Μεταφορές Μεταφορές Καταναλωτής Ε

Transcript

1 ΚΕΦ. 1 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του μαθήματος των Οικονομικών είναι να προσφέρει τις αναγκαίες οικονομικές γνώσεις, ώστε να αντιλαμβανόμαστε σωστά τον τρόπο λειτουργίας της Οικονομίας, τα διάφορα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία, καθώς επίσης τα μέτρα που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση τους, ή την οριστική επίλυση τους. Όλες αυτές οι γνώσεις είναι απαραίτητες σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες των ανθρώπων. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Περιλαμβάνει όλες τις ενέργειες που κάμνουν οι άνθρωποι για να εξασφαλίσουν τα μέσα που χρειάζονται, για να ικανοποιήσουν τις πολυάριθμες ανάγκες τους. Καθημερινά γύρω μας θα δούμε οτι καταβάλλονται ποικίλες οικονομικές ενέργειες όπως, παραγωγή προϊόντων στα εργοστάσια, αγορές και πωλήσεις στα καταστήματα, σύναψη και εξώφληση δανείων, εισαγωγές και εξαγωγές προϊόντων, μεταφορές ατόμων και εμπορευμάτων και τόσες άλλες. Το σύνολο όλων των οικονομικών δραστηριοτήτων που διεξάγωνται σε μια χώρα ονομάζεται «Οικονομία». Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μιας χώρας εργάζεται, σε εργοστάσια, σε γραφεία, σε οικοδομές, σε χωράφια κ.λ.π και παράγουν υλικά αγαθά και άϋλα αγαθά (υπηρεσίες). Για την εργασία που προσφέρουν αμοίβονται και τα χρήματα που κερδίζουν τα χρησιμοποιούν αργότερα για να αγοράσουν τα αγαθά που χρειάζονται για να ικανοποιησουν τις ανάγκες τους, τρόφιμα, ρούχα, παπούτσια σπίτι, αυτοκίνητο, γιατρό, δικηγόρο κ.λ.π. Ολοι παράγουν αγαθά, ο καθένας κάτι διαφορετικό, ανάλογα με την ειδίκευση του, άλλοι γιατί τα χρειάζονται οι ίδιοι και άλλοι για να τα χρησιμοποιήσουν κάποιοι άλλοι, ανταλλάσοντας τα με ενδιάμεσο μέσο τα χρήματα, τα οποία στη συνέχεια τα χρησιμοποιούν για να αγοράσουν άλλα αγαθά που χρειάζονται οι ίδιοι. Γεωργοί Γεωργοί Καταναλωτής Καταναλωτής Α Εργοστάσια Εργοστάσια Προϊόντα-Μέσα Προϊόντα-Μέσα Καταναλωτής Β Γραφεία Γραφεία ΑΓΟΡΑ ΑΓΟΡΑ Καταναλωτής Καταναλωτής Γ Οικοδομές Οικοδομές Χρήμα Χρήμα Καταναλωτής Δ Μεταφορές Μεταφορές Καταναλωτής Ε

2 ΑΝΑΓΚΕΣ Είναι φανερό οτι ο λόγος ύπαρξης της οικονομικής δραστηριότητας είναι οι ανάγκες Ανάγκη είναι το δυσάρεστο συναίσθημα που δημιουργείται απο κάποια έλλειψη (θέλω, χρειάζομαι, έχω ανάγκη ) και συνοδεύεται απο την προσπάθεια που κάνουμε για να το εξουδετερώσουμε. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ Ανάλογα με τη σημμασία τους και τα αίτια που τις δημιουργούν οι ανάγκες διακρίνονται σε: 1. Φυσικές - Βιολογικές ή Υπαρξης 2. Κοινωνικές ή Πολιτισμού Φυσικές - Βιολογικές ή Υπαρξης Είναι οι ανάγκες επιβίωσης που αν δεν ικανοποιηθούν μπαίνει σε κίνδυνο η ζωή μας. Αυτές είναι οι ανάγκες Διατροφής Ένδυσης Υπόδησης Στέγασης κ.λ.π Κοινωνικές ή Πολιτισμού Είναι ανάγκες δευτερευούσης σημμασίας και δημιουργούνται απο την κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων και απο τη συνεχή εξέλιξη του πολιτισμού. Ξεκινούν σαν ανάγκες πολυτελείας και σιγά σιγά εξελίσσονται σε συνηθισμένες ανάγκες. Αυτές είναι οι ανάγκες: Μόρφωσης Ψυχαγωγίας Καλλοπισμού Μεταφοράς Επικοινωνίας και Ενημέρωσης Κοινωνικής προβολής κ.