Το 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη» που διοργανώνει ο Δήμος Ροδίων σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου στις 23 & 24 Απριλίου 2010 στο Rodos Palace στη Ρόδο στοχεύει στην ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ φορέων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και της Πανεπιστημιακής Κοινότητας για την από κοινού ανάπτυξη τεχνογνωσίας και δράσεων που αφορούν τη χρήση της Γνώσης, της Επιστήμης και της Τεχνολογίας στην αειφορική ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών. Το Συνέδριο εντάσσεται στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών της Επιτροπής Συνεργασίας του Δήμου με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, μιας ευρύτερης και ιδιαίτερα επιτυχημένης συνεργασίας που καθιέρωσε για πρώτη φορά πανελλαδικά ο Δήμος Ροδίων με τους φορείς Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Στόχος της Επιτροπής είναι η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας και η έμπρακτη σύγκλιση σε κοινές δράσεις που αφορούν τομείς προτεραιότητας σε τοπικό, διαδημοτικό και υπερτοπικό επίπεδο. Ενδεικτικά αναφέρονται: Προστασία Φυσικού και Αστικού Περιβάλλοντος (Πράσινο, Διαχείριση Στερεών και Υγρών Αποβλήτων, Αέρια και Θαλάσσια Ρύπανση). Αειφορική Ανάπτυξη με Ήπιες Παρεμβάσεις και με βάση τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της περιφέρειας. Πόροι και Χρηματοδοτικά Σχήματα. Βελτίωση της ποιότητας ζωής των δημοτών, Παιδεία, Πολιτισμός, Αθλητισμός. Χωροτακτικά και πολεοδομικά ζητήματα, Οδικό Δίκτυο και Κυκλοφοριακό, Θαλάσσιες και Παράλιες Υποδομές. Προστασία, Συντήρηση και Ανάδειξη της Ιστορικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Με την ανωτέρω προβληματική εναρμονίζεται η φιλοσοφία και η θεματολογία του Συνεδρίου, το οποίο προσέλκυσε πολλούς αξιόλογους εισηγητές από την Αυτοδιοίκηση και τα Πανεπιστήμια και τους ευχαριστούμε θερμά όλους για τη συμμετοχή τους. Ιδιαίτερα ευχαριστούμε τον καθ. Guy Burgel του Πανεπιστήμιου Παρίσι Χ (Professeur à l Université de Paris X). Φιλοδοξούμε ότι το 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: «Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη» θα αποτελέσει μια ιδιαίτερα επιτυχημένη εκδήλωση, με απώτερο στόχο την καθιέρωση του ως θεσμός, ανοίγοντας νέους ορίζοντες συνεργασίας μεταξύ των αυτοδιοικητικών φορέων της χώρας και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ο Δήμαρχος Ροδίων και Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Ο Κοσμήτορας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου και Συμπρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής Χατζής Χατζηευθυμίου Καθηγητής Φραγκίσκος Καλαβάσης 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2 Σελίδα Επιτροπές Συνεδρίου: 3-10 1. Τιμητική Επιτροπή 2. Επιστημονική Επιτροπή 3. Οργανωτική Επιτροπή 4. Ταμίας 5. Οργανωτική Γραμματεία Παρασκευή 23 Απριλίου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Εισηγήσεις 11-24 Σαββάτο 24 Απριλίου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: 25-26 & 32-33 Α. Πόλη, Τοπική Ταυτότητα, Πληθυσμιακή Ποικιλότητα & Περιβάλλον Περιλήψεις εισηγήσεων 1 ης συνεδρίας 27-31 Περιλήψεις εισηγήσεων 2 ης συνεδρίας 34-39 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: 40-41 & 50-51 Β. Πεδία Συμπράξεων των Αυτοδιοικητικών Οργανισμών με τα Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Χωροταξικός Διαδικτυακός - Χρηματοδοτικός Σχεδιασμός Περιλήψεις εισηγήσεων 1 ης συνεδρίας 42-49 Περιλήψεις εισηγήσεων 2 ης συνεδρίας 52-56 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: 57-58 & 64-65 Γ. Αειφορία - Αξιολόγηση - Προσαρμοστικότητα Περιφερειακή Ανάπτυξη - Ακαδημαϊκοί Θεσμοί: Αξιοποίηση και διαχείριση χώρων Μνήμης & Πολιτισμού Περιλήψεις εισηγήσεων 1 ης συνεδρίας 59-63 Περιλήψεις εισηγήσεων 2 ης συνεδρίας 66-71 Ι & ΙΙ ΣΤΡΟΓΓΥΛΟ ΤΡΑΠΕΖΙ 72-73 Κυριακή 25 Απριλίου ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ: 73 Επιτροπή Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 74-76 Προγραμματική σύμβαση Δήμου Ροδίων με Πανεπιστήμιο Κρήτης 76 Μνημόνιο Συνεργασίας Δήμου Ροδίων και Πανεπιστήμιου Αιγαίου 76-77 Προσυνεδριακές Εκδηλώσεις 78 Χορηγοί-Υποστηρικτές 78-79 Ευχαριστίες 80 Ευρετήριο 81-82
Επιτροπές Συνεδρίου ΤΙΜΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Μητροπολίτης Ρόδου κ. κ. Κύριλλος Μπρακουμάτσος Βασίλης, Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου Μαχαιρίδης Ιωάννης, Νομάρχης Δωδεκανήσου Κορδίνας Μιχάλης, Πρόεδρος ΤΕΔΚ Δωδεκανήσου Γιαννόπουλος Γεώργιος, πρώην Δήμαρχος Ροδίων, Επικεφαλής Μείζονος Μειοψηφίας Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων Καραγιάννης Σάββας, τέως Δήμαρχος Ροδίων, Επικεφαλής Ελάσσονος Μειοψηφίας Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Πρόεδρος: Τρούμπης Ανδρέας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρύτανης Πανεπιστημίου Αιγαίου Αντιπρόεδρος: Βιτσιλάκη Χρυσή, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αντιπρύτανις Πανεπιστημίου Αιγαίου ΜΕΛΗ: Αθανασιάδης Ηλίας, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αναπληρωτής Πρόεδρος Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Ανδρεαδάκης Νίκος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Ανδρεόπουλος Ανδρέας, Καθηγητής Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Γενικός Γραμματέας Περιβάλλοντος, Δασών και Φυσικών Πόρων Υ.Π.Ε.Κ.Α. τέως Πρύτανης Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Βαβούρας Ιωάννης, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, τέως Πρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Βάκης Αντώνιος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Κρήτης, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Βρατσάλης Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης 3
Θεοδωροπούλου Έλενα, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καΐλα Μαρία, Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, τέως Αντιπρύτανις Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καϊλή Χασάν, Διδάσκων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Κλαδάκη Μαρία, Διδάσκουσα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δήμου Ροδίων Καλαβάσης Φραγκίσκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κοσμήτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καμπουροπούλου Μαίρη, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης, Δήμου Ροδίων Κόνσολας Μάνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων, Πρόεδρος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Κόνσολας Νίκος, Ομότιμος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Επίτιμος Πρόεδρος Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου Κοντάκος Αναστάσιος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Παπαδασκαλόπουλος Αθανάσιος, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, τέως Αντιπρύτανης Παντείου Πανεπιστήμιου, Διευθυντής Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης Παπαντωνάκης Γεώργιος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Πολεμικός Νικήτας, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Σεϊμένης Ιωάννης, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, τέως Αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών, Μέλος Πολιτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων 4
