπρέλες Οχι Καταπληκτική Οχι ΝΑΙ? ΝΑΙ ρηχά τιρκουάζ νερά beach bar, ταβέρνες ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ Αµµουδιά Η µεγαλύτερη Μπατσί ->-Γαύριο Ασφαλτος ίπλα σε ταβέρνες έντρα, Ναι Ναι ΝΑΙ Οµπρέλες ΦΕΛΛΟΣ Αµµουδιά Οµορφη σε Γαύριο 5 Χµ Ασφαλτος Οχι κόλπο ΚΥΠΡΙ Αµµουδιά Μπατσί -> Γαύριο Ταβέρνα 2 µικρ. Παραλι. ΧΑΛΚΟ- αµµουδιά + Ωραία σε Μπατσί -> Ζαγορά Ασφαλτος + 500µ Οχι ΛΙΜΙΩΝΑΣ βότσαλο κόλπο -> Παλαιόπολη χωµατόδροµος ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ Βότσαλο Μικρές Νότια στο ΜΠΑΤΣΙ Ταβέρνες έντρα Οχι Ναι Ναι Μετρίως Οχι λόγω γυµνιστών ΕΛΑΒΟΓΙΑ Βότσαλο Μικρές Νότια στο ΜΠΑΤΣΙ Ταβέρνες έντρα Οχι Ναι Ναι Μετρίως ΝΑΙ ΠΙΣΩ Χοντρή άµµο Μοναχικές Βόρεια στο Γαύριο Οχι Ναι Οχι Ναι ΛΥΜΝΙΩΝΑΣ Αγ.ΙΩΑΝΝΗΣ Αµµουδιά Εξαιρετική Με σκάφος ή µε τα Οχι ΚΡΕΜΥ ΕΣ πόδια ΣΥΝΕΤΙ Ασπρα βότσαλα Οµορφη Πεζοπορικώς Οχι Οχι Ναι ιδιαίτερου κάλους µε σπηλιές ΠΗ ΗΜΑ ΤΗΣ Αµµουδιά Ξεχωριστή πεζώς βόρεια του Καραβάκι απο το ΟΧΙ Οχι Ναι ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ Οχι Ναι ΓΡΙΑΣ όρµου Κορθίου ΚΟΡΘΙ ΠΑΡΑΠΟΡΤΙ 2 Αµµουδερές Οµορφη Απο ΚΑΠΑΡΙΑ Ασφαλτος ΝΑΙ παραλίες διαδροµή ΠΑΡΑΛΙΑ Αµµουδιά ΣΤΟ ΚΟΡΘΙ Ναι Ναι Ι ΑΝΙΚΗ ΚΟΡΘΙΟΥ ΚΟΛΠΙΣΚΟΣ Αµµουδιά Μόνο πεζοπορικώς Οχι ΜΠΟΥΡΟ ΠΑΛΑΙΟΠΟΛΗ Αµµουδιά Απο χωριό πεζοπορικώς και µε Οχι Παντού Οχι Παλαιόπολη αµάζι ΠΛΑΚΑ Αµµουδιά υτικά της Καπαριάς Χωµατόδροµος καλός Οχι όµορφη διαδροµή 4 Ιουνίου 2003 10

ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΜΕ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝ ΙΠΟΤΑΜΑΤΑ ιποτάµατα ονοµάζετε η κοιλάδα µεταξυ των χωριών Συνετί -Κοχύλου καθώς και των οικισµών Έξω και Μέσα Βουνί. Έχει πολλα νερά όλο το χρόνο - φαινόµενο σπάνιο για τα νησιά των Κυκλάδων. Το περιβάλλον στην περιοχή παραµένει σχεδόν αναλλίωτο µε ελάχιστες επεµβάσεις απο τον άνθρωπο. Η χλωρίδα και η πανίδα στην περιοχή παρουσιάζει µεγάλη ποικιλία. ιατηρούνται ακ όµη κοµάτια παλαιού δρόµου µε καλτιρίµι, ενά όµορφο τοξοτο γεφύρι καθώς και 22 νερόµυλοι µε εξαιρετική αρχιτεκτονική σε πολυ καλη κατάσταση. ΡΕΜΑΤΑ Ρεµατιά µοναδικής οµορφιάς. Είναι σε περιοχή σχετικά αποµονωµένη στα βορειοανατολικά του νησιού. ΟΙ επεµβάσεις απο τον άνθρωπο είναι ελάχιστες. Ο οικισµός Ρέµατα που είναι κτισµένος στο κέντρο της κοιλάδας δένει απόλυτα µε το γύρω φυσικό περιβάλλον. Σπήλαιο ΦΟΡΟΣ ή ΧΑΟΣ Βρίσκετε στην περιοχή του οικισµού Αλαδινου (κοινότητα Μεσαριάς). Το σπήλαιο αποτελείται απο αρκετούς θαλάµους και διαδρόµους µε πλούσιο διάκοσµο. ΜΟΝΕΣ - ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Μονή Αγίου Παντελεηµονα (Παναχράντου) Σηµαντικό µοναστήρι στο όρος Γερακώνες. Μπορείς να φτάσεις εκεί, είτε από τη Μεσαριά είτε από τη νότια πλαγια του βουνου µετά τον οικισµό Μέσα Βουνί. Μονή Αγίου Νικολάου Το δευτερο σε ενεργεία µοναστήρι στο νησί. Μπορείς να φτάσεις ώς αυτό ακολουθόντας το δρόµο από το χωριό Αποίκια προς Βουρκωτή. Θεοσκέπαστη Είναι η πολιούχος της Άνδρου. Βρίσκετε στη χώρα. Η γιορτή της είναι τοπική αργία, την ηµέρα αυτή γίνονται πάρα πολλές εκδηλώσεις. Ταξιάρχης της Μελίδας Πολύ όµορφος Βυζαντικός ναός του 10ου αιώνα µε θαυµασιο τέµπλο. Είναι κτισµένος µετά το Πιτροφό στο δρόµο προς σταυροπέδα, στη περιοχή Μελίδα. Ο Ναός των Ταξιαρχών Βρίσκετε στο χωριό Μεσαριά, έχει θαυµάσια γλυπτά και το αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέµπλο. Τον έκτισε ο Μιχαήλ Κοµνηνός το 1158. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΩΡΟΙ Άνδρος-χώρα Το Μεσσαιωνικό (Ενετικό) κάτω κάστρο Η κρήνη Καµπάνη. Ατένη Στη θέση Βάρη, αρχαίοι τάφοι. Απροβάτου Στις θέσεις Ελληνικό (Μελίδα),Κούστα,Πουληµένη και Ριζώµατα λείψανα αρχαίων κτιρίων. Βαρίδι Στη θέση Ζόρκος, ίχνη µεσαιωνικού φρουρίου Στη θέση Πύργος αρχαίο τείχος. Στις θέσεις Φιέριζα και Κουντουρα αρχαία λατοµεία. Στον όρµο Ακρογιάλι, ίχνη προϊστορικού συνοικισµού. Αρνη Στη θέση Μπαλαίοι, µαρµάρινη βάση αρχαίου τραπεζιού. Γαύριο Στο Άνω Γαύριο ίχνη αρχαίου συνοικισµού Στη θέση Λουτρό (Ξερόκαµπος), ψηφιδωτό αρχαίου βαλανείου. Στη θέση Τσούκα, λείψανα αρχαίου περιφερειακού οικοδοµήµατος. Στη θέση Κάλαµος αρχαία ερείπια. Στη θέση Καστρί, ερείπια µεσαιωνικού πύργου. Στη θέση Αγιος Πέτρος ( άφριζα),αρχαίοι τάφοι. 4 Ιουνίου 2003 11