λ.π Οι φυσικές ανάγκες υπήρχαν και απο την εποχή των προτόγονων ανθρώπων, ενώ οι κοινωνικές άρχισαν να εμφανίζονται αργότερα, όταν δημιουργήθηκαν οι πρώτες κοινωνίες, και δεν έπαψαν ποτέ να αυξάνονται. Αυτή η αύξηση των αναγκών σχετίζεται με τη συνεχή εμφάνιση νέων αγαθών, που οφείλεται στην εξέλιξη του πολιτισμού και στην πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας. Ατομικές και Συλλογικές Όταν έχουμε ανάγκες που ικανοποιούνται ατομικά τότε τις ονομάζουμε Ατομικές π.χ το ιδιαίτερο μάθημα σ ένα μαθητή, η παρακολούθηση ποδοσφαιρικού αγώνα μπροστά στην τηλεόραση απο ένα άτομο, κ.λ.π. Ενώ όταν οι ίδιες ανάγκες ικανοποιούνται ομαδικά τις ονομάζουμε Ομαδικές π.χ το μάθημα μέσα στην τάξη με πολλούς μαθητές, η παρακολούθηση ποδοσφαιρικού αγώνα μέσα στο γήπεδο, κ.λ.π. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΝΑΓΚΩΝ Οι ανάγκες έχουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία είναι: 1. Πολλαπλασιασμός: Εννοούμε την συνεχή αύξηση των κοινωνικών αναγκών, που οφείλετε στη μίμηση, στη μόδα, στη διαφήμιση, στην τεχνολογία, στη συνήθεια, στον πολιτισμό, κ.λ.π 2. Κορεσμός: Εννοούμε την πλήρη ικανοποίηση της ανάγκης. Διακρίνεται στην προσωρινή ικανοποίηση π.χ το φαγητό, και στην ικανοποίηση για μεγάλο χρονικό διάστημα π.χ η απόκτηση κατοικίας. Ο άνθρωπος προσπαθεί συνεχώς να ικανοποιήση καλύτερα τις ανάγκες του. Συνέχεια επιθυμεί περισσότερα. Αυτή η προσπάθεια δεν σταματά ποτέ, είναι ατέλειωτη και συνεχίζεται για όλη του τη ζωή.

3 ΑΓΑΘΑ Είναι όλα τα μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Οτιδήποτε δηλαδή είναι χρήσιμο και ικανοποιεί ανάγκη είναι αγαθό. Κάποια όμως αγαθά μπορεί να είναι χρήσιμα δεν είναι όμως οφέλειμα π.χ το τσιγάρο, τα ναρκωτικά, το ποτό κ.λ.π. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΑΓΑΘΩΝ Τα αγαθά διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: 1. Ελεύθερα Αγαθά: Είναι αυτά που δεν δημιουργεί ο άνθρωπος. Βρίσκονται σε αφθονία στη φύση και προσφέρονται στόν άνθρωπο δωρεάν. Δε χρειάζεται να πληρώσει για να τα αποκτήσει. Αυτά είναι, ο ατμοσφαιρικός αέρας, η θάλασσα, το νερό μιας φυσικής πηγής, το φώς του ήλιου, η άμμος, κ.λ.π. 2. Οικονομικά Αγαθά: Είναι όσα δημιουργεί ο ίδιος ο άνθρωπος. Όλα σχεδόν τα αγαθά που χρησιμοποιεί κατά κόρον ο άνθρωπος είναι οικονομικά αγαθά και για να τα αποκτήσει πρέπει να δουλέψει ή να καταβάλει τίμημα. Τα οικονομικά αγαθά με βάση ορισμένα κριτήρια διακρίνονται σε τρείς κατηγορίες: 1. Με βάση την υπόσταση τους διακρίνονται σε Υλικά: Είναι αυτά τα οποία έχουν υλική υπόσταση π.χ τα έπιπλα, τα σπίτια, τα αυτοκίνητα, τα φρούτα, το φαγητό, κ.λ.π. και σε Αϋλα: Είναι αυτά που δεν έχουν υλική υπόσταση π.χ οι υπηρεσίες του γιατρού, του δικηγόρου, του τραγουδιστή, κ.λ.π. 2. Με βάση τη διάρκεια τους διακρίνονται σε Διαρκή: Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται πολλές φορές π.