Σκούρτου Ελένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Σοφός Αλιβίζος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Στάμος Αθανάσιος, Διευθυντής Ανωτέρας Σχολής Τουριστικών Επαγγελμάτων Ρόδου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Συρόπουλος Σπυρίδων, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αντιπρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Σταμάτης Παναγιώτης, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Τσολακίδης Κωνσταντίνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Φώκιαλη Πέρσα, Επίκουρος Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Δημοτικού Οργανισμού Περιβάλλοντος Δήμου Ροδίων (Δ.Ο.ΠΕ.) Φωτίου Κωνσταντίνος, Πανεπιστημιακός, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Χαρίτος Παναγιώτης, Νομικός - Ακαδημαϊκός, Ισόβιο μέλος Σερβικής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Χουρδάκης Γιώργος, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Χριστοδουλίδου Λουϊζα, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Χατζηευθυμίου Χατζής, Δήμαρχος Ροδίων ΣΥΜΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καλαβάσης Φραγκίσκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κοσμήτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα ΜΕΛΗ: Αλαχούζος Αντώνης, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Οδοντίατρος 5
Βενέρης Παναγιώτης, Πρόεδρος Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος Παραρτήματος Δωδεκανήσου (Τ.Ε.Ε.) Βρατσάλης Κωνσταντίνος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης Γιαννακάκης Γιάννης, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Επιχειρηματίας Θανάτσης Γιώργος, Προϊστάμενος 2 ου Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Καβαλιέρου Μαρία, Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπ/σης Δωδεκανήσου Καμπουροπούλου Μαίρη, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Μουσείου Νεοελληνικής Τέχνης Δήμου Ροδίων Καμπουρόπουλος Μανώλης, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Επιχειρηματίας Καραγιάννη Χριστίνα, Κοινωνιολόγος, Υπ. Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου, Γραφείο Τεκμηρίωσης και Προγραμματισμού Δήμου Ροδίων, Γραμματεία Στήριξης Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καραγιάννης Σακελλάριος, Αντιδήμαρχος Ροδίων Καράκιζα Τσαμπίκα, Σχολικός Σύμβουλος Πληροφορικής Δωδεκανήσου Καρίκης Ευστράτιος, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Νομικός Καρούσος Ιωάννης, Σχολικός Σύμβουλος Καλλιτεχνικών Δωδεκανήσου Καϊλή Χασάν, Διδάσκων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Κλαδάκη Μαρία, Διδάσκουσα του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Δήμου Ροδίων Κόκκινος Μάνος, πρώην Δήμαρχος Ροδίων Πρόεδρος Συλλόγου Φίλων Πανεπιστημίου Αιγαίου Κόνσολας Μάνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων, Πρόεδρος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 6
Κοντάκος Αναστάσιος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Κοσεγιάν Χαρά, Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων Δωδεκανήσου, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών Λούβης Ηλίας, Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών Δωδεκανήσου Μακρής Μανώλης, Πρόεδρος Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Μαντάς Χρήστος, Πρόεδρος Ιατρικού Συλλόγου Ρόδου Μαρουλάκης Ιωάννης, Πρόεδρος Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Δωδεκανήσου Μηναϊδης Βασίλης, Πρόεδρος Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου Μπλατζιός Αναστάσιος, Σχολικός Σύμβουλος Αγγλικής Γλώσσας Δωδεκανήσου Νικολάου Νίκος, Πρώην Πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Δήμου Ροδίων, Πρώην Πρόεδρος Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών Νικολάου Μηνάς, Διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Δωδεκανήσου Ορφανός Στέλιος, Σχολικός Σύμβουλος Φυσικών Δωδεκανήσου, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αιγαίου Παλογιαννίδης Χαράλαμπος, Διευθυντής Οργανισμού Προώθησης Ροδιακού Τουρισμού (ΠΡΟ.ΤΟΥ.Ρ.) Παπαδομαρκάκης Ιωάννης, Αναπληρωτής Διευθ/ντής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου, Προϊστάμενος 3 ου Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Υπ. Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου Ράπτης Νίκος, Περιφερειακός Διευθυντής Εκπαίδευσης Νοτίου Αιγαίου Σακελλαρίου Παναγιώτης, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Αρχιτέκτων Μηχανικός Σημαντηράκης Ιωάννης, Προϊστάμενος 1 ου Γραφείου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Σκούρτος Νίκος, Διευθυντής Ινστιτούτου Αιγαίου, του Δικαίου της Θάλασσας και του Ναυτικού Δικαίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα 7
Σοφός Εμμανουήλ, Διδάσκων του Πανεπιστημίου Αιγαίου Σπανός Πέτρος, Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Σταμάτης Παναγιώτης, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Στάμος Αθανάσιος, Διευθυντής Ανωτέρας Σχολής Τουριστικών Εκπαίδευσης Ρόδου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Συρόπουλος Σπυρίδων, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αντιπρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Ταρασλιάς Κωνσταντίνος, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, Εκπαιδευτικός Τσιαβός Γεώργιος, Διευθυντής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ν. Δωδεκανήσου Τσολακίδης Κωνσταντίνος, Επίκουρος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου Φατσέα Αδαμαντία, Σχολικός Σύμβουλος Φυσικής Αγωγής Δωδεκανήσου Φώκιαλη Πέρσα, Επίκουρος Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος Δ.Σ. του Δημοτικού Οργανισμού Περιβάλλοντος Δήμου Ροδίων (Δ.Ο.ΠΕ.) Χαμουζάς Αναστάσιος, Εκπρόσωπος Δικηγορικού Συλλόγου Ρόδου, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Χατζημάρκος Γιώργος, Πρόεδρος Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου (ΕΒΕΔ) Χριστοδουλίδου Λουΐζα, Λέκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου ΤΑΜΙΑΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Ταρασλιάς Κωνσταντίνος, Αντιδήμαρχος Ροδίων, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Εκπαιδευτικός Αναστασιάδη Άννα, Ταμίας Τοπικού Συμβουλίου Νέων Δήμου Ροδίων, Γραμματεία Στήριξης Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Αναστασιάδης Στέφανος, Πρόεδρος Φοιτητικού Συλλόγου του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου 8