Ζαγορά Σηµαντικά ευρύµατα γεωµετρικής περιόδου. Ακόµη λείψανα κυκλώπειου τείχους. Κατάκοιλος Στη θέση Βρυόκαστρο. λείψανα αρχαίων τειχών. Στη θέση Λαυριές, αρχαίο µεταλλείο. Στη θέση Μαλαχία, λείψανα µεσαιωνικού συνοικισµού. Στη θέση Στοιχιωµένη µεσαιωνικά λείψανα. Ο ναός Αγίων Αναργύρων είναι κτισµένοςσε ερείπια µεσαιωνικού πύργου. Στη θέση Σταυρός, αρχαίο καµίνι αγγειοπλαστικής. Κοχύλου Στη θέση Κάτω Γειτονιά, λείψανα κυκλώπειου τείχους. Κόρθι Στο χωριό Αυπάτια, αρχαίοι τάφοι. Στο χωριό Αµονακλειού αρχαίοι τάφοι. Στο χωριό Πάνω κάστρο ίχνοι αρχαίου πύργου και λείψανα κυκλώπιου τείχους. Παλαιόπολη Βρέθηκε ο Ερµής της Άνδρου (Βρίσκετε στο αρχαιολογικό µουσείο Άνδρου) µαζί µε πολλά άλλα ευρύµατα. Στη θέση Σκουριά, αρχαία οικοδοµήµατα. Στη θέση Χειµωνική, αρχαίοι τάφοι. Σε παρα πολλές θέσεις διάφορα αρχαία λείψανα. (Στην περιοχή αυτή βρίσκονταν η πρωτεύουσα του νησιού τα αρχαία χρόνια) Στενιές Στη θέση Ελληνικά, αρχαίοι τάφοι. ΜΟΥΣΕΙΑ -ΧΩΡΟΙ ΤΕΧΝΗΣ Αρχαιολογικό Μουσείο Άνδρου Το αρχαιολογικό µουσείο βρίσκεται στη Χώρα της Άνδρου, στην πλατεία Θεόφιλου Καϊρη. Εκθέτει µια πλούσια συλλογή από ευρύµατα, όλων τον ιστορικών εποχών του νησιού. Από τα συµαντικότερα εκθέµατα είναι το άγαλµα του Ερµή. Ακόµη υπάρχει µια πλούσια συλλογή µε ευρύµατα της γεωµετρικής εποχή από τις ανασκαφές στην περιοχή της Ζαγοράς. (Τηλ: 22820-23664) Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Το µουσείο του Ιδρύµατος Γουλανδρή διαθέτει µια πλούσια µόνιµη συλλογή µε θέµατα µοντέρνας τέχνης. Ακόµη τους καλοκαιρινούς φιλοξενεί εκθέσεις µε έργα σηµαντικών καλλιτεχνών. Παλιότερα είχαν φιλοξενηθεί έργα Πικάσο, Ωγκυστ Ροντεν, Τουλούζε Λοτρεκ και Μιρώ. (Τηλ: 22820-22650) Ναυτικό Μουσείο Άνδρου Το µουσείο αυτό έχει µια πλούσια συλλογή από εκθέµατα που δείχνουν την πλούσια ναυτική ιστορία του νησιού. (Τηλ: 22820-) Αίθουσα τέχνης Ιδρύµατος Πέτρου & Μαρίκας Κυδωνιέως Με χρόνο έναρξης λειτουργίας το 1995 οργανώνει κάθε χρόνο εκθέσεις έργων, γνωστών ελληνων καλλυτεχνών µε την επωνυµία ΠΛΟΕΣ. (Τηλ: 22820-22650) 4 Ιουνίου 2003 12

Φηµίζεται για... Φουρτάλια (οµελέτα µε πατάτες ροδέλες και λουκάνικα), λουκάνικα σε γλύνη, "λαµπριάτης" (φαγητό από κουφάρι κατσικιού ή αρνιού γεµιστό µε ανδριώτικη γέµιση - χόρτα, αβγά, τυρί, µυρωδικά), µεταλλικό νερό πηγής Σάριζα, ντόπια τυριά (αρµεξιά, ξινοµυζήθρα), γλυκό του κουταλιού παµπιλόνι (σάρκα εσπεριδοειδούς που µοιάζει µε κίτρο), αµυγδαλωτά και καλτσούνια (γεµιστά µε µέλι και καρύδι) προτείνουµε Barbarola, Πίσω Γιάλια, Στενιές Οικογενειακή επιχείρηση από την κουζίνα µέχρι το σέρβις. Καιρό είχαµε να φάµε τέτοια παϊδάκια. Η πρώτη ύλη τέλεια, το ψήσιµο όσο έπρεπε δεν άφηνε το κρέας ορφανό από τους χυµούς του, τα µπαχαρικά διακριτικά (είπαµε, τέλεια πρώτη ύλη). Στο ίδιο µήκος κύµατος και τα υπόλοιπα κρεατικά. Ας έλειπαν µόνο εκείνοι οι προκάτ πατατοκεφτέδες... Αν είστε fun των γλυκών κουταλιού θα συµφωνούσατε µε τους υπόλοιπους της παρέας που ενθουσιάστηκαν µε το (ολόκληρο, πράσινο) νεραντζάκι. Ο Γιαννούλης, Αγ. Πέτρος Αυτό που λέµε «τίµια» κουζίνα. Λίγα πιάτα αλλά ηµέρας και καλοµαγειρεµένα. Εµείς πετύχαµε κόκορα µε (χοντρά) µακαρόνια, χοιρινό σελινάτο, µπακαλιάρο µε (ψωµάτη) σκορδαλιά, κολοκυθοανθούς γεµιστούς µε τυρί παναρισµένους και τηγανισµένους. Η καλύτερη φουρτάλια που φάγαµε στο νησί, και βέβαια εξαιρετικό ντόπιο τυράκι. Βεγγέρα, Γαύριο Το µενού ήταν προσαρµοσµένο στο πνεύµα της ηµέρας (Καθαρή