χ τα σπίτια, τα μηχανήματα, τα εργαλεία, κ.λ.π και σε Αναλώσιμα ή μη Διαρκή: Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά και χάνονται ή αλλάζουν μορφή π.χ τα τρόφιμα, οι πρώτε ύλες, τα καύσιμα, κ.λ.π. 3. Με βάση τον προορισμό τους διακρίνονται σε Καταναλωτικά: Είναι αυτά που προορίζονται για άμεση ή έμμεση κατανάλωση π.χ ρούχα, ποτά, αυτοκίνητα, έπιπλα, τρόφιμα, φρούτα, κ.λ.π και σε Παραγωγικά ή Κεφαλαιούχα: Είναι αυτά που χρησιμοποιούνται άμεσα ή έμμεσα για παραγωγή άλλων αγαθών π.χ οι πρώτες ύλες, τα φρούτα, τα ψηγεία, τα εργαλεία, τα μηχανήματα, κ.λ.π Ενα αγαθό μπορεί να είναι συγχρόνως και παραγωγικό και καταναλωτικό. Παραγωγικό είναι όταν χρησιμοποιείται απο τον παραγωγό για παραγωγή άλλων αγαθών π.χ τα φρούτα που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή κομπόστων ή μαρμελλάδων. Καταναλωτικό είναι όταν χρησιμοποιείται απο τον καταναλωτή για απευθείας κατανάλωση π.χ τα φρούτα που αγοράζει ο καταναλωτής απο την φρουταρία. Η σημαντική διαφορά των Οικονομικών απο τα Ελεύθερα αγαθά είναι η ανεπάρκειά τους σε σχέση με τις ανάγκες που πρέπει να ικανοποιήσουν.

4 OIKONOMIKO ΠΡΟΒΛΗΜΑ Για την παραγωγή των αγαθών χρειαζόμαστε διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους και μέσα όπως: Καλλιεργήσιμο έδαφος, υπέδαφος και άλλα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος Υλικά μέσα παραγωγής, εργοστάσια, μηχανήματα, μέσα μεταφοράς, κ.λ.π Ανθρώπινο δυναμικό κ.λ.π. Σε όλες τις χώρες του κόσμου υπάρχει πρόβλημα. Δεν υπάρχουν απεριόριστες διαθέσιμες ποσότητες παραγωγικών πόρων και έτσι η παραγωγή απεριόριστων ποσοτήτων αγαθών ειναι περιορισμένη. Δέν μπορούμε να παράγουμε όλα τα αγαθά και σε ποσότητες, ώστε να ικονοποιήσουμε τις ανάγκες μας, που είναι απεριόριστες και συνεχώς αυξάνονται. Οι άνθρωποι όσα κι αν έχουν θέλουν περισσότερα. Μετά απο κάθε ανάγκη που ικανοποιείται εμφανίζονται κάποιες άλλες. Είναι γεγονός οτι η εξέλιξη της τεχνολογίας οδήγησε στήν εμφάνιση νέων προϊόντων και στην αύξηση της παραγωγής όλων σχεδών των αγαθών, όμως αυτή η αύξηση δεν γίνεται σε τέτοιο βάθμό ώστε να ικανοποιηθούν πλήρως όλες οι ανάγκες των ανθρώπων. Πάντα θα υπάρχει μια δυσαναλογία ανάμεσα στα αγαθά και τις ανάγκες. Σχεδιάγραμμα ΑΑΑΑΑΝΑΝΑΝΑΑ Τα αγαθά είναι πάντοτε λιγότερα από τις ανάγκες

5 ΘΕΜΕΛΕΙΩΔΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Το θεμελιώδες οικονομικό πρόβλημα είναι, η στενότητα και η ανεπάρκεια των διαθεσίμων μέσων, τα οποία είναι περιορισμένα για την ικανοποίηση των αναγκών, σε σχέση με τις ανάγκες που είναι απεριόριστες. Το οικονομικό πρόβλημα υπάρχει σε όλες τις χώρες, είτε είναι πλούσιες, είτε είναι φτωχές. Οξύτερο είναι στις φτωχότερες χώρες που πάρα πολλές ούτε και τις στοιχειώδεις ανάγκες δεν μπορούν να ικανοποιήσουν. Οικονομικό πρόβλημα δεν αντιμετωπίζει μόνο το Κράτος αλλά και κάθε οικονομικός οργανισμός και κάθε οικογένεια και κάθε άτομο ξεχωριστά. Οι λόγοι που συντελούν στο να γίνεται ολοένα και οξύτερο το οικονομικό πρόβλημα είναι: 1. Η αδιάκοπη αύξηση με γοργούς ρυθμούς του πληθυσμού. 