Βασιλάκη Γεωργία, Διευθύντρια Διοικητικής Υποστήριξης Ρόδου του Πανεπιστημίου Αιγαίου Γερμανού Σοφία, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Γραμματεία Στήριξης Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Ελενίτσα Νατάσσα, Νηπιαγωγός, Τμηματάρχης Στ Δ.Π.Σ. Δήμου Ροδίων Καραγιάννη Χριστίνα, Κοινωνιολόγος, Υπ. Διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου Γραφείο Τεκμηρίωσης και Προγραμματισμού Δήμου Ροδίων Γραμματεία Στήριξης Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καραμουσλής Σωτήριος, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Κατσαρά Σμαρούλα, Προϊσταμένη Γραμματείας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου Κολοκυθάς Δημήτρης, Γραμματεία του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου Κοντάκος Θοδωρής, Πρόεδρος Φοιτητικού Συλλόγου του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου Κούρου Μίκα, Προϊστάμενη Γραμματείας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών Πανεπιστημίου Αιγαίου Κυρίτση Ελισάβετ, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Γραμματεία Στήριξης Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Κωνσταντινίδη Πασχαλίνα, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Κωνσταντίνου Μαίρη, Προϊσταμένη Γραμματείας του Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου Μπαρούτη Χρυσούλα, Πρόεδρος Φοιτητικού Συλλόγου του Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου Νικηταρά Ελένη, Φιλόλογος, Εξωτερικός Συνεργάτης του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Παναγιωτοπούλου Πολυξένη, Εκπαιδευτικός, Υπ. Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αιγαίου Παπαδοπούλου Τσαμπίκα, Αντιπρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου Νέων Δήμου Ροδίων 9
Παράφορου Μαρία, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Πέτρου Αργυρώ, Διδάκτορας Πανεπιστημίου Αιγαίου, Εκπαιδευτικός Σαρρή Αθηνά-Μαρία, Πρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου Νέων Δήμου Ροδίων Σαχινίδης Β. Κωνσταντίνος, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Σμάγα Παναγιώτα, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Δικηγόρος Τζήκα Ιωάννα, Εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Τσιαρτσιάρη Ευφημία, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου Φούζας Γιώργος, Εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου 10
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ Παρασκευή 23 Απριλίου 17.30 18.00 Προσέλευση 18.00 18.15 Έναρξη Συνεδρίου Προεδρείο: Βαβούρας Ιωάννης Βιτσιλάκη Χρυσή Κόκκινος Μάνος Κόνσολας Νίκος Μηναϊδης Βασίλης Παπαδασκαλόπουλος Αθανάσιος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, τέως Πρύτανης Παντείου Πανεπιστημίου, Μέλος Επιτροπής Συνεργασίας Δήμου Ροδίων με Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Αιγαίου, Αντιπρύτανις Πανεπιστημίου Αιγαίου τέως Δήμαρχος Ροδίων, Πρόεδρος Συλλόγου Φίλων Πανεπιστημίου Αιγαίου Ομότιμος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Επίτιμος Πρόεδρος Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντείου Πανεπιστημίου Πρόεδρος Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, τέως Αντιπρύτανης Παντείου Πανεπιστήμιου, Διευθυντής Ινστιτούτου Περιφερειακής Ανάπτυξης 18.15 20.00 Κεντρικές Ομιλίες «Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη» Χατζηευθυμίου Χατζής Δήμαρχος Ροδίων Πόλη, έρευνα, εκπαίδευση: Ένα νέο όραμα για τη Ρόδο, πόλη εκπαίδευσης, πολιτισμικής ποικιλίας και σύγχρονων υπηρεσιών αλληλεπιδραστικής διακυβέρνησης Καλαβάσης Φραγκίσκος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κοσμήτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών Κοντάκος Αναστάσιος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Πόλη και Πανεπιστήμιο: σχέση αγάπης ή συμφέροντος Guy Burgel Καθηγητής Αστικής Γεωγραφίας Πανεπιστήμιο Παρίσι Χ (Professeur à l Université de Paris X) 11
20.00 21.00 Χαιρετισμοί Μητροπολίτης Υπουργοί Υφυπουργοί Πρυτανικές Αρχές Γενικοί Γραμματείς Υπουργείων Γενικοί Γραμματείς Περιφερειών Βουλευτές Νομάρχες Πρόεδροι Τ.Ε.Δ.Κ. Δήμαρχοι Εκπρόσωποι φορέων 21.00 Παράθεση κοκτέιλ 12
Χατζής Χατζηευθυμίου, Δήμαρχος Ροδίων «Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη» Κυρίες και κύριοι Σας καλωσορίζω σε ένα από τα πιο σημαντικά συνέδρια που έχουν διοργανωθεί στην πόλη και στο νησί μας. Το συνέδριο «Τοπικές Κοινωνίες και Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Συνύπαρξη για Αειφορική Ανάπτυξη», αποτυπώνει την αντίληψή μας για το είδος και το εύρος της σχέσης ανάμεσα στην πόλη, στο νησί και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Με άξονα αυτή την αντίληψη θέλουμε να αναπτυχθεί ένας γόνιμος προβληματισμός, να κατατεθούν ιδέες και προτάσεις που θα υπερβούν τα όρια της Ρόδου. Ποια είναι όμως αυτή η αντίληψη; Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου από την πρώτη μέρα της λειτουργίας του στην πόλη της Ρόδου δεν κατάφερε να σφυρηλατήσει μία στενή σχέση με τους φορείς και την τοπική κοινωνία. Όχι βέβαια με δική του ευθύνη, αλλά εξ αιτίας των αγκυλώσεων του Κράτους, αλλά και της έλλειψης οράματος των αιρετών εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης. Για πολλά χρόνια κυριαρχούσε η ιδέα ότι η εκπαίδευση αποτελεί υπόθεση του Κράτους, σε όλες τις εκφάνσεις και τις δραστηριότητές της. Δεν υπήρχε ομφάλιος λώρος που να συνδέει το Πανεπιστήμιο με τις τοπικές κοινωνίες. Ήταν ουσιαστικά δύο ξένοι. Η όποια σχέση του Πανεπιστημίου με τις τοπικές κοινωνίες είχε επιφανειακό χαρακτήρα, περιοριζόταν στους φοιτητές και τη συμβολή τους στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας. Σε αυτή την αντίληψη συνέβαλλαν και οι πολιτικές όλων ανεξαιρέτως των κυβερνήσεων που κατέληγαν στο γνωστό δόγμα: Κάθε νομός και πανεπιστήμιο, κάθε πόλη και πανεπιστημιακή σχολή. Ένα δόγμα που στηριζόταν περισσότερο σε μία πελατειακή και ρουσφετολογική αντιμετώπιση και λιγότερο στον ορθολογισμό και σε επιλογές με σημείο αναφοράς το μέλλον. Τον Οκτώβριο του 