ΚΕΦ. 3 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Τα οικονομικά αγαθά τα δημιουργεί ο άνθρωπος με την εργασία του. Για τη δημιουργία αυτών των αγαθών χρησιμοποιεί υλικά που παίρνει απο τη φύση ή χρησιμοποιεί τη φύση σαν μέσο παραγωγής τους.χρησιμοποιεί ακόμα διάφορα τεχνικά μέσα,μηχανήματα και εργαλεία τα οποία έχει δημιουργήσει πάλι ο ίδιος. Όλα αυτά τα στοιχεία που είναι απαραίτητα και χρησιμοποιούνται συνδιασμένα για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε παραγωγής ονομάζονται Παραγωγικοί Συντελεστές. Αυτοί είναι: 1. Εργασία 2. Φύση / Έδαφος 3. Κεφάλαιο 4. Επιχειρηματικότητα / Επιχειρηματίας ΕΡΓΑΣΙΑ Εργασία είναι κάθε σωματική και πνευματική προσπάθεια του ανθρώπου, που αποβλέπει στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, με σκοπό την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών. Οι προσπάθειες που κάνει ο άνθρωπος και έχου σκοπό την ικανοποίηση αναγκών, αλλά δεν αποβλέπουν στην παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών, δεν είναι εργασία, π.χ η προσπάθεια που καταβάλλει ένας ορειβάτης είναι για ψυχαγωγία.. Την Εργασία μπορούμε να την διακρίνουμε σε τρείς κατηγορίες: 1. Πνευματική και Σωματική ή Χειρονακτική: Σε κάθε εργασία συνυπάρχουν και η σωματική και η πνευματική προσπάθεια. Όταν υπερέχει το στοιχείο της πνευματικής προσπάθειας τότε η εργασία χαρακτηρίζεται Πνευματική π.χ η εργασία του γιατρού,του αρχιτέκτονα του δασκάλου, του συγγραφέα κ.λ.π. Όταν όμως υπερέχει το στοιχείο της σωματικής προσπάθειας τότε η εργασία χαρακτηρίζεται Σωματική ή Χειρονακτική π.χ η εργασία του γεωργού, του κτίστη, του αχθοφόρου κ.λ.π. 2. Ειδικευμένη και Ανειδίκευτη: Ανάλογα με τα προσόντα που απαιτούνται για την άσκηση κάποιου επαγγέλματος η εργασία διακρίνεται σε: Ειδικευμένη είναι η εργασία που η άσκηση της απαιτεί ειδικές γνώσεις και ικανότητες π.χ γιατρός αρχιτέκτονας, δάσκαλος κ.λ.π και Ανειδίκευτη είναι η εργασία που η άσκηση της δεν απαιτεί ειδικές γνώσεις και ικανότητες π.χ αχθοφόρος, κλητήρας, νυχτοφύλακας εργάτης καθαριότητας δρόμων κ.λ.π. 3. Διευθυντική και Εκτελεστική: Διευθυντική είναι η εργασία που παρέχεται απο εκείνους που διευθύνουν,που προγραμματίζουν,που οργανώνουν και που ελέγχου μέσα σε μιά επιχείρηση και είναι πάντοτε πνευματική εργασία.π.χ διευθυντές επιχειρήσεων, επιθεωρητές, ελεγκτές, προϊστάμενοι, κ.λ.π. Εκτελεστική είναι η εργασία που παρέχεται απο αυτούς που εκτελούν τις εντολές και τις οδηγίες των προϊσταμένων π.χ εργάτες, υπάλληλοι, πωλητές, δακτυλογράφοι, σχεδιαστές, ταμίες κ.λ.π.και μπορεί να είναι και πνευματική (σχεδιαστής) και σωματική (εργάτης).
ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Είναι η σχέση μεταξύ της ποσότητας προϊόντος που παράγεται σε ορισμένο χρόνο και της ποσότητας εργασίας που έχει διατεθεί ή του μέσου όρου των ωρών που έχου διατεθεί, για την παραγωγή αυτού του προϊόντος. Δηλαδή η ποσότητα προϊόντος που αναλογεί σε κάθε εργάτη ή σε κάθε ώρα εργασίας. Μεταξύ της παραγωγής και της παραγωγικότητας υπάρχει διαφορά. Παραγωγή θεωρείται το προϊόν που παράγεται συνολικά, ενώ Παραγωγικότητα είναι το προϊόν που παράγεται ανα μονάδα εργασίας. Π.χ αν χρησιμοποιήθηκαν 20 εργάτες για να παραχθεί προϊόν 100 μονάδων τότε λέμε οτι,η παραγωγή είναι 100 μονάδες και η παραγωγικότητα 5 μονάδες ανα εργάτη. Η μέτρηση της παραγωγικότητας γίνεται με τον πιο κάτω αριθμοδείκτη. Ποσότητα Προϊόντος Παραγωγικότητα Εργασίας = ------------------------------------------------- Αριθμός Εργατών ή Ωρες Εργασίας Π.χ Ποσότητα παραγώμενου προίόντος 2500 τεμάχια Εργάτες που διατέθηκαν 20 Μέσος όρος ωρών εργασίας που διατέθηκαν 8 2500 τεμ. 2500 τεμ. Π Ε = ------------ = 125 τεμάχια ανα εργάτη ή Π Ε = ------------ = 312,5 τεμάχια ανα ώρα 20 εργ. 8 ώρες Αύξηση της παραγωγικότητας έχουμε όταν με τον ίδιο αριθμό εργατών, ή τις ίδιες ώρες εργασίας παράξουμε περισσότερα προίόντα,ενώ αν παράξουμε λιγότερα τότε έχουμε μείωση της παραγωγικότητας. Όταν αυξάνουμε την παραγωγικότητα πετυχένουμε μείωση του κόστους παραγωγής ανα μονάδα προϊόντος που είναι και το ζητούμενο για κάθε επιχείρηση. Αν χρησιμοποιήσουμε διπλάσιο αριθμό εργατών και παράξουμε διπλάσια ποσότητα προίόντος, δεν έχουμε αύξηση παραγωγικότητας αλλά αύξηση παραγωγής. Σ αυτήν την περίπτωση το κόστος παραγωγής ανα μονάδα προϊόντος παραμένει το ίδιο. Κάθε επιχείρηση πρέπει να βρεί τρόπους να αυξήσει την παραγωγικότητα της προς όφελος και της ίδιας και του προσωπικού της αλλά και του κοινωνικού συνόλου γεννικότερα. Τα κυριότερα μέτρα που μπορεί να πάρει μια επιχείρηση για να πετύχει αύξηση της παραγωγικότητας είναι: Καλύτερη οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας με ένα σωστό καταμερισμό εργασίας. Να χρησιμοποιήσει σύγχρονη τεχνολογία για να αυξήσει την ποσότητα του παραγώμενου προίόντος. Εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού της (μορφωμένος εργάτης σωστός εργάτης). Παροχή κινήτρων στους εργαζόμενους (συμμετοχή στα κέρδη, βραβεία απόδοσης κ.λ.π),για να ενισχύσει το ενδιαφέρον και το ζήλο τους. Να αναπτύξη αρμονικές σχέσεις μεταξύ των εργατών και των προϊσταμένων και μεταξύ της διοίκησης (η ισχύς εν τη ενώσει) Να δημιουργήσει άνετες και ευχάριστες συνθήκες εργασίας (καθαριότητα, κλιματισμός, ασφάλεια κ.λ.π) Αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει αύξηση παραγωγής και μείωση κόστους των προϊόντων, κατα συνέπεια περισσότερα κέρδη για την επιχείρηση, ψηλές αμοιβές στο προσωπικό, περισσότερα και φθηνότερα προϊόντα στον καταναλωτή.
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΝΕΡΓΕΙΑ ΕΝΝΝΝΝΝΝ Ο ενεργός πληθυσμός περιλαμβάνει και τους ανέργους Εργατικό Δυναμικό ή Ενεργός Πληθυσμός μιας χώρας είναι Το σύνολο των ανθρώπων που θέλουν και μπορούν να εργαστούν. Χωρίς το εργατικό δυναμικό δεν μπορεί να γίνει παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Ένα μέρος όμως του εργατικού δυναμικού ενώ θέλουν και μπορούν να εργαστούν είναι χωρίς δουλειά. Αυτοί κυρίως είναι νέοι επιστήμονες και αυτοί που έχασαν τη δουλειά τους λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης και της αυτοματοποίησης της παραγωγής. Ο κυριότερος λόγος όμως είναι η μειωμένη ζήτηση αγαθών που οδήγησε στη μείωση της παραγωγής με αποτέλεσμα τη μείωση του προσωπικού. Αυτό το εργατικό δυναμικό είναι οι Ανεργοι. Η μέτρηση του ποσοστού ανεργίας σε όλες τις χώρες γίνεται με τον πιο κάτω αριθμοδείκτη: Ανεργοι Ποσοστό Ανεργείας = ---------------------------- χ 100 Εργατικό Δυναμικό Π.Χ Το Εργατικό Δυναμικό μιας χώρας είναι 450000 Οι Ανεργοι αυτής της χώρας είναι 18000 18000 Π Α = -------------- χ 100 = 4 450000 Στο πιο πάνω παράδειγμα φαίνεται οτι αυτή η χώρα έχει 4 % ανεργεία. Ένα μικρό ποσοστό ανεργείας 2-3 % θεωρείται φυσιολογικό. Όταν όμως παίρνει μεγάλες διαστάσεις τότε δημιουργούνται σοβαρά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα όπως, φτώχεια, δυστυχία, εξαθλίωση, απεργείες, αύξηση εγκληματικότητας, αύξηση δαπανών για επιδόματα κ.λ.π (Αργία μήτηρ πάσης κακίας ). Για τη μείωση της ανεργείας το Κράτος πρέπει να πάρει μέτρα για να αυξηθεί η ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών και να αυξηθούν και οι εξαγωγές, ώστε να χρειαστεί εργατικό δυναμικό για να καλύψει τις ανάγκες της παραγωγής που θα προκύψει και με αυτόν τον τρόπο θα απορροφηθούν άνεργοι για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες.