ευτέρα). Ξεχωρίσαµε τις κρασάτες σουπιές, το κοκκινιστό χταπόδι µε κοφτό µακαρονάκι (µε µπαχάρι), τη γνήσια (χωρίς µαγιονέζες) µελιτζανοσαλάτα και την επίσης χειροποίητη ταραµοσαλάτα. Να αγοράσετε: Τα ντόπια τυράκια αρµεξιά και ξινοµυζήθρα. Ντόπια λουκάνικα. Αν είστε τυχεροί θα βρείτε του καπνού αλλιώς και τα άλλα που συντηρούνται στη γλίνα είναι πολύ ωραία (και στις δυο περιπτώσεις, αν και είναι δύσκολο, ψάξτε να βρείτε σπιτικά, δεν παίζονται). Γλυκά κουταλιού νεραντζάκι (ολόκληρο) και παµπιλόνι (σάρκα εσπεριδοειδούς που µοιάζει µε κίτρο), αµυγδαλωτά και καλτσούνια (γεµιστά µε µέλι και καρύδι) από το ζαχαροπλαστείο του Λάσκαρη στη Χώρα. 4 Ιουνίου 2003 13

AΓΡΙΑ ΚΑΙ ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ Στα αρχαία χρόνια την αποκαλούσαν Υδρούσα, λόγω των άφθονων πηγαίων νερών της. Το σηµερινό της όνοµα, Άνδρος, το οφείλει στον Άνδρο, γιο του Ευρύµαχου ή του Ανίου, γιου του Απόλλωνα που ήρθε από τη µυθική Τρωάδα. Σύµφωνα µε τη µυθολογία, το νησί ήταν αφιερωµένο στον Θεό ιόνυσο. Κατοικήθηκε από τους Κάρες, τους Φοίνικες και τους Ίωνες, γνωρίζοντας τα χρόνια εκείνα και τη µεγαλύτερη ακµή. Στη συνέχεια, το νησί περνά στους Μακεδόνες και αργότερα στους Ρωµαίους, οι οποίοι το παραχωρούν στον Άτταλο της Περγάµου. Παρά τις πειρατικές επιδροµές, η Άνδρος επιστρέφει και πάλι στην ακµή της τη Βυζαντινή περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας αποκτά µεγάλη φήµη για τα µοναδικά µεταξωτά της. Τον 13ο αιώνα περνά στην κυριαρχία των Βενετών, αλλά οι λεηλασίες των πειρατών, που δεν λένε να σταµατήσουν, αναγκάζουν τους κατοίκους να χτίσουν πύργους και κάστρα σε διάφορα σηµεία του νησιού για να προστατευτούν. Πολύ αργότερα, το 1821, υπό τον Θεόφιλο Καΐρη το νησί επαναστατεί κατά των Τούρκων. Η Άνδρος, το βορειότερο νησί των Κυκλάδων και το δεύτερο σε µέγεθος µετά τη Νάξο, απέχει µόνο 7 ναυτικά µίλια από το ακρωτήριο του Καφηρέα, το γνωστό Κάβο Ντόρο της Εύβοιας µε την ταραγµένη θάλασσα. Πανέµορφη και εύφορη, η αρχοντική Άνδρος έχει πλούσια βλάστηση και πολλά τρεχούµενα νερά. Οι αµέτρητες χρυσές αµµουδιές της, αλλά και τα τραχιά βράχια στις απόκρηµνες ακτές την κάνουν ελκυστική και άγρια ταυτόχρονα. Τα µοναστήρια, οι εκκλησίες και τα µνηµεία, κατάλοιπα του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού, ξεπροβάλλουν δειλά µέσα από τις φυσικές οµορφιές και τις άπειρες πηγές µε τα γάργαρα παγωµένα νερά, συναρπάζοντας τον επισκέπτη. Η πρωτεύουσα, η Άνδρος ή Χώρα, µε τα επιβλητικά αρχοντικά, τους µαρµαρόχτιστους δρόµους και τα απλά ασβεστωµένα κυκλαδίτικα σπίτια της, εντυπωσιάζει ευχάριστα µε την σπάνια αρχοντική οµορφιά της. Το ερειπωµένο κάστρο, το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε, θεωρείται ως ένα από τα σηµαντικότερα µνηµεία της Χώρας. Το έκτισε ο Μαρίνος άνδολος, όταν κατέλαβε το νησί. Το κάστρο µε τους πύργους, τις πολεµίστρες και τα οικόσηµα των Βενετών ηγεµόνων δηµιουργούσε ένα παραµυθένιο τοπίο που δυστυχώς άλλαξε ριζικά το 1943 µετά από έναν µεγάλο βοµβαρδισµό. Σήµερα, από το Μέσα Κάστρο, όπου βρισκόταν το ανάκτορο του εκάστοτε Βενετού διοικητή, σώζονται µόνο τµήµατα του τείχους, καθώς και η πέτρινη αψιδωτή γέφυρα που παλαιότερα ένωνε το φρούριο µε τη µικρή χερσόνησο στην οποία είχε χτιστεί η µεσαιωνική πολιτεία (Κάτω Κάστρο) και η οποία εξελίχθηκε σε νεότερο οικισµό. Η εκκλησία της Παναγιάς της Παλατιανής ή Αγία Τσουρά, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, θεωρείται επίσης ένα σηµαντικό ιστορικό και θρησκευτικό µνηµείο που χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Στα αξιοθέατα της Χώρας συµπεριλαµβάνονται το Αρχαιολογικό Μουσείο, δωρεά της οικογένειας Γουλανδρή, που περιλαµβάνει ευρήµατα από την Γεωµετρική, Κλασσική, Ελληνιστική, Ρωµαϊκή και Βυζαντινή εποχή, το µουσείο Μοντέρνας Τέχνης, επίσης