2006 διεκδίκησα την εμπιστοσύνη των πολιτών, καταθέτοντας μία ολοκληρωμένη προγραμματική πρόταση. Ένα από τα δομικά στοιχεία αυτής της πρότασης ήταν η νέα αντίληψη για τη σχέση του Πανεπιστημίου με την πόλη. Μία αντίληψη που υπερέβαινε τα επιφανειακά στερεότυπα του παρελθόντος και έβαζε τις βάσεις για ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας και συνύπαρξης. Πίστευα και πιστεύω ότι το Πανεπιστήμιο είναι ισότιμος και πολύτιμος εταίρος στην αναπτυξιακή μας προσπάθεια. Το Πανεπιστήμιο δεν είναι γραφειοκρατικός μηχανισμός, δεν καθορίζεται από την οικονομική συμβολή των φοιτητών στην τοπική οικονομία. Είναι δυναμικός εταίρος που συμπληρώνει και υποστηρίζει την αναπτυξιακή μας στόχευση. Προχωρήσαμε άμεσα στη σύσταση Επιτροπής Διασύνδεσης και Συνεργασίας με τη συμμετοχή στελεχών της Δημοτικής Αρχής και της Πανεπιστημιακής Κοινότητας. Ήταν το πρώτο μεγάλο βήμα. Ακολούθησαν και ακολουθούν άλλα. Δεν μονοπωλούμε, ως δήμος, τη συνεργασία με το Πανεπιστήμιο, δεν την περιορίζουμε. Αντίθετα, στόχος μας είναι να την «απλώσουμε» και σε άλλα πεδία, σε όλους τους τομείς της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Θέλουμε τα οφέλη και οι προοπτικές αυτής της συνεργασίας να μετακυλιστούν στους πολίτες. Να συντελούν στην βιώσιμη και αειφόρο ανάπτυξη. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχει, εδώ και χρόνια, αυτή η στενή και αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο και την τοπική κοινωνία. Στη Σουηδία, οι δήμοι χρηματοδοτούν κατά το ήμισυ τη λειτουργία των Πανεπιστημίων μέσα από 13
θεσμοθετημένους πόρους. Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο. Σε κάθε πόλη, ο δήμος συνδιαμορφώνει με τους πανεπιστημιακούς φορείς το γνωστικό αντικείμενο. Τα προγράμματα σπουδών βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, τις ιδιαιτερότητες που υπάρχουν. Με τον τρόπο αυτό το Πανεπιστήμιο εντάσσεται στα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε πόλης και όχι μόνο. Σε αρκετές Ευρωπαϊκές πόλεις τα Πανεπιστήμια πραγματοποιούν κοινωνικοπολιτικές και οικονομοτεχνικές μελέτες για λογαριασμό της αυτοδιοίκησης και των τοπικών κοινωνιών. Συμμετέχουν σε προγράμματα, αναλαμβάνουν τη διαχείριση και εκτέλεση έργων. Μαζί με το δήμο, τους φορείς, τις επιχειρήσεις και την τοπική κοινωνία συμμετέχουν σε μία πολυδιάστατη αναπτυξιακή διαδικασία. Το μοντέλο αυτό, το πρότυπο αυτό συνεργασίας μπορούμε να το προσαρμόσουμε στα δικά μας δεδομένα. Η Ρόδος είναι τόπος με παρελθόν, παρόν και μέλλον. Είναι η ναυαρχίδα της τουριστικής μας βιομηχανίας. Είναι σταυροδρόμι πολιτισμών, κιβωτός της ιστορίας. Καλείται να σχεδιάσει το μέλλον της χώρας, ανατρέχοντας στο παρελθόν της, για να διαμορφώσει ένα νέο και σύγχρονο αναπτυξιακό πρότυπο. Αυτό είναι υπόθεση όλων μας. Ο δήμος πιστεύει στον αναβαθμισμένο ρόλο του Πανεπιστημίου Αιγαίου σε αυτή την υπόθεση. Το θέλουμε, το επιδιώκουμε και καταθέτουμε ένα πλαίσιο συγκεκριμένων προτάσεων, επάνω στο οποίο μπορεί να οικοδομηθεί μία αποδοτική συνεργασία. Δεν ερωτηθήκαμε, αλλά ούτε και έχουμε δικαιοδοσία στο Πρόγραμμα Σπουδών, αλλά και στη διάρθρωση των τμημάτων. Πιστεύω όμως ότι η Ρόδος δικαιούται να φιλοξενεί το νεοσύστατο Τμήμα Τουριστικών Σπουδών. Το δικαιούται, όσο ίσως καμία άλλη Ελληνική πόλη. Οι λόγοι είναι ευνόητοι. Δεν είναι μόνο ένα ακόμα στοιχείο ταύτισης του νησιού με τον τουρισμό. Η λειτουργία και η ενίσχυση αυτού του τμήματος είναι κομβικής σημασίας. Το επιστημονικό δυναμικό που θα την απαρτίζει, οι υποδομές της και το ανθρώπινο δυναμικό σε φοιτητές, θα βοηθήσουν την πόλη. Με έρευνες γύρω από την ανθρωπογεωγραφία, τις τάσεις του τουρισμού, θα μας βοηθήσουν να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί και πρωτοπόροι. Θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη και παροχή νέων υπηρεσιών και εναλλακτικών μορφών τουριστικής ανάπτυξης. Η λειτουργία τμήματος Τουριστικών Σπουδών στο νησί, αποτελεί τη σταθερή και διαχρονική διεκδίκησή μας. Σε αυτή τη φάση όμως, πιστεύω ότι υπάρχουν οι δυνατότητες δημιουργίας ενός πλαισίου συνεργασίας ανάμεσα στο Πανεπιστήμιο, την αυτοδιοίκηση, τους φορείς και την τοπική κοινωνία. Μπορούμε και δημιουργούμε μαζί το Παρατηρητήριο Απασχόλησης και Ανάπτυξης Ίσων Ευκαιριών. Σε αυτό συμμετέχουμε όλοι. Ο δήμος, οι φορείς, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών και το Πανεπιστήμιο. Πρόκειται για μια καινοτόμα πρωτοβουλία, όπου με έρευνα, ανάλυση των δεδομένων, αλλά και για πρώτη φορά με τη χρήση των νέων τεχνολογιών, θα μπορούμε να παρακολουθούμε τις τάσεις και τους δείκτες σε μία σειρά προβλημάτων όπως είναι : Η απασχόληση Η ανεργία 14
Η εκπαίδευση Οι Σχολικές διαρροές μαθητών Το επίπεδο των κοινωνικών υπηρεσιών Τα ζητήματα ισότητας και κοινωνικού αποκλεισμού Ο Δήμος Ροδίων διαθέτει αυτούς τους δείκτες σε βάθος δεκαετίας και συγκριτικές τιμές ανά πενταετία. Για πρώτη φορά, οι τρεις διαφορετικές βάσεις, θα καταχωρηθούν σε γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών, απεικονίζοντας διαχρονικά την κοινωνική εικόνα σε επίπεδο συνοικίας της πόλης. Έχοντας τεκμηριωμένη γνώση, διακριβώνοντας και αναλύοντας τα αίτια και αποκτώντας ενημέρωση για τάσεις και προβλέψεις για το μέλλον, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε περισσότερο αποτελεσματικά αυτά τα προβλήματα. Να διαμορφώσουμε, όλοι μαζί, προτάσεις και πολιτικές που θα οδηγούν στην αποτελεσματικότερη λύση. Ταυτόχρονα, με βάση αυτά τα δεδομένα, μπορούμε να εκπονήσουμε προγράμματα επιμόρφωσης, κατάρτισης και εκπαίδευσης που θα δίνουν νέες ευκαιρίες στους πολίτες, στους ανέργους και θα καταπολεμούν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Φορέας υλοποίησης αυτών των προγραμμάτων μπορεί να είναι το Πανεπιστήμιο. Η συνεργασία μας αυτή μπορεί να έχει ως προέκταση τις τοπικές επιχειρήσεις, που ουσιαστικά στηρίζουν την οικονομία του νησιού. Πιστεύω στην επιχειρηματικότητα, αυτή δημιούργησε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης στο νησί, αυτή εγγυάται την απασχόληση. Πρέπει να αντιληφθούμε όλοι ότι χρειάζεται ουσιαστική στήριξη η τοπική επιχείρηση και προς την κατεύθυνση αυτή μπορούμε να κινηθούμε από κοινού. Η Αυτοδιοίκηση και το Πανεπιστήμιο μπορούν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν εκπαιδευτικά ερευνητικά προγράμματα στο αντικείμενο της τοπικής επιχειρηματικότητας και απασχολησιμότητας. Από εδώ και στο εξής θα ξεχωρίζουν οι «έξυπνοι τόποι», οι τόποι που θα μπορέσουν να ενεργοποιήσουν τη δυναμική της ανάπτυξης, ανάμεσα σε σωστά επιλεγμένους στόχους, που προκύπτουν από την ανάλυση της περιοχής