ΦΥΣΗ / ΕΔΑΦΟΣ Με τον όρο φύση ως συντελεστής παραγωγής εννοούμε, όλα τα στοιχεία που αποτελούν το φυσικό περιβάλλον και συντελού στην παραγωγή αγαθών. Αυτά είναι, το έδαφος, το υπέδαφος,ο ορυκτός πλούτος, τα δάση, οι λίμνες, οι ποταμοί, ο ατμοσφαιρικός αέρας, η θάλασσα, κ.λ.π. Συμμετέχει σαν συντελεστής στην προτωγενή παραγωγή προσφέροντας ατόφια προϊόντα, ή πρώτες ύλες για την παρασκευή άλλων προίόντων. Το έδαφος που είναι και το κυριότερο στοιχείο της φύσης προσφέρεται για πολλές και διάφορες χρήσεις. Οι εδαφικές περιοχές ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο χρησιμοποιούνται διακρίνονται σε: Γεωργικές: Είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την πτηνοτροφία κ.λ.π Αστικές: Είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για ανέγερση εργοστασίων, σπιτιών, καταστημάτων, κ.λ.π Μεταλλευτικές: Είναι αυτές που χρησιμοποιούνται για εξόρυξη μεταλλευμάτων και άλλων ορυκτών, καθώς και οι περιοχές εξόρυξης πετρελαίου. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ο άνθρωπος ζει μέσα στο φυσικό περιβάλλον και απ αυτό προμηθεύεται όλα τα ύλικά που χρειάζεται. Χρησιμοποιόντας το φυσικό περιβάλλον ο άνθρωπος επεμβαίνει και επιδρά σε αυτό πότε θετικά και πότε αρνητικά. Η θετική επίδραση πάνω στο περιβάλλον οφελεί τον ίδιο και γίνεται με τις πιο κάτω ενέργειες: Τις αναδασώσεις Τα αγγειοβελτιωτικά έργα Τις επιχωματώσεις Την κατασκευή αντιπλημμυρικών έργων Την άρδευση και καλλιέργεια χέρσων εδαφών Τις αποξηράνσεις των ελών για να καταστούν καλλιεργήσιμα κ.π.ά.λ Η αρνητική επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον, γίνεται στην προσπάθεια του να αποκομίσει όσο το δυνατό περισσότερο κέρδος, αδιαφορόντας για τις μακρόχρονες συνέπειες, προκαλόντας ανεπανόρθωτη ζημιά σ αυτό. Η αρνητική επίδραση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον γίνεται με τις πιο κάτω ενέργειες: Την καταστροφή των δασών με πυρκαγιές ή αποψηλώσεις Την καταστροφή της πανίδας και της χλωρίδας Τη ρύπανση του εδάφους, των λιμνών, των ποταμών και της θάλασσας με υγρά απόβλητα Τη ρύπανση της ατμόσφαιρας με καυσαέρια και ραδιενέργεια Την αλόγιστη εκμετάλευση και κατασπατάληση του ορυκτού πλούτου και των υδάτινων πόρων που οδηγούνται μοιραία στην βαθμιαία εξάντληση των αποθεμάτων κ.π.ά.λ Ο άνθρωπος στην προσπάθεια του να εκμεταλευτεί τη φύση ξεπέρασε το μέτρο, έγινε άπληστος και στυγνός εκμεταλευτής του φυσικού περιβάλλοντος. Όσο περισσότερο προόδευε τεχνολογικά, τόσο πιο αλόγιστα κατέστρεφε τη φύση. Φυσικά αυτό δεν έγινε χωρίς τίμημα. Η επέμβαση του στο περιβάλλον είναι τόσο καταλυτική, ώστε να ξεπερνά κατά πολύ τη δυνατότητα που έχει η φύση να αναπληρώνει τα στοιχεία της.