του Ιδρύµατος Γουλανδρή, που φιλοξενεί έργα του Ανδριώτη Μιχάλη Τόµπρου, αλλά και έργα ντόπιων µεγάλων καλλιτεχνών, καθώς και το Ναυτικό Μουσείο που διαθέτει µια πλούσια συλλογή από µοντέλα πλοίων, σπάνιες φωτογραφίες και ναυτικά όργανα. Μπροστά από την είσοδο του Αρχαιολογικού Μουσείου είναι η πλατεία του Θεόφιλου Καΐρη. Περπατώντας στα γραφικά ιστορικά δροµάκια, που ύµνησε στις συλλογές ποιηµάτων του ο Ανδρέας Εµπειρίκος, και ακολουθώντας την οµώνυµη οδό θα βρεθείτε στην πλατεία µε το µπρούτζινο άγαλµα µνηµείο του Αφανούς Ναύτη. Απέναντι, κοντά στο κάστρο, θα δείτε την Παναγιά τη Θαλασσινή, προστάτισσα των ναυτικών, να αγναντεύει πάνω στους βράχους, καρτερώντας τα ξενιτεµένα της θαλασσινά παιδιά. Λίγο πιο 'κει, 5 χιλιόµετρα νοτιοδυτικά από την Χώρα, µέσα σε έναν καταπράσινο παράδεισο, απλώνεται η Μεσαριά. Ένα από τα ωραιότερα χωριά της Άνδρου, που κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα αποτελούσε το κέντρο του νησιού, καθώς ήταν αποµακρυσµένη από τις επικίνδυνες, εξαιτίας των πειρατικών επιδροµών, ακτές. Εδώ βρίσκεται η εκκλησία του Ταξιάρχη, που ιδρύθηκε τον 12ο αιώνα κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Μανουήλ Κοµνηνού. Η εκκλησία ανακαινίστηκε τον 18ο αιώνα και σήµερα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον για το αξιόλογο γλυπτό της διάκοσµο. Ανεπανάληπτη εµπειρία όµως θεωρείται και η ξενάγηση στο µοναστήρι της Παναχράντου. Η µονή που από µακριά µοιάζει σαν κάστρο βρίσκεται τρία 4 Ιουνίου 2003 14

χιλιόµετρα από το χωριό Φάλικα και ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Νικηφόρο Φωκά κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του εναντίον των Αράβων στην Κρήτη. Η εικόνα της Παναγίας, που φυλάσσεται στο καθολικό του µοναστηριού, θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Τέσσερα χιλιόµετρα δυτικά από την πρωτεύουσα βρίσκονται τα Αποίκια, ένα καταπράσινο χωριό µε άφθονα νερά. Εδώ βρίσκονται και οι ονοµαστές πηγές Σάριζα και το εργοστάσιο που εµφιαλώνει το νερό, το οποίο θεωρείται το καλύτερο της Ελλάδας. Προχωρώντας πάντα δυτικά αφήνουµε τα Αποίκια και επισκεπτόµαστε το Μπατσί. Ένας όµορφος παραθεριστικός οικισµός, που είναι σκορπισµένος γύρω από έναν κόλπο µε καταπληκτική παραλία και θεωρείται από τους τουρίστες ως ένας από τους ιδανικότερους προορισµούς για το καλοκαίρι. Στο Μπατσί µπορείτε να επισκεφτείτε το µοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής ή Αγιάς που βρίσκεται στη θέση Καψοράχη και σε υψόµετρο 320 µ., έχοντας καταπληκτική θέα προς τη θάλασσα. Στο µοναστήρι φυλάσσονται πολλά σηµαντικά χειρόγραφα και σιγίλια, κώδικες και κειµήλια αγωνιστών της ηρωικής Επανάστασης του 1821. Λίγα χιλιόµετρα δυτικότερα βρίσκεται το Γαύριο. Ίχνη κτισµάτων που έχουν που έχουν δει το φως µαρτυρούν ότι το Γαύριο ήταν κατά την αρχαιότητα σηµαντικό λιµάνι. Σήµερα είναι το κύριο λιµάνι του νησιού το οποίο παρουσιάζει µεγάλη τουριστική κίνηση. 2.5 χιλιόµετρα βορειανατολικά, στην τοποθεσία Άγιος Πέτρος, βρίσκεται ο Πύργος του Αγίου Πέτρου. Ένας εντυπωσιακός κυκλικός πενταόροφος πύργος µε θολωτή οροφή. Τα τοπία της Άνδρου εναλλάσσονται αρµονικά. Κάστρα και µοναστήρια, πλούσια βλάστηση και εντυπωσιακές φυσικές πηγές, ανεµόµυλοι και νερόµυλοι συνθέτουν ένα σπάνιο τοπίο που οι επισκέπτες αρνούνται να αποχωριστούν. Γνωρίστε την παράδοση, αφήστε τον ήλιο να χαϊδέψει το κορµί και ξεδιψάστε στις πηγές του ιονύσου. Η Άνδρος προσφέρεται οποιαδήποτε στιγµή όλον το χρόνο για ανεπανάληπτες διακοπές, απολαµβάνοντας τη θέα του µαγευτικού ηλιοβασιλέµατος και του απέραντου γαλάζιου. ΠΕΡΙΉΓΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝ ΡΟΥ Η Ανδρος έχει έκταση 374 τετραγωνικά χιλιόµετρα και σχήµα επίµηκες µε διεύθυνση απο Β-Β προς Ν-ΝΑ. Ολο το νησί έχει ορεινή τοπογραφία µε µια κεντρική οροσειρά