τους και το ανθρώπινο δυναμικό τους. Με τις νέες προκλήσεις (οικονομικές, τεχνολογικές, κοινωνία της γνώσης, βιώσιμη αειφορική ανάπτυξη) είναι ανάγκη κάθε τόπος να διαθέτει επιστημονική και ουσιαστική ανάλυση του προφίλ του, να έχει το who is who του. Η πολύ καλή γνώση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων, των φυσικών πόρων, των υποδομών, αλλά και η καταγραφή του ανθρώπινου δυναμικού αποτελούν την αφετηρία για την ανάπτυξη. Και το Πανεπιστήμιο μπορεί να μετατραπεί σε ένα Think Tank, σε ένα αξιόπιστο σύμβουλο για την τοπική ανάπτυξη. Κυρίες και κύριοι Η χώρα μας, όπως πολύ καλά γνωρίζετε, βρίσκεται στη δίνη μιας πολυεπίπεδης κρίσης. Οι αλλαγές είναι επιβεβλημένες. Η οργάνωση των τοπικών κοινωνιών πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, να εγκαταλείψουμε οριστικά τα αποτυχημένα στερεότυπα του παρελθόντος, να διαμορφώσουμε νέες σταθερές. Μία από αυτές τις σταθερές είναι οι ευρύτερες συγκλίσεις και συνεργασίες. Αυτές προσφέρουν αποδοχή, αξιοπιστία και δημοκρατική νομιμοποίηση στις αλλαγές και στις τομές που πρέπει να επιχειρήσουμε. Η αυτοδιοίκηση αποκτά νέες αρμοδιότητες, διεκδικεί αυξημένο ρόλο. Οφείλει να λειτουργήσει διαφορετικά. Συνθετικά κατά βάση. Να κινητοποιήσει όλες τις δημιουργικές δυνάμεις που υπάρχουν σε κάθε τόπο, τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα. 15
Σε αυτά συμπεριλαμβάνεται το Πανεπιστήμιο. Η εξειδικευμένη γνώση, το πλούσιο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό, οι ερευνητικές δραστηριότητες, η εκπόνηση μελετών και προτάσεων είναι η συμβολή του Πανεπιστημίου στην κοινή αναπτυξιακή μας προσπάθεια. Μπροστά μας έχουμε σημαντικές προκλήσεις. Πρέπει να τις αντιμετωπίσουμε με ένα ενιαίο και διευρυμένο μέτωπο, να επιλέξουμε τον ορθότερο τρόπο αντιμετώπισης. Η διαχείριση και προστασία του Φυσικού Περιβάλλοντος είναι κοινή μας προτεραιότητα. Το περιβάλλον αποτελεί την υπεραξία αυτού του τόπου, το πλεονέκτημα του νησιού μας. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου διαθέτει Σχολή Περιβάλλοντος με Τμήμα Περιβάλλοντος και Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας. Την πολύτιμη αυτή εξειδίκευση πρέπει να την αξιοποιήσουμε. Στο νησί μας ωριμάζουν οι συνθήκες για την υιοθέτηση νέων και σύγχρονων μεθόδων διαχείρισης των στερεών αποβλήτων με τη δημιουργία ενός εργοστασίου επεξεργασίας και ανακύκλωσης. Είναι κάτι που το παλεύω εδώ και τρία χρόνια, από την πρώτη μέρα που ανέλαβα τα καθήκοντά μου. Η αειφόρος ανάπτυξη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την προστασία των φυσικών πόρων, με το περιβάλλον. Και η αντιμετώπιση του μεγάλου προβλήματος των στερεών αποβλήτων στο νησί μας είναι κάτι που θα έπρεπε να το είχαμε αντιμετωπίσει χθες και όχι σήμερα. Χρειαζόμαστε τη συνδρομή, τις ιδέες και τις προτάσεις του Πανεπιστημίου. Τη συμβολή του σε αυτή την προσπάθεια. Το ίδιο ισχύει και για τον Χωροταξικό και Πολεοδομικό Σχεδιασμό, αφού στην πόλη της Ρόδου και στο νησί πρέπει να μπουν οι βάσεις και τα προαπαιτούμενα μιας αναπτυξιακής προσπάθειας, με το βλέμμα στραμμένο στο αύριο. Με κυρίαρχα τα χαρακτηριστικά της βιωσιμότητας και της αειφορίας. Με ανθρώπινες κλίμακες και ρυθμούς. Πεδίο συνεργασίας αναδύεται και στους τομείς του πολιτισμού, της συντήρησης της ιστορικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Και εκεί μπορούμε να αναπτύξουμε κοινές δράσεις με το Πανεπιστήμιο, που θα έχουν ως αποδέκτη τον πολίτη και τον τόπο. Η διάσωση και ανάδειξη του ιστορικού αρχείου του δήμου μας δίνει μία νέα ιδέα, μία νέα προοπτική. Στο νησί μας υπάρχει ένα πλούσιο αρχειακό και ιστορικό υλικό. Η δημιουργία του Ιστορικού Αρχείου της Ρόδου είναι μία κοινή πρόκληση για όλους μας. Αυτοδιοίκηση, φορείς και Πανεπιστήμιο μπορούν να εργαστούν από κοινού, να διασώσουν, να αναδείξουν και να υλοποιήσουν αυτό το υλικό. Να το κάνουν «κτήμα» της τοπικής κοινωνίας. Κυρίες και κύριοι Η απόφασή μας να προχωρήσουμε μαζί με το Πανεπιστήμιο είναι δεδομένη. Επιβεβαιώνεται σήμερα, θα επιβεβαιώνεται καθημερινά. Περιμένω, μέσα από τις εργασίες αυτού του Συνεδρίου, να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο αρχών. Κυρίως όμως να προσδιορίσουμε με ακρίβεια τα πεδία της συνεργασίας του Πανεπιστημίου με την αυτοδιοίκηση και την τοπική κοινωνία. Η συνύπαρξή μας δεν αμφισβητείται. Ας της δώσουμε όμως νόημα, ουσία και περιεχόμενο μέσα από τη συνεργασία μας. 16
Φραγκίσκος Καλαβάσης Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κοσμήτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών Κοντάκος Αναστάσιος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, Πρόεδρος Τμήματος Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, Πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Συγγραφέων και Μεταφραστών Ρόδου, Δήμου Ροδίων Πόλη, έρευνα, εκπαίδευση:ένα νέο όραμα για τη Ρόδο, πόλη εκπαίδευσης, πολιτισμικής ποικιλίας και σύγχρονων υπηρεσιών αλληλεπιδραστικής διακυβέρνησης. «Αν δεν μάθουμε να αλλάζουμε τον τρόπο που σκεπτόμαστε, δεν θα μπορέσουμε να λύνουμε τα προβλήματα που δημιουργούμε εξ αιτίας του τρόπου που σκεφτόμαστε» Albert Einstein. Ι. Ο σχεδιασμός της συνύπαρξης Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Πανεπιστημίων αποτελεί ολιστική πρόταση για τη ζωή των πολιτών, των Πόλεων και των Πανεπιστημίων. Πυρήνας αυτού του σχεδιασμού είναι η αλλαγή της αντίληψης για την κοινωνία και το πέρασμα στην έννοια της κοινωνίας της γνώσης. Η έμφαση δηλαδή στην ανάγκη να χρησιμοποιεί η κοινωνία τη γνώση και την τεχνολογία, που παράγει μέσα από την Έρευνα και την Εκπαίδευση, για τη συνεχή ποιοτική βελτίωση της οργάνωσης, της δομής και της συνοχής της. Οι πόλεις υφίστανται κοινωνικές, πολιτισμικές, πολιτικές και οικονομικές αλλαγές που προκαλούν καινούργιες ανάγκες και νέες ευκαιρίες. Η ταχύτητα των αλλαγών που δεν είχαν προβλεφθεί, προκαλεί από αμηχανία έως καταστροφικές πρακτικές. Οι περιβαλλοντικές και κλιματικές επιδράσεις η αυξομείωση της ανεργίας, η γήρανση του εγχώριου πληθυσμού μαζική με τη μαζική μετανάστευση είναι μερικές από τις αλλαγές που έρχονται με μεγάλη ταχύτητα, χωρίς να μπορούν να ενταχθούν στην υπάρχουσα αστική οργάνωση της κατοικίας, της εργασίας, των υπηρεσιών υγείας και εκπαίδευσης, των μέσων μεταφοράς, των δημόσιων χώρων, των χώρων κοινοτικής ζωής, ψυχαγωγίας και πολιτισμού. Η ποιοτική και ασφαλής ζωή στην πόλη εξαρτάται από τη διαχείριση της αβεβαιότητας και του «βίαιου» χαρακτήρα αυτών των αλλαγών. Εδώ η συνεργασία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το Πανεπιστήμιο της πόλης για έναν ευέλικτο και