2. Η κατασπατάληση των διεθέσιμων πόρων σε καταστροφικούς πολέμους. 3. Η εξάντληση ορισμένων πρώτων υλών και ενέργειας. 4. Η έλλειψη κεφαλαίων και σύγχρονης τεχνολογίας. Επειδή τα μέσα είναι περιορισμένα και δεν μπορούν να παραχθούν αγαθά σε επαρκείς ποσότητες για να ικανοποιήσουν πλήρως όλες τις ανάγκες, η κοινωνία πρέπει να κάνει κάποιες επιλογές. Δηλαδή πρέπει να αποφασίσει: Τι να παραχθεί. Τι αγαθά θα παράγει και σε ποιές ποσότητες. Για ποιόν να παραχθεί. Πως θα κατανεμηθούν τα αγαθά και τι μερίδιο θα πάρει ο καθένας. Πως να παραχθεί. Να βρεθούν τρόποι με τους οποίους θα συνδιάσει τους διαθέσιμους παραγωγικούς πόρους και να τους αξιοποιήσει πιο αποδοτικά για να πετύχει το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα. Παράδειγμα: Μιά οικογένεια με ανεπαρκές εισόδημα, που δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες της, πρέπει οποσδήποτε να κάνει επιλογή αναγκών, δηλαδή Θα κάνει ιεράρχηση αναγκών και θα διαλέξει ποιές ανάγκες θα ικανοποιήσει πρώτες, σε ποιό βαθμό θα τις ικανοποιήσει, και τι μέρος του εισοδήματος της θα διαθέσει για κάθε μία απο αυτές τις ανάγκες. Πρώτα θα ικανοποιήσει τις φυσικές ή βιολογικές ανάγκες και θα κατανήμει το ποσό που θα δαπανήσει γι αυτές, ανάλογα με τις ανάγκες που έχει για διατροφή, ένδυση, υπόδηση κ.λ.π, και μετά θα ικανοποιήσει τις κοινωνικές και με τον ίδιο τρόπο θα κατανήμει το ανάλογο ποσό

6 ΙΕΡΑΡΧΗΣΗ ΑΝΑΓΚΩΝ Μιά απο τις βασικότερες θεωρίες ιεράρχησης των αναγκών είναι και αυτή του ψυχολόγου A. Maslow ο οποίος ταξινόμησε τις ανάγκες σε μια πυραμίδα με 5 διαφορετικά επίπεδα. Η δομή των ανθρώπινων αναγκών κατά τον A. Maslow Επίπεδο 1 Βασικές Φυσιολογικές Ανάγκες: Περιλαμβάνει όλες τις ανάγκες που συνδέονται με την ύπαρξη του ανθρώπου και έχουν άμεση σχέση με τη ζωή του. Αν δεν ικανοποιηθούν αυτές δεν γίνεται λόγος για άλλες ανάγκες. Τέτοιες ανάγκες είναι το οξυγόνο, η τροφή, το νερό, η ένδυση, η κατοικία, κ.λ.π Επίπεδο 2 Ανάγκες Ασφάλειας Ο άνθρωπος θέλει να αισθάνεται σιγουριά απέναντι στους κινδύνους του εξωτερικού του περιβάλλοντος, γι αυτό πρέπει να φροντίσει για την ασφάλεια του όπως, ανεργία, απασχόληση, σύνταξη, κ.λ.π Επίπεδο 3 Κοινωνικές Ανάγκες Εδώ εντάσσονται οι ανάγκες του ανθρώπου να ανήκει σε μια ή περισσότερες κοινωνικές ομάδες, να γίνεται αποδεκτός, να αναπτύσει φιλικές σχέσεις, να δίνει και να παίρνει αγάπη και στοργή κ.λ.π Επίπεδο 4 Ανάγκες Αναγνώρισης Η πιο σημαντική είναι η ανάγκη του ανθρώπου για αναγνώριση απο τους άλλους, η ανάγκη για φήμη, κύρος, εκτίμηση, σεβασμό, ανάγκη για επιτυχία κ.λ.π Επιπεδο 5 Ανάγκες Αυτοολοκλήρωσης Τελευταίες απο άποψη προτεραιότητας. Πρόκειται για τις ανάγκες αυτοπραγμάτωσης και ανάδειξης, ανάγκες που έχει ο άνθρωπος για «να γίνει αυτό που θέλει να γίνει» να πραγματοποιήσει όλα του τα όνειρα, τα οράματα και τις προσδοκίες του. Ο Maslow αναφέρει σχετικά «να γίνει οτιδήποτε που είναι ικανός να γίνει».