που κορυφώνεται στο Πέταλο και την Κουβάρα (ψηλότερη κορυφή είναι ο Προφήτης Ηλίας στα 997 µ.). Το κύριο λιµάνι του νησιού είναι το Γαύριο, µε τακτική σύνδεση µε τη Ραφήνα, ενώ τα λιµάνια στο Μπατσί, στη Χώρα και στο Κόρθι διαθέτουν υποδοµή ιδιωτικών και αλιευτικών σκαφών. Στη δυτική πλευρά της Ανδρου βρίσκονται οι µεγάλες υπήνεµες αµµώδεις παραλίες του νησιού, εύκολα προσπελάσιµες και αξιοποιηµένες τουριστικά. Οσοι αναζητούν ησυχία και άγρια οµορφιά, θα τη βρούν στις παραλίες της βορειοανατολικής και νοτιοανατολικής πλευράς. Το νησί έχει αρκετά ποτάµια, ρέµατα, χειµάρρους και πολλές πηγές. Οι ρεµατιές έχουν πλούσια βλάστηση µε πλατάνια και καρυδιές και στις πλαγιές, ιδιαίτερα στα νότια, αφθονούν οι βελανιδιές. Μεγάλο µέρος των πλαγιών έχει διαµορφωθεί απο πολύ παλιά σε πεζούλες, µε τη βοήθεια ξερολιθιών, που λέγονται "αιµασιές". Γύρω απο τους οικισµούς απλώνονται ελαιώνες, κτήµατα µε λεµονιές και περιβόλια. Στα νερά και στην πλούσια βλάστησή της οφείλει η Ανδρος και τις αρχαίες προσωνυµίες της, Υδρούσα, Λασία, Νωναγρία και Επαγρίς. Στη βορειοδυτική πλευρά του νησιού η βλάστηση είναι θαµνώδης και µπορεί κανείς να δει πέρδικες, γεράκια ή και σπανιότερα είδη αρπακτικών πουλιών, όπως ο σπιζαετός, ενώ στις απόκρηµνες ακτές του νησιού φωλιάζουν αγριοπερίστερα και πετροχελίδονα. 4 Ιουνίου 2003 15

Προτεινόµενες πεζοπορίες στην Ανδρο ιαδροµή Από Μπατσί προς Άγιο Μάµα ιάρκεια 40 λεπτά έως 1 ώρα. Ξεκινώντας απο την πλατεία στο Μπατσί περπατάµε προς το ποτάµι(ειναι αποξηραµένο το καλοκαίρι). Απο εκεί ξεκινάει η αναρρίχηση, περνώντας απο µικρές φάρµες προς την βόρεια πλευρά του Μπατσίου. Το τελευταίο µέρος της διαδροµής περνά από αγροτικούς δρόµους µε αποτέλεσµα η καταπόνηση να είναι µικρότερη. Περνάτε από την κορυφογραµµή και κατευθύνεστε προς τον Άγιο Μάµα από όπου υπάρχει θέα προς το Ατένι, και στην Κατάκοιλο. Στην επιστροφή µπορείτε να δείτε τον Άγιο Ζαχαρία, ένα άλλο µικρό εκκλησάκι. Ερηµωµένες αγροκαλλιέργειες βρίσκονται γύρω από το εκκλησάκι. Μετά από λίγη ξεκούραση ξεκινάτε για την επιστροφή στο Μπατσί. Σηµείωση. Συνίσταται για όσους θέλουν να κάνουν κάποια προσπάθεια. Να έχετε µαζί σας νερό και κολατσιό. ιαδροµή από Σταυροπέδα στο Μπατσί Είναι µια νέα διαδροµή, από τις µεγαλύτερες. Από το Μπατσί πάτε στην διασταύρωση Σταυροπέδα µε κάποιο µέσο. Από εκεί ξεκινώντας προχωράµε ανηφορικά προς το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία όπου ξεκουραζόµαστε και απολαµβάνοµε την θέα. Από εκεί βρίσκοµε το παλιό λιθόστρωτο µονοπάτι - κάποια εποχή ήταν ο βασικός δρόµος από το Μπατσί προς το κέντρο του νησιού. Πηγαίνει ψηλά πάνω από την Παλαιόπολη. Στην διαδροµή υπάρχουν ποταµάκια ενώ έχετε θέα στην Παλαιόπολη και στην θέση ακρόπολη. Στην επιστροφή το µονοπάτι περνάει από το Άνω Απροβάτου όπου µπορείτε να σταµατήσετε στην ταβέρνα για ένα ελαφρύ γεύµα. Κατεβαίνοντας περνάτε από το Κάτω Απροβάτου και από εκεί µπορείτε να επιστρέψετε στο Μπατσί µέσω Αγίας Μαρίνας - Ντελαβόγια - Στιβάρι. ιαδροµή από Μένητες προς Χώρα ιάρκεια διαδροµής 3 ώρες. Είναι µια εύκολη διαδροµή κατάλληλη για όλες τις ηλικίες µέσα από πανέµορφα µέρη. Οι Μένητες είναι χωριό µε πολλά νερά. Η περιοχή που περνάτε είναι καλυµµένη µε δενδρόκηπους µε εσπεριδοειδή. Περνάτε από τις Στραπουριές ένα αγροτικό χωριό µε όµορφη θέα προς την χώρα. Τα Λάµυρα είναι ένα πλούσιο χωριό από όπου κατάγονται πολλοί από τους πλοιοκτήτες του νησιού, Τα παλιά σπίτια που χρησιµοποιούνται σαν εξοχικές κατοικίες και οι κοµψοί κήπο εκτείνονται κατά µήκος της πλαγιάς του λόφου που περνάµε. Παίρνοντας το παραποτάµιο δρόµο δίπλα από αγροικίες µε εσπεριδοειδή καταλήγοµε στην παραλία Νιµποριό που βρίσκεται βορειότερα από την χώρα. ιαδροµή από Αποίκια προς Γυάλια. Ποιότητα διαδροµής : Καθαρισµένο Μονοπάτι. Ξεκινάει από την λοφοπλαγιά στα