προσαρμόσιμο σχεδιασμό, καθίσταται εξαρχής κρίσιμη. Τα Πανεπιστήμια υφίστανται δομικές αλλαγές που μεταθέτουν το κέντρο βάρους στις συνδέσεις: Συνδέσεις μεταξύ των επιστημών (διεπιστημονικότητα), μεταξύ των θεωριών και της τεχνολογίας (νοημοσύνη), μεταξύ των καθηγητών, των φοιτητών και του διοικητικού προσωπικού (συμμετοχική διακυβέρνηση), συνδέσεις μεταξύ των ίδιων των Πανεπιστημίων (προγράμματα διεθνών ανταλλαγών). Με τις συνδέσεις αυτές τα Πανεπιστήμια επιχειρούν να μετέχουν στη διεθνή επιστημονική και ερευνητική κοινότητα. Η ποιότητα και η ελκυστικότητα των Πανεπιστημίων εξαρτάται από το πόσο συνδυάζουν αυτό το πλέγμα συνδέσεων με την τοπική τους, γλωσσική και πολιτισμική τους ταυτότητα. Εδώ η σύνδεση με το σχεδιασμό της Πόλης καθίσταται εξαρχής κρίσιμη. Η άμεση σύνδεση Πανεπιστημίων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης εμπλουτίζει τη ζωή των πόλεων με τη μεθοδολογία του σχεδιασμού, δημιουργεί νοημοσύνη στην οργανωσιακή δομή των δικτύων επικοινωνίας και συγκοινωνίας, εισάγει την έννοια της βιωσιμότητας στην οικονομική ζωή, εμπλέκει εξαρχής τη διάσταση της αειφορίας στην ανάπτυξη, στη σχέση με το φυσικό και το ιστορικό περιβάλλον. 17
Με την ένταξη της Έρευνας και της Εκπαίδευσης στον πυρήνα του σχεδιασμού της, η Πόλη αποκτά τον αυτοματισμό να προωθεί μέσω των πολιτικών της πληροφορίες κατανοητές στους πολίτες της, να ενισχύει τη συμμετοχή τους, την αρμονική συνύπαρξη μεταξύ των πολιτών καθώς και τη συνείδησή τους ως πολίτες, την υγεία, τη πολιτισμική διάσταση στην καθημερινότητα. Αυτές είναι πολιτικές που σιγά σιγά μετατρέπουν την πόλη σε καλύτερο τόπο για τους πολίτες της, πιο δημοκρατικό, με μεγαλύτερη κοινωνική ενσωμάτωση και με μεγαλύτερο πνεύμα αλληλεγγύης. ΙΙ. Προσεγγίζουμε την πόλη ως εν δυνάμει εκπαιδευτική, καθώς ένα σύνολο κοινωνικών, πολιτικών και πνευματικών σχέσεων διαπερνά την καθημερινότητα των πολιτών σε αυτόν τον πυκνά οργανωμένο χώρο του αρχιτεκτονικού, ιστορικού και φυσικού τοπίου. Σε αυτό το αστικό πλαίσιο εγκαθίστανται συμπεριφορές, κατοικούν ενοχές, μορφοποιούνται επιθυμίες. Αυτές τις συμπεριφορές, ενοχές και επιθυμίες που μετασχηματίζονται σιγά σιγά σε στάσεις, σε ενδιαφέροντα και σε επιδιώξεις θα πρέπει στη συνέχεια να διαχειριστεί το εκπαιδευτικό σύστημα. Το εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο έχει να χειριστεί και να οδηγήσει σε μια πλουσιότερη ποιότητα νοημοσύνης τα παιδιά που έχουν εσωτερικεύσει τα χαρακτηριστικά δυο πιο ισχυρών συστημάτων, της οικογένειας και της πολιτείας. Το Πανεπιστήμιο, ως ιδιόμορφο μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς εκτείνεται από το σχεδιασμό της διδασκαλίας και μάθησης έως τη δημιουργία συνθηκών παραγωγής γνώσης, αλλά και διάδοσης και εγκυροποίησης της νέας γνώσης, αναζητά την ταυτότητά του σε ένα διεθνές δίκτυο επιστημονικής και εκπαιδευτικής επικοινωνίας, ενώ ταυτόχρονα κτίζει την ιστορικότητά του στην πόλη που εγκαθίσταται. Εδώ τώρα η ποιότητα της νοημοσύνης ταυτίζεται με τη συμβατότητα και την προσαρμοστικότητα του Πανεπιστημίου με την Πόλη. Οι στάσεις, τα ενδιαφέροντα, οι επιδιώξεις, εμβαπτισμένες στην ποιοτική γνώση, έρχονται σε νέα διαπραγμάτευση με τις καταγωγικές επιθυμίες, ενοχές και συμπεριφορές. Αυτό τον αμοιβαίο μετασχηματισμό αναζητούμε να ιχνογραφήσουμε στη διαδικασία που εγκαινιάζει το πρώτο μας κοινό συνέδριο. ΙΙΙ. Η πόλη με τη συνδρομή του Πανεπιστημίου, γίνεται πιο ευέλικτο πλαίσιο εντός του οποίου αποκτούν νόημα όλα τα δίκτυα επικοινωνίας ανθρώπων, πληροφοριών, επιθυμιών, προσδοκιών. Ένα νοήμον πλαίσιο που μετασχηματίζεται μαζί την ανάπτυξη της εσωτερικής οργανωσιακής δομής, με την λειτουργική οργάνωση των χώρων της μνήμης και τη δικτύωσή τους με τις διαδικασίες της λήψης αποφάσεων. Το Πανεπιστήμιο, συμμετέχοντας στην Πόλη, γίνεται ένας ευέλικτος οργανισμός εκπαίδευσης και έρευνας εγγράφοντας το διεθνές πνευματικό του αποτύπωμα στην ταυτότητα της πόλης. Στις υφιστάμενες πρακτικές της σύγχρονης πόλης, που φιλοξενεί το 70% του πληθυσμού της γης, ενυπάρχει η αντίληψη της «ελληνικής πόλης», θεμελιωμένη στη δημοκρατία των πολιτών της, στο λόγο και στο δημόσιο χώρο, η αντίληψη της «μεσαιωνικής πόλης» με τα τείχη που την προστατεύουν, δημιουργώντας σύνορα που κρατούν «έξω» ό,τι θεωρείται απειλή για το «μέσα», η αντίληψη της «καπιταλιστικής πόλης» των εργαζομένων, των ανδρών των γυναικών και των νέων, 18
όπου η δομή του καταμερισμού της εργασίας μεταφέρεται στη χωροταξία, στην κατανομή του χρόνου, στη σχέση με τον πολιτισμό, τις υπηρεσίες και το περιβάλλον. Στο σχεδιασμό της σύγχρονης πόλης που θα μπορεί να διαχειριστεί τη βιαιότητα των αλλαγών και την αβεβαιότητα που προκαλούν, η πόλη θα επεκτείνεται αλλά θα ενισχύει και τη συνοχή της, θα δημιουργεί περιφερειακούς πόλους αλλά και κοινές αναφορές, θα ανοίγεται στον κόσμο αλλά θα καλλιεργεί την μνήμη της. Η συνύπαρξη με το Πανεπιστήμιο θέτει στο σχεδιασμό της πόλης τα δίκτυα ταχύτατης επικοινωνίας και συγκοινωνίας, την κατασκευή ενός ευφυούς συστήματος συμμετοχικής διακυβέρνησης ώστε όλοι οι πολίτες και κάτοικοι να μπορούν σε όλα τα σημεία να έχουν τις ίδιες δυνατότητες πρόσβασης και αλληλεπίδρασης με τις υπηρεσίες της. IV. Αυτές είναι οι σκέψεις με τις οποίες η Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου προσπαθεί να συμβάλλει για: - συν-διαμόρφωση στόχων και σχέσεων του Πανεπιστημίου με την πόλη της Ρόδου, με την ιστορία της, με τις επιθυμίες και τις προσδοκίες των πολιτών - Συν-διαμόρφωση μιας σύγχρονης πανεπιστημιούπολης, μιας πόλης πολλαπλών εκπαιδευτικών ευκαιριών, - συν-διαμόρφωση ενός πλέγματος «Πανεπιστήμιο και πόλη», ελκυστικού για την πνευματικότητα και νεανικότητα της καθημερινής ζωής. Δυο βασικοί ισχυρισμοί στηρίζουν αυτές τις σκέψεις : - Η σχέση Πόλη και Έρευνα διαμορφώνει την αυτογνωσία της πόλης - Η σχέση Πόλη και Εκπαίδευση διαμορφώνει τη νοημοσύνη της πόλης Αυτογνωσία σημαίνει διάγνωση των επιθυμιών και των δυσκολιών, των προσδοκιών και των φόβων, της εσωτερικής οργάνωσης και ροής της πληροφορίας Νοημοσύνη σημαίνει αισθητήρια πρόσληψης κατάλληλων πληροφοριών, δημιουργία μνήμης, επεξεργασία στόχων, λήψη αποφάσεων, Αξιολογικούς και βελτιωτικούς μηχανισμούς Θεωρούμε την πόλη, έναν ζωντανό οργανισμό που συλλογικά: αναπτύσσεται, επιθυμεί εξελίσσεται, προσαρμόζεται αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, αντιστέκεται επικοινωνεί και συγκοινωνεί, οργανώνεται Επομένως η εκπαιδευτική διαδικασία και η ερευνητική διάγνωση προσδιορίζουν εκάστοτε το μέτρο της αυτογνωσίας και την ποιότητα της διαχείρισης και του σχεδιασμού της κάθε πόλης. Η πόλη είτε μπορεί να ρυθμίζει τις ισορροπίες της με τυπικό (φανερό, θεσμικό) τρόπο, ισορροπίες εντός και εκτός, είτε επαφίεται στην άτυπη (αποσιωπημένη, αν-αξιολόγητη) αυτόρύθμιση Οι Ανθρωπιστικές Επιστήμες σήμερα εντάσσουν τις τυπικές και τις άτυπες σχέσεις σε ένα ενιαίο σύστημα και σχεδιασμό. Σε κάθε πανεπιστημιακό ίδρυμα, η Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών, προσεγγίζει με συγκεκριμένο τρόπο τα φαινόμενα και τα πεδία που θεραπεύει. 19