Αποτέλεσμα αυτού του παραλογισμού υπήρξε η διατάραξη του οικοσυστήματος και η δημιουργία του Οικολογικού Προβλήματος. (Σχετικό φυλλάδιο) ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ο άνθρωπος σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να παράγει οτιδήποτε μόνο με τα χέρια του. Για την παραγωγή οποιουδήποτε αγαθού είναι υποχρεωμένος να χρησιμοποιεί κάποια τεχνικά μέσα και διάφορα άλλα παραγωγικά αγαθά. Το κεφάλαιο ως συντελεστής παραγωγής περιλαμβάνει όλα τα παραγωγικά υλικά αγαθά που δημιουργήθηκαν απο τον άνθρωπο για να χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή άλλων αγαθών, αλλά και τα χρήματα που επενδύονται στην παραγωγική διαδικασία. Τα υλικά αγαθά είναι: Όλα τα διαρκή παραγωγικά αγαθά (μηχανήματα, κτήρια, μέσα μεταφοράς, δρόμοι, λιμάνια,υδατοφράκτες, κ.λ.π). Τα αποθέματα πρώτων υλών, καυσίμων, λιπάσματα, άλλα αναλώσιμα υλικά καθώς επίσης και τα έτοιμα προϊόντα. Όλα αυτά αποτελούν το Υλικό ή Πραγματικό Κεκάλαιο. Εκτός απο το υλικό ή πραγματικό κεφάλαιο έχουμε και το Χρηματικό Κεφάλαιο το οποίο δεν χρησιμοποιείται άμεσα στην παραγωγή, χρησιμοποιείται όμως για την απόκτηση του πραγματικού κεφαλαίου. Το χρηματικό κεφάλαιο δημιουργείται με την Αποταμίευση. Όταν το χρηματικό κεφάλαιο μετατρέπεται σε πραγματικό αυτή η μετατροπή λέγεται Επένδυση. Οι επενδύσεις γίνονται κυρίως απο δάνεια ή απο ένα μέρος των κερδών. Διακρίνουμε δύο είδη επενδύσεων: Τις Δημόσιες Επενδύσεις: Είναι αυτές που κάνει το Κράτος όταν δαπανά μέρος των εσόδων του για να κατασκευάσει, δρόμους, λιμάνια, αεροδρόμια, σχολεία, νοσοκομεία κ.λ.π. Τις Ιδιωτικές Επενδύσεις: Είναι αυτές που γίνονται απο τους ιδιώτες Οι Επενδύσεις έχουν τεράστια σημμασία γιατί, με αυτές αυξάνεται το υλικό κεφάλαιο, η παραγωγή αγαθών, η απασχόληση, και το εισόδημα. Χάρις σ αυτές αναπτύσεται η οικονομία της χώρας και ανεβαίνει το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού. ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ // ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΑΣ Ο ρόλος του επιχειρηματία σαν συντελεστή παραγωγής είναι πολύ σημαντικός γιατί: Αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να ιδρύσει επιχείρηση, να επιλέξει κατάλληλο χώρο και κατάλληλο προσωπικό και να εξασφαλίσει όλα όσα χρειάζονται για την παραγωγική διαδικασία. Το πιο σημαντικό όμως είναι να συγκεντρώσει τους άλλους τρείς συντελεστές και με τον κατάλληλο συνδιασμό να παράξει αγαθά χρήσιμα για τον άνθρωπο. Ο επιχειρηματίας είναι αυτός που επωμίζεται τον επιχειρηματικό κίνδυνο του κέρδους ή της ζημιάς.
ΑΜΟΙΒΕΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Ο κάθε συντελεστής παραγωγής που συμμετέχει στην παραγωγική διαδικασία αμοίβεται. Η αμοιβή αυτή είναι το μερίδιο που του αναλογεί απο την αξία του προϊόντος. Οι αμοιβές των συντελεστών παραγωγής έχουν ως κάτωθι: Η Εργασία αμοίβεται με τον Εργατικό Μισθό Η Φύση/Έδαφος αμοίβεται με το Ενοίκιο ή την Έγγειο Πρόσοδο Το Κεφάλαιο αμοίβεται με τον Τόκο Η Επιχειρηματικότητα /Ο Επιχειρηματίας αμοίβεται με το Επιχειρηματικό Κέρδος Εργατικός Μισθός: Είναι η αμοιβή που παίρνει κάθε άτομο που συμμετέχει με την εργασία του στην παραγωγική διαδικασία. Το μισθό τον διακρίνουμε σε: Ονομαστικό Μισθό: Είναι το χρηματικό ποσό που παίρνει ο εργαζόμενος για την εργασία που προσφέρει σε ορισμένο χρόνο.π.χ παίρνει 800 το μήνα. Πραγματικό Μισθό: Είναι η αγοραστική αξία του ονομαστικού μισθού. Δηλαδή το σύνολο των αγαθών και υπηρεσιών που μπορεί να αγοράσει με τα 800. Ο πραγματικός μισθός εξαρτάται απο τον ονομαστικό μισθό και απο το γεννικό επίπεδο των τιμών, σε δεδομένη χρονική στιγμή. Το γεννικό επίπεδο των τιμών χρόνο με το χρόνο αυξάνει. Αν ο ονομαστικός μισθός δεν αυξηθεί καθόλου, ή αν αυξηθεί με λιγότερο ποσοστό απο αυτό που αυξάνονται οι τιμές, τότε θα έχουμε μείωση του πραγματικού μισθού. Αυτό σημαίνει οτι, με τα ίδια χρήματα δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζαμε προϋγουμένως, αλλά θα αγοράζουμε λιγότερα.π.χ Το 2005 ο ονομαστικός μισθός ήταν 800 και αγοράζαμε μια συγκεκριμμένη ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών. Αν το 2007 το επίπεδο των τιμών αυξηθεί κατα 20 % και ο ονομαστικός μισθός παραμείνει στα 800 ή αν αυξηθεί κατα 10 % και πάει στα 880 τότε δεν θα μπορούμε να αγοράσουμε την ίδια ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζαμε το 2005. Αυτό σημαίνει οτι έχουμε μείωση του πραγματικού μισθού. Για να μην έχουμε μείωση έπρεπε και ο ονομαστικός μισθός να αυξηθεί κατα 20 % και να φτάσει στα 960. Ενοίκιο ή Εγγειος Πρόσοδος: Ενοίκιο είναι η αμοιβή που παίρνει ο ιδιοκήτης για το έδαφος που διαθέτει για να χρησιμοποιηθεί στην παραγωγική διαδικασία. Έγγειο Πρόσοδο έχουμε όταν το έδαφος χρησιμοποιείται απο τον ίδιο και λογίζεται το ενοίκιο που θα έπαιρνε αν το ενοικίαζε. Ο προσδιορισμός της τιμής του εδάφους δηλαδή της «Εγγείου Προσόδου» γίνεται βάσει της προσφοράς και της ζήτησης του εδάφους. Η προσφορά του εξαρτάται απο την χρησιμοποίηση του στην παραγωγική διαδικασία και εκείνων των προϊόντων που έχουν μεγαλύτερη ζήτηση αρα και μεγαλύτερη τιμή και η ζήτηση του εξαρτάται απο την ποσότητα του παραγώμενου προϊόντος. Εκτός απ αυτά παίζει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό της τιμής και η Ευχέρεια μετατροπής του για οποιοδήποτε χρόνο απο μιά χρήση σε άλλη. Τόκος: Είναι η αμοιβή που παίρνει ο κάτοχος του επενδυμένου χρηματικού κεφαλαίου το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγική διαδικασία. Δηλαδή είναι ο τόκος που θα έπαιρνε αν είχε δανείσει αυτό το κεφάλαιο σε κάποιον άλλο ή αν το κατάθετε στην τράπεζα.
Επιχειρηματικό Κέρδος: Είναι η αμοιβή που παίρνει ο επιχειρηματίας για την ικανότητα του, τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνει και τους κινδύνους που επωμίζεται. Αυτή η αμοιβή είναι το κέρδος του και είναι αυτό που τον ωθεί στο να αναλάβει την επιχειρηματική πρωτοβουλία.πιο κάτω θα δούμε πως βγάζουμε το επιχειρηματικό κέρδος. Σύνολικά έσοδα απο πωλήσεις 650000 Μείον Έξοδα (μισθοί,ενοίκιο,τόκοι,υλικά κ.λ.π) 470000 Καθαρά Έσοδα 180000 Μείον Επιχειρηματική Αμοιβή 90000 Ενοίκιο- Εγγειος Πρόσοδος 15000 Τόκοι ιδίου Κεφαλαίου 40000 145000 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΕΡΔΟΣ 35000