Αποίκια. Αξίζει να πάµε πρώτα στην Πυθάρα, µια περιοχή µε καταρράκτες και λίµνες λίγο έξω από τα Αποίκια. Επιστρέφοντας απο το ίδιο µονοπάτι συνεχίζοµε προς τα κάτω ακολουθώντας τον δασώδη δρόµο προς Στενιές, το χωριό των πλουσίων όπου πολλοί απόµαχοι καπετάνιοι έχουν τα εξοχικά τους. Πριν φτάσετε στο χωριό Κάντε µια επίσκεψη στον Πύργο ΜΠΙΣΤΗ ΜΟΥΒΕΛΑ. Και στα δυο µέρη Στενιές και Αποίκια υπάρχουν όµορφα σπίτια και κήποι. Πριν φτάσετε στα Γυάλια θα δείτε τον παλαιότερο υδρόµυλο των Βαλκανίων. Αν θέλετε το απόγευµα να το περάσετε στα Γυάλια µην ξεχάσετε τον κολυµβητικό σας εξοπλισµό. Σηµείωση. Πάρτε νερό από τα Αποίκια. ιαδροµή από Καπαριά προς Κόρθι Είναι µια εύκολη διαδροµή κατάλληλη για όλες τις ηλικίες µέσα από πανέµορφα µέρη. Ξεκινάτε από την Καπαριά. Η διαδροµή περνάει από το Μεγάλο Χωριό ένα µισοαφανισµένο µέρος µε πολλούς παραδοσιακούς περιστεριώνες καθένας µε την δική του διακόσµηση. Περνάτε το ποτάµι και παίρνετε τον δρόµο προς το Μοράκειο, ένα παραδοσιακό αγροτικό χωριό από όπου µια γέφυρα καλύπτει το ποτάµι που χύνεται στο Κόρθι. Παίρνοµε το µονοπάτι δίπλα από το ποτάµι. Σηµείωση. Πάρτε νερό µαζί σας. Το απόγευµα µπορείτε να κάνετε µπάνιο στο Κόρθι. ιαδροµή από Αλαδινού στην Χώρα Άνδρου Ξεκινώντας από το πάνω µέρος του χωριού Αλαδινό, περνάτε την παλιά πέτρινη γέφυρα όπου µπορείτε να δείτε πολλές χελώνες και πεταλούδες. Στην συνέχεια κατευθύνεστε ανηφορικά προς τα Φάλλικα, περνάτε από ένα σκιερό δάσος συναντάτε ένα µονοπάτι που περνούσαν οι αγωγιάτες το οποίο έχει χρησιµοποιηθεί για χιλιάδες χρόνια. Η θέα της εξοχής είναι υπέροχη, ειδικότερα από το µοναστήρι της Παναχράντου που βρίσκεται στο µέσο της διαδροµής σε λοφοπλαγιά. Αυτή η όµορφη διαδροµή µας οδηγεί κατευθείαν στην παραλία στο Παραπόρτι που βρίσκεται κοντά στην χώρα. Εδώ µπορείτε να απολαύσετε την παραλιακή ταβέρνα, να κολυµπήσετε ή να επισκεφθείτε την Χώρα. ιαδροµή Αµµόλοχος προς Άγιο Πέτρο ιάρκεια διαδροµής 4 έως 4 1/2 ώρες 4 Ιουνίου 2003 16

Είναι µια καινούργια διαδροµή, η µοναδική στο βόρειο µέρος του νησιού της Άνδρου. Μπορείτε να πάτε µε ταξί στον Αµµόλοχο ένα όµορφο αγροτικό χωριό που βλέπει στο Κάβο Ντόρο. Περνάµε µέσα από το χωριό, και παίρνοµε το µονοπάτι που ξεκινάει στην λοφοπλαγιά πάνω από το χωριό. Από εδώ µπορείτε να απολαύσετε θέα στις δύο παραλίες της Άνδρου και 2 µικρά εκκλησάκια να επισκεφθείτε καθώς περπατάτε στην λοφοπλαγιά. Μετά από λίγη ξεκούραση στον προφήτη Ηλία στην ανατολική πλευρά της λοφοπλαγιάς περπατάτε κάτω προς τον Άγιο Πέτρο και µπορείτε να σταµατήσετε στη πηγή του χωριού και έπειτα στον ελληνιστικής εποχή Πύργο του Αγίου Πέτρου. Από εκεί συνεχίζετε κάτω στην παραλία του αγίου Πέτρου για κολύµπι και για φαγητό. ιαδροµή από Παλαιόκαστρο προς Κόρθι ιάρκεια διαδροµής 3 1/2 ώρες Η διαδροµή περνάει από τα κοκινόσπιτα του χωριού Κοχύλου προς το ενετικό κάστρο Παλαιόκαστρο γνωστό και ως επάνω κάστρο. Μπορείτε να περιδιαβείτε στα χαλάσµατα του φρουρίου και να θαυµάσετε την θέα προς το Κόρθι και ακόµα και την Τήνο βλέποντας προς τα νότια. Η απότοµη πλαγία κάτω από το κάστρο είναι γεµάτη µε φωλιές αρπακτικών πουλιών, αετών, γερακιών και κοράκων. Ιδανικό µέρος για όσους ασχολούνται µε την παρακολούθηση πτηνών. Επιστρέφετε στο χωριό Κοχύλου από άλλο µέρος, όπου µπορείτε να σταµατήσετε σε ένα από τα καφενεία του χωριού για ένα ποτό. Παίρνετε το κατηγορικό δρόµο που κάποτε ήταν δρόµος αγωγιατών προς το Κόρθι. ιαδροµή Ζαγανιάρης προς Κόρθι ιάρκεια διαδροµής 3-4 ώρες Είναι µια ανηφορική διαδροµή σε δύσβατο µονοπάτι πηγαίνει από την κορυφογραµµή της βορειότερης µεριάς της κοιλάδας του Κορθίου. όπου υπάρχει εντυπωσιακή θέα στις δύο παραλίες του Κορθίου, στην περιοχή του χωριού Κόρθι και Καπαριά. Μετά κατηφορίζετε προς το Κόρθι που περνάει από τα χωριά Λαρδιά, και Ρόγκος και προχωράτε κατά µήκος