Στις πιο παραδοσιακές Σχολές, κεντρικός άξονας είναι τα Φιλοσοφικά Συστήματα και οι Φιλολογικές προσεγγίσεις της Εκπαίδευσης και του Πολιτισμού. Στις σύγχρονες Σχολές ο άξονας έχει μετατοπιστεί στα Επικοινωνιακά Συστήματα, στις Γνωσιακές Θεωρίες και στις Σχέσεις Νοητικών και Ψηφιακών Αναπαραστάσεων. Στη Ρόδο, η Σχολή μας δίνει έμφαση στη μελέτη της Πολυπλοκότητας και της Εξελικτικής Γενετικής των Ανθρώπινων Συστημάτων και Οργανισμών, συνδυάζοντας τις γνωσιακές θεωρίες με τις τεχνο-επιστήμες του Σχεδιασμού. Η σημασία της παιδικής ηλικίας και οι επιστήμες της εκπαίδευσης η διαμόρφωση αντιλήψεων και στάσεων για το περιβάλλον και για το περιβάλλον των ΤΠΕ για την ισότητα των φύλων και των φυλών, η οργάνωση και διαχείριση της συλλογικής μνήμης, τα ίχνη, η ποικιλία και οι σχέσεις μεταξύ λαών και πολιτισμών, οι επιστήμες της γλώσσας και της λογοτεχνίας είναι το εννοιολογικό δίκτυο, η σημερινή ερευνητική ταυτότητα των ανθρωπιστικών σπουδών στη Ρόδο. Το δίκτυο αυτό υπηρετείται προς το παρόν από τρία (3) Τμήματα, από οχτώ (8) Μεταπτυχιακά Προγράμματα, από δυο (2) Διδασκαλεία και από μια σειρά ερευνητικών και εκπαιδευτικών δράσεων σε συνεργασία με ευρωπαϊκά και διεθνή ΑΕΙ. Με αυτά τα μεθοδολογικά εργαλεία επιχειρούμε να συμβάλλουμε στο συνδυασμό άτυπων και τυπικών ενεργειών, ώστε το πλέγμα Πόλη, Εκπαίδευση και Έρευνα να εμπλουτίσει την καθημερινότητα και την οργάνωση της ζωής στη Ρόδο. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε: Παρεμβάσεις στο τυπικό επίπεδο Ανάδειξη παρουσίας και σύνδεσης όλων των βαθμίδων, κατευθύνσεων και μορφών (δημοσίων ή ιδιωτικών) ονομασίες εκπ. μονάδων Συγκοινωνία-μεταβάσεις- στάσεις διαμόρφωση στόχων, πχ ΤΠΕ. Ποσοστά σχολικής επιτυχίας, Καλλιέργεια πολυπολιτισμικότητας, ξένες γλώσσες, τοπική ιστορία, τέχνες, σύνδεση με οικογένειες, με επαγγέλματα, με οργάνωση της πόλης Παρεμβάσεις στο άτυπο επίπεδο Ανάδειξη παιδευτικού χαρακτήρα: Σημαίνον-σημαινόμενο, μνήμη και εκδηλώσεις Οι γλώσσες της πόλης Σχέσεις, ιεραρχίες, ονομασίες δρόμων και χώρων αγωγή επικοινωνίας με υπηρεσίες υγείας, εργασίας, πληροφόρησης κλπ δημοκρατική και ανθρωπιστική αγωγή κυκλοφοριακή αγωγή και μέσα συγκοινωνίας μέσα επικοινωνίας και τύπος, κινηματογράφος, θέατρο γιορτές, εκδηλώσεις, πολιτισμός αθλητισμός Προσπαθήσαμε να δούμε με διαύγεια την αναπτυξιακή σχέση της Ρόδου με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Έως πριν μερικά χρόνια, η εικόνα του Πανεπιστημίου δεν ήταν επαρκής στα μάτια της κοινωνίας. Τα Τμήματα που είχαν πριν είκοσι χρόνια εγκατασταθεί στην πόλη, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες ενός αξιόλογου ακαδημαϊκού και διοικητικού προσωπικού, δεν νομιμοποιούσαν στην φαντασία της πόλης μια περεταίρω κτιριακή και οικονομική υποστήριξη. Η άρχουσα κοινωνική ομάδα συνδύαζε, με τρόπο αποκλειστικό, την υποστήριξη της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στην πόλη με την ανάπτυξη σπουδών στον κυριαρχικό τομέα του τουρισμού. Μια τέτοια προοπτική θα συντηρούσε μια περιορισμένη φθίνουσα οικονομία με υψηλού επιπέδου προσωπικό, το οποίο θα απασχολούνταν σε εργασίες κατώτερων προϋποθέσεων. Φθίνουσα, επειδή περιορίζεται σε εποχιακή λειτουργία, 20
κινείται σε απόκλιση από το φυσικό και ιστορικό περιβάλλον, δεν ανταποδίδει στην κοινωνική, συγκοινωνιακή και πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Η ανάπτυξη του Πανεπιστημίου συνδυάστηκε κατά συνέπεια με έναν νέο προσανατολισμό της πόλης, ως μιας πρωτεύουσας πόλης με μακρά και ποικίλη ιστορία, τα ίχνη της οποίας είναι μοναδικά παρόντα στις καθημερινές διαδρομές των κατοίκων. Η κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη συνδυάζεται πλέον με την πληθυσμιακή, η τελευταία συνδέεται με την προσέλκυση νέων και φοιτητών, που με τη σειρά της συναρτάται με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτύων επικοινωνίας, συγκοινωνίας, υπηρεσιών και ποιότητας στην καθημερινή ζωή. VI. Η ανεκτική και δημιουργική οργανωσιακή δομή της Πόλης, διευκολύνει την κοινωνική και αειφόρο οικονομική πρόοδο σε διεθνή κλίμακα. Η λειτουργική συνύπαρξη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το Πανεπιστήμιο, ενθαρρύνει τη δια βίου εκπαίδευση, εμπνέει την καινοτομία, παράγει το ανθρώπινο κεφάλαιο και ενισχύει την ανάπτυξη του κοινωνικού ιστού, προσφέροντας σε όλους τους πολίτες της πόλης την ευκαιρία να αναπτύξουν τις δικές τους πρωτοβουλίες δημιουργώντας συμπράξεις ή εταιρίες και συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην Κοινωνία της Γνώσης Επιδιώκοντας να περάσουν οι σχέσεις πόλης πανεπιστημίου από το στάδιο της υποδοχής φιλοξενίας και επίλυσης προβλημάτων, στο στάδιο της ευφυούς συμβίωσης ενός σύγχρονου Πανεπιστημίου σε μια ελκυστική Πανεπιστημιούπολη, πήραμε την πρωτοβουλία της διοργάνωσης αυτού του πρώτου συνεδρίου μαζί με τη Δημοτική Αρχή της πόλης μας 21
Guy BURGEL Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού Ouest-Nanterre La Défense (Γαλλία) Πόλη και Πανεπιστήμιο: σχέση αγάπης ή συμφέροντος Δύο αστικές παραδόσεις Το πανεπιστημιακό ίδρυμα διατηρεί με την πόλη στενές και διφορούμενες ιστορικές σχέσεις. Στη μεσαιωνική Ευρώπη, που θα δημιουργήσει τη λατινική πανεπιστημιακή παράδοση, το Πανεπιστήμιο βρίσκεται στην καρδιά της μεγάλης πόλης και της μελλοντικής της εξέλιξης. Έτσι, στο Παρίσι, η Σορβόννη δημιουργήθηκε το 1253 στην πλαγιά του βουνού Sainte-Geneviève που δεσπόζει στη νησίδα Ιle de la Cité όπου υψώνεται ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων, σε μικρή απόσταση από τα ανάκτορα του Λούβρου, ενώ στη δεξιά όχθη του Σηκουάνα αρχίζει να ευημερεί η πόλη των εμπόρων. Έστω κι αν αυτή η λατινική συνοικία γίνεται εξολοκλήρου συνοικία των φοιτητών, θρησκευτική, πολιτική και οικονομική εξουσία ενώνονται για να προσδώσουν στο Πανεπιστήμιο μία υπόσταση φυσικού και κοινωνικού επίκεντρου μέσα στην πόλη. Αντίθετα, η αγγλοσαξονική παράδοση, που φτάνει στο απόγειό της στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήδη από το 18 ο αιώνα, δεν ακολουθεί την πουριτανική ιδεολογία της μεγάλης πόλης, αλλά κτίζει κυρίως τις πανεπιστημιουπόλεις