7 Σύμφωνα με διάφορες επιστημονικές θεωρίες οι ανάγκες των επιπέδων 3, 4, και 5 είναι ακόρεστες, δεν ικανοποιούνται ποτέ, ο άνθρωπος όλο και ζητά και δεν σταματά να ζητά για όλη του τη ζωή. Αυτό το φαινόμενο το ονομάζουμε Επανάσταση των Εγειρομένων Ελπίδων, των Εγειρομένων Προσδοκιών OIKONΟΜΙΚΗ ΑΡΧΗ Ή ΟΙΚΙΝΟΜΙΚΟ ΑΞΙΩΜΑ Οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι είναι περιορισμένοι σε σχέση με τις ανάγκες που είναι απεριόριστες και όχι μόνο δεν πρέπει να σπαταλούνται, αλλά αντίθετα πρέπει να γίνεται όσο το δυνατο πιο αποτελεσματική αξιοποίηση τους. Η στενότητα των μέσων εν σχέση με τις ανάγκες είναι το κυριότερο κίνητρο για εφαρμογή της Οικονομικής Αρχής. Οι άνθρωποι πρέπει να χρησιμοποιούν όλες τους τις δυνάμεις και τα μέσα που διαθέτουν, με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο ώστε, Με τη μικρότερη δυνατή θυσία, με λιγότερο κόπο και κόστος να επιτυγχάνουν το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα. Η Αρχή αυτή είναι γνωστή σαν ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΡΧΗ και εφαρμόζεται σε όλες τις πτυχές της οικονομικής δραστηριότητας των ανθρώπων. Επιδιώκουν πάντοτε να πετύχουν: Το μέγιστο δυνατό αποτέλεσμα με την ελάχιστη θυσία Αποτέλεσμα μπορεί να είναι η ποσότητα του προϊόντος που παράγεται, ή τα συνολικά έσοδα ενώ, η θυσία μπορεί να είναι, η δαπάνη, το κόστος παραγωγής, ή ο χρόνος εργασίας. Την οικονομική αρχή μπορούμε να την παραστήσουμε και σαν πηλίκο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΘΥΣΙΑ Παραδείγματα: 1. Εάν έχουμε δεδομένο το αποτέλεσμα, η προσπάθεια μας είναι η ελαχιστοποίηση της θυσίας π.χ Δεδομένο αποτέλεσμα είναι Η κατασκευή ενός δρόμου Ελαχιστοποίηση θυσίας είναι Η επιλογή της πιο συμφέρουσας προσφοράς 2. Εάν έχουμε δεδομένη τη θυσία, η προσπάθεια μας είναι η μεγιστοποίηση του αποτελέσματος Δεδομένη θυσία είναι Καθορισμένο το ποσό για δρόμους Μεγιστοποίηση αποτελέσματος είναι Η κατασκευή ή η επιδιόρθωση περισσότερων δρόμων Αντίδραση καταναλωτών και παραγωγών 3. Οι καταναλωτές επιδιώκουν να ικανοποιήσουν δεδομένες ανάγκες, με όσον το δυνατό λιγότερο μέρος του εισοδήματος του. 4. Οι παραγωγοί επιδιώκουν να παράξουν δεδομένη ποσότητα αγαθών, με όσον το δυνατό λιγότερο κόστος παραγωγής.