του ποταµού προς το Κόρθι. Στην αρχή της διαδροµής δεν υπάρχουν πηγές. Μπορείτε να πάρετε νερό από πηγή στο χωριό Λαρδιά. ιαδροµή προς µοναστήρι καλογριών στον Άγιο Πέτρο ιάρκεια διαδροµής 4-5 ώρες Από την πλατεία στο Μπατσί πάτε στον Άγιο Πέτρο, συνήθως µε το τοπικό λεωφορείο. Η εντατική διαδροµή ξεκινάει από την παραλία του Αγίου Πέτρου προς τον Πύργο του Αγίου Πέτρου που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το χωριό. Προχωράτε προς το χωριό όπου σε τρεις από τις σκιερές πηγές µπορείτε να ξεκουραστείτε και να πάρετε νερό. Από την πλατειά του χωριού η διαδροµή συνεχίζει προς τον λόφο που ανάλογα µε την εποχή είναι καλυµµένος µε θυµάρι, λεβάντα ή ρείκια προς το µοναστήρι γυναικών της Ζωοδόχου Πηγής όπου µπορείτε να επισκεφθείτε το εκκλησάκι και τον παλιό αργαλειό. Στο µοναστήρι γυναικών οι γυναίκες πρέπει να φοράτε µακριά φούστα και οι άντρες µακριά παντελόνια. Αποστάσεις (σε χλµ.) Άνδρος Γαύριο Μπατσί Όρµ. Κορθίου Άνδρος - 34 22 19 Αποίκια 7.5 41,5 29 26 Απροβάτου 19 13 5 23 Άρνη 27 15 5 33 Γαύριο 34-10 38 Κοχύλου 15 48 38 5 Μένητες 5.5 Μεσσαριά 4 30 20 22 Μπατσί 24 10-28 Όρµ. Κορθίου 19 38 28 - Παλαιόπολη 16 18 8 20 Πιτροφός 7 28 18 Στενιές 6 40 30 25 Στραπουριές 7.5 26 Συνετί 8 41 32 11 4 Ιουνίου 2003 17

ΠΑΤΡΊ Α ΤΟΥ ΦΙΛΌΣΟΦΟΥ ΘΕΌΦΙΛΟΥ ΚΑΪΡΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΙΗΤΉ ΑΝΤΡΈΑ ΕΜΠΕΙΡΊΚΟΥ. Η Άνδρος είναι ένα όµορφο µείγµα χρωµάτων και τοπίων. Γεµάτη βουνά που κατεβαίνουν στη θάλασσα σε άγριους ή ήρεµους κάβους, άφθονα νερά και βλάστηση, πράγµα όχι συνηθισµένο για κυκλαδονήσι. "Μαγικό" της χρώµα το γκριζοπράσινο, χρώµα του σχιστόλιθου που χαρακτηρίζει το νησί, και η οµορφιά της πολλές φορές κρυµµένη ανοίγεται µόνο σε κείνους που θέλουν να την ανακαλύψουν, όπως όλα τα ωραία πράγµατα στη ζωή. Οι αιώνες της ναυτοσύνης έχουν δώσει το στίγµα στη ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων της ενώ η αγροτική παραγωγή µετά βίας φτάνει για τις ανάγκες των µόνιµων κατοίκων, συρρικνωµένη αρκετά µετά την προσφυγή των περισσοτέρων στην πρωτεύουσα. Η Άνδρος είναι πλούσια σε νερά, σε αντίθεση µε τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων. Εχει πάµπολες πηγές, µεταξύ των οποίων οι πιο γνωστές είναι: η Σάριζα, η Πιθάρα, η Κούµουλου, η Πετρένια, η 'Αβυσσος και της Άρνης. Εκτεθειµένη σ' όλους τους ανέµους του ανοιχτού Αιγαίου, ιδιαίτερα στο βορειοανατολικό τµήµα της ονοµάζεται και Νησί του Αιόλου. Γι' αυτό οι κορυφές των βουνών είναι γυµνές σε αντίθεση µε το υπόλοιπο νησί που έχει αρκετή βλάστηση Η µυθολογία της Άνδρου συνδέεται µε τη µυθολογία και των άλλων κυκλαδίτικων νησιών. Από τη Ροιώ και τον Απόλλωνα γεννήθηκε ο Άνιος που ο πατέρας του τον έκανε βασιλιά στη ήλο. Ο Άνιος απέκτησε τρεις κόρες και δυο γιούς, τον Άνδρο και τον Μύκονο. Οι γιοι του βασιλεύοντας στα δυο νησιά έδωσαν και το όνοµά τους. Οι αρχαίες ονοµασίες της Άνδρου ήταν Υδρούσα για τα πολλά της νερά, Επαγρίς, Νωναγρία και Λασία, που σηµαίνει πυκνά δενδροφυτεµένη. Πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν οι Κάρες, µετά οι Φοίνικες, ύστερα οι Κρήτες, αργότερα οι Πελασγοί και τελευταίοι οι Ίωνες γύρω στα 1.000π.Χ Αυτή την εποχή η Άνδρος ήταν ανεξάρτητη, αργότερα όµως ανήκε κι αυτή στην αµφικτυονία της ήλου. Στους Περσικούς πολέµους η Άνδρος φοβισµένη από το πάθηµα τηςερέτριας και της Νάξου δεν πήρε µέρος σ' αυτούς. Στα χρόνια του Βυζαντίου αρχίζει ν' αναπτύσσεται το δεξιό µέρος του νησιού και µεταφέρεται η πρωτεύουσα στη σηµερινή της θέση. Πολλά χωριά, όπως ο Αµόλοχος, η Μεσαριά, η Πίσω Μεριά, χτίστηκαν αυτή την εποχή. Κατά τον 8ο και 9ο αιώνα η σηροτροφία και η µεταξουργία φέρνουν µεγάλη οικονοµική πρόοδο. Ύστερα πέφτει στα χέρια των Φράγκων και το 1566 την παίρνουν οι Τούρκοι, όπως και τα υπόλοιπα µέρη της πατρίδας µας. Κατά τον 15ο και 16ο