της έξω από το υπάρχον πολεοδομικό αστικό κέντρο. Κυρίως το Πανεπιστήμιο δημιουργεί την πόλη και όχι η πόλη το Πανεπιστήμιο. Έτσι ο Τζέφερσον, ένας από τους πατέρες του αμερικανικού έθνους, διαμορφώνει την έπαυλή του στο Monticello της Βιρτζίνια με τρόπο καθολικής οργάνωσης του χώρου και ανεγείρει το πανεπιστήμιο της Charlottesville με τη μορφή κοινότητας ανώτερης εκπαίδευσης εκτός πόλης. Μετά έναν αιώνα, οι εύποροι αστοί της Νέας Αγγλίας ιδρύουν το πρώτο ίδρυμα ανώτατης εκπαίδευσης για κορίτσια, το Κολλέγιο Vassar στο Poughkeepsie, στους δρυμούς του βορρά της Πολιτείας της Νέας Υόρκης. Πανεπιστήμιο μέσα στην πόλη ή Πανεπιστήμιο κοντά στην πόλη, οι δύο πορείες έχουν πλέον χαραχτεί. Η σύγχρονη εποχή επιφέρει σημαντικές ανακατατάξεις σε αυτά τα διαρθρωτικά στοιχεία. Στη Γαλλία όπως και στην Ελλάδα, η πανεπιστημιακή αποκέντρωση, που οφείλεται τόσο σε κοινωνικο-δημογραφικούς λόγους για την προσέγγιση των πληθυσμών όσο και σε χωροταξικές λογικές, αλλάζει σημαντικά το χάρτη των προϋπαρχουσών εγκαταστάσεων προς όφελος πιο μικρών και περιφερειακών πόλεων. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου στη Ρόδο αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα. Σε μια άλλη κλίμακα, η συμφόρηση του κέντρου των πόλεων, η παλαίωση των κτηρίων και η αστική αποσυμφόρηση προκαλούν τη δημιουργία σύγχρονων πανεπιστημιουπόλεων σε περισσότερο ή λιγότερο μακρινά προάστια που εξυπηρετούνται περισσότερο ή λιγότερο καλά από τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Η επιτυχία, τουλάχιστον στη Γαλλία, είναι περιορισμένη. Αντίθετα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα ιδρύματα που βρίσκονται στο κέντρο των πόλεων ξαναβρίσκουν την καλή τους φήμη και γίνονται πιο ελκυστικά. Στη Νέα Υόρκη, το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU) στην περιοχή του Μανχάταν συναγωνίζεται το Πρίνστον, που βρίσκεται πολύ πιο μακριά στο Νιου Τζέρσι, και στο Σαν Φραγκίσκο το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια UCSF (University of California, San Francisco) συναγωνίζεται το άλλο μεγάλο δημόσιο πανεπιστήμιο της περιοχής, το Μπέρκλεϋ, που βρίσκεται στην άλλη πλευρά του κόλπου και το Στάνφορντ, ιδιωτικό πανεπιστήμιο που βρίσκεται στους λόφους της Silicon Valley. Πόλη και Πανεπιστήμιο διατηρούν, λοιπόν, άρρηκτες και αντιφατικές σχέσεις. Το Πανεπιστήμιο, οικονομικό διακύβευμα Στην πραγματικότητα, πέρα από αυτή την ιστορική αναδρομή, οι σχέσεις Πανεπιστημίου και πόλης θέτουν τρεις προκλήσεις και φαίνεται ότι το Πανεπιστήμιο 22
της Ρόδου αποτελεί ένα αρκετά αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτών των προκλήσεων. Θα ήταν λίγο αν λέγαμε ότι έχουμε εισέλθει σε μια εποχή όπου η κατάρτιση και η καινοτομία υπερισχύουν των φυσικών πόρων όσον αφορά το μέλλον των ανθρώπινων κοινωνιών. Διότι για τα άτομα και τις ομάδες, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός, η απόκτηση επαγγελματικών γνώσεων υψηλού επιπέδου γίνονται ατού ανταγωνιστικότητας ακριβώς όπως και τα ιδρύματα από τα οποία μπορεί κανείς να τα αποκτήσει. Αλλά ο ανταγωνισμός υφίσταται και σε αυτό τον τομέα καθώς το μέγεθος της πόλης μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για την ανάπτυξη ενός Πανεπιστημίου πλήρους λειτουργίας, που καλύπτει όλα τα γνωστικά πεδία και όλους τους τομείς έρευνας. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, τα μικρότερα πανεπιστημιακά κέντρα της Γαλλίας που είχαν επωφεληθεί από την αποκέντρωση και από το γεγονός ότι γειτνίαζαν με περιοχές που δεν είχαν καλές συγκοινωνίες μέχρι τότε, έπαψαν να είναι πολύ ελκυστικά. Δίνονται κίνητρα για περιφερειακές συνενώσεις γύρω από τους PRES (Πόλοι έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης), προκειμένου να κινηθούν σε κοινή κατεύθυνση οι δυνάμεις και οι ενέργειες. Αλλά η πραγματική επιλογή είναι συχνά πιο δραστική. Πρέπει να στηριχτούμε στα χαρακτηριστικά του άμεσου περιβάλλοντος τουρισμός, γειτνίαση με την Τουρκία, έντονη παρουσία των δυτικών επιρροών, στην περίπτωση της Ρόδου, με κίνδυνο το Πανεπιστήμιο να δίνει την εντύπωση ενός απλού πανεπιστημίου της περιφέρειας; Ή να ενθαρρύνουμε κάποιους τομείς αιχμής επωφελούμενοι συχνά από την τυχαία παρουσία, που μπορεί να είναι και πρόσκαιρη, κάποιων ταλαντούχων καθηγητών ή ερευνητών; Στην πραγματικότητα, η πρωτοτυπία του έργου και η συνέχεια της προσπάθειας υπερέχουν εδώ της συνταγής για όλες τις περιπτώσεις. Το Πανεπιστήμιο, κοινωνικό διακύβευμα Ένα Πανεπιστήμιο, κυρίως όταν η διαδικασία εισαγωγής στην ανώτατη εκπαίδευση διενεργείται σε εθνικό επίπεδο, όπως στην Ελλάδα, και όταν βρίσκεται σε νησιωτικό περιβάλλον όπου αναγκαστικά η πρόσβαση είναι πιο δύσκολη, όπως στην περίπτωση της Ρόδου, σημαίνει ότι εξασφαλίζει κάποια διαρκή παρουσία μερικών χιλιάδων νέων ατόμων, τα οποία δεν έχουν μεγάλη αγοραστική δύναμη, τέτοια που να είναι σημαντική αναφορικά με ανάγκες ποιοτικής κατανάλωσης (στέγη, διατροφή, πολιτισμός, ψυχαγωγία). Το θέμα, κυρίως σε μια πόλη μεσαίου μεγέθους, είναι πάντοτε να εκτιμήσουμε πώς αυτή η ζήτηση μπορεί να συμπορευτεί με την τοπική κοινωνία και να έρθει να συμπληρώσει ή να αντικρούσει τα άλλα πεδία οικονομικής δυναμικής ευπρόσδεκτα κίνητρα; Προβλήματα σε σχέση με τις χρήσεις κατοικίας; Ανταγωνισμός ή αντίθετα συμπληρωματικότητα λόγω της αντιστροφής της περιόδου τουριστικής αιχμής (εδώ, κυρίως το χειμώνα) με την τουριστική επένδυση; Και σ αυτό το σημείο ο πολιτικός σχεδιασμός που έχει επιλεγεί από τους αιρετούς άρχοντες, αλλά έχει συζητηθεί και από τους τοπικούς και εθνικούς φορείς, θα πρέπει να επιτρέπει να υπερπηδηθούν αυτές οι αντινομίες και να αποφευχθεί μια επιφανειακή εκμετάλλευση του πανεπιστημιακού μάννα, προκειμένου αυτό να γίνει ένα αληθινό πλεονέκτημα βιώσιμης κοινωνικής ανάπτυξης. Το Πανεπιστήμιο, χωροταξικό διακύβευμα Σε ένα αστικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από το βάρος της ιστορίας και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς όπως συμβαίνει με την πόλη της Ρόδου, τα δύο χαρακτηριστικά που αφορούν την εδαφική χωροταξία των πανεπιστημίων στα οποία αναφερθήκαμε, λαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία. Η κατασκευή νεόδμητων περιφερειακών κτηρίων επικεντρώνει συχνά την αξία του κόστους, της λειτουργικότητας των κατασκευών και της συγκέντρωσης όλων των παιδαγωγικών, διοικητικών και ερευνητικών υπηρεσιών σε μία μόνο τοποθεσία. Αλλά έτσι δημιουργείται ο κίνδυνος να γίνει πιο έντονη η κοινωνική και πολιτιστική διάσταση με την πόλη και την αστική κοινωνία, καθιστώντας το πανεπιστήμιο ξένο σώμα, στο 23