αιώνα υπολογίζεται πως εγκαταστάθηκαν στα βόρεια µέρη του νησιού, στα Αρβανιτοχώρια, Χριστιανοί που µιλούσαν την Αρβανίτικη γλώσσα. Πέρασαν από την Κάρυστο και ήρθαν εδώ. Το νησί ήταν τότε ερηµωµένο από επιδροµές, σφαγές και λεηλασίες. Στις 10 Μαϊου 1821 ο Θεόφιλος Καϊρης στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Γεωργίου δίνει το σύνθηµα για την Επανάσταση και αποφασίζουν να βοηθήσουν τον αγώνα µε πλοία και µε ναύτες. Ενα λαϊκό δίστιχο µικά για τη συµµετοχή των ανδριώτικων πλοίων στον αγώνα. "Του Μπειρίκου τη Κανάρια την επήραν στα Ψαρά να την κάνουνε µπουρλότο για να κάψουν τον πασά". Στην περίοδο της Κατοχής, ακολούθησε τη µοίρα της υπόλοιπης Ελλάδας. Οι Ιταλοί καταλαµβάνουν το νησί στις 8 Μαϊου 1841, µετά έρχονται οι Γερµανοί και απελευθερώνεται το Σεπτέµβρη του 1944. Οι πληροφορίες είναι από το Βιβλίο του ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΗ, "Η Άνδρος". 4 Ιουνίου 2003 18

ΟΝΟΜΑ ΤΟΠΟΣ ΤΗΛ ΚΑΤΗΓ. ΤΥΠΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΙΣΗ TOURIST OFFICE ΓΑΒΡΙΟ 22820- TOURIST OFFICE ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΠΑΡΑ ΕΙΣΣΟΣ www.paradiseandros.gr ΧΩΡΑ 22820-22187 22820-22188 22820-22189 B ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ 1 ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ NIKI ΧΩΡΑ 22820-29155 B ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ 1 ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΑΙΓΛΗ ΧΩΡΑ 22820-22303 C ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ 2 ΣΤΑΓΕΙΡΑ ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΕΙΑ ΧΩΡΑ 22820-22303 22820-23525 22820-24502 A ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ- ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ 1 ΜΥΡΤΟ ΧΩΡΑ 22820-23673 D ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ALKYONI STUDIOS ΧΩΡΑ 22820-23652 A ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ ΣΤΕΛΛΑ ΧΩΡΑ 22820-22471 A ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ www.pension-stella.gr VASSILIKI APARTMENTS ΧΩΡΑ 22820-23547 A ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ Kα ZABETA ΧΩΡΑ 22820-22807 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ 1 ΕΝΟΙΚΙΑΖΩΜΕΝΑ ΧΩΡΑ ΧΩΡΑ 22820-22886 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ IRENE VILLAS ΧΩΡΑ 22820-23344 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ www.irenes-villas.gr ΕΝΝΕΑ ΜΟΥΣΣΕΣ ΧΩΡΑ 22820-24777 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ 1 STOUDIO ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΩΡΑ 22820-23547 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΧΩΡΑ 22820-22066 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ 1 ΠΗΓΗ ΣΑΡΙΖΑ ΑΠΟΙΚΙΑ 22820-23799 B ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΑΝΕΡΟΥΣΣΑ ΑΠΡΟΒΑΤΟΥ 22820-41044 C ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ 4 Ιουνίου 2003 19

ΓΑΛΗΝΗ ΑΠΡΟΒΑΤΟΥ 22820-41472 E ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΑΝ ΡΟΣ HOLIDAY ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΓΑΒΡΙΟ 22820-71443 B ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΠΕΡΡΑΚΗΣ ΓΑΒΡΙΟ 22820-71456 B ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ 1 EL.DO.SO ΓΑΒΡΙΟ 22820-71296 C ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΟΣΤΡΙΑ ΓΑΒΡΙΟ 22820-71551 C ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ ΓΑΛΑΞΙΑΣ ΓΑΒΡΙΟ 22820-71228 oder 71005 D ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ VILLA ΣΟΦΙΑ ΓΑΒΡΙΟ 22820-71249 D ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΟ AKTIO STUDIOS ΓΑΒΡΙΟ 22820-71773 22820-71607 6932-988972 A ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ ΜΕ ΟΥΣΣΑ ΑΓΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ 22820-71045, 22820-72330 ΕΝΟΙΚ. ΩΜΑΤΙΑ 4 Ιουνίου 2003 20